ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

Η παράθεση των αποσπασμάτων δεν έχει σε καμία περίπτωση στόχο να υποκατασταθεί στα βιβλία στα οποία αναφέρεται..Είναι ελλιπής.( για λόγους αντικειμενικούς και υποκειμενικούς) Έχει ως κύριο στόχο να προκαλέσει σκέψεις, και ερεθίσματα για έρευνα και να παρακινήσει τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται για το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο να το αποκτήσει και να το μελετήσει κυρίως γιατί ο τίτλος ενός βιβλίου δεν είναι αρκετός για να αντιληφθούμε πληρέστερα με πια ειδικότερα θέματα ασχολείται ο συγγραφέας. . Για κείνους που έχουν ήδη διαβάσει τα βιβλία των οποίων αποσπάσματα παρατίθενται, ΙΣΩΣ τους βοηθήσει να επαναφέρουν στην μνήμη τους σημεία που έχουν αναγνώσει κι έχουν λησμονήσει.

• Η παράθεση των σχετικών πηγών από τις οποίες αντλήθηκαν, παρέχει την ευκαιρία για πλήρη κατανόηση των ιδεών που περιέχουν.

• Η παράθεση δεν υποδεικνύει σε καμιά περίπτωση εισήγηση-υπόδειξη για απόρριψη ή αποδοχή ούτε υποκαθιστά το βιβλίο Αποτυπώνει απλώς την ελπίδα μας ,ότι θα δημιουργήσει σχετικά νοητικά ερεθίσματα.

• Η παράθεση ουσιαστικά είναι(κυρίως -ελπίζω όχι αποκλειστικώς) ένας πίνακας περιεχομένων.

• Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

-John Moffat Reinveting gravity………

Theorized gravity for the first time. His theory was revolutionized by Einstein about 250 years later. This is well known as general relativity. Now it is the author’s turn. Since 1979 the author has pursued a new theory of gravitation by reinterpreting Einstein’s nonsymmetric unified field theory as a generalization of his purely gravitational theory [Phys. Rev. D (3) 19, No. 12, 3554-3558 (1979; Zbl 1222.83146); Can. J. Phys. 58, No. 11, 1595-1598 (1980; Zbl 1043.83513); Can. J. Phys. 58, No. 6, 729-736 (1980; Zbl 1013.83554); Can. J. Phys. 59, No. 2, 283-288; erratum ibid. 59, No. 9, 1289 (1981; Zbl 1043.83506); J. Math. Phys. 24, 886-889 (1983; Zbl 0508.53037); J. Math. Phys. 29, No. 7, 1655-1660 (1988; Zbl 0648.53045); General relativity and relativistic astrophysics, Proc. 2^nd Can. Conf., Toronto/Can. 1987, 209-216 (1988: Zbl 0727.53071); Gen. Relativ. Gravitation 27, No. 9, 933-946 (1995; Zbl 0830.53070); J. Math. Phys. 36, No. 7, 3722-3732 (1995; Zbl 0841.53071); J. Math. Phys. 36, No. 10, 5897-5915 (1995; Zbl 0842.53073); Phys. Lett., B 355, No. 3-4, 447-452 (1995; Zbl 0997.83518)].

Towards the end of his life, Einstein attempted to construct a nonsymmetric unified field theory of gravitation and classical electromagnetism. It is well known that the theory does not correctly describe Maxwell’s theory. The author argues that, though the theory is a blunder as a unified theory, it could be reinterpreted as a generalization of general relativity. In the nonsymmetric extension of general relativity, the symmetric metric tensor is replaced by the sum of symmetric and antisymmetric tensors. The antisymmetric part of the metric tensor gives rise to a torsion, twisting the geometry of spacetime. The theory is subject to general covariance and the weak principle of equivalence, in which the field equations are derivable from a Lagrangian action principle. The field equations for the nonsymmetric Hermitian gum lead to a rigorous static spherically symmetric solution for the gravitational field in empty space excluding the essential singularity at r = 0. The predictions of the theory differ significantly from Einstein’s general relativity for compact sources or supermassive stars, while the theory is concordant with all the classical tests of general relativity concerning weak gravitational fields. The theory is called the nonsymmetric gravity (NSG).

In 2003, the author [”Gravitational theory, galaxy rotation curves and cosmology without dark matter”, J. Cosmol. Astropart. Phys. 2005, No. 5, Paper No. 003, 28 p. (2005; Zbl 1236.83045)] found out a simpler alternative to the above nonsymmetric extension of Einstein’s general relativity, where the purely symmetric spacetime is used while the antisymmetric part occurs as an additional field (a new fifth force) in the equations of the theory. It is called Metric-Skew-Tensor Gravity (MSTG). Einstein’s general relativity coupled to a massive skew symmetric field F„^ leads to an acceleration law, modifying the Newtonian law of attraction between particles. The author uses a framework of nonperturbative renormalization group equations to characterize special renormalization group trajectories allowing for the running of the effective gravitational coupling G and the coupling of the skew field to matter. The equations of motion for test particles yield predictions for the solar system and the binary pulsar PSR 1913+16 that are concordant with the observations. The gravitational lensing of clusters of galaxies can be explained without exotic dark matter. A Friedmann-Lemaitre-Robertson-Walker cosmological model with an effective G = G(t) running with time leads to consistent fits to cosmological data without any assumption of exotic cold dark matter.

In 2004, the author [”Scalar-tensor-vector gravity theory”, J. Cosmol. Astropart. Phys. 2006, No. 3, Paper No. 004, 18 p. (2006; Zbl 1236.83047)] found out a yet simpler alternative, which is basecf upon Einstein’s symmetric metric, a vector field called the phion field, and three scalar fields. The phion particle is the carrier of the fifth force, while the scalar fields describe the variation of the gravitational constant, the coupling of the phion field to the matter, and the effective mass of the phion field. The author has established that the theory, called Scalar-Tensor-Vector Gravity (STVG), is stable, has no negative energy modes and is free of any pathological singularities.

An important feature of the NSG, MSTG and STVG theories is that the modified acceleration law for weak gravitational fields has a repulsive Yukawa force added to the Newtonian acceleration law. This corresponds to the exchange of a massive spin 1 boson, whose effective mass and coupling to matter can vary with distance scale. A scalar component added to the Newtonian force law would correspond to an attractive Yukawa force and the exchange of a spin 0 particle. All the current applications of the author’s three gravity theories that can be directly confronted with experiment are based upon weak gravitational fields. To really distinguish the three theories, it is necessary to obtain experimental data for strong gravitational fields, by way of example, black holes.

The book is intended to explain the author’s modified gravity theories to the general audience. is well written and highly readable.

Edited by FIZ Karlsruhe, the European Mathematical Society and the Heidelberg Academy of Sciences and Humanities

Όπως διαβάζουμε στον John Moffat( Re-inventing gravity-Smithsonian books-Collins 2008)The expansion and contraction creates waves that travel at the speed of sound through the hot fluid, producing a kind of music in the early universe. We cannot heard the music anymore, but we see evidence for it in the CMB data as acoustical wave oscillations (114) In the standard model we are missing about 96 percent of the matter and energy in the universe (231)..The expansion of the universe is accelerating (232).If one adopts the standard model the geometry of space time is spatially flat(115) The universe turns to be flat...The three –dimensional universe that we perceive today has the structure of a three-dimensional Euclidean geometry. the…data tell us that we must either include significant amount of dark matter and dark energy when keeping Einstein’s theory or we must modify Einstein;s theory to exclude dark matter and dark energy and provide an explanation for dark energy(116)As it turns out,the standard concordance model,…….concludes that the universe is composed of about 4 percent baryons,(quarks in the form of protons and neutrons)24 percent dark matter and 72 percent dark energy(121)In quantum theory the vacuum has energy,and in gravity this energy is identified with the repulsive dark energy of Einstein;s cosmological constant.The recent observation that the expansion of the universe is accelerating suggests that there must be some kind of dark,antigravity energy in the void of space that is fueling the accelaration So far, the consensus in the physics community is that all attempts to use string theory to solve the problem (dark mater accelaration universe) has failed 132..The anthropic principle states that our existence as intelligent creatures, constrains the universe to be what we observe 134…. String theory,….,infinite numbers of universes.. the debate is left to the philosophers 135..One of the aims of quantum gravity is to reduce the gravitontial waves predicted by Einstein ‘s gravity theory to quantum parcels of energy called gravitons…in general relativity gravity is the geometry of space time 137..The huge energy required to make the quarks free cannot be achieved on Earthg – based accelarators ..the strong forces become weaker as the energy increases,, 139 the dual nature of electromagnetic wave and particle 142…the NASA scientists were surprised to discover in the data an expected deceleration of the spacecraft or appeared to be a constant anomalous acceleration toward the Earth and the sun 174 If the galaxies and voids within their relative motions were removed then the observer would see-according to Celerie ,myself…and others that the universe was actually decelerating The cosmology community generally assumes that the density of matter is homogeneous throughout space time ..Einstein put forth this idea…..However we know from observations and large scale surveys of galaxies that the universe has not been uniform and homogeneous, in our last time during the last nine billion years,….we see large distributions of galaxies and large voids. …during the last nine billion years… 207 In ideas like mine, Celerier’s, and many other cosmologists the unexpected dimming of distant supernovae is explained by the idea that internenting galaxies, clusters of galaxies, and voids form a medium like air or water through which light travels. In other words, in these models the universe is not accelerating at all; the light from distant supernovae just has a hard time getting to us, so it appears that the supernovae are farther away than they actually are. The idea of using the late-time inhomogeneity of the universe to avoid the problem of the accelerating universe and dark is elegant. But it leaves many imponderables. It is still a controversial issue whether these models can continue to fit the supernovae data as more accurate become available; and there exists the competing standard Lamda CDM model, and as we shall see, an explanation following from MOG 208 …there is no consensus about what causes the acceleration or even whether the acceleration is a real effect 211 The MOG universe has a beginning but not an end …there is neither major energy at t=0.Gravity –the curvature of space time is also zero because there is no matter….At t=0,the universe does not explode or inflate,but stands still 231 The MOG scenario can be described as an “order-disorder” universe215….No singularity at the beginning of the universe,,,This way the second law of thermodynamics is maintained…217..The successful detection of gravity waves could decide among models 219.Can we develop a new theory of gravity that can explain successfully the extensive observational data through gravity alone?...unacceptable to many in the community to give up easily the existence of dark matter 221..In probing the mysteries of nature ,physicists need to have faith that we can through mathematical equations reach a true understanding of nature such that the predictions of our equations can be verified by experiment or observation..223.

Ο J Maffat.π. 101 επ.) υποστηρίζει ότι, η ταχύτητα ,τού φωτός στο πρώιμο Σύμπαν ήταν πολύ μεγάλη,περίπου 1029 φορές η σημερινή( :the speed of light was very large in the early universe,milliseconds after the big bang I do mean very large –about 1029 times the currently measured speed of light)

…during the last nine billion years… 207 In ideas like mine, Celerier’s, and many

other cosmologists the unexpected dimming of distant supernovae is explained by

the idea that internenting galaxies, clusters of galaxies, and voids form a medium

like air or water through which light travels. In other words, in these models the universe is not accelerating at all; the light from distant supernovae just has a hard time getting to us, so it appears that the supernovae are farther away than they actually are. The idea of using the late-time inhomogeneity of the universe to avoid the problem of the accelerating universe and dark is elegant. But it leaves many imponderables. It is still a controversial issue whether these models can continue to fit the supernovae data as more accurate become available; and there exists the competing standard Lamda CDM model, and as we shall see, an explanation following from MOG 208 …there is no consensus about what causes the acceleration or even whether the acceleration is a real effect 211 The MOG universe has abeginning but not an end …there is neither major energy at t=0.Gravity –the curvature of space time is also zero because there is no matter….At t=0,the universe does not explode or inflate,but stands still 231 The MOG scenario can be described as an “order-disorder” universe215….No singularity at the beginning of the universe,,,This way the second law of thermodynamics is maintained…217..The successful detection of gravity waves could decide among models 219.Can we develop a new theory of gravity that can explain successfully the extensive observational data through gravity alone?...unacceptable to many in the community to give up easily the existence of dark matter 221..In probing the mysteries of nature ,physicists need to have faith that we can through mathematical equations reach a true understanding of nature such that the predictions of our equations can be verified by experiment or observation..223. Ο J Maffat(ο.π. 101 επ.) υποστηρίζει ότι η ταχύτητα,τού φωτός στο πρώιμο Σύμπαν ήταν πολύ μεγάλη,περίπου 1029 φορές η σημερινή( :the speed of light was very large in the early universe,milliseconds after the big bang I do mean very large –about 1029 times the currently measured speed of light)

2 ΕΞΕΛΙΞΗ

GOTTFRIED SCHATZ. ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ. Εκδόσεις: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ.

« Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα»

Οι βιολόγοι επιστήμονες διεπίστωσαν μελετώντας την τεράστια ποικιλία της ζωής ότι ,δεν είχε δημιουργηθεί άπαξ διά παντός,αλλά ότι, διάφορες μορφές ζωής, μετατρέπονταν συνεχώς σε νέες 15….….σε θαλάσσιο νερό με όγκο όσο ένα κουταλάκι του νερού, προσδιόρισαν εκατομμύρια βακτήρια και 10πλάσιους έως 20πλάσιους ιούς βακτηρίων20….το οξυγόνο είναι τοξική ουσία καθώς με την οξείδωση καταστρέφει πολλά από τα δομικά συστατικά των κυττάρων.Η ανεξάντλητη ευρηματικότητα της φύσεως, κατάφερε να φέρει στο προσκήνιο νέους οργανισμούς. Αυτοί μπορούσαν όχι μόνον να προστατευθούν από το θανατηφόρο αέριο,..αλλά και να το χρησιμοποιούν προς όφελός τους, καίγοντας με την βοήθεια του τα υπολείμματα άλλων οργανισμών προκειμένου να εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια για να ζήσουν 22… μονοκύτταροι οργανισμοί αιχμαλώτισαν μικρό μέρος της φωτεινής ενέργειας του Ήλιου για να επιβιώσουν ……αρχέγονοι όμως οργανισμοί που ζούν σε μεγάλα βάθη χρησιμοποίησαν, όχι την ηλιακή ενέργεια αλλά , γεωχημικές αντιδράσεις ως πηγή ενέργειας 30…..Μόνον τα φυτά και οι μονοκύτταροι οργανισμοί έχουν την δυνατότητα να μετατρέπουν με την βοήθεια της ηλιακής ενέργειας το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό …σε οργανική βιομάζα 32…. Για να παραγάγουμε μια χιλιοθερμίδα τροφής συχνά πρέπει να κάψουμε μια χιλιοθερμίδα πετρελαίου33…Όταν τα κύτταρά μας προσλαμβάνουν από το περιβάλλον τροφές ή άλλες ουσίες μαζύ, ταξιδεύουν ως λαθρεπιβάτες διάφοροι ιοί….που δεν εισβάλλουν στον οργανισμό μας ενεργά, αλλά αφήνουν τα κύτταρα μας να τους «καταπιούν» ..ο οργανισμός μας έμαθε κατά την διάρκειά της εξέλιξης πώς να προστατεύεται από τους παθογόνους οργανισμούς 82 …Η προστασία αυτή γίνεται με τα λευκά αιμοσφαίρια και άλλα κύτταρα, που εντοπίζουν στην επιφάνεια των εισβολέων μόρια ξένα προς τον οργανισμό μας προσκολλώνται επάνω στους εισβολείς, με σκοπό ή να τους καταπιούν ή να τους πέψουν, είτε να τους καταστρέψουν με χημικές ουσίες. Τα θύματα των ‘αστυνομικών’ είναι το πύον. Παράλληλα οι ‘αστυνομικοί’ ειδοποιούν όλο τον οργανισμό που κινητοποιεί αμέσως πρωτεΐνες ή κατασκευάζει νέες. Μερικές φορές το σύστημα άμυνα, στρέφεται εναντίον μας, λόγω υπερβάλλοντος ζήλου του ανοσοποιητικού συστήματος μας …Οι παθογόνοι οργανισμοί μεταλλάσσουν συνεχώς στο γενετικό τους υλικό δημιουργώντας νέους τύπους βακτηρίων που το ανοσοποι ητικό μας σύστημα….Παρόλα αυτά το σύστημα άμυνας…που προστατεύει τον οργανισμό μας,μπορεί μερικές φορές να στραφεί εναντίον μας : για παράδειγμα πολλά από τα συμπτώματα λοιμωδών νόσων,-όπως η παρωτίτιδα και η φυματίωση, δεν είναι τίποτε περισσότερο, από παράπλευρες απώλειες, οφειλόμενες στον υπερβάλλοντα ζήλο του ανοσοποιητικού μας συστήματος, 83 είναι αναποτελεσματικό…τα βακτήρια ενσωματώνουν στο γενετικό τους υλικό τμήματα του δικού μας,…και εμείς μεταλλάσσομε τα γονιδιά μας υπό την πίεση της φυσικής επιλογής, για να αμυνθούμε στους παθογόνους μικροοργανισμούς…παρόλα αυτά στο παιχνίδι αυτό ανάμεσα στο ποντίκι και στη γάτα, δηλαδή ανάμεσα σε μας και τους πιό γρήγορους παθογόνους οργανισμούς πάντα χαμένοι είμαστε εμείς 84….Ο αγώνας κατά των παθογόνων οργανισμών περιλαμβάνει την δύναμη που αντλούμε από τα γονίδια ,από την γνώση που μεταδίδεται από γενεά σε γενεά μαζύ με τα γονίδιά μας (καλύτερες συνθήκες υγιεινής κλπ.) και τα αντιβιοτικά που όμως η αλόγιστη χρήση τους συντέλεσε στην εξασθένηση τους.,…τα περισσότερα εδαφικά βακτήρια που έχουν μελετηθεί μέχρι σήμερα,είναι ανθεκτικά σε 7 από τις 8 οικογένειες αντιβιοτικών. 86….Μόνο ο ανθρώπινος εγκέφαλος με την ευστροφία του, μπορεί να κρατήσει υπό έλεγχο τους βιολογικούς εχθρούς μας 87…., Η παντοκρατορία του γονιδίου,έχει στις μέρες μας κλονισθεί. Κατά την αμφιγονική εγγενή παραγωγή το γενετικό υλικό των δύο γονέων συνδυάζεται τυχαίως για την δημιουργία του ζυγωτού, δηλαδή του κυττάρου που είναι προϊόν της συνενώσεως των δύο γεννητικών κυττάρων,( λ.χ.του ωαρίου και του σπερματοζωρίου στον άνθρωπο.) Έτσι χάρη στην τύχη, εξασφαλίζεται η μοναδικότητα κάθε παιδιού που γεννιέται, ενώ συγχρόνως ανανεώνεται η ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους και ενισχύεται η βιολογική του ευρωστία.Και όλα αυτά ο συγγραφέας τα στηρίζει σε παρατηρήσεις, που αναδεικνύουν τον ρόλο της τύχης και εξαφανίζουν την έννοια του «πεπρωμένου». Η ύπαρξη του τυχαίου, επιτρέπει στα γονίδια των δύο γονέων να έχουν στην διάθεσή τους, ένα ανεξάντλητο αριθμό πιθανών συνδυασμών κατά την διαδικασία της συνένωσης ωαρίου και σπερματοζωαρίου. Επομένως, δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας.

Γιατί, δεν ταυτίζονται μεταξύ τους τα μονοζυγωτικά δίδυμα; Αφού πρόκειται για αδέλφια που έχουν το ίδιο γενετικό υλικό θα ανέμενε κάποιος μια πλήρη ταύτιση και ομοιότητα μεταξύ τους. Πώς λοιπόν δικαιολογείται ότι, το ένα εκδηλώνει μια ασθένεια και το άλλο όχι;. Και γιατί στην συνέχεια, με την ανάπτυξή τους, εμφανίζουν μεταξύ τους, όλο και περισσότερες διαφορές; Επομένως τα γονίδιά μας δεν είναι απαράβατοι και αναλλοίωτοι νόμοι, αλλά ενδέχεται να μεταβληθούν ως αντίδραση στο περιβάλλον, ή στον τρόπο ζωής μας.

Εδώ και αρκετά χρόνια, γίνεται δεκτό, ότι ,περιβαλλοντικές τοξίνες, ραδιενέργεια, ιοί, λάθη κατά την κυτταρική διαίρεση, είναι πιθανόν να οδηγήσουν στην μεταβολή και αλληλουχία των νουκλεοτιδίων σε ένα γονίδιο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση μεταλλάξεων ή να αναστείλουν την λειτουργία τους η να απενεργο ποιηθούν μέσω χημικών τροποποιήσεων, μερικές από τις οποίες μερικές φορές, κληροδοτούνται στους απογόνους μας. Η χημική ουσία που προκαλεί την τροποποίηση είναι ένα μεθύλιο (μια μεθυλομάδα), δηλαδή ένα μικρό μόριο. Αυτός ο μηχανισμός χημικής τροποποίησης ονομάζεται μεθυλίωση. Όταν ένα μεθύλιο προσδεθεί πάνω σε ένα νουκλεοτίδιο, ασκεί χημική έλξη στις πρωτεΐνες οι οποίες περιβάλλουν το μεθυλιωμένο τμήμα του γονιδίου και εμποδίζουν έτσι τη λειτουργία του ή το απενεργοποιούν. Σε αντίθεση με τις κλασικές γονιδιακές μεταλλάξεις, αυτές οι επιγενετικές τροποποιήσεις δεν μεταβάλλουν την αλληλουχία των νουκλεοτιδίων σε ένα γονίδιο, παρά μόνο τον χαρακτήρα μεμονωμένων νουκλεοτιδίων. Κατά την κυτταρική διαίρεση τα μεθυλιωμένα νουκλεοτίδια αντιγράφονται πιστά και μεταφέρονται στα νέα κύτταρα που προκύπτουν απ΄αυτήν. (θυγατρικά κύτταρα)………

Τα γονίδια ενός γονιμοποιημένου ωαρίου-δεν είναι μεθυλιωμένα’ σε μεγάλο βαθμό και, κατά συνέπεια είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμα να αναπτύξουν πλήρη δράση ανταποκρινόμενα σε σχετικές εντολές. Όταν όμως από το γονιμοποιημένο ωάριο αρχίζουν να αναπτύσσονται διάφοροι τύποι κυττάρων, αυτά μεθυλιώνουν τα γονίδιά τους, ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο ενδοκυτταρικό πρόγραμμα. Αυτό γίνεται προκειμένου να αποφευχθεί η έκφραση γονιδίων σε λανθασμένη χρονική στιγμή ή θέση που θα έβλαπτε την ανάπτυξη του εμβρύου. Μεθυλιώσεις, παρουσιάζονται ακόμα και στους ενήλικες, με την διαφορά, ότι, στην περίπτωση αυτή, δεν καθορίζονται μόνο από ενδο κυτταρικά προγράμματα, αλλά και από την επίδραση του τρόπου ζωής, καθώς και από το περιβάλλον.

Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι,οι επιγενετικες αλλαγές προκαλούνται από τη μεθυλίωση που οφείλονται τόσο σε ενδοκυτταρικούς όσο και σε εξωκυτταρικούς παράγοντες. Οι έξωθεν επιδράσεις, παρουσιάζουν μεγάλο φάσμα: μπορεί να αφορούν τις δια τροφικές μας συνήθειες, χρήση ναρκωτικών, την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να αφήσουν τα δικά τους «σημάδια» μεθυλίωσης πάνω στα δικά μας γονίδια. Στα φυσιολογικά σωματικά κύτταρα τούτα τα σημάδια σβήνουν με τον θάνατο του οργανισμού, ενώ στα ωάρια και τα σπερματοζωάρια εξαφανίζονται κατά την ωρίμανση ή την γονιμοποίηση τους μερικά όμως παραμένουν. Ετσι το γονιμοποιημένο ωάριο διατηρεί «αναμνήσεις από εκείνο που είχε υπάρξει πριν γονιμοποιηθεί και καθιστά δυνατή την μεταφορά ιδιοτήτων που απέκτησαν οι γονείς, κατά την διάρκεια της ζωής τους στον νέο οργανισμό, και κατόπιν στους απογόγους του

3 Η Γνώση είναι παιδί του παρελθόντος και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον

Η Γνώση είναι παιδί του παρελθόντος και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον μέσα σ’ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς……η διαφύλαξη και η μεταφορά της γνώσεως τις επόμενες γενεές απειλούνται όλο και πιο σοβαρά καθώς τα συστήματα αποθήκευσης δεδομένων αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,καταλανώνουν ποσότητες ενέργειας που αυξάνονται ραγδαία και είναι ευάλωτα σε τυχαίες ή σκόπιμες παραποιήσεις,…Και μολονότι την εποχή μας οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι και τα ηλεκτρονικά αποθετήρια πληροφοριών αγγίζουν σιγα σιγά τα όρια τους σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, σίγουρα θα καταφέρουν να τα ξεπεράσουν με τη βοήθεια νέων ανακαλύψεων…Δυστυχώς η αποθήκευση πληροφοριών δεν διασφαλίζει την μακροημέρευση, για τον απλό λόγο ότι τα ψηφιακά συστήματα που χρησιμοποιούμε για την αποθήκευση αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,…..Το αποτέλεσμα είναι ότι, τα συστήματα αυτά,σπάνια μπορούν να διαφυλάξουν τις πληροφορίες που τους έχουμε εμπιστευτεί για χρονικό διάστημα περισσότερο από μερικές δεκαετίες…….Ειδη χαρτιού,που δεν έχουν υποστεί κατεργασία με οξέα ή κοινά μικροφίλμ μπορούν μεν να εξασφαλίσουν την καταγραφή και διάσωση κειμένων για αιώνες,αλλά δεν είναι κατάλληλα για την αποθή κευση,μεταφορά και ανάλυση πληροφοριών…..οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του μέλλοντος δεν θα μπορούν να τις διαβάσουν τις πληροφορίες .Αυτό ήδη συμβαίνει :οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές αδυνατούν να διαβάσουν πληροφορίες αποθηκευμένες σε συστήματα ηλικίας δέκα και είκοσι ετών….να μεταφέρουμε συνεχώς τις ήδη αποθηκευμένες πληροφορίες…στο κατάλληλο σύστημα λειτουργίας; Ή μήπως να τις κρατάμε σε αρχεία παλαιών ..υπολογιστών;…..ανησυχία .. προκαλεί η ευκολία με την οποία μπορεί να αλλοιωθεί τυχαία ή σκόπιμα η ψηφιακά αποθηκευμένη γνώση. »

4 Jim Al.Kahili-Jhonjoe Mc Fadden

Η Ζωή στην Κόψη(Life on the edge-The coming of age of Quantum Biology) 2015/2017 Τραυλός

Την κβαντική μηχανική κατανοεί μόνον μια μειονότητα πανέξυπνων ανθρώπων…η κβαντική μηχανική εξηγεί ολόκληρη τη χημεία,την επιστήμη των υλικών,ακόμη και την ηλεκτρονική,.23… Για να πλησιάσουν τόσο κοντά τα σωματίδια,(πυρήνες) ώστε να συντηχθούν,πρέπει να διαπεράσουν ένα φαινομενικώς αδιαπέραστο ενεργειακό φραγμό 26…Το πετυχαίνουν χάρη στο κυματοσωματιδιακο δυισμό τους. Είναι το φαινόμενο της σήραγγας.(Αν και θα ήταν λάθος να δεχθούμε λέγουν οι συγγραφείς,ότι, το κβαντικό φαινόμενο,σήραγγας, συνεπάγεται τη διάδοση υλικών μέσα από φραγμούς. Απεναντίας τα αφηρημένα μαθηματικά κύματα,είναι αυτά , που μας δίνουν την πιθα νότητα, να βρούμε στιγμιαία το σωματίδιο στην άλλη πλευρά του φραγμού.) Αν ένας πυρήνας αποτελείται από πάρα πολλά πρωτόνια ή νετρόνια,τότε κατά την κβαντομηχανική,πρέπει να βρεθεί μια νέα κατάσταση ισορροπίας και τα πλεονάζοντα σωματίδια πρέπει να αλλάξουν μορφή: κάποια πρωτόνια γίνονται νετρόνια (διάσπαση β).Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν συνενώνονται δύο πρωτόνια,οπότε ένα απ΄αυτά υφίσταται διάσπαση β και μετατρέπεται σε νετρόνιο 29….Η κβαντική διεμπλοκή επιτρέπει σε σωματίδια που σε κάποια στιγμή είχαν αλληλοεπιδράσει,να παραμένουν συσχετισμένα ακόμη και αν απέχουν μεταξύ τους τεράστιες αποστάσεις.33…Η μέτρηση μετατρέπει την κβαντική συμπεριφορά σε κλασσική 35….… Το φαινόμενο της υπέρθεσης(που όπως και το φαινόμενο της σήραγγας έχουν ανιχνευθεί σε πολλά βιολογικά φαινόμενα), δέχεται ότι, τα σωματίδια, μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα συγχρόνως ,μόνον όμως όταν δεν τα κοιτάζει κάποιος.Αν συμβεί κάτι τέτοιο,ή μια μέτρηση,η κβαντική συμπεριφορά μετατρέπεται σε κλασσική συμπεριφορά.36…………….Η κβαντική μηχανική ασκεί μικρή ή μηδενική επίδραση σε διαδικασίες μεγαλύτερης κλίμακος που είναι σημαντικές για την ζωή 39….Εκείνο που καταστρέφει την κβαντική συμπεριφορά,έξω από εργαστήρια της φυσικής είναι ο τρόπος με τον οποίο διατάσσονται τα σωματίδια μέσα στα μεγάλα (μακροσκοπικά αντικείμενα,στα οποία τα άτομα και τα μόρια συνήθως (όχι πάντοτε) σκεδάζονται και ταλαντώνονται τυχαία και ακανόνιστα….έτσι διασκορπίζοναι γρήγορα οι κβαντικές ιδιότητες των σωματιδίων..41…Ο άνθρωπος δεν κατάφερε ακόμη να κατασκευάσει ζωή, χρησιμοποιώντας άβια υλικά 49…Το πρόβλημα της ζωής είναι γιατί η ύλη συμπεριφέρεται τόσο διαφορετικά,όταν συγκροτεί έναν ζωντανό οργανισμό ,απ΄ότι όταν συγκροτεί μια χημική αντίδραση για παράδειγμα όταν τα ορυκτά καύσιμα καίγονται στον αέρα,…,τα αντιδρώντα είναι ο άνθρακας και το οξυγόνο και το μοναδικό προϊόν το αέριο θερμοκηπίου διοξείδιο του άνθρακα.Κανονικά αυτή είναι μια αντιστρέψιμη αντίδραση.66-67 όμως κάποιες μορφές της τεχνολογίας πρόσληψης του άνθρακα αλλάζουν την διαδικασία, χρησιμοποιώντας μια μορφή ενέργειας, ώστε να συντελεστεί η αντίδραση προς τα πίσω.Ο Ριτς Μέιτζελ του Πανεπιστημίου του Ιλιννόι, ίδρυσε μια εταιρεία που αποσκοπεί, την χρήση ηλεκτρισμού για μετατροπή του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακος σε καύσιμα….,Η ζωή είναι διαφορετική….,Κανείς ποτέ δεν ανεκάλυψε μια συνθήκη που να ευνοεί την κατεύθυνση από το νεκρό κύτταρο στο ζωντανό κύτταρο…τι είναι αυτό που χάνεται αμετάκλητα όταν πεθαίνει ένα κύτταρο ή ένας άνθρωπος; …Ο Κρέιγκ Βέγκνερ δεν εδημιούργησε τεχνητή ζωή…απλώς ετροποποίησε μια υπάρχουσα μορφή ζωντανών κύτταρων ζωής…66-67..Το μυστήριο της ζωής εξακολουθεί να μας χαμογελάει αινιγματικώς….ο μόνος τρόπος να δημιουρ γήσουμε ζωή είναι να εισαγάγουμε βιοχημικές ενώσεις σε ήδη,ζωντανά κύτταρα. 68 ………..Ο Χαιζεμπεργκ αναγκάστηκε να συμπεράνει πώς ο ατομικός κόσμος, είνα ένα τοπίο φάντασμα,ένα αύλο μέρος,που παίρνει σάρκα και οστά μόνον όταν ενεργούμε μια μέτρηση, κατά την οποία αλληλοεπιδρούμε μαζύ του …διαφορετική η άποψη του Σρέντιγκερ ,74-75……σήμερα θεωρούμε και τους δύο τρόπους ερμηνείας ορθούς.75… η ζωή διαφέρει από τα άψυχα αντικείμενα επειδή σχετικώς μικρά πλήθη εξαιρετικά εύτακτων σωματιδίων,…μπορούν να επηρεάσουν καθορι στικά ολόκληρο τον οργανισμό 89.…Κανένα άλλο άψυχο αντικείμενο στο γνωστό Σύμπαν, δεν παρουσιάζει τόση ευαισθησία, στην λεπτομερειακή δομή τής ύλης, στο θεμελιωδέστερο επίπεδο,σε ένα επίπεδο όπου οι κβαντο μηχανικοί νόμοι έχουν εκτοπίσει τους κλασσικούς….90…. Κβαντική συνοχή έχουμε όταν άτομα βρίσκονται σε δυό θέσεις ταυτοχρόνως,όταν συμπεριφέρονται ως εκτεινόμενα κύματα και όταν βρίσκονται σε μια κατάσταση υπέρθεσης δύο ή περισσοτέρων διαφορετικών καταστάσεων. Αποσυνοχή έχουμε (ή κατάρρευση ή άρση)της,έχουμε όταν χάνεται η συνοχή και το κβαντικό φαινόμενο γίνεται κλας σικό 168…Ο Σρεντιγκερ είπε ότι, η ζωή διαφέρει από τον ανόργανο κόσμο επειδή είναι δομημένη και εύτακτη ακόμη και στο μοριακό επίπεδο 396. Η ζωή πλοηγείται στη μεθόριο κβαντικού και κλασσικού κόσμου 417… διατυπώνω μια εικα σία…Μπορεί η νέα μας αντίληψη για τη ζωή να αντικα ταστήσει την ψυχή με μια κβαντική ζωτική σπίθα; 418…αξιοσημείωτη ιδιότητα της ζωής,να τιθασεύει θερμο δυναμικές θύελλες, ώστε να διατηρεί τη σύνδεση της,με τη βαθύτερη κβαντική επικράτεια 419…ο θάνατος ίσως αντιπροσωπεύει την καταστροφή της σύνδεσης των ζωντανών οργανισμών με την εύτακτο κβαντική επικρά τεια…και ίσως όταν ένας ζωντανός οργανισμός αιχμαλωτιστεί από τον θυελλώδη ωκεανό της μοριακής κίνησης,,καμία τρικυμία να μην μπορεί να αποκαταστήσει την κβαντική σύνδεση 420,….ίσως οι νέες ανακαλύψεις να μας εφο διάσουν με μια νέα επαναστατική μορφή έμβιας τεχνολογίας 421…. Αυτό πού κάνει η γενετική μηχανική είναι να μετα φέρει ένα γονίδιο από το ένα είδος στο άλλο 423…Το Κέντρο Ιστγκειτ,…μιμείται το σύστημα κλιματισμού που χρησι μοποιούν οι τερμίτες… ένα τολμηρό όραμα…να κατασκευάσει κτίρια χρησιμοποιώντας τεχνητά ζωντανά κύτταρα που θα έχουν την ικανότητα να αυτό διορθώνονται και να αντιγράφονται…σε περίπτωση καταστροφών 426… …επειδή σχετικώς μικρά πλήθη εξαιρετικά εύτακτων σωματι δίων,…μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά ολόκληρο τον οργανισμό ….Σε αντίθεση με τη ζωή τα τεχνητά πρωτο κύτταρα δεν μπορούν να κουρδίζονται μόνα τους 430….Ένα άλλο χαρακτηριστικό που θα θέλαμε να εισαγάγουμε στο κβαντικό υποστηριζόμενο πρωτοκύτταρο, είναι η ικανότητα αξιοποίησης του καταιγιστικού μοριακού θορύβου χάρη στην οποία διατηρείται η κβαντική συνοχή.Προς το παρόν ελά χιστα γνωρίζουμε για το πώς πετυχαίνει η ζωή το τέχνασμα, άρα δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι πώς θα μπορούσαμε να το πετύχουμε 434.Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα που αφορά την προέλευση της ζωής. Μολονότι ολόκληρο το ζωντανό κύτταρο είναι μια οντότητα που αυτο-αντιγράφεται, τα μεμονωμένα συστατικά του δεν είναι. Όπως ακριβώς και μια γυναίκα είναι αυτο-αντιγραφέας ( με λίγη «βοήθεια», βέβαια), χωρίς όμως να συμβαίνει το ίδιο με τη καρδιά ή το συκώτι της. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα όταν επιχειρούμε επιστροφή στο παρελθόν — από τη σημερινή πολύπλοκη κυτταρική ζωή προς τον πολύ απλούστερο, μη κυτταρικό πρόγονό της. Αν το θέσουμε αλλιώς, το ερώτημα διατυ πώνεται ποιό ήρθε πρώτο: το γονιδίωμα στο DNA, το RNA, ή το ένζυμο ;Αν εμφανίστηκε πρώτο το DNA ή RNA, τότε τι τα δημιούργησε; Αν εμφανίστηκε πρώτο το ένζυμο, τότε πώς κωδικεύτηκε;Μια πιθανή λύση έδωσε ο Αμερικανός βιοχη μικός Τόμας Τσεχ, ο οποίος το 1982 ανεκάλυψε ότι,πέρα από την κωδικοποίηση γενετικής πληροφορίας, ορισμένα μόρια RNA λειτουργούσαν σαν ένζυμα και κατέλυαν αντιδράσεις (έργο για το οποίο μοιράστηκε - με τον Σίντνεϊ Άλτμαν το βραβείο Νόμπελ για τη χημεία το 1989). Τα πρώτα παραδείγματα αυτών των ριβοζύμων όπως είναι γνωστά, βρέθηκαν στα γονίδια των μικροσκοπικών μονοκύτταρων οργανισμών Terralymena, ένα είδος πρωτόζωων που συναντάμε σε λίμνες γλυκού νερού. Έκτοτε, διαπιστώθηκε ότι, παίζουν ρόλο σε κάθε ζωντανό κύτταρο. Σύντομα θεω ρήθηκε πως η ανακάλυψή τους πρόσφερε μια διέξοδο στο πρόβλημα της κότας και του αυγού, σχετικά με το αίνιγμα της ζωής. Η υπόθεση του κόσμου RNA όπως έγινε τελικά γνωστή, υποστηρίζει ότι, η αρχέγονη χημειoσύνθεση οδήγησε στην παραγωγή ενός μορίου RNA το οποίο μπορούσε να λειτουργήσει ταυτοχρόνως ως γονίδιο και ως ένζυμο συνεπώς μπορούσε να κωδικεύσει την ίδια του τη δομή (όπως το DNA) και να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του (όπως τα ένζυμα) από βιοχημικές ενώσεις διαθέσιμες στην αρχέγονη σούπα. Αυτή η διαδικασία αντιγραφής πρέπει να ήταν αρχικά εξαιρετικά απρόβλεπτη και να δημιούργησε πολλές μεταλλαγμένες εκδοχές, οι οποίες θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους συμμετέχοντας σε έναν μοριακό δαρβινικό ανταγωνισμό. Με την πάροδο του χρόνου, οι αντιγραφείς RΝΑ πρέπει να στρατολόγησαν πρωτεΐνες για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της αντιγραφής, οδηγώντας έτσι στο DΝΑ και τελικά στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.Η ιδέα ότι, ένας κόσμος αυτο-αντιγραφόμενων μορίων RΝΑ προηγήθηκε της εμφάνισης του DΝΑ και των κυττάρων, αποτελεί σχεδόν δόγμα στη σύγχρονη έρευνα για την προέλευση της ζωής. Τα ριβόζυμα (ριβοένζυμα) αποδείχτηκαν ικανά να εκτελούν όλες τiς βασικές αντιδράσεις που αναμένονται από ένα αυτο-αναπαραγόμενο μόριο. Για παράδειγμα, μία τάξη ριβοζύμων συνενώνει δύο μόρια RΝΑ, ενώ μια άλλη μπορεί να τα διασπάσει. Μια άλλη μορφή ριβοζύμου δημιουργεί αντίγραφα μικρών αλυσίδων (με μήκος λίγων μόνο βάσεων) βάσεων RΝΑ. Από αυτές τις απλές δραστηριότητες μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο πολύπλοκο ριβόζυμο, ικανό να κατά λύει όλες τις αντιδράσεις που απαιτούνται για την αυτό αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η αυτο-αναπαραγωγή, εμφανίζεται και η φυσική επιλογή. Άρα, ο κόσμος του RNA θα πήρε ένα ανταγωνιστικό μονοπάτι που οδήγησε τελικά, ή έτσι τουλάχιστον πιστεύεται, στο πρώτο ζωντανό κύτταρο. Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζει αρκετά προβλήματα. Μολονότι απλές βιοχημικές αντιδράσεις καταλύονται από ριβόζυμα, η αυτο-αντιγραφή ενός ριβοζύ μου είναι μια εξαιρετικά πιο πολύπλοκη διαδικασία η οποία απαιτεί από το ριβόζυμο να αναγνωρίσει την αλληλουχία των δικών του βάσεων, να ταυτοποιήσει πανομοιότυπα χημικά στο περιβάλλον του και να συναρμολογήσει αυτά τα χημικά με τη σωστή σειρά ώστε να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού του. Είναι μια υπερβολική εργασία ακόμη και για πρωτεΐνες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να ζούν μέσα σε κύτταρα γεμάτα με τις σωστές βιοχημικές ενώσεις, άρα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιληφθούμε πώς θα μπορούσαν να πετύχουν τέτοιο κατόρθωμα μέσα στη χαοτική αρχέγονη σούπα. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει ανακαλύψει ούτε κατάφερε να φκιάξει ένα ριβόζυμο ικανό να αναλάβει ένα τόσο πολύπλοκο έργο, ακόμη και στο εργαστήριο. Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογι κός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με την σωστή σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντι δράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποι ημένες» βάσεις σε αρχέγονες συνθήκες απ’ ό,τι οι βάσεις RΝΑ.Ωστόσο, οι χημικοί μπορούν να συνθέσουν τις βάσεις του RNA από απλά χημικά, μέσα από μια εξαιρετικά πολύπλοκη σειρά ελεγχόμενων αντιδράσεων στις οποίες κάθε επιθυμητό προϊόν μιας αντίδρασης απομονώνεται πριν περάσει στην επόμενη αντίδραση. Ο Σκοτσέζος χημικός Γκράχαμ Κερν Σμίθ εκτίμησε ότι, απαιτούνται περίπου 140 βήματα για τη σύνθεση μιας βάσης RNA από απλούστερες οργανικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να υπήρχαν στην αρχέ γονη σούπα. Για κάθε βήμα υπάρχουν τουλάχιστον έξι εναλλακτικές αντιδράσεις, οι οποίες πρέπει να αποφευχθούν. Μπορούμε, λοιπόν, να οπτικοποιήσουμε τη χημική σύνθεση, αν εκλάβουμε κάθε μόριο ως ένα είδος μοριακού ζαριού και κάθε βήμα σαν μια ρίψη, με τον αριθμό έξι να αντιστοιχεί στην παραγωγή του σωστού προϊόντος και οποιονδήποτε άλλον στην παραγωγή λάθος προϊόντος. Συνεπώς, η πιθανότητα να μετατραπεί τελικά κάποιο αρχικό μόριο σε RNA είναι τόση, όση η πιθανότητα να εμφανιστεί ο αριθμός 6 σε 140 διαδοχικές ρίψεις ενός ζαριού.Φυσικά, οι χημικοί αυξάνουν αυτή την εξαιρετικά μικρή πιθανότητα ελέγχοντας προσεκτικά κάθε βήμα, ωστόσο, ο προβιοτικός κόσμος θα έπρεπε να στηριχτεί αποκλειστικά στην τύχη. Είχε βγει ο Ήλιος την κατάλληλη στιγμή, ώστε να εξατμίσει μια μικρή λιμνούλα χημικών γύρω από ένα ηφαίστειο λάσπης; Ή μήπως το ηφαίστειο λάσπης εξερράγη εκλύοντας νερό και μικρές ποσότητες θείου, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο σύνολο χημικών ενώσεων; Μπορεί, άραγε, οι κεραυνοί να ενεργοποίησαν το μείγμα επιταχύνοντας κάποιες χημικές αλλαγές με την ηλεκτρική ενέργεια τους; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να υπολογίσουμε πως η πιθανότητα να δώσει, καθένα από τα 140 απαραίτητα βήματα, στηριζόμενο αποκλειστικά στην τύχη, το σωστό από τα έξι δυνατά προϊόντα, ισούται με 1 στα 6¹⁴⁰(αριθμός περίπου ίσος με 10¹⁰⁹⁾. Για να υπάρχουν πιθανότητες δημιουργίας RNA αποκλειστικά μέσω τυχαίων διαδικασιών, η αρχέγονη σούπα μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει τουλά χιστον αυτόν τον αριθμό μορίων. Όμως, ο αριθμός 10¹⁰⁹είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον συνολικό αριθμό στοιχειωδών σωματιδίων σε ολόκληρο το ορατό Σύμπαν (περίπου10⁸⁰⁾. Η Γη απλώς δεν είχε αρκετά μόρια, ούτε αρκετό χρόνο, για να φτιάξει επαρκείς ποσότητες RNA όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της μέχρι την εμφάνιση της ζωής την εποχή που υποδεικνύουν τα πετρώματα της Ισουα. Ωστοσο, ας θεωρήσουμε ότι, με μια άγνωστη χημική διαδικασία δημιουργήθηκαν τελικά σημαντικές ποσότητες RNA ,ερχόμαστε τώρα αντιμέτωποι με το εξίσου δυσεπίλυτο πρόβλημα της συνένωσης των τεσσάρων διαφορετικών βάσεων του RNA (αδενίνη, ουρακίλη κυτοσίνη, γουανίνη) με τη σωστή σειρά,ώστε να σχηματισθεί ένα ριβόζυμο ικανό για αυτο-αντιγραφή. Τα περισσότερα, ριβόζυμα είναι αλυσίδες RΝΑ τουλάχιστο εκατό βάσεων.Κάθε βάση της αλυσίδας συμπληρώνεται με μια από τις τέσσερες βάσεις άρα υπάρχουν 4¹⁰⁰ (η 10⁶⁰) διαφορετικοί τρόποι αλυσίδας RNA μήκους 100 βάσεων. Πόσο πιθανό είναι το τυχαίο ανακάτεμα βάσεων RNA να παραγάγει τη σωστή αλληλουχία βάσεων κατά μήκος της αλυσίδες, ώστε να φτιαχτεί ένα αυτοναντιγραφόμενο ριβοενζυμο;Αφού φαίνεται να περνάμε μια χαρά με τους μεγάλους αριθμούς ας καθίσουμε να υπολογίσουμε και αυτή την πιθανότηται.Αποδεικνύεται ότι, 4¹⁰⁰ μεμονωμένος αλυσίδες βάσεων, θα είχαν συνολική μάζα 10⁵⁰ χιλιογραμμα/μια τέτοια μάζα θα χρειαζόμασταν προκειμένου να πάρουμε ένα μόνο αντίτυπο των περισσότερων αλυσίδων, και συνεπώς μια καλή πιθανότητα ένα από αυτά να έχει όλες τις βάσεις του στην σωστή σειρά, ώστε να λειτουργήσει ως αυτο-αντιγραφέας. ωστόσο,ολόκληρη η μάζα του γαλαξία μας εκτιμάται στα 10⁴² χιλιόγραμμα. Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι μόνο μια η διάταξη ανάμεσα στις 4¹⁰⁰ δυνατές αλυσίδες RNA βάσεων που λειτουργεί ως αυτο-αντιγραφέας…. μπορεί να είναι περισσότερες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ακόμα και τρισεκατομμύρια πιθανοί, αντιγραφείς σχηματιζόμενοι από αλυσίδες RNA μήκους 100 βάσεων. Iσως το αυτο-αντιγραφόμενο RNA να είναι αρκετά συνηθισμένο ώστε να χρειαζόμαστε τελικά μόλις ένα εκατομμύριο μόρια,για να έχουμε καλές πιθανό τητες σχηματισμού ενός αυτο-αντιγραφέα. Το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι, παραμένει απλώς... επιχείρημα, παρά τις πολυάριθμες απόπειρες, κανείς δεν έφτιαξε ποτέ έστω ένα αυτο-αντιγραφομενο RNA ,DNA,ή πρωτεϊνη), ούτε έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Διόλου παράξενο, αν σκεφτείτε ποσό δύσκολη είναι η διαδικασία της αυτο-αντιγραφής. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται ένα ολόκληρο ζωντανό κύτταρο για να επιτευχτεί. Θα μπορούσε να είχε επιτευχτεί με ένα πολύ απλούστερο σύστημα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια; Σίγουρα έτσι πρέπει να έγινε, αλλιώς δεν θα βρισκόμασταν εδώ τώρα να στοχαζόμαστε το πρόβλημα. Το πως, όμως, επετεύχθηκε πριν από την εμφανίση των κυττάρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σα φές.Με δεδομένες τις δυσκολίες για την ταυτοποίηση των βιολογικών αυτο-αντιγραφέων, ας επιχειρήσουμε να βαθύ νουμε τις γνώσεις μας θέτοντας ένα πιο γενικό ερώτημα: πόσο εύκολη είναι η αυτο-αντιγραφή σε οποιοδήποτε σύστημα; Η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει πληθώρα συσκευών αντιγραφής, από τα φωτοτυπικά μηχανήματα μέχρι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους τρισδι άστατους εκτυπωτές. Μπορεί κάποια από αυτές τις συσκευές να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού της; κάτι τέτοιο μπορούμε να ισχυριστούμε μόνο για τους τρισδιάστατους εκτυπωτές, όπως εκείνου της RepRap (replicating rapid prototyper), πνευματικό δημιούργημα του Αντριαν Μποιερ του Πανεπιστημίου του Μπαθ, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι μηχανές αυτές μπορούν να εκτυπώσουν τα ιδία τα συστατικά τους, τα οποία στη συνέχεια συναρμολογούνται για να φτιαχτεί ένας νέος τρισδιάστατος εκτυπωτής RepRap. Για να είμαστε ακριβείς, όχι ένας άλλος τρισδιάστατος εκτυπωτής. Το μηχάνημα εκτυπώνει μόνο σε πλαστικό, αλλά το δικό του πλαίσιο είναι μεταλλικό, όπως και τα περισσότερα ηλεκτρικά εξαρτήματα του. Συνεπώς, αντιγράφονται μόνο τα πλαστικά μέρη. Και αυτά πρέπει να συναρμολογηθούν με τα χέρια και να συμπληρωθούν με άλλα μέρη, για να κατασκευαστεί ο νέος εκτυπωτής. Οι σχεδιαστές οραματίζονται να προσφέ ρουν κάποια στιγμή τους αυτο-αντιγραφόμενους RepRap εκτυπωτές (υπάρχουν αρκετές διαφορετικές σχεδιάσεις) δωρεάν, προς όφελος όλων .Ομως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες απέχουμε πολύ από την κατασκευή μιας πραγματικά αυτο-αντιγραφόμενης μηχανής.Αφού, λοιπόν, η εξέταση των αυτο-αντιγραφόμενων μηχανών δεν μας βοηθά ουσιαστικά να καταλάβουμε αν η αυτοαντιγραφή είναι εύκολη ή δύσκολη, μήπως μπορούμε τελικά ν΄αποφύγουμε τον υλικό κόσμο συνολικά και να εξετάσουμε το ερώτημα καταφεύγοντας σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπου οι περίπλοκες εκείνες χημικές ενώσεις, που τόσο δύσκολα δημιουργούνται μπορούν να αντικατασταθούν από τους απλούς δομικούς λίθους του ψηφιακού κόσμου: Συγκεκριμένα, από τα μπιτ που συλλαμβάνουν τις τιμές 1 και 0; Ένα «μπάιτ» δεδομένων αποτελούμενο από οχτώ μπιτ, αναπαριστά έναν απλό χαρακτήρα κειμένου σε έναν κώδικα υπολογιστή και μπορεί χοντρικά να εξισωθεί με την μονάδα του γενετικού κώδικα: τη βάση του DNA ή RNA.Μπορούμε τώρα να διατυπώσουμε διαφορετικά το ερώτημα :ανάμεσα σε όλες τις δυνατές σειρές από μπάιτ, πόσο συχνές είναι εκείνες που μπορούν να αυτο-αντιγραφούν σε έναν υπολογιστή;

Εδώ έχουμε ένα τεράστιο πλεονέκτημα, επειδή οι αυτό-αναγραφόμενες σειρές από μπάιτ είναι στην πρα γματικότητα πολύ συχνές: τις γνωρίζουμε ως ιούς υπολο γιστών – σχετικά μικρά προγράμματα υπολογιστή τα οποία τους μολύνουν , πείθοντας την κεντρική μονάδα επεξεργασίας τους (CPU) να φκιάξει πάμπολλα αντίγραφα τους. Στη συνέχεια, οι ιοί αυτοί μεταπηδούν στα ηλεκτρονικά μηνύματα μας για να μολύνουν τους υπολο γιστές των φίλων και των συνεργατών μας. Αν, λοιπόν εκλάβουμε την μνήμη του υπολογιστή σαν ένα είδος ψηφιακής αρχέγονης σούπας,τότε οι ιοί των υπολογιστών μπορούν να θεωρηθούν ως το ψηφιακό ισοδύναμο των αρχέγονων αυτο-αντιγραφέων.Ένας από τους απλούστερους ιούς υπολογιστων ο Tinba έχει μήκος 20 κιλομπάιτ: πολύ μικρός σε σύγκριση με τα περισσότερα προγράμματα υπολο γιστών.Ωστόσο ο Tinba επιτέθηκε, επιτυχώς στους υπολογιστές μεγάλων τραπεζών το 2012, μπαίνοντας στους περιηγητές τους και κλέβοντας δεδομένα σύνδεσης. Άρα ήταν oπωσδήποτε ένας σημαντικός αυτο-αντιγραφέας. Μπορεί τα 20 κιλο-μπάιτ να θεωρούνται πολύ λίγα για ένα πρόγραμμα υπολογιστή, ωστόσο αποτελούνται από μια σχετικά μακριά σειρά ψηφιακής πληροφορίας καθώς, με 8 μπιτ ανά μπάιτ, αντιστοιχεί σε 160.000 μπιτ πληροφορίας. Με δεδομένο ότι, κάθε μπιτ μπορεί να πάρει δύο τιμές (0 ή 1), ας υπολογίσουμε την πιθανότητα να παραχθούν τυχαία συγκεκριμένες σειρές δυαδικών ψηφίων. Για παράδειγμα, η πιθανότητα να παραχθεί μια συγκεκριμένη σειρά 3 μπιτ, ας πούμε, η 111, είναι ½ Χ ½ χ ½ ή αλλιώς 1 στα 23. Ακολουθώντας την ίδια μαθηματική λογική, έπεται ότι, η πιθανότητα να φτάσουμε τυχαία σε μια συγκεκριμένη σειρά με μήκος 160.000 μπιτ, όσο, δηλαδή, το μήκος του Tinba, ισούται με 1 στις 2160.000. Αυτός ο απίστευτα μεγάλος αριθμός, μας λέει ότι, ο Timba δεν θα μπορούσε να έχει προκύψει μόνο από τύχη. Ίσως, όπως εικάσαμε για τα μόρια του RNA, υπάρχουν εκεί έξω πάρα πολλοί αυτο-αντι γραφόμενοι κώδικες οι οποίοι είναι πολύ απλούστεροι από τον Τimba και έχουν προκύψει τυχαία. Αν όμως ήταν έτσι τα πράγματα, τότε σίγουρα θα είχε μέχρι σήμερα εμφανιστεί αυθορμήτως ένας ιός υπολογιστή από όλα τα δισεκα τομμύρια γκιγκαμπάιτ που ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους κώδικες είναι απλές ακολουθίες μονάδων και μηδενικών (σκεφτείτε όλες τις εικόνες και όλες τις ταινίες που κατεβάζουν οι χρήστες κάθε δευτερόλεπτο). Αυτοί οι κώδικες είναι όλοι δυνητικά λειτουργικοί, από την άποψη ότι, δίνουν εντολές στις CPU μας να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως να αντιγράψουν ή να διαγράψουν. Ωστό σο, όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα μολύνει υπολογιστές φέρουν την αδιαμφισβήτητη υπογραφή της ανθρώπινης σχεδιάσης. Από όσα γνωρίζουμε, το τεράστιο ρεύμα ψηφιακής πληροφορίας που κατακλύζει τον κόσμο μας κάθε μέρα δεν έχει ποτέ παραγάγει έναν ιό υπολογιστή. Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα που αφορά την προέλευση της ζωής.------Μολονότι ολόκληρο το ζωντανό κύτταρο είναι μια οντότητα που αυτο-αντιγράφεται, τα μεμονωμένα συστατικά του δεν είναι. .

Η ιδέα ότι, ένας κόσμος αυτο-αντιγραφόμενων μορίων RΝΑ προηγήθηκε της εμφάνισης του DΝΑ και των κυττάρων, αποτελεί σχεδόν δόγμα στη σύγχρονη έρευνα για την προέλευση της ζωής. Τα ριβόζυμα (ριβοένζυμα) αποδείχτηκαν ικανά να εκτελούν όλες τiς βασικές αντιδράσεις που αναμένονται από ένα αυτο-αναπαραγόμενο μόριο. Για παράδειγμα, μία τάξη ριβοζύμων συνενώνει δύο μόρια RΝΑ, ενώ μια άλλη μπορεί να τα διασπάσει. Μια άλλη μορφή ριβοζύμου δημιουργεί αντίγραφα μικρών αλυσίδων (με μήκος λίγων μόνο βάσεων) βάσεων RΝΑ. Από αυτές τις απλές δραστηριότητες μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο πολύπλοκο ριβόζυμο, ικανό να καταλύει όλες τις αντιδράσεις που απαιτούνται για την αυτο-αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η αυτο-αναπαραγωγή, εμφανίζεται και η φυσική επιλογή. Άρα, ο κόσμος του RNA θα πήρε ένα ανταγωνιστικό μονοπάτι που οδήγησε τελικά, ή έτσι τουλάχιστον πιστεύεται, στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.

Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζει αρκετά προβλήματα. Μολονότι απλές βιοχημικές αντιδράσεις καταλύονται από ριβόζυμα, η αυτο-αντιγραφή ενός ριβοζύμου είναι μια εξαιρετικά πιο πολύπλοκη διαδικασία η οποία απαιτεί από το ριβόζυμο να αναγνωρίσει την αλληλουχία των δικών του βάσεων, να ταυτοποιήσει πανομοιότυπα χημικά στο περιβάλλον του και να συναρμολογήσει αυτά τα χημικά με τη σωστή σειρά ώστε να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού του. Είναι μια υπερβολική εργασία ακόμη και για πρωτεΐνες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να ζούν μέσα σε κύτταρα γεμάτα με τις σωστές βιοχημικές ενώσεις, άρα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιληφθούμε πώς θα μπορούσαν να πετύχουν τέτοιο κατόρθωμα μέσα στη χαοτική αρχέγονη σούπα. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει ανακαλύψει ούτε κατάφερε να φκιάξει ένα ριβόζυμο ικανό να αναλάβει ένα τόσο πολύπλοκο έργο, ακόμη και στο εργαστήριο.

Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδρά σεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες συνθήκες απ’ ό,τι οι βάσεις RΝΑ.

Ωστοσο, ας θεωρήσουμε ότι με μια άγνωστη χημική διαδικασια δημιουργήθηκαν τελικά σημαντικές ποσότητες RNA ,ερχόμαστε τώρα αντιμέτωποι με το εξίσου δυσεπίλυτο πρόβλημα της συνένωσης των τεσσάρων διαφορετικών βάσεων του RNA (αδενίνη, ουρακίλη κυτοσίνη, γουανίνη) με τη σωστή σειρά,ώστε να σχηματισθεί ένα ριβόζυμο ικανό για αυτο-αντιγραφή. Τα περισσότερα, ριβόζυμα είναι αλυσίδες RΝΑ τουλάχιστο εκατό βάσεων.Κάθε βάση της αλυσίδας συμπληρώνεται με μια από τις τέσσερες βάσεις άρα υπάρχουν 4, (η 1060) διαφορετικοί τρόποι αλυσίδας RNA μήκους 100 βάσεων Πόσο πιθανό είναι το τυχαίο ανακάτεμα βάσεων RNA να παραγάγει τη σωστή αλληλουχία βάσεων κατά μήκος της αλυσίδες, ώστε να φτιαχτεί ένα αυτοναντιγραφόμενο ριβοενζυμο;

Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.

Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι μόνο μια η διάταξη ανάμεσαστις4¹⁰⁰ δυνατές αλυσίδες RNA βάσεων που λειτουργεί ως αυτο-αντιγραφέας. μπορεί να είναι περισσότερες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ακόμα και τρισεκατομμύρια πιθανοί, αντιγραφείς σχηματιζόμενοι από αλυσίδες RNA μήκους 100 βάσεων. Iσως το αυτο-αντιγραφόμενο RNA να είναι αρκετά συνηθισμένο ώστε να χρειαζόμαστε τελικά μόλις ένα εκατομμύριο μόρια,για να έχουμε καλές πιθανότητες σχηματισμού ενός αυτο-αντιγραφέα. το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι παραμένει απλώς... επιχείρημα. παρά τις πολυάριθμες απόπειρες, κανείς δεν έφτιαξε ποτέ έστω ένα αυτο-αντιγραφομενο RNA ,DNA,ή πρωτεϊνη), ούτε έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Διόλου παράξενο, αν σκεφτείτε ποσό δύσκολη είναι η διαδικασία της αυτο-αντιγραφής. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται ένα ολόκληρο ζωντανό κύτταρο για να επιτευχτεί. Θα μπορούσε να είχε επιτευχτεί με ένα πολύ απλούστερο σύστημα πριν απο δισεκατομμύρια χρόνια; Σίγουρα έτσι πρέπει να έγινε, αλλιώς δεν θα βρισκόμασταν εδώ τώρα να στοχαζόμαστε το πρόβλημα. Το πως, ομως, επετεύχθητε πριν από την εμφανίση των κυττάρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σαφές.

Με δεδομένες τις δυσκολίες για την ταυτοποίηση των βιολογικών αυτο-αντιγραφεων, ας επιχειρήσουμε να βαθύνουμε τις γνώσεις μας θέτοντας ένα πιο γενικό ερώτημα: πόσο εύκολη είναι η αυτο-αντιγραφή σε οποιοδήποτε σύστημα; Ας εικάσαμε για τα μόρια του RNA, υπάρχουν εκεί έξω πάρα πολλοί αυτο-αντιγραφόμενοι κώδικες οι οποίοι είναι πολύ απλούστεροι από τον Τimba και έχουν προκύψει τυχαία. Αν όμως ήταν έτσι τα πράγματα, τότε σίγουρα θα είχε μέχρι σήμερα εμφανιστεί αυθορμήτως ένας ιός υπολογιστή από όλα τα δισεκατομμύρια γκιγκαμπάιτ που ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι απ αυτούς τους κώδικες είναι απλές ακολουθίες μονάδων και μηδενικών (σκεφτείτε όλες τις εικόνες και όλες τις ταινίες που κατεβάζουν οι χρήστες κάθε δευτερόλεπτο). Αυτοί οι κώδικες είναι όλοι δυνητικά λειτουργικοί, από την άποψη ότι δίνουν εντολές στις CPU μας να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως να αντιγράψουν ή να διαγράψουν. Ωστόσο, όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα μολύνει υπολογιστές φέρουν την αδιαμφισβήτητη υπογραφή της ανθρώπινης σχεδιάσης.Από όσαγνωρίζουμε, το τεράστιο ρεύμα ψηφιακής πληροφορίας που κατακλύζει τον κόσμο μας κάθε μέρα δεν έχει ποτέ παραγάγει έναν ιό υπολογιστή.,Η αυτοαντιγραφή είναι δύσκολη και απ’ ό,τι ξέρουμε δεν έχει ποτέ συμβεί αυθορμήτως. Και διερωτώνται στη συνέχεια οι επιστήμονες συγγραφείς,αν απάντηση στην προέλευση της ζωής είναι σε θέση να δώσει η κβαντομηχανική.Δεν είναι εφικτό να παραθέσουμε έστω και περιληπτικώς τις σχετικές απόψεις.Απλώς για να κεντρίσουμε το ενδιαφέρουν του αναγνώστη, σταχολογούμε ορισμένα αποσπάσματα.«αρκετοί ..έχουμε διερευνήσει την ιδέα ότι η προέλευση της ζωής θα μπορούσε επίσης να σχετίζεται με κάποιο σενάριο κβαντικής αναζήτησης 386….Αν θεωρήσουμε ότι το πρωτοένζυμο βρίσκεται σε μια τέτοια κβαντική υπέρθεση τότε το πρόβλημα αναζήτησης της μιάς από τις 264 δυνατές δομές που συνιστά τον αυτοαντιγραφέα,γίνεται επιλύσιμο 389…Ο Απόρβα υποστηρίζει ότι πτυχές του γενετικού κώδικα ….δείχνουν ότι ήταν αρχικά 392…κβαντικός 391….το σενάριο που εμπλέκει την κβαντική μηχανική στη προέλευση της ζωής, παραμένει άκρως υποθετικό… Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η φυσική πραγματικότητα αποτελείται από τρία επίπεδα..το μακροσκοπικό ( : καθημερινά αντικείμενα,),το θερμοδυναμικό( συμπερφορά υγρών και αερίων),ο κβαντικός κόσμος (: το υπόστρωμα της πραγματικότητας)…Οι περισσότεροι έμβιοι οργανισμοί, έχουν κίνηση που συνολικώς υπακούει αρκετά καλά στους νευτώνειους νόμους 394..το πως διατηρείται η συνοχή στη βιολογία είναι μυστήριο 397…τα έμβια συστήματα δεν προσπαθούν να αποφύγουν τις μοριακές ταλαντώσεις ,απλώς χορεύουν στον ρυθμός τους 398..η κβαντική μηχανική θα μπορούσε να δώσει τη σπίθα για να ζωντανέψει η τεχνητή ζωή..430. Ένα άλλο χαρακτηριστικό..είναι η ικανότητα αξιοποίησης του καταιγιστικού μοριακού θορύβου,χάρις στην οποία διατηρείται η κβαντική συνοχή,,αλλά προς το παρόν ελάχιστα γνωρίζουμε για το πώς πετυχαίνει η ζωή,το τέχνασμα 434… … Ξεχάσαμε ..τις τεράστιες προκλήσεις που θα παρουσίαζε ένα πραγματικό πρόβλημα συνθετικής βιολογίας,με μια προσέγγιση του τύπου από κάτω προς τα επάνω….Αν ένα τέτοιο κατόρθωμα αποδεικνύονταν εφικτό,τα επόμενα βήματα,θα εισήγαν επι πλέον συνιστώσεις,ώστε να αυξηθεί η πολυπλοκότητα,,οι οποίες τελικώς θα οδηγούσαν μάλλον σε ένα τεχνητό έμβιο κύτταρο.Αλλά αυτό,θα γίνει εφικτό σύμφωνα με τις προβλέψεις μας,μόνον αν ακολουθήσουμε την κβαντική οδό προς την ζωή: πιστεύουμε ότι, η ζωή απλώς δεν θα λειτουρ γεί,αν δεν συνδεθεί με την κβαντική επικράτεια435.Αν πράγματι επιχειρούσαμε ένα τέτοιο εγχείρημα τότε ίσως κατορθώναμε να φκιάξουμε ζωή

6 Pierre Teilhard de Chardin (Le Phénomène Humain)

Une Introduction à une explication du monde.. Etre plus ,c’est s’unir davantage…mais l ‘unité ne grandit que supportée par un accroissement de conscience..,c’est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir) complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …à intégrer L’Homme total dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes cosmiques ,mais est une volonté de vivre, universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du Monde….mais axe et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matière ,plus se laisse voir à nous sa fondamentale unité 35…l’ Energie représente …pour la science la forme la plus primitive de l’ Etoffe universelle… 37…le « système » est perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre, le dessin …apparaissent dans l’ensem ble..39…La matière obéit..à la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se construit qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparaît …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel… 47…Perfection spirituelle (ou « centreité » consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées d’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a une orientation précise et un axe privilégié de l’évolution 154… à chaque..combinaison quelque chose d’irréductible aux éléments isolés émerge dans un ordre nouveau et de ce chef, conscience, vie, pensée sont près d’acquérir droit d’existence scientifique 298...déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher à savoir comment le Monde s’est fait, et comment il doit continuer à se faire….314…la relation structurelle entre ….complexité et conscience est ..incontestable..334……nous sommes logiquement amenés à a conjecturer à chaque corpuscule l’existence rudimentaire de quelque psyché ….l’Univers est en tension…de reploiement organique sur lui-même et donc d’intériorisation… la Vie est depuis toujours en pression partout..335. ….l’Univers …progresse à coup de milliards d’essais…la Vie… une fonction universelle d’ordre cosmique…336…Evolutivement depuis longtemps l’homme ne bouge plus s’il a jamais bougé…339…quelle est la place laissée à la liberté, ?( ..il ne suit aucunement, je prétends de la position ici adoptée que la réussite finale de l’homnisation soit nécessaire.).Quelle est la valeur accordée à l’esprit ?(Matière et Esprit ….simples variables conjuguées)…343 quelle distinction ..entre Dieu et le Monde ?(le centre Universel d’unification …doit être conçu comme préexistent et transcendant.).344..Mal de désordre et d’insuccès( Le Monde procède a coup de chances… que de ratés pour une réussite. Ainsi l’exige…le jeu des grands nombres au sein d’une multitude en voie d’organisation.) Mal de décomposition ( ..forme du précèdent …la mort rouage essentiel du mécanisme et de montée de la Vie)..Mal de solitude et d’angoisse(..un Univers que nous n’arrivons encore à bien comprendre, ni à savoir ce qu’l nous veut)Mal de croissance(..la loi mystérieuse ..qui fait se traduire en terme de travail et d’effort tout progrès en direction de plus d’unite……on s’aperçoit vie…un type particulier du Cosmos un type particulier du monde se découvre où le Mal non pas par accident ..mais par structure même du système apparait nécessairement …dans le sillage de l’Evolution…pour de raisons ..que si nous pouvions les connaître nous aurions pénétré le secret du monde autour de nous…Est-ce sûr que la malice du mal…ne trahisse un certain excès ,inexplicable pour notre raison si a l’effet normal de l ‘ Evolution ne se surajoute pas l’effet extraordinaire de quelque catastrophe ou déviation primordial ? 347 Une chose me parait clair …toute liberté est non seulement laissée mais offerte par le Phénomène à la Théologie de préciser et de compléter en profondeur les données ou suggestions offertes par l’expérience..….rien ne ressemble autant à l’épopée humaine à un chemin de la Croix) 348 ot ff 1-10-2023 + persl

===================================n

La dynamique de Teilhard de Chardin sur l’Univers

Édouard Boné

Revue Théologique de Louvain Année 1982 13-2 pp. 163-185

C’était en 1941, en pleine guerre, j’étais étudiant ecclésiastique en philosophie. Un professeur ami me communiqua quelques pages dactylographiées, copie d’un manuscrit du Milieu divin qu’on se passait à l’époque sous le manteau dans les scolasticats de la Compagnie de Jésus et dans les séminaires. C’est qu’en effet, l’ouvrage n’avait pas franchi les fourches caudines de la censure. Il était pourtant riche de sève chrétienne, on y respirait à plein poumon:

«Lève la tête, Jérusalem, regarde la foule immense de ceux qui construisent et de ceux qui cherchent dans les laboratoires, dans les déserts, dans les usines, dans l’énorme creuset social. Les vois-tu ces hommes qui peinent? Tout ce qui fermente par eux d’art, de science, de pensée, tout cela est pour toi. Allons, ouvre tes bras, ton cœur et accueille ton Seigneur Jésus, le flot, l’inondation de la sève humaine .»

L’auteur était un jésuite paléontologiste, plus ou moins exilé en Chine depuis une vingtaine d’années: Pierre Teilhard de Chardin. J’appris bientôt son histoire et découvris d’autres essais jaillis de sa plume. (Œuvres, V, p. 201-202. - Nous renvoyons à l’édition des Œuvres, 13 vol., Paris, Seuil, 1955-1976)

Au point qu’en 1954, il m’autorisait à préparer la publication d’un premier recueil de ses écrits en traduction allemande. Si le projet ne vit jamais le jour, refusé par notre Supérieur général, il fut du moins pour moi l’occasion d’un contact plus intime, d’un intérêt plus chaleureux, aussi pour toute sa Weltanschauung et peut-être - car on ne comprend bien que ce qu’on aime - un cœur plus disponible aussi pour le mieux pénétrer. Mais l’association fut de courte durée: le 10 avril 1955, Teilhard mourait à New York et la nouvelle me rejoignait 48 heures plus tard à Johannesburg, au laboratoire du Professeur Dart auprès de qui il m’avait lui-même personnellement introduit.

Au lendemain de la guerre, orienté moi-même dans les sciences biologiques et paléontologiques, je pus rencontrer personnellement cet aîné dont la pensée m’avait séduit. Je revois encore ce premier entretien, en 1946, rue Monsieur à Paris: l’occasion d’une initiation plus concrète et plus chaleureuse à sa pensée. Puis ce furent les conseils et la guidance scientifique prodigués au début de ma carrière et, à travers eux, la familiarité croissante avec la vision que Teilhard partageait volontiers avec ses amis.

Mon propos est ici de présenter sobrement la vision de Teilhard: et j’utilise à dessein ce mot «vision», parce qu’il revient constamment sous sa plume: Comment je vois, Pour y voir clair, Trois choses que je vois ... Il se fait qu’un quart de siècle après sa mort, Teilhard rencontre encore une audience exceptionnelle : il y a peu, à l’occasion du centenaire de sa naissance, l’ UNESCO réunissait un colloque international de savants, de philosophes, de théologiens de tous les continents, de toutes les cultures, pour évoquer les mutations de la pensée contemporaine auxquelles Teilhard a participé de manière parfois décisive. Qu’est-ce qui mérite pareil intérêt? Quel est le message de Teilhard? Peut-on lui reconnaître valeur opératoire? A-t-il résisté à l’épreuve du temps? Dans l’article suivant, le Père Martelet montrera la cohérence chrétienne de Teilhard; je puis ainsi me dispenser d’aborder le volet proprement théologique de son œuvre, encore que la pensée de Teilhard est à ce point synthétique qu’il ne me sera pas possible, sans la mutiler, de faire totale abstraction de ce qu’il a appelé le Phénomène chrétien. C’est même cette intégration organique du spirituel dans sa vision scientifique du monde qui lui a valu tant d’avatars et de difficultés...

1. Signe de contradiction

Car il faut bien le reconnaître, les critiques, les contra dictions et les condamnations ne lui ont pas été épargnées. Au point que Teilhard porté au pinacle par les uns, mis au pilon par les autres, déchiré entre les exigences méthodologiques des diverses disciplines et jamais totalement accepté ni par les scientifiques, ni par les philosophes, ni par les théologiens, demeure un vaste signe de contradiction qui ne laisse pas de dérouter. «Une pensée bouillonnante qui jamais ne s’est vraiment affrontée au réel, un visionnaire fourvoyé dans la politique» affirmait le président Mitterrand lors de la clôture du colloque de l’Unesco, mais l’orateur s’empressait d’ajouter «que l’appel de Teilhard à une mobilisation pour l’avenir de l’homme a marqué toute une génération et joué un rôle historique capital, qui a contribué à défataliser l’histoire; (...) il est un de ceux dont la vie et la pensée sont parmi les plus toniques et contagieuses de tous les temps»

Signe de contradiction : des générations d’étudiants, laïcs et clercs, disent avoir été nourris d’une pensée, dont l’expression était pourtant déclarée suspecte et dès lors interdite par les responsables. A l’intérieur de son Ordre, Teilhard est surveillé, contenu, contré: à peine nommé professeur à Paris, il doit abandonner sa chaire et prendre la route de l’exil. On lui impose le silence, mais à trente ans de distance, le 30 mai 1981, le Général des Jésuites adresse un document officiel à la Province de France «pour dire ce que signifie pour lui la personne et l’œuvre de ce grand religieux issu de chez vous» et pour inviter à «poursuivre et reprendre sans cesse l’exploration de sa pensée». On l’accuse de cryptocommunisme, de marxisme, de panthéisme; le Saint-Office publie en 1962 des avertissements sévères contre les «erreurs dangereuses de sa doctrine», mais au printemps 1981, à l’occasion du centenaire de sa naissance, le Cardinal Secrétaire d’État s’associe aux célébrations et adresse au Recteur de son ancienne université, l’Institut catholique de Paris, une lettre admirative d’appréciation non équivoque! On prétend que Teilhard n’est pas scientifique, qu’il est un poète, un rêveur, mais il est élu président de la Société de géologie de Paris, invité à siéger à l’Académie des sciences, convié à occuper une chaire au Collège de France; on l’appelle à participer aux grandes explorations géologiques et paléontologiques asiatiques des années ‘30; on lui confie un poste de dire cteur de recherches à la Wenner-Gren Foundation et ses écrits techniques représentent 3000 pages de l’édition anastatique Schmitz- Moorman. Il n’est pas philosophe ou théologien de métier: en un sens, c’est parfaitement exact, ou si l’on veut, ainsi que l’écrivait un de ses amis les plus critiques, le Père Gaston Fessard : «c’est un théologien à qui on a empêché de faire de la théologie», - mais je constate que plus de 50 thèses ont été consacrées à ces autres 20 volumes des Œuvres, du Journal, de la cor respondance actuellement disponibles ; que ses ouvrages ont été traduits en 15 langues et les livres et articles commentant sa pensée ont dépassé aujourd’hui les 3000 titres !

Il est clair que ni le succès, ni la vogue, ni la mode ne constituent de soi un critère de vérité. Il est même certain que dans cette littérature innombrable germée autour de Teilhard, les livres et les études de valeur sont minorité, tandis qu’il y a beaucoup de verbiage inutile. Mais on ne saurait nier que des scientifiques, des philosophes, des théologiens, des sociologues, en un mot des penseurs de format n’ont pas cru pouvoir ignorer l’effort d’un Teilhard: Barthélemy-Madaule, Congar, Daecke, Daniélou, de Lubac, Dubarle et Fessard, Garaudy, Guitton, Julian Huxley, Kahane, Polanyi, Portmann, Rostand, Shengor, G. G. Simpson, Toynbee ou Urs von Baltazar - pour n’en citer que quelques-uns, dans les divers secteurs et les horizons culturels les plus variés.

2. Vision dynamique de l’Univers

Je ne m’attacherai pas ici à la production proprement scientifique de Teilhard - son œuvre paléontologique et géologique. Elle est imposante, originale et demeure substantiellement intacte. Mais sa technicité la réserve à un public restreint de spécialistes et, bien qu’elle constitue un préalable à la réflexion de philosophie de la nature développée à son propos, ce n’est pas le lieu d’en traiter explicitement ici. J’en viendrai donc directement à cet autre pan de la pensée de Teilhard, celui qui a retenu l’attention du grand public non spécialisé: cette vaste fresque de la dérive de l’étoffe du monde, détachée sur le fond des espaces et du temps et perçue par Teilhard selon le fil de croissance d’un Univers en développement.

Vision dynamique de l’Univers! Car il s’agit bien d’une «vision», d’une «perception» particulière. Teilhard est un homme qui voit plus qu’il ne démontre, et qui fonde la vérité de ses vues plus sur leur cohérence que sur la rigueur d’une théorie construite logiquement et sur des concepts techniquement travaillés. La cohérence est pour lui, dans l’ordre naturel, le suprême critère de vérité. «Ce qui donne au point de vue que je vais tâcher de définir sa puissance de séduction et sa valeur de paix, c’est la manière souple et aisée dont, à partir de lui, les innombrables éléments du monde physique, moral, social et religieux, s’enchaînent, s’ordonnent, s’éclairent mutuellement, à perte de vue et dans leur fond le plus intime. Montrer cette cohérence, solide, naturelle, totale, sera toute mon «apologétique»

2.1. Loi de complexité

A travers le monde, à l’œuvre au sein de l’Univers qui nous enserre, Teilhard discerne un processus d’enroulement organique, de complexité croissante, d’arrangement, de structuration. L’étoffe de l’Univers est en mouvement - chacun le reconnaît - mais pas en mouvement banal, pas une simple agitation, un écoulement dans l’homogène. La matière - étoffe de l’Univers - se présente à nous physico-chimiquement comme en voie d’arrangement, de coa daptation, soumise à un processus directionnel qui l’achemine à partir d’états très simples vers des structures progressivement compliquées. Arrangement des particules élémentaires en atomes, des atomes en molécules, des molécules de faible poids en ensembles de plus en plus complexes, en ultra-molécules, en cellules vivantes : bref, concentration, arrangement, complexité semble être une loi essentielle du monde en dérive. Observation modeste si l’on veut, mais absolument fondamentale et essentielle. Toute la vision de Teilhard est si profondément une et synthétique que cette loi de complexité découverte au niveau élé mentaire, va commander de fait jusqu’au sommet.

Car toute synthèse coûte, et ne peut se faire qu’au prix d’une dépense parallèle d’énergie; en même temps qu’elle s’arrange, la matière organisée se défait, ramenée constamment qu’elle est à des formes plus probables et donc à des structures plus simples, par augmentation de la quantité d’énergie définitivement inutilisable: l’Entropie. Et voilà donc que le monde matériel se présente comme une réalité en genèse - une réalité qui naît, s’organise et grandit; comme une réalité aussi qui se défait, qui s’épuise et qui meurt.

Mais Teilhard ne peut se contenter de cette observation banale et courte: il veut déterminer le sens de l’aventure qui emporte l’Univers, le sens de l’Évolution. Pourquoi brûler cette énergie à produire des arrangements de plus en plus complexes? Ce qui finalement l’inflexible entropie qui détruit et nivelle, ou la graduelle complexification de l’étoffe des choses qui se concentre? Et l’explication dernière, Teilhard la trouve toujours dans une même vision totalisante qui refuse de s’arrêter au détail, mais découvre la loi de structure dans le mouvement d’ensemble, et le secret du mouvement dans sa direction; il interprète et déchiffre les étapes dans la lumière du terme ultime qu’elles préparent.

Or, puisqu’aux niveaux supérieurs de lui-même, chez le vivant et chez l’homme, l’univers matériel possède «un dedans», une conscience, Teilhard suppose que ce dedans, cette âme des choses, cette «conscience» doit s’étendre vers le bas à la totalité de l’étoffe cosmique: «réfractée en arrière dans l’évolution, cette conscience ‘analogique’ s’étale qualitativement en un spectre de nuances variables, dont les termes inférieurs à peine saisissables se perdent dans la nuit». Ainsi la concentration d’une conscience varie en raison inverse de la simplicité du composé matériel qu’elle double : perfection spirituelle et complexité matérielle n’étant que les deux faces d’un même phénomène. Et Teilhard ne va plus rien lire d’autre dans l’univers que cette histoire de la lutte engagée irrémédiablement entre la multitude organisée et le multiple unifié : une permanente application - tout au long de la durée - de sa grande loi de complexité, qui définit la structure même du monde.

2.2. Le pas de la Vie

Le paramètre de complexité croissante proposé par Teilhard nous libère d’emblée de la vieille opposition entre physique et biologie. Teilhard bien sûr ne prouve rien: son ambition, on l’a dit, n’est pas de démontrer, mais bien de «montrer», de découvrir un centre de perspective d’où l’ensemble des phénomènes s’explique et se justifie. Au-delà des grosses molécules de synthèse, la biochimie nous propose les ultra molécules hautement complexes, les virus protéines étrangement situés sur la frontière du vivant et du non-vivant, tout connexes aux vivants élémentaires : bactéries, unicellulaires. . . C’est une trop belle série pour n’y point imaginer quelque génération spontanée au-delà d’un point critique de complexité et de concentration: parenté physico-chimique étroite sans doute entre l’inorganique et le vivant, et pourtant originalité profonde de la vie, par le degré d’inté riorité qu’atteint son activité. L’évolution a franchi un palier: le pas de la Vie.

Et ne dites pas que cette Vie est une moisissure, un acci dent à la surface de la planète, une aberration inexplicable provenant, comme on l’a suggéré cyniquement, d’un défaut d’asepsie! Elle a beau n’occuper qu’une place restreinte dans l’immensité sidérale: elle est située précisément sur l’axe d’arrangement, de «complexification», de structu ration à partir de la multitude hétérogène des quelque 380 types de noyaux atomiques reconnus par la physique moderne. Et parce qu’elle se situe sur cet axe essentiel, elle est la grande chose au sein du chaotique brassage des étoiles. Teilhard y voit l’effet spécifique, nouveau dans sa manifestation, mais rigoureusement attendu, de la matière en voie d’enroulement; comme une propriété coextensive en soi à l’étoffe cosmique tout entière, mais saisissable pour notre regard là seulement où la complexité dépasse une certaine valeur critique, un «seuil», au- dessous duquel nous ne voyons rien.

«La matière est lestée de vie». Selon Teilhard il y a là, pour tout l’Univers, une dérive cosmique comparable en importance à la gravitation. «Non plus l’attraction universelle, écrit-il, rapprochant graduellement sur soi la masse cosmique - mais la puissance, encore inaperçue et innommée, qui force la Matière (à mesure qu’elle se ramasse sous pression) à se disposer en corpuscules de plus en plus gros, différenciés, organisés. Par-delà et par-dessus la Courbure-qui-rapproche, la Courbure-qui-arrange... Non point la dérive paisible vers l’équilibre et le repos; - mais irrésistible ‘Vortex’ tordant sur soi, en sens unique, du plus simple au plus complexe, l’Étoffe des choses ; la tordant en noyaux toujours plus volumineux et plus astronomiquement compliqués ; - cette torsion d’arrangement ayant pour résultat de faire monter, par jeu d’intériorisation, la conscience (la température psychique) au cœur des corpuscules successivement engendrés.»

Sur la planète à peine refroidie, quelques organismes, ultrasimples encore, et déjà fabuleusement compliqués - des unicellulaires (songez à de grosses bactéries) - ont dû s’organiser et s’imposer, il y a quelque 3 à 4 milliards d’années. A partir de ces formes, ce fut, au cours des péri odes géologiques, la graduelle et infinie diversification en l’éblouissant cortège de tous les invertébrés : anémones multicolores, anthozoaires, le chatoiement des coraux et l’ingéniosité des mollusques, poulpes géants, étranges crinoïdes, et le peuple infini des vermidiens, et le monde des insectes... Toute la conquête progressive de la Vie qui essaie de se soustraire au milieu ambiant, de libérer l’individu, de lui donner sa chance... L’animal acquiert un squelette interne, un axe dorsal: le système nerveux se concentre... Il a fallu près de 3 milliards d’années sans doute pour produire les premiers poissons primitifs à partir des premières formes vivantes; mais le branle est donné... Et les voilà, ces premiers vertébrés, qui partent à la conquête des terres émergées : les immenses stégo céphales du Dévonien, croassant dans leurs mares asséchées, amphibiens monstrueux, bientôt reptiles innombrables aux œufs mieux protégés. Le sang de composition stable les rend plus indépendants des condi tions ambiantes... Les mammifères se font prier encore: les voici pourtant, il y a quelque 130 millions d’années, avec leur température fixe, leur fécondation interne et le jeune éclos et nourri dans l’ombre protectrice de l’utérus et du placenta. Le système nerveux, hautement diversifié, puissamment concentré, cérébralité au maximum, culminant dans le groupe des primates. L’organisme physique est là, tout prêt maintenant, aboutissement de 4000 millions d’années de tâtonnement et de montée évolutive : prêt pour l’homme qui va naître..

2.3. La Vie monte vers l’Esprit

Car - on vient de le suggérer - à partir d’un certain moment la pure complexité n’a plus suffi: ou plutôt elle piétine devant un nouveau seuil critique qu’il lui faut dépasser. Le fait est là. Dans l’histoire du monde biologique, «quel que soit le groupe animal dont on étudie l’évolution, il est remarquable que, dans tous les cas, le système nerveux s’accroît avec le temps en volume et en arrangement, et simultanément se concentre dans la région antérieure, céphalique, du corps. La Vie, plus ou moins vite, mais essentiellement, dérive, comme un seul flot montant, dans la direction des plus grands cerveaux». Ce qui mesure le degré de structuration, d’arrangement de la matière, c’est bien toujours son degré d’intériorisation. Mais l’effet spécifique de cette intériorisation, ce «dedans» des choses, n’est plus seulement «Vie», il devient progressivement température psychique et niveau de conscience. « De nappe en nappe, par sautes massives, le système nerveux va constamment se développant et se concentrant». Éparses dans la substance fondamentale d’une éponge ou d’une méduse, les cellules nerveuses se concentrent en ganglions; les ganglions s’attachent les uns aux autres le long d’une chaîne neurale chez les vermidiens ou les annélides; la concentration s’opère en avant de l’animal ; un cerveau élémentaire se construit qui coordonne et dirige de mieux en mieux, et finit par monopoliser de plus en plus le contrôle des activités de tout l’animal .

Les animaux qui ont obéi le plus fidèlement à cette loi, à cette nouvelle expression de la complexité - le paramètre de céphalisation - sont aussi ceux qui se situent le plus en flèche sur la montée évolutive de leur groupe : ce sont les insectes, parmi les invertébrés et les arthropodes ; les mammifères, parmi les vertébrés. Et comme la céphali sation, chez ces derniers, est d’une tout autre qualité, c’est bien par la branche des mammifères que passe actuellement, sur la terre, l’axe principal d’enroulement et d’arrangement cosmique. Et dans la foule des mammifères, la céphalisation - la température psychique - n’est jamais montée si haut que dans l’ordre des primates et dans la famille des anthropoïdes. Tel est le fait, scientifiquement inéluctable. Tel est le fil directeur aussi qui permet à Teilhard, depuis l’atome et la molécule, à travers la jungle des formes vivantes, et jusqu’au sommet de l’arbre de la vie, d’«y voir clair», de suivre la variation absolue, utile, foncière de l’étoffe cosmique.

2.4. La Noosphère

«Car l’homme prend conscience du courant qui l’entraîne et prend en main les leviers de commande». L’invention de la Vie va maintenant - et de plus en plus - devenir identique à l’invention de l’homme. Science, technique, la pensée sous toutes ses formes... : l’homme met la main sur les ressorts du monde, sur les ressorts de son propre corps aussi et de toute son espèce. Jusqu’à lui l’évolution était docile entre les mains du Seigneur, docilement fidèle aux lois qu’il avait inscrites en la nature. Et voilà que l’homme désormais a pouvoir et mission de prolonger, de continuer l’œuvre créatrice. Jusqu’à l’homme, les lois de sélection naturelle aveugle, de pression mutative jouaient le grand rôle en matière d’histoire de la Vie. La liberté, l’autonomie, la réfle xion nouvellement apparues font désormais à l’évolution des conditions nouvelles d’existence: un maître, à bord, est capable déjuger et devient chaque jour plus à même de contrôler le processus qui le porte et dans lequel il se trouve embarqué. Autour de la biosphère, cette zone de la vie grouillant à la surface de la planète, Teilhard voit s’épanouir maintenant, bien plus essentielle, la fleur la plus vraie sur la tige évolutive : la Noosphère - ce réseau de pensée qui se tisse autour du globe. Un âge nouveau a commencé, la Terre a trouvé son âme, elle change. Le vieil ordre qui avait retenti au jour de la création : vous féconderez la terre et vous vous la soumettrez, nous sommes en train de l’accomplir...

L’évolution vient donc d’émerger dans la conscience, elle se contrôle et se dirige ; elle devient automatiquement prévoyante de son avenir. Mais pour que l’humanité consente à coopérer à l’œuvre de l’évolution, il faut qu’elle reconnaisse un sens, une permanence, un terme au mouvement qui l’emporte. Car ce n’est plus la pression externe, mais l’attrait interne, le choix libre, la volonté consciente qui fait désormais bouger le monde : s’il ne veut se perdre dans l’absurde et se défaire ou se saborder, s’il ne veut demain faire la grève et bouder son métier d’homme, il faut au citoyen de la Noosphère un goût violent et profond de la dérive qu’il contrôle, un goût qui croisse au rythme des accroissements de ses pouvoirs de vision et d’action, un sens aigu du terme désirable et du «paroxysme final qu’il est chargé de préparer». Optimiste inconfessable, le Père Teilhard de Chardin fait confiance à l’homme: conscient du mouvement dans lequel il s’inscrit et dont il est la flèche avancée, comment l’homme pourrait-il s’apercevoir compossible avec une destruction qui annihilerait en lui le sommet irremplaçable de l’effort cosmique? «Il y aurait là un vice essentiel de construction dans l’Univers, et pour avoir produit un esprit capable de le juger, le Monde mourrait d’une contradiction interne». - «Mais, objectera-t-on, si le monde est absurde. . . ?» - Que le monde soit absurde, qu’il soit un être-pour-la-mort, qu’il n’ait pas de sens, Teilhard se refuse à l’accepter. Par tempérament sans doute, mais par méthode aussi, il est aux antipodes des philosophies existentialistes de l’absurde, de la nausée et de la déréliction. Observateur, naturaliste, familier des choses et des faits, il fonde en postulat que le réel est cohérent, et que le monde marche et tourne ; qu’en dépit des échecs partiels et des bavures inévitables du système, statistiquement la grande boule ronde est une machine bien construite, et que nous sommes vivants au sein d’un Univers réussi...

2.5 Le point Omega

Ceci dit, Teilhard pose la question : quel est le sens, quel est le terme de l’évolution au niveau actuel de la Noosphère? Et la réponse est toujours la même: complexité, concentration, arrangement, convergence... Mais dans quelle mesure, et éventuellement sous quelle forme, la nappe humaine obéit-elle encore aux forces d’enroulement cosmique qui lui ont donné naissance? Car biologiquement, l’homme paraît ne plus bouger. Et pourtant, loin d’être devenue immobile, en se réfléchissant sur soi, la Vie rebondit. L’homme ne bouge plus physiquement? - peut-être. Mais l’humanité qui continue à se multiplier avance maintenant vers de l ‘ultrahumain. Elle cherche pour ses membres des arrangements de plus en plus complexes. Elle agence techniquement sa multitude, et pari passu montent en elle la tension psychique, la conscience du temps et de l’espace, le goût et le pouvoir de la découverte. Avec des proportions et à une profondeur encore jamais atteintes, toujours la même grande force d’enroulement au travail, qui, à l’échelle sociale et planétaire maintenant, nous resserre «tous ensemble dans une étreinte qui tend à nous parfaire chacun, en nous liant à tous les autres à la fois». Socialement, racialement, économiquement, politiquement, mentalement, l’humanité est en train de se nouer sur soi avec une vitesse et sous une pression constamment accélérées. Irrésistiblement, le monde humain est en train de faire bloc. Il «converge». Avec l’apparition de la pensée, depuis quelque 30.000 ans surtout, la Noosphère tend à constituer une unité biologique réelle. Dans cette convergence de l’humanité sur elle-même, dans cette prise en masse, les individualités n’ont pas à craindre pourtant de sombrer: «la vraie union, vers le haut, l’union dans l’esprit, achève de constituer dans leur perfection propre les éléments qu’elle domine. L’union différencie». Contre tous les totalitarismes et les socialisations par le bas, Teilhard de Chardin propose une évolution cosmique qui poursuit une œuvre de nature personnelle, et ne saurait défaire ce qu’elle a labo rieusement créé. C’est en convergeant, en arrangeant complémentairement leurs différences, que les hommes accentuent au maximum la profondeur et l’incom municabilité de leur propre personne.

Cosmogenèse, Biogenèse, Anthropogenèse: étapes successives d’une même étoffe universelle en voie d’enrou lement, selon un paramètre de complexité, où le «dedans» c’est-à-dire la vie, la conscience, la réflexion et la personne sont de plus en plus explicitées. «Au terme de ce processus, une humanité associée sur elle-même, dans une unité non seulement respectueuse des diversités des personnes intégrées librement, mais personnalisante, par l’apport infiniment multiplié pour chaque monade, de l’autre».

Convergence vers de l ‘ultra-humain: car dans l’avenir, l’extrapolation de la série définit un sommet: toute l’humanité convergente doit se reployer, quelque part en avant, dans un foyer transcendant, qui fusionne et consomme intégralement en soi, sans les détruire, toutes les consciences individuelles. Le Père Teilhard appelle ce pôle ou ce foyer: le point Oméga. Pour être à même de justifier notre effort de monades pensantes, ce terme absolu, «ce sommet dont la Vie ne redescendra plus», doit être subsistant et transcendant: loin de résulter de leur convergence, il en est la cause et le principe. Forme trans cendante de personnalité, capable de «suranimer» sans le détruire un Univers formé d’éléments personnels, ce centre en avant de nous, vers qui toute la création converge, en qui elle trouve toute sa consistance, ce sommet définitif du monde achevé, ce «quelqu’un auquel nous désirons passionnément et par structure nous unir», ce point Oméga : on sent que Teilhard a nommé - sans le dire - Dieu lui-même.

Teilhard n’a pas dit le nom, il n’a pas cité le mot «Dieu»: il l’a désigné seulement par une lettre algébrique: Oméga. Cette discrétion, on se le rappellera, est commandée par le point de vue même auquel il s’est mis: celui de l’analyse du phénomène. Mais il a beau s’en défendre, sa vision cosmologique est déjà lourde de philosophie et de théologie. Et d’une certaine manière, il le sait, et il le veut, encore qu’il proteste du contraire. C’est tout ensemble la richesse et la fragilité de sa conception, et on n’a pas manqué de le lui reprocher. Il est même clair que c’est le problème de l’Œuvre de Teilhard. Il l’a senti: «J’aurai à la fois contre moi, écrit-il dix ans avant la publication du Phénomène humain, les purs savants et les purs adeptes de la métaphysique, mais je ne vois pas ce qu’on pourrait dire d’autre dès lors qu’on essaie de faire jusqu’au bout une place cohérente pour l’homme dans l’Univers...». Reconnaissons-le: par-delà la bienveillance et la sympathie qu’elle rencontre, la vision de Teilhard ne laisse pas de provoquer un malaise chez beaucoup de savants, philoso phes ou théologiens, qui par vocation se trouvent confron tés aux exigences méthodologiques d’une science particulière. Mais il faut avouer aussi que nos sciences cloisonnent affreusement le réel, et au nom de la rigueur de leur méthode et de la distinction des objets formels, philosophes et savants, théologiens et anthropologues ont beau parler de l’homme : ils ne le cernent jamais tout entier, et ne se rencontrent guère.

Or, sans confondre les diverses sources de connaissance, Teilhard veut nous parler de l’homme, de l’homme tout entier, du phénomène biosphérique et cosmologique qu’il constitue et de tout ce phénomène : ce faisant il a déjà fatalement débordé le cadre de sa phénoménologie. Et peut-on le lui reprocher? Je sais bien qu’il brouille les perspectives et les plans artificiellement découpés des spécialistes : mais peut-on nier qu’il rejoigne un centre de vision profondément réel et organique, quand on prend conscience de l’intérêt qu’il suscite dans tous les milieux non spécialisés, je dirais volontiers : non «déformés» par la spécialisation? Il veut laisser en lui se rejoindre toutes les sources du savoir; il refuse les cloisons étanches et pense tout l’homme à toute la lumière de tout son esprit: foi, science et raison. Son effort ne s’apparente pas à la tentative concordiste, mais à un besoin de cohérence intime et de compatibilité foncière.

S’il l’avoue moins dans son Phénomène humain, cette préoccupation dominante saute aux yeux pour qui s’adresse à telles autres parties de son œuvre: Le Milieu divin par exemple. Teilhard a soif d’unité: «enfant du ciel, enfant de la terre», il veut prendre également au sérieux le message qui sourd du monde créé, et celui de la Parole. L’Univers que sa science dévoile et creuse, c’est aussi la création magnifique du début de la Genèse. L’Évolution qui l’entraîne, qu’est-ce sinon la manifestation visible de la puissance créatrice toujours à l’œuvre par le truchement des causes secondes: la munificence créatrice du Seigneur déployant la prodigieuse complexité des lois naturelles et les faisant toutes converger vers l’homme? Et cet Univers matériel, progressivement débrouillé, asservi par l’homme, et grandi, n’est-ce pas un peu cette créature matérielle en attente dont parle saint Paul, et qui aspire à la révélation des fils de Dieu : assujettie à la vanité sans doute, mais qui vit dans l’espérance d’être elle aussi libérée de la servitude de la corruption, pour entrer - comme le dit Epitre aux Romains - dans la liberté de la gloire des enfants de Dieu? Et Dieu lui-même, venant se poser charnellement au cœur de son œuvre, n’est-ce pas en clair maintenant, par la Révélation, la réponse à ce besoin profond d’un sommet, d’un centre, d’un foyer personnel d’amour transcendant à notre humanité : le mystérieux Oméga balbutié par l’analyse phénoménale de tout à l’heure? «Car l’Univers ne peut avoir deux têtes»...

On a dit que la grandeur du Père Teilhard de Chardin avait été de vivre de toute son âme l’aventure de ce commerce entre sa foi de chrétien - et elle fut entière et brûlante - et sa connaissance de savant; d’essayer en permanence de penser sa foi dans cette compréhension de l’Univers que sa culture très étendue de biologiste et d’historien de la Vie lui permettait d’ébaucher. L’effort de l’homme, sa fonction de recherche, fatalement, par besoin vital et par tempérament, il les voit coordonnés si adéquatement à son adoration, à sa vocation de chrétien, qu’il trouve spontanément le rôle d’éternité sous les tâches temporelles.

Construire la Terre ! Mobiliser toutes les ressources de l’intelligence, de la science, de la technique, de l’art et de la culture, dans cette marche en avant, soutenue par une foi dans l’homme et son progrès... Teilhard a senti pourtant (et c’est un pressentiment extraordinaire, il y a 30 et 40 ans d’ici ou davantage, dans la naïve mystique de science et de progrès qui nous portait, avant toutes les crises que nous connaissons aujourd’hui !), Teilhard a senti qu’une possibilité existait pour l’homme de se dérober: «à partir d’un degré suffisant d’hominisation, la «chaîne planétaire» génératrice de l’humain ne saurait continuer à fonctionner que dans une certaine atmosphère de consentement, c’est-à-dire finalement sous l’action de quelque désir». Doublant, et peu à peu relayant la poussée venant d’en bas, voici qu’un attrait, descendant d’en haut, se découvre organi quement indispensable pour la suite de l’opération: indis pensable pour entretenir l’élan évolutif; indispensable aussi pour créer, autour de l’humanité en cours de totalisation, la chaleur psychique, l’atmosphère cordiale, hors de laquelle l’emprise économico-technique du monde ne saurait qu’écraser les âmes les unes contre les autres, sans parve nir à les souder entre elles et à les unifier. De quel foyer imaginer que puisse rayonner sur pourtant, sans cette force réelle d’amour surgie au cœur de l’évolution - un amour plus fort que tout égoïsme privé et toute sa passion particulière - sans un noyau ultra-consistant au sein de la mouvance cosmique, comment l’humanité acceptera-t-elle de s’engager plus avant, en direction de ce qui serait alors une mort totale? Dans les contestations de la technologie, de l’anonymat des mégapoles, des aberrations du surarmement, dans la nausée et la démission, ou l’inqui étude et le questionnement actuel, n’y a-t-il pas la vérification de cette intuition teilhardienne? «Le plus grand événement aujourd’hui en cours dans l’histoire de la Terre (écrit-il en 1950) serait peut-être bien la découverte graduelle - par ceux qui savent voir - non pas seulement de Quelque chose, mais de Quelqu’un, au sommet engendré par la convergence sur lui-même de l’Univers en évolution» Patience du Seigneur qui ne violente pas la nature et sa création mais respecte notre liberté d’homme, et ne provoquera l’épanouissement définitif que lorsque nous en aurons pour notre part assuré les raisonnables maturations. A la fin des temps, lorsque par notre effort et dans sa grâce, l’esprit se sera suffisamment manifesté dans notre monde, lorsque la puissance spirituelle de la matière aura été révélée à mesure, lorsqu’ une chaleureuse intelligence aura suffisamment vivifié nos structures, pénétré nos institutions, informé nos environne ments, lorsque l’enroulement de l’Humanité sur elle-même dans ce grand mouvement qui l’entraîne vers l’Ultra-humain aura atteint son comble et que l’amour informant tout aura porté la planète à ce degré d’incandescence requis pour la grande transformation, l’avènement - le second avènement du Seigneur en notre monde préparé - opérera brusqu ement, dans des circonstances mystérieuses sans doute, mais pleines de grâce, le passage de ce monde dans l’autre: passage tant attendu et si ardemment préparé qu’il apparaîtra plutôt comme une mue toute naturelle; et pourtant transfiguration si totale et si inaccessible à nos seules forces qu’elle nous laissera dans l’éblouissement de la reconnaissance. Perte, destruction, anéantissement? Non pas, mais bien plutôt dépassement, épanouissement, explo sion, et comble. ( Sur l’existence probable en avant de nous d’un Ultra-humain, dans Œuvres, V, p. 363).

Point critique de maturation de l’humanité - et moment de la parousie triomphante; point précis de rencontre jaillissant entre l’Univers en marche et le point Oméga - et Église, axe central de convergence universelle; concentration de l’humanité en ce foyer personnel et transcendant - et Corps mystique rassemblé autour de son Chef: Teilhard de Chardin ne peut échapper à la force attirante de sa vision, une vision qui se veut scientifique du monde, mais qui dans sa soif d’unité rejoint le vieux terreau de son christianisme robuste, et se fait du même coup - par structure - profondément eschatologique, tout entière orientée qu’elle est vers le Terme et l’Achèvement, vers la venue du Christ qui sera tout en tous .

3. «L’essence de ma foi»

De décembre 1947 à août 1948, au sommet de son itinéraire spirituel, par trois fois et dans des textes relativement succincts et délibérément charpentés jusqu’à la sécheresse, Teilhard propose «un résumé authentique et complet de sa position intellectuelle en face du monde et de Dieu - l’essence de sa foi». Ces essais ont pour titre: Trois choses que je vois, Agitation ou Genèse et Comment je vois. J’en extrais la substantifique moelle, qui reprend schématiquement la présentation plus élaborée proposée il y a un instant.

Du point de vue expérimental ou phénoménal de l’obser vation, l’Univers représente un vaste système temporospatial de nature corpusculaire, dont il nous est impossible de nous évader sensoriellement (même en pensée), ni en arrière, ni autour, ni en avant. Dans cette perspective, tout, au sein du monde, apparaît et subsiste en fonction de tout. Tel est le sens le plus général, le plus profond et le plus inattaquable de l’idée d’évolution. Dans un pareil système, à la fois organique et atomique par ature, sous quelle forme particulière pouvons-nous juger que s’opèrent, en fait, les mouvements ? Agitation désor donnée ou agitation dirigée ? Le monde est-il amorphe dans sa structure? Ou bien au contraire, laisse-t-il apercevoir en lui la trace de quelque axe privilégié de devenir? Guidé par le principe qu’une plus grande cohérence est le signe infaillible de plus de vérité, Teilhard prétend montrer qu’un tel axe existe réellement, bien définissable, et il le fait par les quatre propositions suivantes, dont chacune précise et renforce la précédente sur une même ligne d’expérience et de pensée:(5 Dans Œuvres, XI, p. 161-175 ; V, p. 273-289 ; XI, p. 177-223)

1) dans l’univers matériel, la vie n’est pas un accident, mais l’essence du phénomène ;

2) dans le monde biologique, la réflexion (c’est-à-dire l’homme) n’est pas un incident, mais une forme supérieure de la vie;

3) dans le monde humain, le phénomène social n’est pas un arrangement superficiel, mais il marque un progrès essenti el de la réflexion;

4) dans l’organisme social humain, le phylum chrétien ne représente pas une tige accessoire, ou divergente, mais il forme l’axe même du rassemblement de la socialisation.

Les deux premières étapes sont aujourd’hui largement reconnues et admises, presque banales. «L’unanimité est presque faite en ce qui concerne la position centrale de la vie dans l’Univers et même de l’homme dans la vie. Mais au-delà de l’homme considéré dans son individualité anatomique et psychique, le chemin se perd et les disputes commencent». Pour Teilhard, le phénomène humain social et les forces de socialisation sont sous-estimées, tant qu’ils ne sont pas perçus à leur tour comme expression de la loi de complexité et d’arrangement cosmique, réduits seulement alors à la condition d’épiphénomène juridique, sans valeur ni consistance propre, et par conséquent sans lendemain... C’est bien plutôt, pense-t-il, par effet prolongé d’enroulement cosmique, que la nappe humaine se tisse et se reploie sur elle-même. Le mouvement évolutif fondamen tal de l’Univers ne s’arrête pas au niveau du cerveau humain et de la réflexion humaine élémentaire. Le méca nisme de complexité-conscience repart au contraire de plus belle: désormais ce ne sont plus seulement des cellules qui s’agencent au hasard de la sélection naturelle; ce sont des individualités zoologiques complètes qui se montent inventi vement en organismes de dimensions planétaires. La structure du monde terrestre devient intelligible: pression technico-sociale, progressive acculturation, graduelle interdépendance des nations : c’est le processus tout entier qui prend un aspect convergent et qui suggère une dérive du phénomène humain dans sa globalité vers quelque point critique de maturation, dans une reflexion collective, centrée sur un même foyer, de toutes les réflexions élémentaires de la Terre, voire d’autres planètes habitées . . . Telle est, sobrement ébauchée, la signification profonde des forces de socialisation à l’œuvre. Au-delà pourtant, notre dialectique s’arrête, reconnaît Teilhard, sauf dans le cas du ( Agitation ou Genèse, dans Œuvres, V, p. 273-289.7 Agitation ou Genèse, p. 282-283)chrétien qui, utilisant une source complémentaire de connaissance, peut encore faire un pas de plus, le quatrième, en avant.

Essentielle et fondamentale pour le dogme chrétien, cette idée que l’individu humain ne s’achève et n’existe pleinement que dans une unification organique de tous les hommes en Dieu: par «évaporation» lente à l’occasion des morts individuelles, par incorporation ultérieure aussi au corps mystique dont la maturation s’achèvera avec la Parousie. Or voici qu’à ce super-organisme mystique, noué dans la grâce et la charité (et seulement connu par la foi), un mystérieux correspondant, une ébauche du moins se découvre du côté de la biologie et de la sociologie : cette unité humaine de la Noosphère, progressivement rassem blée sous l’effet totalisant et centrant de la réflexion. Deux super-entités donc, l’une naturelle, l’autre surnaturelle, qui ont tendance à s’harmoniser dans la pensée chrétienne, le point critique de maturation entrevu par notre analyse phénoménale n’étant que la condition physique et la face expérimentale du point critique de Parousie attendu au nom de la révélation.

4. Audience et actualité de Teilhard

On peut s’interroger maintenant sur l’audience et l’actualité de Teilhard. Un quart de siècle après sa mort (en 1955), et retombée la vague folle soulevée fin des années ‘50 par la publication du Phénomène humain, où en est-on?

4.1 . Je viens d’évoquer sobrement, en quatre propositions coulées par Teilhard lui-même, les quatre étapes de sa dialectique: dans l’Univers matériel, la vie comme essence du phénomène; dans le monde biologique, la réflexion comme forme suprême de la vie; dans le monde humain, la socialisation comme progrès essentiel de la réflexion; dans l’organisme social enfin, le phylum chrétien comme axe du rassemblement de la socialisation.

Il est clair, annoncé aussi bien par Teilhard et conforme à la spécificité des inductions, que le dernier pas, concernant l’Église comme axe du rassemblement de socialisation humaine ne saurait être franchi que dans la foi ou ses préalables immédiats, c’est-à-dire par des croyants auxquels il a déjà été «révélé» par ailleurs. Le Phénomène chrétien n’est guère perceptible que par les chrétiens, bien entendu. Ceci ne lui donne pas moins de valeur ou de vérité, si pour eux il bénéficie d’une cohérence plus plénière.

Quant aux trois étapes antérieures, qui ne supposent pas la foi chrétienne, il faut bien reconnaître que leur puissance de séduction s’exerce diversement, profonde, nuancée ou négligeable selon les personnes et sans doute aussi les genres d’esprit. Ce qu’il faut dire pourtant, c’est que Teilhard aujourd’hui n’appartient plus à personne. Et c’est fort bien ainsi. Si initialement, du fait du caractère clandestin, l’œuvre fut de fait réservée à des cercles d’initiés, presque nécessairement chrétiens et franco phones, si elle courut même le risque d’être confisquée par des «chapelles», mieux intentionnées que bien inspirées, Teilhard aujourd’hui est lu, étudié, discuté très au-delà des milieux d’Église. Garaudy préface la traduction du Phénomène humain en langue russe, publiée à Moscou. En septembre dernier à Paris, c’est l’UNESCO qui prend l’initiative du Colloque, son directeur M. Amadou- Mahtar M’Bow et le Président de la République, le socialiste François Mitterrand, qui dégagent les grands mérites de l’œuvre. Les grands rapports sont confiés à des professeurs musulmans du Koweit, indiens ou japonais, au Président de l’Académie des sciences de la République populaire de Chine, autant qu’à des spécialistes occidentaux et africains, chrétiens ou non. C’est dire la capacité œcuménique de sa pensée et le fait mérite d’être souligné, car il est exception nel en matière de Weltanschauung. Si une communauté internationale se construit aisément au travers et en dépit des cultures autour d’une approche scientifique ou techni que, l’audience est rare et infiniment laborieuse dès lors qu’il s’agit de conceptions philosophiques et de sensibilité religieuse.

Or, c’est bien au-delà de l’institution Église que Teilhard a noué le dialogue avec le réalisme scientifique et le monde moderne. On a remarqué que les analyses très personnelles et profondément originales qu’il avait tentées du phénomène social et de la convergence humaine, l’approche anthropologique qu’il a esquissée d’une socialisation personnalisante avaient apporté une contribution essentielle au dialogue des religions et des États, plus spécialement des États socialistes. Sa foi en l’homme, son insistance sur la prise en main de l’humanité par elle-même, la portée de la planétarisation sont en un sens plus essentielles pour la convergence et la paix du monde que tels développements plus explicitement théologiques ou chrétiens, parce qu’elles sont plus fondamentales en ce qu’elles constituent d’indispensables préalables. Teilhard avait quelque part mis en exergue d’un de ses essais cette déclaration, parfai tement légitime mais mal comprise par beaucoup et qu’on lui a bien reprochée :

Je crois que l’Univers est une Évolution

Je crois que l’Évolution va vers l’Esprit

je crois que l’Esprit s’achève en du Personnel

je crois que le Personnel suprême est le Christ universel( Comment je crois, dans Œuvres, X, p. 117.)

Et il commentait: «Si par suite de quelque renversement intérieur, je venais à perdre successivement ma foi au Christ, ma foi en un Dieu personnel, ma foi en l’Esprit, il me semble que je continuerais invinciblement à croire au monde»( Ibidem, p. 120). Et c’est cette foi au monde et en l’homme, cette foi dans le travail et le projet de l’homme, qui de fait constitue aujourd’hui la plate-forme commune d’où sa vision devient contagieuse.

4.2. La loi fondamentale de la montée conjointe au cours de l’évolution de la complexité et de la conscience, si explici tement formulée par Teilhard, est aujourd’hui unanimement reconnue par la biologie et l’anthropologie moderne: le récent colloque de l’UNESCO auquel il a déjà été fait allu sion, a souligné cette unanimité. Qu’ils s’appellent Jacob, Monod ou Prigogine, Arthur Koestler ou Edgar Morin, qu’il s’agisse de l’académicien soviétique Zubov ou du français Jean Piveteau, tous sont d’accord sur ce point et la loi exprimée par Teilhard leur paraît constituer une authen tique révolution de notre vision du monde. Elle introduit la bonne «centration» de l’homme dans l’Univers, remplaçant la centration géométrique du monde aristotélico-scola stique, ruinée par Copernic et Galilée, avec l’abandon du géocentrisme ptoléméen.

4.3. Autre contribution essentielle et apport décisif de Teilhard: avoir saisi toute la spécificité et la portée de l’apparition de l’homme et le sens de l’hominisation. Le concept même, si classique aujourd’hui et ayant défini tivement conquis droit de cité, au point qu’il nous paraît banal, est teilhardien: mais il fait désormais partie de l’architecture de l’anthropologie scientifique la plus orthodoxe, et les savants, à quelque horizon qu’ils appar tiennent, s’y réfèrent comme à un essentiel. Il est clair que, quelles que soient les nuances, voire les divergences dans les conceptions, le sens, les cheminements et les mécanismes, la problématique teilhardienne est devenue constante de la réflexion anthropologique en la matière. «L’hominisation qui est d’abord, si l’on veut, la saute individuelle, instantanée, de l’instinct à la pensée; mais l’hominisation, qui est aussi, en un sens plus large, la spiritualisation phylétique, progressive, en la civilisation humaine, de toutes les forces contenues dans l’animalité» (10 Phénomène humain, p. 199). L’apparition de l’homme constitue aujourd’hui, pour l’unanimité des anthropologues, un événement de première amplitude. Les savants soviétiques eux-mêmes y reconnaissent un tournant décisif dans l’histoire de la planète Terre, au point de proposer, pour caractériser le temps de l’homme, les vocables sugge stifs d’Anthropogène (fabriqué sur le modèle de Paléogène et de Néogène), d’Anthropozoïque ou de Psychozoïque (sur le modèle de Paléozoïque et de Cénozoïque). Lorsque les paléontologistes français ou anglo-saxons parlent d’une «nouvelle forme de vie», et d’un «règne nouveau» inauguré avec l’homme, c’est toujours la même perspective, et Teilhard s’y reconnaîtrait d’emblée. Ainsi le point de vue particulier phylétique, qui domine son étude et lui manifeste la signification de la conscience comme phénomène biologique et fil d’Ariane de la dérive évolutive, fixe-t-il la place de l’Homme dans la nature, une place à part, la Sonderstellung des auteurs allemands, Altner, Heberer ou Hofer.

4.4. Et cette nouvelle espèce de vie constitue bien un point de fracture de l’évolution, puisqu’avec l’homme l’évolution rebondit sur elle-même - elle devient consciente et peut dès lors influer sur son propre rythme et son orientation, maniant les ressorts de ses propres mécanismes ; point de fracture et discontinuité émergentielle au sein d’un processus évolutif pourtant homogène, puisqu’avec l’homme, l’évolution ne se fait plus divergente et ramifiée: contrairement à tout le reste du monde biologique, l’homme ne constitue plus qu’une seule espèce, en dépit de la diversité des climats et des latitudes ; il évolue sans doute, mais jamais, depuis qu’il y a des hommes sur la terre, plus d’une seule espèce humaine n’a occupé la planète: «les branches divergentes n’arrivent plus à se séparer; l’humanité, dans le sang parfois et les tensions sans doute, ne cesse de converger». Et ce fait, essentiellement d’abord biologique, est lourd de conséquences sur l’unité fonda mentale de l’humanité, incompatible avec aucune théorie raciste...

4.5. Biogenèse et biosphère, avait-on suggéré dès la fin du XIXe s., avec Verdnaski. C’est Teilhard encore qui, sensible au phénomène de conscience, lui a donné sa place organi que dans la dérive de l’étoffe cosmique, créant pour le cerner le vocabulaire de Noogenèse et de Noosphère. Il inverse ainsi la conception matérialiste, jusque là domi nante, de l’évolution. Pour lui, non seulement il n’y a pas opposition, comme le voulait Bergson, entre matière et esprit, mais, selon une de ses formules célèbres, l’évolution manifeste «la puissance spirituelle de la matière»: «l’évolution va vers l’esprit, et en l’homme, elle s’achève dans la personne».

5. Teilhard, un scientifique ?

Il faut conclure. Je voudrais le faire en rencontrant la quest ion si souvent formulée: Teilhard est-il scientifique? L’interrogation est ambiguë. Si l’on veut parler de son effort de biologiste, de paléontologue ou de géologue, la réponse ne fait pas de doute: Teilhard a à son actif 40 ans de contribution scientifique rigoureuse, que les spécialistes ont su reconnaître. Si l’on veut parler de la vision de l’Univers esquissée ici et qui finalement a davantage retenu l’atten tion du grand public non spécialisé, la question appelle une réponse plus nuancée. Teilhard s’inspire manifestement de la méthode expérimentale d’observation du «phénomène». C’est en biologiste, en historien de la vie, avec la conna turalité spéciale de l’homme de terrain qu’il s’efforce de comprendre l’évolution et d’en expliciter le sens ultime. Il est certain que les mécanismes et le détail des structures le retiennent beaucoup moins que les lois, les significations profondes et l’intelligence des grands mouvements de dérive de l’étoffe du monde. C’est bien une «vision» qu’il présente, et à ce point de vue l’œuvre n’est plus scientifique au sens banal et courant du terme. Elle n’est pas pour autant spéculation pure, moins encore poésie, allégorie ou mythe. Les développements de Teilhard ne se situent pas à côté de la science positive: ils s’y enracinent au contraire profondément, fondés sur un processus constant d’analogie et d’extrapolation. Il peut être intéressant et parfaitement vala ble de s’interroger sur le caractère particulier, la méthode et la nature de l’épistémologie teilhardienne. Pourtant la vraie question pour moi n’est pas tant de savoir si la vision de Teilhard est scientifique, mais si elle mérite quelque adhésion. Car la science n’épuise pas les chemins de la raison; elle n’a donc pas le monopole exclusif de la vérité.

Loi de l’accroissement conjoint de la complexité et de la conscience: autrement dit l’adjonction à la «déesse énergie des physiciens» d’une énergie d’arrangement, et affirmation que les choses n’ont pas seulement un dehors mais un «dedans»: «la matière est lestée de vie, la vie monte vers l’esprit», toutes propositions de Teilhard qui ne sont évidemment pas strictement scientifiques, au sens de la connaissance scientifique moderne, telle qu’on l’entend couramment. Ces vues ne sont pas vraiment positives, opérationnelles: elles impliquent la reconnaissance d’une finalité, on l’admet volontiers. Mais s’agissant de l’intelligence de la vie et de l’évolution, on peut se demander, avec François Russo (Le Colloque de V UNESCO : Teilhard de Chardin, dans Études, Nov. 1981, p. 437- 447 : Teilhard de Chardin, un scientifique ? dans Le Monde, 15 mai 198) , si les exigences de la scientificité sont aussi impératives. Le besoin incoercible rencontré aussi bien chez tant de biologistes modernes, et non seulement chez Teilhard, de passer outre aux interdits pour oser parler de sens et de finalité, est-il tellement condamnable? Pour différentes, voire opposées qu’elles soient à celle de Teilhard, les «lectures» de Jacob, Monod, Prigogine se situent du moins sur le même registre de dépassement de la pure scientificité, inspirées par le besoin d’en dire plus sur la vie, sur l’évolution et sur l’homme, que ne l’autorise la stricte science positive. En parlant comme Prigogine de «nouvelle alliance», en se donnant comme lui un «déso rdre», ou un «chaos primitif» comme Edgar Morin, en en appelant à la «téléonomie» ou au «projet», ainsi que le font Monod ou Jacob, en confessant que tout se passe «comme si»..., on reconnaît avec Teilhard, fût-ce selon des avenues très différentes, la nécessité et la validité tout ensemble d’une interrogation sur le sens, qui dépasse la neutralité légitime de la méthode scientifique au plan strictement spéculatif. S’il est impérieux de respecter cette neutralité en son domaine, et de poursuivre cette froide objectivité, il est insupportable aussi de s’y laisser enfermer ou corseter, et d’étouffer «sous un ciel trop bas». Sans cesser d’être elle-même, la science doit et peut s’ouvrir: or parmi les ouvertures actuellement suggérées, celle de Teilhard demeure à beaucoup celle qui paraît la plus digne d’adhésion . (Signalons la plus récente bibliographie des œuvres de T. et des travaux sur T. : J.M. McCarthy, Pierre Teilhard de Chardin. A Comprehensive Bibliography, New York, Garland Publ., 1981).

B-1348 Louvain-la-Neuve, É. Boné,

rue de la Houe 1. Professeur à la Faculté de théologie de VU .CL

Pierre Teilhard de Chardin « Comment je crois »

AVANT-PROPOS

Pour comprendre..un auteur il faut..se rendre compte du problème auquel cette doctrine est supposée apporter une solution….le problème central de Teilhard est la sécula risation…c.-à-d. le processus historique et sociologique qui conduit à cette reconnaissance et qui se caractérise par un affranchissement progressif dans l’activité scientifique et politique de l’homme de toute ingérence de la théologie et de la métaphysique. Par sécularité …la reconnaissance de la valeur propre de la terre et de l’activité terrestre de l’homme . Par sécularisme enfin il faut attendre toute attitude pour toute doctrine exaltant exclusivement les valeurs de la vie terrestre au détriment de toute préoccu pation religieuse ou métaphysique…..Pour le Chrétien tout sécularisme est inacceptable..T,entrevit à quel point l’homme moderne s’est éveillé à la claire conscience de sa vocation et de ses responsabilités terrestres …il prévoyait que ce courant aller conduire .. à a un élargissement du fossé entre l’église et la culture humaine mais également à une crise au plus vif du monde croyant…. « la monté irrésistible dans le ciel humain l’Eglise ne résoudra …le Conflit entre Le Dieu traditionnel de le Révélation et le Dieu nouveau de l Evolution ‘un Dieu évolutif de En -Avant .. …. Dans un monde statique, la dignité du travail humain ne se pèse pas dans les mêmes termes que dans un monde en évolution. C’est précisément parce que nous vivons dans un monde en voie de construction que notre travail reçoit une valeur nouvelle et une importance capitale. La tâche humaine s’identifie ni plus ni moins à l’obligation de conti nuer la grande- œuvre de l’évolution et de la conduire à son achèvement. Ainsi Teilhard a-t-il le droit d’exalter la grandeur et la dignité de la tâche humaine et de parler d’un « saint amour de la terre » bien avant que Dietri ch Bonhoeffer nous parlât d’une « sainte sécularité » (heilige Weltlichieit) Et, de même que le problème de la sécularité prend chez Teilhard une firme neuve et extrêmement riche, de même aussi la solution qu’il nous propose diffère-t-elle radicalement de celle proposée par la plupart des théologiens de la sécularité tels qu’un Harvey Cox, un William Hamilton un Thomas Altizer, un Paul Van Buren et autres. Loin de pencher vers une théologie sans Dieu ou de sombrer dans un sécularisme comme il est de mode dans certains milieux, c’est au contraire dans une christologie renouvelée, dans le centre même de la foi chrétienne, qu’il entrevoyait la solution du problème qui nous occupe. Cet univers dont nous célébrons la grandeur et la richesse n’existe pas en endehors du Christ; il est relié organiquement au Christ en ce sens que tout été créé pour Lui et qu’en Lui tout trouve son achèvement.

Cette christologie, d’inspiration nettement paulinienne, est assez proche de celle qu’on nomme communément scotiste, bien qu’elle s’en sépare sur plusieurs points importants. Le théologien du Moyen Age prend son point de départ en Dieu et se demande quelle fut l’intention divine en décrétant l’incarnation du Verbe; Teilhard médite sur la valeur de la terre et se demande comment elle peut être reliée au Verbe incarné. Dans la spéculation médiévale l’accent est plutôt sur la préexistence du Christ en vue de qui tout sera créé; Teilhard mettra l’ accent sur l’eschatologie, sur le terme de l’histoire terrestre dont le Christ constituera la définitive consécration. Pour le théologien du Moyen Age, le Christ est surtout le premier conçu dans la pensée divine de la création; pour Teilhard Il est avant tout le terme et le couronnement de l’histoire. Une telle christologie contient selon lui la vraie solution au problème de la sécularité. Si la vocation humai ne consiste à construire la terre et si cette construction de la terre constitue la préparation, insuffisante certes, mais nécessaire, à l’avènement du Christ, n’en suit-il pas que le travail humain, en ce qu’il contient de plus précieux et de plus élevé, possède une orientation intrinsèque au Christ, fin et couronnement de ce monde en formation? Cette liaison entre le travail humain et le Christ de la Parousie constituait le thème central traité par Teilhard dans le Milieu divin, publié antérieurement. C’est dans les pages qui suivent qu’on trouvera une élucidation plus poussée de certains points de doctrine qui en constituent le fondement. Ainsi donc Teilhard a-t-il posé le problème théologique de la sécularité dans une forme extrêmement originale et éclairante, tout en lui donnant une solution réellement chrétienne en plein accord avec les données traditionnelles de la foi.Loin d’approuver le courant de sécularisme qui nous opprime, c’est bien à dépasser toute forme de sécularisme que Teilhard nous invite en intégrant les valeurs de la terre dans une vision christocentrique du monde.

A part les questions christologiques, c’est surtout au problè me du péché originel que sont consacrés le plus grand nombre d’essais contenus dans ce volume. Tout lecteur averti se rendra compte qu’il s’agit ici d’essais, qui, selon l’intention et le désir de l’auteur, devaient être étudiés de plus près par des théologiens de métier. Si certaines formules proposées par Teilhard peuvent paraître encore assez hésitantes, c’est pourtant bien dans le sens indiqué par lui que s’oriente aujourd’hui la recherche théologique sur ce point.

N. . Wildiers Docteur en Théologie

……………………………………………………………………………………………

..Une causalité dominante parmi les autres causalités( c.-à-d. ,somme toute une puissance intercalée dans la série des causes expérimentales) telle serait l’influence divine.35….les seules façons rationnelles de concevoir l’ action du Créateur sur son œuvre sont ceux qui nous obligent de regarder comme insensible ( de vue strictement expérimental) l’insertion de l’énergie divine au sein des Choses-propriété qui ne laisse pas que d’ avoir des conséquences importantes relativement aux questions suivantes.

· Comment Dieu nous est-il connaissable ?

· Quelle est l’ extension vraie se sa Toute-puissance ? 36 Nous ne serons amenés scientifiquement à voir Dieu ,parce que jamais l’opération divine ne sera en discontinuité avec les lois physiques et physiologiques.. …une observation analytique des phénomènes est incapable de nous faire atteindre Dieu même comme premier moteur .Nous ne sortirons jamais du cercle des explications naturelles. La cause première ne se mêle pas aux effets. Elle agit sur les natures individuelles et sur le mouvement de l’ensemble Dieu à proprement parler ne fait pas,Il fait se faire les choses.38 Il n’y a pas dans l’histoire de l’Eglise de miracles absolument hors de portée des forces vitales….Et cependant ,Dieu est connaissable par la raison humaine !Et cependant le miracle est absolument nécessaire ..pour les besoins de l’apologétique …et pour la joie de notre cœur ..qui se repose pleinement en un Dieu plus fort de tout ce qui existe…Pour saisir la présence du courant divin ..doive intervenir les théories bienfaisantes …qui reconnaissent aux facultés de l’âme le pouvoir d’achever la vérité des choses.39 ……..Les faits matériels, pris objectivement, contiennent du Divin. Mais ce Divin n’est en eux, relativement à notre connaissance, qu’une simple puissance. Il restera donc en puissance aussi longtemps que nous n’aurons pas, pour réaliser dans notre esprit le Monde suprasensible, des facultés suffisamment préparées, non pas seulement par l’exercice de l’analyse et de la critique, mais bien plus encore par raffinement moral, et une fidélité entière à suivre l’étoile toujours montante de la vérité. — Seule la pureté du cœur (aidée ou non de la grâce, suivant le cas) et non pas la pure science est capable, en présence du Monde en mouvement, ou en face d’un fait miraculeux, de surmonter l’indétermination essentielle des apparences, et de découvrir avec certitude derrière les forces de la Nature un Créateur, — et, au fond de l’anormal, le Divin. Voici donc, déjà, que grâce à l’étude des conditions imposées par la nature du Monde à l’opération divine, nous sommes conduits à adopter une théorie particulière de la connaissance du Divin (connaissance de raison et connaissance de foi x).

Selon la N.D.A.i. On observera que les considérations développées ci-dessus touchant Invisibilité scientifique de la causalité divine (même dans le miracle) sont la contre partie de toute Théorie qui exige, pour l’aperception du Divin, une sensibilisation particulière des facultés de l’âme. Sans quelque ambiguïté inhérente, par nature, à la face objective des faits miraculeux, on ne s’expliquerait pas que nous ayons besoin, subjectivement, pour reconnaître la main divine, des « Yeux de la Foi. » 40…. la Puissance divine n’a pas devant elle le champ aussi libre que nous le supposons : mais tout au contraire, de par la constitution même de l’être participé qu’elle travaille à faire apparaître (c’est-à-dire en définitive de par sa propre perfection à elle-même), elle demeure assujettie, au cours de son effort créateur, à passer «par toute une série d’intermédiaires, et à surmonter Toute une suite dé’ risqués inévitables, — quoi quoi q’en disent les théologiens toujours prêts à faire jouer la « potentia absoluta divina ».

Nous avons déjà reconnu une première loi très générale à laquelle est soumise l’opération divine « ad extra » : celle de ne pouvoir agir (en vertu même de sa perfection) en rupture des natures individuelles ou en dysharmonie avec la marche de l’ensemble, — c’est-à-dire sur un même plan que les causes secondes. Cette première restriction à une manifestation « arbitraire » de l’action divine nous introduit à en considérer deux autres.— i) Tout d’abord, il semble contradictoire (à la nature de l’être participé) d’imaginer Dieu créant une chose isolée. Un seul Être peut exister isolément : l’Ens a se . Tout ce qui n’est pas Dieu est essentiellement multitude, — multitude organisée en soi, et multitude s’organisant autour de soi. Pour arriver à faire une âme, Dieu n’a donc qu’une seule voie ouverte à sa puissance Créer un Monde. Des lors parmi ses conditions de possibilité pleinement explicitées, « Homme » ne contient 42…plus seulement « animalité et rationalité sa notion implique encore Humanité Terre Univers….. Voila qui nous change de la facile possibilité imaginée par les logicistes pour les choses. Mais voila aussi qui nous grandit, — et voilà surtout qui applique -à Notre Seigneur, suggère l’idée d’une étonnante unité dans la Création. Car enfin nous voyons maintenant que c’était tout juste assez pour Dieu, s’il voulait avoir le Crist: de lancer tout un Univers et de répandre la vie à profusion- — Y a-t-il donc strictement autre chose en acte, aujourd’hui dans tout ce qui se meut en dehors de Dieu, que la réalisation de Jésus- à laquelle chaque parcelle du Monde est, de près ou. de loin , nécessaire (ex necessitate medii¹⁾) ? — On peut avoir

confiance que non.

· 2) Si les lois générales du Devenir (réglant l’apparition progressive de l’être (créé) à partir d’un multiple inorganisé ) doive être regardées comme des modalités s’imposant strictement à l’action divine, on entrevoit que l’existence du Mal pourrait bien être, elle aussi, un accompagnemént rigoureusement inévitable de la Création Nous nous « Necesse est üt adveniant scandala². » Nous nous représentons souvent Dieu comme pouvant tirer un Monde sans douleurs, sans fautes, sans risques, . c’est là une fantaisie conceptuelle, et qui rend insoluble le problème du Mal. Non faut-il dire, Dieu malgré sa puissance ne peut pas obtenir une créature unie à Lui sans entrer nécessairement en lutte avec du Mal. Car le Mal apparait inévitablement avec le premier atome d’être que la création « déchaîne » dans l’existance. Creatures et impeccabilité (absolue et générale) sont des termes dont l’association répugne autant (physiquement ou méta physiquement ,peu importe ici) à la Puissance et à la Sagesse divine que l’accouplement de « Créature » et « unicité ».-Par conséquent si le mal sévit autour de nous sur Terre,ne 43 nous scandalisons, levons plutôt la tète .Ces larmes ….mesurent ..la valeur de ce que nous sommes .Il faut que notre être soit bien précieux pour que Dieu le poursuive à travers tant d’obstacles.-Et c’est un grand honneur qu’il nous fait de pouvoir lutter avec Lui « pour que sa parole s’accomplissent » c.-à-d. « pour que la créature soit »….Par quel miracle le Créateur gouvernera-t-il les choses ? « Par le miracle suprême de l’action divine qui consiste à pouvoir Grace à une influence de profon deur et d’ ensemble ,intégrer sans cesse sur un plan supérieur tout bien et tout Mal, dans le moyen qu’il construit par les moyen des Causes secondes. »…44….. Tous, en ce monde nous nous trouvons pris dans un enchevêtrement de maux ou de déterminismes, sur lesquels Dieu Lui-même (en vertu de son acte créateur librement posé) ne peut plus agir que sous certaines_conditions très précises (parce qu’il y a des « inconvénients », qui font essentiellement partie des Choses). Mais si les fils sont incassables ou modérément élastiques, le réseau, lui, est infiniment souple entre les mains du Créateur, — pourvu que, de notre côté, nous nous montrions créatures fidèles. Quel’homme vive loin de Dieu.L ‘Univers reste pour lui neutre ou hostile. Mais que I’ Homme croie en Dieu, et aussitôt, autour de lui, les éléments de l’inévitable, même fâcheux, s’organisent en un Tout : bienveillant, ordonné au succès final de la vie. Pour le croyant, chaque chose reste, extérieurement et individuellement, ce : d’elle est pour tout le Monde : et cependant, à son usage, la : lapuissance divine adapte le Tout avec sollicitude. Elle recrée, en quelque façon, à chaque instant, l’Univers, exprès pour celui qui la prie. « Credenti omnia convetuntur in bonum» ~ Une infaillible synthèse de l’ensemble, conduite par influence intérieure et extérieure combinées, telle paraît donc être, en Définitive (en dehors des dilatations exceptionnelles du miracle) la forme la plus générale et la plus parfaite de l’action divine sur tout le Monde : respectant tout, « obligée » à beaucoup de détours et de tolérances qui nous scandalisent à première vue, mais finalement intégrant et transformant tout.

LE PECHE ORIGINEL

Le Péché originel. Jusqu’ici (en exceptant l’école d’Alexandrie) la représentation du péché originel a été emprunté presque littéralement aux premières chapitres de la Genèse….le mal a fait irruption dans notre monde 61.. Le Paradis terrestre ne saurait être 62…. plus compris, aujourd’hui, comme une réserve privilégiée de quelques hectares. Tout se tient trop, on le voit maintenant, physiquement, chimiquement, zoologiquement..., dans l’Univers, pour que l’absence stable de mort, de douleur, de mal même pour une petite fraction des choses) puisse être conçue en dehors d’un état général du Monde différent du nôtre. Le Paradis terrestre n’est compréhensible que comme une manière d’être différente de l’Univers (ce qui est conforme au sens traditionnel du dogme, qui voit dans l’Éden un « autre Monde »). Or, si loin que nous regardions dans le passé, nous ne voyons rien de semblable à cet état merveilleux. Pas le moindre vestige à l’horizon, pas la moindre cicatrice, indiquant les ruines d’un âge d’or ou notre amputation d’un monde meilleur. A perte de vue, en arrière, dominé par le Mal physique, imprégné de Mal moral (le péché est manifestement « en ; puissance » prochaine dès l’apparition de la plus faible spontanéité...), le Monde se découvre à nous en état de péché.

En vérité, l’impossibilité de faire rentrer Adam et le Paradis terrestre (imaginés littéralement) dans nos perspectives scientifiques est telle que je me demande si un seul homme, aujourd’hui, est capable d’accommoder simul tanément son regard sur le Monde géologique évoqué par la Science, et sur le Monde communément raconté par l’Histoire Sainte. On ne peut conserver les deux représentations qu’en passant alternativement de l’une à l’autre. Leur association jure, elle sonne faux. En les unissant sur un même plan nous sommes sûrement victimes d’une erreur de perspective.63…..la chute en tant qu’événement est quelque chose d’invérifiable …cela peut tenir a deux raisons opposées.

1. Le PO est un événement trop petit et lointain qui nous échappe.

2.il est trop grand et trop présent……………………64

Une explication veut que le PO exprime.. dans un acte de localisation en instantané le loi pérenne et universelle de faute qui est en L’Humanité en vertu de sa situation d’ être en devenir.67 Selon la N.D.E.(page 69) pour T.de Chardin et saint Paul…le grande péché du monde est en avant et c’ est un péché d’ apostasie.69

LA MORT

Pourquoi les vivants meurent- ils, sinon en vertu de la « des intégrabilité essentielle á toute structure corpusculaire ?...La mort c.-à-d. la désagrégation commence véritablement á se manifester des l’atome .Inscrite dans la physicochimie même de la matière (toute mort ,puisque par raison implacable d’homogénéité physique de l’ homme n’eut échappé seul á la décomposition organique au sein d’un système d’animaux essentiellement mortels N.D.A.)221…..la mort ,le Péché Originel n’est pas..localisable en un lieu ni á un moment particulier. Mais il affecte et infecte …la totalité du temps et de l’espace..le Péché originel ..est partout et depuis toujours .(Saint-Paul ..désigne Adam comme essentiellement relatif au Christ-Romains IX,5 N.D.E.)222 …..la Chute pas un cas isolé mais une condition générale affectant la totalité de l’histoire.223 …. Dans l’explication « alexandrine »…le multiple d’où émerge l’Evolution est a Vous pouvez partager un article en cliquant sur les icônes de partage en haut à droite de celui-ci.
La reproduction totale ou partielle d’un article, sans l’autorisation écrite et préalable du Monde, est strictement interdite.
Pour plus d’informations, consultez nos conditions générales de vente.
Pour toute demande d’autorisation, contactez syndication@lemonde.fr.
En tant qu’abonné, vous pouvez offrir jusqu’à cinq articles par mois à l’un de vos proches grâce à la fonctionnalité « Offrir un article ».

7.- Carlo Rovelli

«Επτά Σύντομα Μαθήματα Φυσικής» Πατάκη 2016

…Μπίγκ Μπάνγκ….Η θεωρία υποστηρίζει ότι,το διάστημα πτυχώνεται όπως η επιφάνεια της θάλασσας..ότι, χώρος και πεδίο είναι το ίδιο πράγμα…Η κβαντομηχανική ,γνώρισε τεράστια πειραματική επιτυχία…..και ώστόσο,…παραμένει τυλιγμένη σ΄΄ένα παράξενο άρωμα ακατανοησίας και μυστηρίου …….Παίρνοντας της έμπνευση του Πλανκ ο Αινστάιν έδειξε(«Μου φαίνεται ότι…κινούνται χωρίς να διαιρούνται περαιτέρω) ότι, το φώς αποτελείται από πακέτα φωτός,…τα σημερινά φωτόνια. 26….ο,Μπόρ έδειξε ότι, τα ηλεκτρόνια στα άτομα κινούνται μόνον σε ορισμένες τροχιές καθορισμένης ενέργειας… ..μεταπηδούν από μια τροχιά σε άλλη εκπέμποντας ή απορροφώντας ενέργεια,28…..κάθε στοιχείο στον περιοδικό πίνακα του Μεντελέγιεφ αντιστοιχεί με μια λύση βασικής εξίσωσης της κβαντικής μηχανικής….όλη η χημεία προκύπτει από αυτή την μοναδική εξίσωση………..Ο Χάιζενμπεργκ φαντάστηκε ότι ,τα ηλεκτρόνια υπάρχουν ..όταν αλληλεπιδρούν με κάτι άλλο…όταν κανείς δεν τα ενοχλεί δεν υπάρχουν που θε νά΄…στην κβαντική μηχανική κανένα αντικείμενο δεν έχει σαφή θέση εκτός αν συγκρουσθεί με κάτι άλλο 29……ως προς τα άλματα…δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε που θα επανεμφανισθεί ένα ηλεκτρόνιο….τούτο φάνηκε παράλογο στον Αινστάιν30 που δεν μπορούσε να παραδεχθεί ότι, δεν υπάρχει μια αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από οποιονδήποτε αλληλεπιδρά με αυτή,…. δεν πίστευε ότι, τα πράγματα είναι τόσο αλλόκοτα και έλεγε ότι, έπρεπε να υπάρχει μια βαθύτερη λογική ΄εξήγηση 31…..Και σήμερα ακόμη τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα.Η κβαντομηχανική είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην τεχνολογία, παραμένει όμως μυστηριώδης, επειδή δεν περιγράφει τι συμβαίνει σ’ένα φυσικό σύστημα,,αλλά πώς αυτό επηρεάζει ένα άλλο …Μήπως αυτό σημαίνει πώς η πραγματικότητα είναι μόνον αλληλοπεπίδραση;32…….Η κβαντομηχανική μας δίδαξε ότι, ο κόσμος είναι ένα συνεχές αεικίνητο σμήνος πραγμάτων,μια συνεχής εμφάνιση και εξαφάνιση εφήμερων οντοτήτων…Ένας κόσμος συμβάντων όχι πραγμάτων47…..Υπάρχει σήμερα μια θεωρία …που επιβεβαίωσε τα πειράματα, ως προς τις προβλέψεις της,………… το «Καθιερωμένο πρότυπο Στοιχειωδών Σωματιδίων»…όμως οι φυσικοί δεν την αποδέχονται 48.. παραμένει όμως κατά τον συγγραφέα η καλύτερη περιγραφή που διαθέτουμε για τον κόσμο των πραγμά των5….Το παράξενο με την θεωρία της σχετικότητας και την κβαντομηχανική,…είναι ότι, αντικρούουν η μία την άλλη…Λ.χ. κατά την πρώτη ο χώρος είναι καμπύλος κατά την άλλη επίπεδος όπου κβάντα ενεργείας πηδούν πέρα δωθε -.. …και παρόλο που και οι δυό λειτουργούν καλά.,.παρόλο που φαινομενικώς αντιφάσκουν 55…Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΒΡΟΧΩΝ προσπαθεί να συνδυάσει τις δύο θεωρίες 56……….δέχεται ότι, ο χρόνος δεν είναι συνε χής,δεν είναι απείρως διαιρετώς,αλλά απαρτίζεται από κόκκους ή «άτομα χώρου» πού δεν βρίσκονται πουθενά γιατί είναι ό ίδιος ο χώρος…. Η θεωρία αυτή, δεν δέχεται την ιδέα ενός στοιχειώδους και αρχέγονου χρόνου 67 ……………..η αλλαγή είναι πανταχού παρούσα…κάθε διαδικασία χορεύει ανεξάρτητα από τις γειτονικές στον δικό της ρυθμό 58…δεν υπάρχει πειραματική επαλήθευση της θεωρίας των βρόχων59 Σχετικώς με τις μαύρες τρύπες….Στον ουρανό,βρίσκουμε μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν από άστρα που κατέρρευσαν….Η ύλη-τους βυθίζεται προς τα μέσα…Αλλά που πάει;…Κατά την θεωρία της κβαντικής βαρύτητας βρόχων….η ύλη γίνεται όλο και πυκνώτερη,ώσπου η κβαντική μηχανική να ασκήσει μια αντίθετη αντισταθμιστική πίεση….Αυτό το τελικό στάδιο είναι γνωστό ως άστρο Πλάνκ….Αν ο Ηλίος σχημάτιζε μια μαύρη τρύπα,ολόκληρη η ύλη του, θα ήταν συμπυκνωμένη στον χώρο ενός ατόμου,θα αποτελούσε ,ένα άστρο Πλάνκ,που δεν θα ήταν σταθερό,γιατί μόλις συμπιεστεί στο μέγιστο,αναπηδά και αρχίζει να επεκτείνεται και πάλι.60 Η μαύρη τρύπα είναι ένα άστρο που αναπηδά σε εξαιρετική αργή ταχύτητα.61…..κατά την θεωρία των βρόχων πριν από το Big Bang υπήρχε το Big Bounce (αναπήδηση) δηλαδή ο κόσμος μπορεί να γεννήθηκε από ένα προηγούμενο Σύμ παν, που συρρικνώθηκε από το ίδιο το βάρος του, συμπιέστηκε και αναπήδησε από μια προηγούμενη φάση χωρίς χρόνο η χώρο.62-63……ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Η διαφορά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος,υπάρχει μόνον όταν μεσολαβεί η θερμότητα…Η θερμότητα μεταδίδεται από τα θερμότερα πράγματα και όχι αντιστρόφως,από καθαρή τύχη (Μπόλτσμαν)και τούτο γιατί το θερμό έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κινηθεί με τον τρόπο αυτό. 67…………..γιατί ένα γρήγορα κινούμενο άτομο της ζεστής ουσίας, κινείται πιο γρήγορα από ένα ψυχρό και έχει περισσότερες πιθανότητες να συγκρουσθεί με αυτό. 68…και να αφήσει την ενέργειά του και όχι το αντίστρο φο.69……..Στη φυσική δεν υπάρχει τώρα73….Ισως η εντύπωση για το πέρασμα του χρόνου, να βρίσκεται στην στενή σχέση χρόνου και θερμότητας..ανιχνεύσιμη διαφορά ανάμεσα’ στο παρελθόν και το μέλλον,υπάρχει μόνον όταν υπάρχει ροή θερμότητας…η ροή του χρόνου…..δεν περιγράφει ακριβώς τα πράγματα 76.Ο Χώκιγκ απέδειξε πώς οι μαύρες τρύπες είναι πάντα θερμές77….Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι σαν μια στήλη της Ροζέτας, γραμμένη με συνδυασμό τριών γλωσσών,των Κβάντων,της Βαρύτητας και της Θερμοδυναμικής,που περιμένει να αποκρυπτογραφηθεί για να μας πεί τι είναι πραγματικά η ροή του χρόνου.78….Αποτελούμαστε από κβάντα και σωματίδια;Αν ναι από πού έρχεται αυτή η αίσθηση της ατομικής ύπαρξης του μοναδικού εαυτού μας,που έχει ο καθένας από μας;Είμαστε οι συλλογικοί δημιουργοί αυτής της «φωτογραφίας» της πραγματικότητας που προσπάθησα να συνθέσω,.Δεν είμαστε εξωτερικοί παρατηρητές …η ματιά μας είναι εκ των έσω 80……. Ποιά η σημασία του ότι, είμαστε ελεύθεροι να παίρνουμε αποφάσεις,αν η συμπεριφορά μας, απλώς ακολουθεί τους προκαθορισμένους νόμους της φύσεως;.86….πιστεύω ότι, το είδος μας δεν θα διαρκέσει πολύ.92

8.- Ηomo Deus: A Brief History of Tomorrow by Yuval Noah Harari review – chilling

The epic, widely celebrated Sapiens gets the sequel it demanded: a breathless, compulsive inquiry into humanity’s apocalyptic, tech-driven future.

Tim Adams

16 Mar 2018 10.19 GMT

‘An ethicist’s sense of rough justice’: Yuval Noah Harari.

(Yuval Noah Harari began his academic career as a researcher of medieval warfare. His early publications had titles like “Inter-frontal Cooperation in the Fourteenth Century and Edward III’s 1346 Campaign” or “The Military Role of the Frankish Turcopoles”. Then, the story goes, having won tenure at the Hebrew University of Jerusalem, he embarked on a crusade of his own. He was invited to teach a course that no one else in the faculty fancied – a broad-brush introduction to the whole of human activity on the planet. That course became a widely celebrated book, Sapiens, championed by Mark Zuckerberg, Bill Gates and Barack Obama, and translated into 40 languages. It satisfied perfectly an urgent desire for grand narrative in our fragmenting Buzz-fed world. The rest is macro-history.)

Yuval Noah Harari: The age of the cyborg has begun – and the consequences cannot be known

On almost every page of Sapiens, a bible of mankind’s cultu ral and economic and philosophical evolution, our millennial battles with plague and war and famine, Harari announced himself a Zen-like student of historical paradox: “We did not domesticate wheat,” he wrote, “wheat domesticated us”; or “How do you cause people to believe in an imagined order such as Christianity, democracy or capitalism? First, you never admit that the order is imagined.” The most intriguing section of a wildly intriguing book was the last. Harari’s history of our 75,000 years wound up, as all bibles are apt to do, with apocalyptic prophesy, a sense of an ending.

Humanity, Harari predicted, would engineer one more epochal event to rival the agricultural and scientific revolutions. Having evolved to exercise a measure of mastery over our environment, having begun to shape not only our planet, for better and worse, but also our biology, we stand, he argued, at the point of creating networked intelligences with a far greater capacity for reason than our own. The result was likely to be a lose-lose scenario for the species. Sapiens would disappear in the foreseeable future either because they had appropriated such mind-making powers as to become unrecognisable or because they had destroyed themselves through environmental catastrophe. Either way, judgment day was approaching.

Individuals will become a just a collection of ‘biochemical subsystems’ monitored by global networks

Like all great epics, Sapiens demanded a sequel. Homo Deus, in which that likely apocalyptic future is imagined in spooling detail, is that book. It is a highly seductive scenario planner for the numerous ways in which we might overreach ourselves. “Modernity is a deal,” Harari writes. “The entire contract can be summarised in a single phrase: humans agree to give up meaning in exchange for power.” That power, he suggests, may in the near term give us godlike attributes: the ability to extend lifespans and even cheat death, the agency to create new life forms, to become intelligent designers of our own Galapagos, the means to end war and famine and plague. There will be a price to pay for this power, however.

For a start, Harari suggests, it is destined, if current trends continue, to be vastly unequally distributed. The new longevity and super-human qualities are likely to be the preserve of the techno super-rich, the masters of the data universe. Meanwhile, the redundancy of labour, supplanted by efficient machines, will create an enormous “useless class”, without economic or military purpose. In the absence of religion, overarching fictions will be required to make sense of the world. Again, if nothing in our approach changes, Harari envisages that “Dataism”, a universal faith in the power of algorithms, will become sacrosanct. To utopians this will look a lot like the “singularity”: an all-knowing, omnipresent data-processing system, which is really indistinguishable from ideas of God, to which humans will be constantly connected. To dystopians it will look like that too

Harari is mostly, thrillingly or chillingly, sanguine about this

Person AN

9.- Science Confirms Ancient Spiritual Teaching — We Live in Two Bodies

July 9, 2018

Have you ever seen a glow of light around someone? It can happen when the ambient light is not too bright and especially when you are in a calm and mellow mood. Have you ever felt a shared electric thrill pass through you at a concert when everyone rises to their feet? It often happens when a crowd-pleasing piece is played. Have you ever been moved by sound that seems to come from nowhere and everywhere? It can happen when we are alone and in a quiet space.

If you have, you’re not crazy. The light you see is real. It’s not some afterimage like one caused by a camera flash. And what you feel is real. You really are sharing the feelings of other people, they aren’t just your own. Those sublime sounds you hear are real as well — unless it’s Elvis thanking you for writing all his best songs, in which case, yes, you need help.

For those of us not hearing from Elvis, the mystics explain these experiences as evidence of our subtle energy body. According to them we live in two bodies. One is our physical body, which our senses reveal to us, and the other is a subtle energy body, or astral body, that our intuitive perception reveals to us.

The mystics go further and say that the physical body is created, sustained, and controlled by the subtle energy body; that the physical body is the sock of a sock puppet and the subtle energy body is the hand inside the sock. Without the hand, the sock puppet is just a lifeless, well, sock.

You might think that science can give no support to the reality of such woo-woo concepts, but string theory, especially the branch of string theory known as M-theory, gives us a scientific framework to help us understand how such subtle energy can exist. M-theory suggests that we continuously and simultaneously exist in two realms — in our three-dimensional physical universe, and in a vast, hidden-to-the-senses, two-dimensional, pure-energy realm they call the “bulk” (as in, “the bulk of the cosmos”).

According to M-theory, the bulk, or energy-verse as I like to call it, is inconceivably vast — dwarfing the physical universe. In fact M-theory suggests that an almost unlimited number of other physical universes could also exist in the energy-verse. The energy-verse is filled with super-high frequency vibrating rings and strings from which string theory gets its name. These rings and strings vibrate at frequencies too high for either our senses or scientific instruments to detect. Further, M-theory suggests that this ocean of high-frequency energies invisibly interpenetrates the physical universe at every point, like water saturating a sponge. Thus the rings and strings are invisible to our senses and yet surround and interpenetrate our physical body and world at all times.

This is pretty much exactly the way astral or subtle energy is described by the mystics: we are surrounded by and interpenetrated with subtle energy. They tell us that our subtle energy body is the source of the light seen as our aura, our feelings, and much more.

More significantly yet, M-theory also suggests that our entire physical universe is a holographic projection — and that the hologram from which it is projected exists completely, and only, in the vast ocean of the energy-verse.

In our physical world, a hologram is a flat, two-dimensional film with which light can be made to interact to project a three-dimensional image. According to M-theory, our universe’s hologram is a two-dimensional, light-template with which the high-frequency energy of the energy-verse interacts to project our entire three-dimensional physical universe into being.

Got that? I wouldn’t be surprised if you didn’t. It takes getting used to. Try this: The hologram from which the physical universe is created exists as coordinated images of high-frequency light in the energy-verse. The high-frequency energies of the energy-verse then continuously interact with those coordinated light images to holographically project the physical universe into being.

Again, this is pretty much what the saints and sages have been telling us for millennia: the physical universe is created and sustained by subtle energy.

Everything was created of spirit matter [Intelligently guided high-frequency energy] before it was created physically — solar systems, suns, moons, stars, planets, life upon the planets, mountains, rivers, seas, etc. I saw this process, and then, to further understand it, I was told . . . that the spirit creation could be compared to one of our photographic prints; the spirit creation would be like a sharp, brilliant print, and the Earth would be like its dark negative. This Earth is only a shadow of the beauty and glory of its spirit creation

11.-Στέφανος Τραχανάς Το Φάντασμα της Όπερας. ΠΕΚ ….2016

Το 2008 ο βρετανός φυσικός και μυθιστοριογράφος Τσάρλς Σνόου.,,επεσήμανε το δευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες αφενός και τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την τέχνη αφετέρου2… χωρίς την αρχή της απροσδιοριστίας, που είναι ένας νόμος κρυμμένος στον μικρόκοσμο,καμιά από τις θεμελιώδεις προυποθέσεις που κάνουν δυνατή την ανάδυση της ζωής στο σύμπαν δεν θα υπήρχε.Το Σύμπαν θα ήταν νεκρό.23..Για να υπάρχουν πιθανότητες ζωής στο Σύμπαν, πρέπει να υπάρχουν οι προυποθέσεις α.σταθερότητα ατόμων και μορίων…β. κατάλληλη θερμοκοιτίδα…..γ….κατάλληλο Σύμπαν στο οποίο να επήλθε η ρήξη της αρχέγονης κοσμικής ομοιομορφίας27 Η μακροβιότητα των άστρων είναι τέκνο της αρχής της αβεβαιότητας.29…….. Παρότι τα σωματίδια έχουν τερά στιο κενό χώρο,φαίνονται συμπαγή, λόγω της αρχής της αβεβαιότητας, που αποτρέπει τα σωματίδια να στριμω χθούν το ένα δίπλα στο άλλο , αλλά τα κρατάει σε απόσταση,30….Εξαιτίας της αρχής της αβεβαιότητας έχει εισαχθεί ένα στοιχείο θεμελιώδους τυχαιότητας,μη αιτιοκρατικό στο μυαλό μας….το φάντασμα μέσα μας εγγυάται την υπαρξιακή ελευθερία μας ,αντίθετα από ό,τι θα έλεγε η παλαιά φυσική.37 Ουδείς φυσικός νόμος θα μας απαλλάξει από το ευλογημένο βάρος της ελευθερίας μας39…Ο Βίγνερ μίλησε για την παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στην φυσική επιστήμη,ο Γαλιλαίος είχε πεί ότι, το βιβλίο της φύσης είναι γραμμένο στην γλώσσα των μαθηματικών47… αυτό το δεχόμαστε και σήμερα,…Με τον Γαλιλαίο οι ουρανοί και ο φθαρτός κόσμος..Η τελει ότητα των μαθηματικών μεταφέρεται στην ενιαία φύση 50….γνωρίζουμε σήμερα ότι, απόλυτοι νόμοι στην φυσική δεν υπάρχουν.52….η μαθηματική φύση ενίσχυσε όσο ποτέ άλλοτε την ελληνική ιδέα της νομοκρατούμενης φύσης53….η έννοια του πειράματος δεν υπήρχε στους Ελληνες….είναι απορίας άξιο πώς έφθασαν έξω από κάθε μακροσκοπική ή πειραματική εμπειρία να διατυπώσουν την ατομική θεωρία—και την έννοια του κενού--- και το ότι. φύση νομοκρατείται.που συνιστούν τους άξονες γύρω από τους οποίους στρέ φεται και σήμερα η φυσική.54…δεν υπάρχει κανένα μεγάλο επίτευγμα του 20^ου αιώνα πού να μην κρίθηκε ιδεολογικώς επικίνδυνο…..αυτό εξαιτίας του αντιδογματισμού της επιστήμης59….ο οποίος είναι ενοχλητικός σε όλα τα εξουσιαστικά συστήματα, γιατί καλλιεργεί, έναν τρόπο σκέψης που δεν είναι δεκτικό χειραγώγησης….ο Γαλιλαίος έθεσε τις βάσεις του πιο ανατρεπτικού πνευματικού κινήματος στην ιστορί α60….Ο Γαλιλαίος έθεσε ως βάση της φυσικής την πειραματική μέθοδο.-που σε ορισμένα σημεία(ελεύθερη πτώση σωμάτων)προϋποθέτει μια διανοητική επανάστα ση (στην Αριστοτελική άποψη), που κουβαλάει μέσα της το στοιχείο της ανατροπής…….γη,νερό και αέρας αποτελούν αρχετυπικές μορφές τής υλης ,και η φωτιά, είναι το στοιχείο που έχει την ικανότητα να μετασχηματίζει ένα μείγμα76…..πίσω από την ατομική υπόθεση αλλά και όλη την αρχαία ελληνική επιστήμη είναι μια βαθύτερη πίστη στην απλότητα και γνωρισι μότητα του κόσμου79…Ο κόσμος είναι τελικώς απλός,αλλά η απλότητα πρέπει να αναζητηθεί όχι στις κατηγορίες που μας επιβάλλουν οι αισθήσεις,αλλά σε οντότητες πέρα από την άμεση εμπειρία που υπερβαίνει η ατομική υπόθεση..….Παραμένει αναπάντητο μέχρι σήμερα το ερώτημα ποιά είναι τελικά τα ά-τομα της φύσης83…….Η ελληνική κληρονομία είναι βάρος δεν είναι προνόμιο100….Ελεγε ο Φάινμαν ότι, η καλή διδασκαλία αποδίδει εκεί που..είναι περιττή δηλαδή . στους καλούς μαθητές που είναι ικανοί να μάθουν μόνοι τους102…

12.-Dean Radin “The Conscious Universe”

Meta-analysis-the analysis of analysis…it allows us to ask even higher-level ….. questions ..to develop higher confidence about performance in general without getting bogged down n the specifics of individuals..The more data,the more confidence 49…. While the idea that the mind can affect the physical body is becoming more acceptable it is also true that the mechanisms underlying this link are still a complete mystery 161……………direct mensal healing162…experiments provide ..strong support for the idea that people can unconsciously respond to distant mental influences166…The implications for distant healing are clear169…The experiments suggest that groups of people from a dozen to a small workshop to billions watching a television broadcast may affect the physical world in unexpected ways171….The idea of field consciousness suggests a continuum of non local intelligence ,permuting space and time…Stressed individuals create an atmosphere of stress in collective consciousness that reciprocally affects the thinking and actions of every individual in that system 173….Inanimate objects like rocks will respond to order induced by consciousness as well as animate ones (like people or tossed dice) 175…. Nelson’s analysis revealed that on average ,over thirty years there was indeed less rain before and after graduation days than a few days before and after graduation188….The common link between mind and matter as observed in these experiments is order ( in mind to focused attention in matter to decreases in randomness)188…..The idea of the world as an organism---the Gaia hypothesis ..perhaps the individuals of earth are participating in the dance of Gaia…Experiments psi and the moon199…. Daily fluctuations in casino and lottery payouts are not due to pure chance,,,,field…. consciousness 208….Today thousands of nurses use a form of mental healing called therapeutic touch…intuitive diagnosis211…Military and intelligence applications213.. an

13.-Jim Al-Khalili Οι δαίμονες της φυσικής Τραυλός 2014 The Nine Greatest Enigma in Science.2012

Σε ό,τι φορά τα παιχνίδια ,τις σπαζοκεφαλιές και προβλήματα λογικής ή γενικότερα τη βαθειά σκέψη οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν ασυναγώνιστοι48……… ……Η πρόσθεση μιάς άπειρης ακολουθίας αριθμών δεν οδηγεί απαραιτήτως σε άπειρο αποτέλεσμα 52—Διογένης : «Δεν ξέρω τίποτε εκτός από το γεγονός της άγνοιας μου55…..Η θεωρία της σχετικότητας του Αινστάιν μας διδάσκει πώς δεν πρέπει να απορρίπτουμε με τόση βεβαιότητα το παράδοξο της Διχοτο μίας…Δηλαδή η ροή του χρόνου μπορεί να είναι ψευδαίσθηση και αν τούτο ισχύει και η κίνηση είναι ψευδαίσθηση..ωστόσο η παραπάνω άποψη μας απομακρύνει από την φυσική ,μας οδηγεί στην μεταφυσική και σε ιδέες που δεν συμφωνούν με την εμπειρική επιστήμη57…οι ιδέες του Αϊνστάιν ισχύουν όταν τα πράγματα κινούνται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός…αν ωθήσουμε το πείραμα του Ζήνωνα στο λογικό του άκρο τότε σφάλλουμε ισχυριζόμενοι ότι, ο χρόνος και ο χώρος μπορούν να διαιρεθούν απείρως σε ολοένα μικρότερα αλλά πάντα διακριτά χρονικά διαστήματα και αποστάσεις,,Όταν τα πράγματα γίνονται πολύ μικρά, επεμβαίνει η κβαντομηχανική, κατά την οποία ο χρόνος κι ο χώρος γίνονται ασαφείς και αόριστοι ,και ο τεμαχισμός σε μικρότερα κομμάτια παύει να έχει νόημα54…….Η συμπεριφορά ενός απομωνομένου ατόμου, διαφέρει από την συμπεριφορά ενός ατόμου που παρατηρείται….πράγμα που δεν έχει κατανοηθεί πλήρως μέχρι σήμερα…..ο κβαντικός κόσμος διέπεται από την τύχη και την πιθανοκρατία64….το ίδιο το άτομο δεν «ξέρει» πότε θα εκδηλωθεί το επόμενο τυχαίο περιστατικό..η εργασία των Μίσρα και Σουνταραχάν,περιγράφει την εκπληκτική κατάσταση ενός ραδιενεργού ατόμου,που όταν παρατηρείται διαρκώς και προσεκτικώς,δεν διασπάται ποτέ…υποστηρίζουν πώς τα άτομα επηρεάζουν την συμπεριφορά μας65…..η ουσία της κβαντικής περιγραφής του μικρόκοσμου, ως μίας ασαφούς και απόκοσμης πραγματικότητας,που όταν δεν είναι αντικείμενο παρατήρησης, βρίθει αλλόκοτων φαινομένων ,που δεν μπορούν ν ανιχνευθούν την ώρα που εκδηλώνονται… Δεν μπορούμε να συλλάβουμε το άτομο «εν δράσει»…Μοιάζει σαν το άτομο να έχει προικισθεί με ένα είδος επίγνωσης,μια παράλογη ιδέα… Ο Μπόρ είπε: «Αν δεν εκπλήσσεσαι με τα πορίσματα της κβαντικής μηχανικής, τότε δεν την έχεις κατανοήσει»66….Με πείραμα εντοπίστηκαν ενδείξεις ότι, κάτω από διαρκή παρατήρηση τα άτομα συμπεριφέρονται πολύ διαφορετικά απ’,ό,τι περίμεναν μέχρι τότε οι επιστήμονες68……κατά την γενική θεωρία της σχετικότητας, η βαρύτητα δεν είναι ακριβώς μια δύναμη, ..αλλά είναι μάλλον ένα μέτρο τού ίδιου του χώρου γύρω από μια μάζα84…αυτό που συμβαίνει είναι ότι, μεγαλώνει ο κενός χώρος μεταξύ των γαλαξιών..ο γειτονικός μας γαλαξίας της Ανδρομέδας, κινείται στην πραγματικότητα προς το μέρος μας,..με ταχύτητα 300 χιλιόμετρων το δευτερόλεπτο,(αυτό συμβαίνει επειδή οι γαλαξίες,όπως και τα άστρα, δεν κατανέμονται ομοιόμορφα στο Σύμπαν) …θα χρειασθούν αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια για να συγχωνευθούν.,,,,,.οι παρατηρήσεις του Χάμπλ αφορούσαν τους μακρινούς γαλαξίες που όντως απομακρύνονται από μας,.87…Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης υποστηρίζεται σήμερα από τρία πολύ σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία 1.Την σχετική αναλογία των διάφορων χημικών στοιχείων στο Σύμπαν,η λεγόμενη « στοιχειακή αφθονία»(πληθώρα στοιχείων υδρογόνου και ήλίου,)89………….2.Η διαστολή του Σύμπαντος…………..3, το Σύμπαν είναι σήμερα πλημμυρισμένο από ένα είδος αρχαίου φωτός,…η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου,,,που ανιχνεύεται με τα ραδιοτηλεσκόπια, υπό την μορφή ενός ασθενούς σήματος,…..και επίσης μπορούμε να την ακούσουμε ως συριγμό αμυδρών κυμάτων που συλλαμβάνουν τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις μας. 90…Ο ουρανός φαίνεται σκοτεινός την νύκτα, επειδή το Σύμπαν έχει μια σαφώς καθορισμένη αρχή…Βλέπουμε μόνον τους γαλαξίες που είναι κοντά μας,..πέρα από το όριο του ορατού Σύμπαντός μας το φώς δεν ξεπερνά ποτέ την κοσμική διαστολή μας,…είναι σαν να κατεβαίνουμε πού αργά μια κυλιόμενη σκάλα που ανεβαίνει.Το γεγονός αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν πρόσθετη απόδειξη της Μεγάλης Εκρήξεως96 Η θερμότητα διαδίδεται πάντα από τα θερμά πράγματα προς τα ψυχρά και ποτέ αντιστρόφως98……..Σύμφωνα με την θερμοδυναμική τα πάντα φθείρονται ξεκουρδί ζονται..Γιατί όμως;..οι νόμοι της Φυσικής επιτρέπουν να πραγματοποιούνται οι διαδικασίες και προς τις δύο κατευθύνσεις στον χρόνο;.104….Η επιβράδυνση του χρόνου,επιτυγχάνεται με δύο τρόπους,με την ταχύτητα και την βρύτητα,169….μπορούμε να ταξιδέψουμε στο παρελθόν ή με υπερφωτεινή ταχύτητα.ή αν κινηθούμε κατά μήκος μιάς καμπύλης διαδρομής στον χωροχρόνο η οποία μας βγάζει στο παρελθόν μας,(«κλειστές χρονοειδείς καμπύλες»)..οι θεωρίες του Αινστάιν επιτρέπουν την δυνατότητα επιστροφής προς το παρελθόν191…..την επιστροφή στο παρελθόν δέχεται και ο Γκέντελ192… Ο Αινστάιν έδειξε ότι,αν δύο παρατηρητές βρίσκονται σε σχετική κίνηση μεταξύ τους, και μετρούν την μεταξύ τους απόσταση και χρόνο δεν θα καταλήξουν στις ίδιες τιμές, Αν όμως τις συνδυάσουμε στον χωρόχρονο διαπιστώνουμε ότι, στο συμπαγές σύμπαν ----(όπου βλέπουμε όλο τον χρόνο απλωμένο μπροστά μας-σαν ένα χρονικό τοπίο- με όλα τα γεγονότα, είτε παρελθόντα είτε μελλοντικά να συνυπάρχουν σε αυτό το άχρονο στατικό συμπαγές Σύμπαν,που κανένα όμως πείραμα μέχρι στιγμής δεν απέδειξε, και όπου το μέλλον όχι μόνο είναι προκαθορισμένο αλλά βρίσκεται ήδη εκεί έξω τόσο αναλλοίωτο και σταθερό ,όσο και στο παρελθόν)---- όλοι οι παρατηρητές θα συμφωνήσουν σε μια συγκεκριμένη « απόσταση» ανάμεσα στα δύο γεγονότα η οποία αποτελεί συνδυασμό μιάς χρονικής και μιάς χωρικής συνιστώσας,.Μόνο στο πλαίσιο του χωροχρόνου υπάρχει απόλυτη τιμή.198………… Η Γενική Σχετικότητα επιτρέπει θεωρητικώς την σύνδεση του Σύμπαντός μας με ένα παράλληλο με μια χωροχρο νική σκουληκότρυπα ,Όταν παγιωθεί η σύνδεση αυτή, θα επιτρέπεται η κίνηση του χρόνου και προς τις δύο κατευθύνσεις 206…Η μοίρα μας μπορεί να είναι προδιαγεγραμμένη… σε ένα ντετερμινιστικιό Σύμπαν, είναι όμως τελείως απρόβλεπτη221……Στην επιστήμη ο όρος Χάος,συνδυάζει με διόλου προφανή τρόπο, τον ντετερμινισμό με την πιθανότητα..είναι ένα φαινομενο που παρατητηρείται σχεδόν παντού στη φύση.Η ιδέα πως ένα απλό αίτιο μπορούσε να οδηγήσει σ’ένα πολύπλοκο αποτέλεσμα ηχούσε παράξενα( : μη γραμμική δυναμική) Σύμφωνα με την θεωρία του Χάους,η τάξη και ο ντετερμινισμός μπορούν να προκαλέσουν μια φαινομενικώς τυχαία συμπεριφορά223….Σήμερα συναντούμε το χάος σε όλες σχεδόν τις περιοχές της επιστήμης…Το Σύμπαν μας είναι μάλλον ντετερμινιστικό αλλά όχι προβλέψιμο…δεν υπάρχει πιθανότητα να γνωρίσουμε με ακρίβεια τις αρχικές συνθήκες 224…..Από το χάος μπορεί να προκύψει τάξη και πολυπλοκότητα εκεί που δεν υπήρχε…..Το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης δεν έχει λυθεί,225….Η αβεβαιότητα μοιάζει να αποτελεί θεμελιώδες χαρακηριστικό της φύσης,…..Δεν μπορούμε να μάθουμε ποτέ το μέλλον όχι επειδή είναι τυχαίο, αλλά επειδή είναι μη προβλέψιμο παρόλο που ακολουθεί ομαλούς καθορισμένους κανόνες…το άτομο δεν «ξέρει» ποτέ θα διασπασθεί 232…… Η γάτα του Σρέντιγκερ, πρέπει να υπάρχει συγχρόνως και στις δύο καταστάσεις και ζωντανή και νεκρή,…θα βρίσκεται σε μια φυσική « ενδιάμεση κατάσταση,που θα εξελιχθεί με τον ένα ή άλλο τρόπο,όταν ανοίξουμε το κουτί.226…Σήμερα έχουμε μάθει να βλέπουμε τον κβαντικό κόσμο, και με τον αφηρημένο τρόπο του Χάιζεμπεργκ ( το ηλεκτρόνιο απλώνεται στον χώρο με ασαφή τρόπο),και με τον κυματικό του Σρέντιγκερ( το ηλεκτρόνιο είναι κύμα ενεργείας που περιβάλλει τον πυρήνα(Αν δεχθούμε την θεωρία του πολυσύμπαντος η γάτα είναι νεκρή στο ένα Σύμπαν και ζωντανή στο άλλο255)241… Αν στείλουμε ένα μεμονωμένο ηλεκτρόνιο σε μια ανοικτή συσκευή ώστε να αναγκασθεί να επιλέξει ανάμεσα σε δύο διαδρο μές,(παρεκκλίνοντας προς την μία ή άλλη κατεύ θυνση,μέσω ενός μαγνήτη ή ενός ηλεκτροφόρου καλωδίου) θα συμπεριφερθεί όπως και το κύμα φωτός θα χωρισθεί ώστε να ακολουθήσει ταυτοχρόνως και τις δύο διαδρομές.224…..Δηλαδή πρέπει να περιγράψουμε τις κβαντικές οντότητες σαν κύματα όταν δεν τις παρατηρούμε,.Μόλις όμως τις κοιτάξουμε είτε θα παρατηρήσουμε το ηλεκτρόνιο ή δεν θα το παρατηρή σουμε διόλου(και θα συμπεράνουμε ότι, ακολούθησε την άλλη διαδρομή.)…..Αρα στον κβαντικό κόσμο,η συμπεριφορά των πραγμάτων διαφοροποιείται αναλό γως του αν τα παρατηρούμε ή όχι…Μόλις τα κοιτάξουμε αναγκάζονται άμεσα να επιλέξουν ανάμεσα στα διαφορετικά ενδεχόμενα και να επιδείξουν λογική συμπεριφορά΄245… Πρόκειται γιά μυστήριο.246.. Το πρόβλημα του Σρέντιγκερ ήταν που βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Στον κόσμο των μεγάλων αντικειμένων θεωρούμε δεδομένο ότι, κάθε πράγμα μας εμφανίζεται όπως πράγματι είναι 247….Η παρατήρηση οποιουδήποτε αντικειμένου σημαίνει ότι πρέπει να φθάσει στα μάτια μας φώς απ’ αυτό…Ετσι το διαταράσσουμε έστω και ελάχιστα248……Το 1899 ο Νικολας Τέσλα, ανίχνευσε εξασθενημένα σήματα που έφθαναν σε ομάδες κάτι σαν κώδικας που αποτελούν ταν από ένα, δύο τρία και τέσσερα μπιτ…Το μυστήριο των σημάτων αυτών παραμένει άλυτο266-----( την 9-9-2019 δημοσιεύθηκε το διαδίκτυο είδηση:Το τεράστιο ραδιοτηλεσκόπιο της Κίνας (FAST) εντόπισε μία αστραπιαία ισχυρή εκπομπή ραδιοκυμάτων (FRB) (σ.σ. ανεξήγητα ραδιοφωνικά σήματα που προέρχονται από το διάστημα) για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με το δημοσίευμα του RT.Τα FRB πρωτοεντοπίστηκαν το 2007 και θεωρούνται εξαιρετικά σπάνια, ενώ μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί λιγότερα από 100. Συνήθως, εμφανίζονται μόνο μία φορά, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο τον εντοπισμό τους.Όλως περιέργως όμως, το συγκεκριμένο FRB που εντοπίστηκε τώρα, έχει ανιχνευτεί άλλες δύο φορές στο παρελθόν.Γνωστό ως FRB121102, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2012 και ακόμη μία το 2015. Το σήμα προήλθε από έναν νάνο γαλαξία που απέχει τρία δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη.Παρόλο που είναι αδιαμφισβήτητα κάτι συναρπαστικό, δεν υπάρχουν αρκετά γνωστά στοιχεία για το αινιγματικό αυτό σήμα, ώστε να διεξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την προέλευσή του, όπως εξηγεί ο Zhang Xinxin, βοηθός μηχανικός του Εθνικού Αστρονομικού Παρατηρητηρίου της Κίνας.Μερικές θεωρίες, ωστόσο, έχουν ήδη αποκλειστεί. Οι αστρονόμοι δηλώνουν ότι είναι σίγου ροι πως το σήμα δεν είναι αποτέλεσμα παρεμβολών από αεροσκάφη ή δορυφόρους.Βέβαια, η επιστημονική κοινότητα παραμένει… αμήχανη σχετικά με τα FRB και τους πραγματικούς «αποστολείς».)-------…Ως προς το αν η ταχύτητα του φωτός είναι οριακή στο Σύμπαν ή όχι αναφέρονται στο παραπάνω βιβλίο δύο πειράματα. Στο CERN μέτρησαν την ταχύτητα με την οποία κινούνταν μια δέσμη νετρίνων και κατέληξαν στο ότι, κινήθηκαν με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός.Σε άλλο πείραμα αντιθέτως με την ονομασία ΙΚΑΡΟΣ μέτρησαν όχι την ταχύτητα των νετρίνων,αλλά την ενέργειά τους.Ευρήκαν ότι τα νετρίνα δεν είχαν απωλέσει ενέργεια ,άρα δεν είχαν υπερβεί την ταχύτητα του φωτός 289. an

14.- ELIE GOURIN POURQUOI LA VIE Sorlot 1986

BERGSON

Bergson pose le problème de l’ insertion de l’esprit dans la matière .Il soutient que l’intégralité du passé se conserve dans la mémoire49…./ nos concepts ont été formés a l image des solides.Comment dès lors l’intelligence qui doit son existence à la vie, « dans des circonstances déterminées pour agir sur des choses déterminées » pourrait-elle concevoir ou comprendre le phénomène « dont elle une émanation ou un aspect » ?

(J.Monod dit quelque chose de semblable . « Le logicien pourrait avertir le biologiste que ses efforts pour comprendre le fonctionnement entier du cerveau humain sont voués a l échec puisque aucun système logique ne saurait décrire intégralement sa propre structure »)

Bergson refuse deux conceptions de l évolution 1. La thèse du mécanisme qui avance que l évolution est due pour l essentiel à l adaptation au milieu…….L influence du milieu ne peut rendre compte ni du mouvement vital lui-même ,ni de son orientation générale 2:L évolution n est pas la réalisation d un plan…. Elan vital initial ….l harmonie n est pas en avant mais en arrière .L élan se divise de plus en plus en se consommant….quelque chose du tout doit subsister dans les parties…(.J,Monod plus tard expliquera le phénomène par les contraintes de la reproduction invariable, confirmant ainsi l intuition de Bergson)51…( T.De Chardin veut que la notion religieuse du vouloir divin ne s oppose a l évolution….la primauté de l homme a travers la conscience ,voulue par Dieu ….finaliste ..néglige les lignes de l évolution autres que la ligne humaine..la finalité est a travers l homme apparition de la conscience…. La complexité toujours plus grande du vivant a un but l ; apparition de la conscience…aucune explication sur l arrêt de l évolution,disparition de certaines espèces,societés construites sue l instinct) la vie est avant tout une tendance a agir sur la matière brute …..(Pour E.Gourin peut être il existe quelque chose comme finalisme, prédéterminé qui aura les caractères d un plan préétabli)….l instinct est la connaissance innée…l intelligence est l aptitude pour la meilleur utilisation d une chose..un être intelligent porte en lui de quoi se dépasser lui-même.. l intuition est une forme de connaissance immédiate, qui ne fait appel a aucune logique..une sorte de sympathie avec la chose a connaitre….la création pour la création…Bergson prend également la défense de l idée d un Dieu d amour

J.MONOD

Il limite de facto le champ de ses hypothèses et rejette dans le connaissable (provisoire ou définitif) tout qui ne peut encore être expliqué….Tous les êtres vivants,se distinguent de toutes les autres structures de l’Univers,1. sont doués d un projet qu a la fois ils représentent dans leurs structures et accomplissent par leurs performances(Téléonomie- Caractère . de la matière vivante en tant que résultat d une finalité-) 2.Morphogénèse Les êtres vivants sont des machines qui se construisent elles memes.Cette structure témoigne d un déterminisme autonome ….impliquant une libertel, quasi-totale l égard d agents ou de conditions extérieures .capables certes d ; entraver ce développement mais non de la diriger,non d imposer a l objet vivant son organisation 3. Le pouvoir de reproduire et transmettre ne varietur(qui precede la… téléonomie) l information correspondant a leur propre structure.(selon Monod cela est compatible avec le dixième principe de la thermodynhamique,…apporte sa contributon a l entropie). l évolution existe…..elle est une suite d accidents dans lesquelles intervient une part importante du hasard qui se perpétuent grâce a la reproductin invariante..le processus est orienté dans une direction exclusive la multiplication des cellules, et complexité qui semble contredire les principes qu il respecte……………… fait qui trouble Monod,….. une théorie universelle ne pourrait contenir la biosphère….la biosphère(dont il prétend qu elle est explicable mais a ses yeux imprévisible) ….essentiellement imprévisible.. l action de la vie ne s inscrit pas dans un déterminisme classique,(applicable a la matière inanimée).89 dans l évolution biologiste quelque chose se produit qui s apparente aux lois statistiques. Mais l évolution se fait dans un sens cohérent et homogène.Il y a dans le processus quelque chose de troublant comme une sorte de loi universelle qui ne retiendrait pour les particules, comme pour les individus que leés destins collectifs,90….. Monod ne définit la vie mais tout ce qu il écrit conduit a penser qui il la voit comme un mécanisme unitaire inscrit dans les composantes élémentaires universelles,94… Monod affirme « Hasard capté ,conservé reproduit par le mécanisme de l invariance et ainsi converti en ordre ,règle impossibilité de comprendre le cerveau »98 L évolution pour Monod n est que la conséquence d une succession due au hasard , banni …. Si une mutation a l échelle universelle est rare ,la mutation n est nullement un phénomène d exception ,c est la règle,,,»102 impossibilité de comprendre le cerveau pace que aucun système biologique ne peut intégralement décrire sa propre structure 114….Pour Bergson il dit pour ce qui le concerne « Enfermé dans la logique et pauvre en intuitions globales ,je me sens incapable de discuter cette philosophie »11 an

-------------------------------------------------------------------

15.-Michio Kaku « Το μέλλον της Ανθρωπότητας» Τραυλός 2019 (The Future of Humanity 2018)

Ιχνη αυτής της καταστροφής( πριν από 75.000 χρόνια ,με την τιτάνια έκρηξη στην Ινδονησία(Τόμπα) πού θεωρείται το ισχυρότερο ηφαιστειακό γεγονός των τελευταίων 75.000.000 ετών) κρύβονται ίσως στο αίμα μας.Οι γενετιστές έχουν παρατηρήσει ένα παράξενο γεγονός :το DNA δύο τυχαίων ανθρώπων είναι σχεδόν πανομοιότυπο,ενώ αντιθέτως δύο χιμπατζήδων παρουσιάζουν μεταξύ τους, μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία, από όση εντοπίζεται στους ανθρώ πους.Κατά μια θεωρία τούτο οφείλεται στο ότι, κατά την στιγμή της έκρηξης οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν αφανισθεί, αφήνοντας πίσω μόνον 2.000 ανθρώπους, που αυτοί είναι οι πρόγονοί μας.Ολοι είμαστε σχεδόν κλώνοι ο ένας του άλλου 12……Είναι αναπόφευκτο όπως και οι νόμοι της φυσικής, ότι, η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει μια μέρα μια μαζική εξαφάνιση 13…Η θα εγκαταλείψουμε την Γή ή θα χαθούμε 14..Η ζωή είναι αρκετά πολύτιμη για να παραμείνει σε ένα μεμονωμένο πλανήτη στο έλεος των πλανητικών απειλών, 17…Ο Sagan είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, πρέπει να εξελιχθούμε σε ένα είδος δύο πλανητών 18…Η σχέση ανάμεσα στην ταχύτητα και τα καύσιμα του πυραύλου είναι εκθετική 34……Οι κινέζοι εφεύραν πυρίτιδα,τυπογραφία ,πυξίδα 54……..Δεχόμαστε ένα κιλό ατμοσφαιρικής πίεσης, ανά τετραγωνικό εκατοστό του δέρματός μας, που αντιμετωπίζεται από ένα κιλό πίεσης από μέσα προς τα έξω.79……Ο Alan Turing είπε «Θα πρέπει επομένως να αναμένουμε ότι, οι μηχανές θα αναλάβουν σε κάποια φάση τον έλεγχο».159…Στο σκάκι υπάρχουν κατά μέσο όρο 20-30 κινήσεις που μπορεί ένας παίκτης να κάνει ανά πάσα στιγμή,στο Go 250..To AphaGo που κατάφερε να νικήσει τον Lee Sedol παγκόσμιο πρωταθλητή του Go ήξερε μόνον να κερδίζει το Go δεν ήξερε να παίξει σκάκι ..το μηχάνημα δεν γνωρίζει ότι, είναι μηχάνημα…αποτυγχάνει στους στόχους που απαιτούν γενικές γνώσεις….τα σημερινά ρομπότ δεν έχουν λογική ,αισθήματα ,επίγνωση του εαυτού τους,δημιουργικότητα, 162…..Η ισχύς των υπολογιστών διπλασιάζεται κάθε 18 μήνες 163….Κρί σιμο λάθος…ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένας ψηφιακός υπολογιστής 166….Τα νευρωνικά κύτταρα βελτιώνονται με την συνεχή επανάληψη. 170…..Το 2017 μια διαμάχη.Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ (Facebook) έβλεπε την ΤΝ άριστο παραγωγό που θα εμπλούτιζε την κοινωνία, o Elon Mask ότι, αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για την ανθρωπότητα,και ότι ,μια μέρα οι δημιουργίες της θα στραφούν εναντίον μας 178…..Ο επιστήμονας της Google Geoffry Hinton αμφιβάλλει αν τα υπερνοήμονα ρομπότ θα εξακολουθήσουν να μας ακούν να..Ο καθηγητής της Οξφόρδης Nick Bostrom δηλώνει : « ενώπιον της προοπτικής μιάς έκρηξης νοημοσύνης,εμείς οι άνθρωποι είμαστε σαν τα μικρά παιδιά που παίζουν με μια βόμβα..» 179….Υποστηρίζω πώς οι άνθρωποι διαφέρουν από τα ζώα επειδή κατανοούν τον χρόνο 185……Σίγουρα είναι δυνατόν τα ρομπότ να αποκτήσουν αυτεπίγνωση ,…τούτο όμως είναι απίθανο στο ορατό μέλλον,….η εισαγωγή των απαραίτητων εξισώσεων που θα χρειάζονταν μια μηχα νή για να καταστρέψει το ανθρώπινο είδος είναι ένα υπέρμετρα δύσκολο εγχείρημα….τα ρομπότ δεν θα αποκτήσουν αυτεπίγνωση(οπότε ίσως αντιμετωπίσουμε κίνδυνο) πριν από το τέλος του αιώνα αυτού, ή τις αρχές του επόμενου. 188…..Προς το παρόν κανένας άνθρωπος δεν έχει κλωνοποιηθεί,ούτε επιτυχώς κάποιο πρωτεύον θηλαστικό ….η επαναφορά ανθρώπινων κλώνων θα δημιουργήσει πλάσματα πανομοιότυπα με μας, χωρίς όμως τις αναμνήσεις και την προσωπικότητα μας 269….ο θερμιδικός περιορισμός.…μία και μοναδική μεθοδος παρατείνει αποδεδειγμένα το προσδόκιμο επιβίωσης σε ζώα ,το μόνο σημαντικό ζώο που δεν έχει δοκιμασθεί είναι ο άνθρωπος 270…. Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται οι άκρες των χρωμοσωμάτων του που ονομάζονται τελεμερή κονταίνουν λίγο….έπειτα από περίπου 50 διαχωρισμούς τα τελομερή, γίνονται τόσο μικροσκοπικά και το χρωμόσωμα αρχίζει να καταρρέει με το κύτταρο να εισέρχεται σε μια κατάσταση γήρατος, και να μην λειτουργεί σωστά…..υπάρχει ένα όριο στον αριθμό των διαιρέσεων που μπορεί να υποστεί ένα κύττα ρο,(Hayflick limit)..η συρρίκνωση των τηλεμερών φαίνεται να συνδέεται με τις ασθένειες που σκοτώ νουν…..προσφάτως οι επιστήμονες πειραματίστηκαν με την τηλεμεράση,το ένζυμο που εμποδίζει την συρρί κνωση των τελομερών ..Η τελομέραση πρέπει να παρακολουθείται πολύ προσεκτικά γιατί και τα καρκινικά κύτταρα είναι επίσης αθάνατα,έτσι που ο καρκίνος μπορεί να είναι ένα υποπροιόν τής χρήσης τελομέρασης. 273……Αν η γήρανση καθορίζεται έστω και μερικώς από τα γονίδια, πρέπει να απομονώσουμε τα γονίδια που την ελέγχουν και αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με πολλούς τρόπους,…την απομόνωση των περιοχών όπου συγκεντρώνονται οι περισσότε ρες,γενετικές βλάβες λόγω γήρανσης,(τα περισσότερα λάθη συγκεντρώνονται εντός του μιτοχονδρίου,…η γήρανση φαίνεται ότι,οφείλεται στην συσσώρευση λαθώv στο DNA 275…… Οι επιστήμονες σήμερα μπο ρούν να παρατείνουν το προσδόκιμο ορισμένων ζώων ,αλλά παραμένει άγνωστο αν θα πετύχουν κάποτε το ίδιο και για τον άνθρωπο 277…. Μόνον η ενυδατική κρέμα επιβραδύνει την γήρανση του δέρματος. 278…. Το 2100 ο πληθυσμός θα έχει φθάσει τα 11,2 δις…. Ο ρυθ μός αυξήσεως επιβραδύνεται 279…δραματική μείωση των γεννήσεων όταν ένα έθνος εκβιομηχανίζε ται,αστικοποιείται και εκπαιδεύει τα νεαρά κορίτς ια.280…Ο Lester Brown κορυφαίος περιβαντολό γος,ανησυχεί, ότι, ίσως δεν έχουμε αρκετούς πόρους για να θρέψουμε τον πληθυσμό στο σύνολό του.,,και ειδικώς εκείνους που ακολουθούν την δυτική διατροφή. 281… θα μπορούσαμε πιθανότατα να στείλουμε στα άστρα την συνείδησή μας 282… Μόνον με την σκέψη ένας παράλυτος άνθρωπος κατάφερε να περπατήσει, με εμφύτευση στον εγκέφαλό του ένα τσίπ ,συνδεόμενο με έναν φορητό υπολογιστή που ήλεγχε τον φορητό εξωσκελετό του 290 ….Επιστήμονες κατώρθωσαν να καταγράψουν μιάν ανάμνηση.. σε ποντικούς 296….Η ενίσχυση της μνήμης είναι πιθανή 299…. Ο Ρυθμός τών εξελίξεων στην γενετική μηχανική είναι τόσο συγκλο νιστικά υψηλός,ώστε οι επιστήμονες συγκάλεσαν συνέδρια για να συζητήσουν πώς θα μπορούσαν να επιβραδύνουν τις εξελίξεις αυτές 301….οι ειδικοί της βιοηθικής βλέπουν ότι, είναι άγνωστες οι επιπτώσεις και οι επιπλοκές της …Η ανεξέλεγκτη γενετική θεραπεία βλαστικής σειράς θα μπορούσε να μεταβάλλει την γενετική κληρονομία της ανθρώπινης φυλής 303……Ο διανθρωπισμός υποστηρίζει τον ενστερνισμό τεχνολογιών που θα βελτιώσουν τις ικανότητες και δεξιότητες του ανθρώπου…υποστηρίζεται ότι, τα σώματά μας είναι αποτέλεσμα τυχαίων και ασυνάρ τητων-μεταλλάξεων….σκοπό τους είναι να δημιουρ γήσουν τον « μετά-άνθρωπο που θα ξεπερνά την ανθρωπότητα 305……..Ο Paul Daνies « το θεωρει πολύ, πιθανόν,στην πραγματικότητα αναπόφευκτο, η βιολο γική νοημοσύνη να είναι μεταβατικό φαινόμενο,μια μεταβαλλόμενη φάση στη εξέλιξη της νοημοσύνης στο Σύμπαν.Αν συναντήσουμε ποτέ εξωγήινη νοημο σύνη,θεωρώ εξαιρετικά πιθανό να είναι μεταβιολογική στη φύση της…» ΑΛΛΑ οι σκεπτικιστές, βλέπουν στον διανθρωπισμό πιθανότητα στην αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς…ότι, κινδυνεύει ή ίδια η ουσία της ανθρωπότητας,.308….Προς το παρόν δεν είναι δυνατόν να αλλάξουμε ούτε ένα μεμονωμένο γνώρισμα συμπεριφοράς μη την χρήση τής βιοτεχνολογίας 309… Ποτέ κανείς δεν κλωνοποίησε επιτυχώς πρωτεύον θηλαστικό 313 ….ακόμη και οι εξωγήινοι πολιτισμοί θα πρέπει να υπακούουν στους νόμους της φυσικής 315… Ένα μεγάλο μέρος του εγκεφάλου μας αφοσιώνεται στην όραση και την γλώσσα ,οι εγκέφαλοι άλλων ζώων σε ερεθίσματα όπως οσμές και ήχοι.324…Ο Homo sapiens ανέπτυξε νοημοσύνη, κυρίως διότι 1.- είχε .κάποιο είδος στερεοσκοπικής όρασης 2.- είχε κάποιο είδος αντιτακτού αντίχειρα ή συλληπτήριου άκρου.3.-. είχε Γλώσσα.328….Γίναμε νοήμονα όντα για να αντισταθμίσουμε τις φυσικές μας αδυναμίες 335… ..Η.Π.Α και Ρωσία έχουν η καθεμία από 7.000 πυρηνικά όπλα 355….Ολα τα γνωστά φυσικά φαινόμενα από την Μεγάλη ¨έκρηξη μέχρι την κίνηση των υποατομικών σωματιδίων μπορούν μέχρι σήμερα να εξηγηθούν με την γενική σχετικότητα και την κβαντομηχανική….το πρόβλημα είναι ότι, οι δυό αυτές θεωρίες δεν ενοποιού νται εύκολα σε μιά πλήρη θεωρία 379…… Μειο νεκτήματα του Καθιερωμένου Μοντέλου.: 1.-.Δεν περιλαμβάνει αναφορά στην βαρύτητα. 2.-περιγράφει μια περίεργη συλλογή σωματιδίων που φαίνεται σκηνοθετημένη.3.-.περιλαμβάνει 19 περίπου ελεύθερες παραμέτρους, που πρέπει κάποιος να εισαγάγει με το χέρι… δεν καθορίζονται από την θεωρία, και κανείς δεν γνωρίζει γιατί έχουν συγκεκριμένες αριθμητικές τιμές 381………Κατά την θεωρία των χορδών όλη η ύλη και η ενέργεια συντίθεται από μικροσκοπικές χορδές .Κάθε δόνηση χορδής αντιστοιχεί σε ένα υποατομικό σωματίδιο ( Το ηλεκτρόνιο φαίνεται σαν σημειακό σωματίδιο επειδή η χορδή είναι πάρα πολύ μικρή).…. . .Αυτός είναι ο λόγος που οι φυσικοί έχουν ανακαλύψει έναν εξωφρενικό μεγάλο αριθμό υποατομικών σωμα τιδίων..Υπάρχουν στην κυριολεξία εκατοντάδες, ακριβώς επειδή αποτελούν διαφορετικές συχνότητες μιάς μικροσκοπικής δονούμενης χορδής…η δονούμενη χορδή καμπυλώνει τον χώρο.390….. Η συμμετρία είναι ένας πανίσχυρος τρόπος να εξαλειφθούν οι ατέλειες στις εξισώσεις μας…391….Το ύστατο ερώτη μα του Ισαάκ Ασήμωφ: «Μπορεί να αντιστραφεί η εντροπία; (Τα δεδομένα είναι ανεπαρκή.)Την ώρα που το Σύμπαν πεθαίνει ,ο κεντρικός υπολογιστής δηλώνει : Γεννηθήτω φώς.427…. « Ο μόνος τρόπος να επιβιώ σουμε μακροπρόθεσμα είναι να μην καθήσουμε με σταυρωμένα τα χέρια στον πλανήτη Γή,αλλά να στραφούμε στο διάστημα…Είμαι όμως αισιόδοξος, Αν μπορέσουμε να αποφύγουμε την καταστροφή τους δύο επόμενους δύο αιώνες,το είδος μας θα είναι ασφαλές καθώς θα εξαπλώνεται στο διάστημα.Από την στιγμή που θα εδραιώσουμε ανεξάρτητες αποικίες,ολόκληρο το μέλλον μας θα φαντάζει ασφαλές.Στήβεν Χόκινγκ 428…….Οι νόμοι του Νεύτωνα λειτουργούν άψογα όταν εκτοξεύουμε διαστημικά σκάφη στο Ηλιακό σύστημα..πάυουν όμως να ισχύουν όταν: 1.-εξαιρετικώς μεγάλες ταχύτητες,πλησίον της του φωτός. 2.-.εξαιρετικά βαρυτικά πεδία (λ.χ.μαύρες τρύπες) 3.-εξαιρετικά μικρές αποστάσεις,όπως μέσα σ’ένα άτομο. Χρειαζόμαστε εδώ γεν.σχετικότητα και κβαντομηχανι κή.430…. ένα μικρό παιδί διαθέτει περισσότερη κοινή λογική από έναν υπολογιστή. 436……… Η ταχύτητα του είναι φωτός είναι σταθερή σε οποιοδήποτε αδρανειακό πλαίσιο που κινείται ομοιόμορφα.Οσο ταχύτερα κινούμαστε σ’ένα πύραυλοτό σο πιο αργά κυλάει ο χρόνος μέσα στον πύραυλο…ο χώρος συμπιέζεται μέσα στον πύραυλο όσο ταχύτερα κινού μαστε…γινόμαστε βαρύτεροι όσο ταχύτερα κινούμαστε. 43…….Κάθε φορά που εμφανίζεται μια ακόμη κατοικήσιμη ζώνη μειώνεται δραματικώς η πιθανότητα ζωής ..με τόσες πολλές κατοικήσιμες ζώνες η συλλογική πιθανότητα ευφυούς ζωής είναι σχεδόν μηδενική,444……….Αν προσπαθήσουμε να ενώσουμε την γενική σχετικότητα με την κβαντομηχανική πέφτου με σε μαθηματικές ασυνέπειες….το θεμελιώδες πρόβλη μα : η ενοποίηση βαρύτητας με την κβαντική θεωρία,με τρόπο που θα δίνει περισσότερες απαντήσεις., …μέχρι σήμερα ο μόνος τρόπος να εξαλείψουμε τα ενοχλητικά άπειρα είναι η θεωρία των υπερχορδών 446…an

16.-Μartin Rees Περί του Μέλλοντος της Ανθρωπότητας»,Κάτοπτρο 2020 (On the Future-Prospects for Humanity 2018)

…Κατά τους τελευταίους εκατό αιώνες…..τα μοτίβα βλάστησης μεταβλήθηκαν πολύ ταχύτερα απ’ό,τι πριν.Αυτό σηματοδότησε την ανάπτυξη της γεωργίας και εν συνεχεία της αστικοποίησης Με την αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού οι αλλαγές δισεκατομμυρίων ετών που χαρακτηρίζουν την βιολογία επιταχύνθηκαν ….…..Σε διάστημα ..50 ετών ,η ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα,άρχισε να αυξάνεται αλματωδώς 15…..Για πρώτη φορά ένα βιολογικό είδος, το δικό μας,ισχυροποείται και κυριαρχεί σε τέτοιο βαθμό,ώστε να κρατά το μέλλον του πλανήτη στα χέρια του, 16.. …Παρατηρείται,μια εκρηκτική αναντιστοι χία,ανάμεσα στις βραχυνόμενες χρονικές κλίμακες των κοινωνικών και τεχνικών αλλαγών και του χρονικού εύρους των δισεκατομμυρίων ετών που χαρακτηρίζουν την βιολογία ,την γεωλογία και την κοσμολογία 17….. Οι παραπάνω πρόοδοι συνδέουν τον ολοένα και πιο συνδεδεμένο κόσμο μας σε νέες τρωτότητες…ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το ενδεχόμενο οι πρόοδοι στην γενετική, …πρέπει και Στην ιατρική,….να είναι διαθέσιμες σε λίγους…υποθάλποντας … πιο θεμελιώ δεις μορφές ανισότητας 18…..πρέπει να έχουμε κατά νούν…. την δυνατότητα μετάπλασης των ιδίων των ανθρώπινων όντων – της νοητικής και πνευματικής των υπόστασης-διά μέσου της γενετικής τροποποίησης και των κυβερνοοργανικών τεχνολογιών …

Ο 21^ος αιώνας …:ενδέχεται να είναι ο πρώτος,στον οποίο οι άνθρωποι θα δημιουργήσουν ενδιαιτήματα πέρα από τη Γή 19….Τα διαστρικά ταξείδια δεν θα είναι δύσκολα για οιονεί αθάνατες ηλεκτρονικές οντότητες ,. 20… ίσως να απαιτηθεί η σύσταση υπερεθνικών θεσμών….Ο Πλανήτης μας ..αποτελεί ίσως μοναδικό τόπο στο Σύμπαν,21…η νέα επιστήμη ..μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση μας…25 ..Ανά 10 εκατομμύρια χρόνια ένα σώμα διαμέτρου λίγων χιλιομέτρων,θα κτυπήσει την Γή προκαλώντας παγκόσμια καταστροφή…Ίσως νομίσετε ότι, ως αστρονόμος, κατατρύχομαι τις νύχτες από αγχώδεις σκέ ψεις για συγκρούσεις με αστεροειδείς. Σίγουρα όχι. Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες απειλές που μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε —και να διαβεβαιώσουμε ότι, είναι απίθανη, άρα υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να συμβεί μια τέτοια πρόσκρουση στη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Περισσότεροι είναι οι μικροί αστεροειδείς που θα μπορούσαν να προκαλέσουν περιφερειακό ή τοπικό ολέθρο. Το«συμβάν της Τουνγκούσκα», το 1908, κατά το οποίο ισοπεδώθηκαν εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικών (και ευτυχώς ακατοίκητων) εκτάσεων στη Σιβηρία, απελευθέρωσε ενέργεια πολλές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη της ατομικής βόμβας της Χιροσίμα.Υπάρχει τρόπος πρότερης γνώσης και ειδοποίησης για τέτοιες προσκρούσεις; Η απάντηση είναι καταφατική. Ήδη έχει ξεκινήσει η δημιουργία ενός συνόλου δεδομένων για 1 εκατομμύριο «ύποπτους» αστεροειδείς διαμέτρου μεγαλύτερης των 50 μέτρων και η καταγραφή της τροχιάς τους με επαρκή ακρίβεια, ώστε να ταυτοποιηθούν όσοι θα μπορούσαν να μας πλησιάσουν επικίνδυνα. Με την προειδοποίηση για πρόσκρουση, θα μπορούσαν να εκκενωθούν οι πιο ευάλωτες περιοχές. Μία ακόμη καλύτερη λύση είναι η ανάπτυξη ενός διαστημοπλοίου για την προστασία μας αυτό απλώς θα έπρεπε να ασκήσει στον αστεροειδή μια ελαφριά ώθηση, κάποια χρόνια πριν από την επαπειλούμενη πρόσκρουση, ώστε εκείνος να αλλάξει την ταχύτητα του κατά λίγα εκατοστόμετρα ανά δευτερόλεπτο και να εκτραπεί από την πορεία σύγκρουσης του με τη Γη.

Πολλαπλασιάζοντας την πιθανότητα επί τις συνέπειες, κατά τον συνήθη υπολογισμό κάποιου ασφαλίστρου, βρίσκουμε ότι, αξίζει τον κόπο η ετήσια δαπάνη μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για τη μείωση του κινδύνου από πτώση αστεροειδούς. 26 ...Oι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από τον ίδιο τον άνθρωπο(πυρηνικός πόλεμος από λάθος εκτιμήσεις κλπ.)27..Η Ρωσία και οι ΗΠΑ έχουν από7.000 πυρηνικές κεφαλές,…οι πυρηνικές δυνάμεις είναι σήμερα 7..ακόμη και οι τρομοκράτες πιθανώς 29.. Το ενδεχόμενο κατάχρησης τους προβάλλει ολοένα και περισσότερο..Οι τεχνικές και η ειδημοσύνη που απαι τούνται για την εξαπόλυση βιοεπιθέσεων κυβερνο επιθέσεων θα είναι προσβάσιμες σε εκατομμύρια άτομα—και, σε αντίθεση με τα πυρηνικά όπλα, αυτές δεν απαιτούν μεγάλες εγκαταστάσεις ειδικού σκοπού. Απόπειρες κυβερνοσαμποτάζ, όπως το κακόβουλο «λογι σμικό σκουλήκι» Stuxnet το οποίο κατέστρεψε τις διατάξεις φυγοκέντρησης που χρησιμοποιούνταν στο πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων του Ιράν και τα συχνά περιστατικά κυβερνοπειρατείας (χάκινγκ) σε χρηματοοικονομικούς θεσμούς, ανεβάζουν ήδη τέτοιους προβληματισμούς υψηλότερα στην πολιτική ατζέντα. Σύμφωνα με αναφορά της Επιστημονικής Επιτροπής του Πενταγώνου, ο αντίκτυπος μιας κυβερνοεπίθεσης (φέρ’ ειπείν, η εξουδετέρωση του δικτύου ηλεκτροδότησης των ΗΠΑ) θα μπορούσε να είναι τόσο καταστροφικός, ώστε να δικαιολογήσει μια πυρηνική απάντηση.

Ωστόσο, ας επικεντρωθούμε πρώτα στον δυνητικό όλεθρο που θα μπορούσε να επέλθει από την ανθρω πογενή υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για απειλές αλληλένδετες, μακροχρόνιες και όχι άμεσα αντιληπτές, οι οποίες συνιστούν απότοκο του ολοένα βαρύτερου συλλογικού «αποτυπώματος» της ανθρωπότητας. Αν οι μελλοντικές γενιές δεν προσέξουν περισσότερο τον βηματισμό τους (ή αν δεν μειωθούν τα επίπεδα του πληθυσμού), η οικολογία του πλανήτη μας θα μπορούσε να δεχθεί καταπονήσεις πέρα από τα όρια της βιωσιμότητας.30..Οι δημογράφοι προβλέπουν την συνέχιση της αστικοποί ησης, με το 70% του πληθυσμού να ζούν σε πόλεις μέχρι το 2050….τροφική παραγωγή ..σιτοδείες εξακολουθούν να ενσκήπτουν..εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων ή κακής κατανομής και όχι λόγω γενικευ μένης έλλειψης. 31…Ο τρέχων πληθυσμός δεν θα ήταν βιώσιμος αν όλοι ευημερούσαμε όσοι οι ευπορώτεροι των σημερινών αμερικανών καταναλώνοντας την αντί στοιχη ποσότητα βοδινού κρέατος., …20 δισε κατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν μια βιώσιμη ποιότητα ζωής, αν είχαν μια ολική χορτοφαγική διατροφή.,ταξίδευαν λιγώτερο,ζούσαν σε πυκνοδο μημένα κτίρια 70) μια περισσότερο ποικίλη οικονομία …….Ενα χιλιόγραμμο σταριού, απαιτεί 1.500 λίτρα νερού,ένα βοδινού κρέατος δεκαπλάσιο νερό και ενέργεια. Η παραγωγή τροφίμων χρησιμοποιεί το 30% της παγκοσμίας παραγωγής ενέργειας και το 70% των υδάτινων αποθεμάτων32…οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί μπορεί να αποδειχθούν ευεργετικοί,(οι γενετικώς τροποιημένες καλλιέργειες καταναλώνονται εδώ και 10 χρόνια από 300 εκατομμύρια Αμερικα νούς,χωρίς εμφανή βλάβη… βλάπτουν όμως την ποικιλότητα 64—ο οικολόγος ChrisThomaς λέγει ότι, η εξάπλωση των βιολογικών ειδών έχει συνεπώς θετικό αντίκτυπο εξασφαλίζοντας μια περισσότερο ποικίλη και στιβαρή οικονομία 70)32….δύο δυνητικές διατροφικές καινοτομίες, είναι δυνατές,: η μετατροπή εντόμων πλούσιων σε πρωτείνες σε εύγεστη τροφή, και η παρα σκευή τεχνητού κρέατος από φυτική πρωτείνη….είναι δυνατόν να «καλλιεργήσουμε» κρέας παίρνοντας μερικά κύτταρα από κάποιο ζώο και διεγείροντας κατόπιν την ανάπτυξή τους, με κατάλληλες θρεπτικές ύλες.33…οι περισσότεροι ουρανοξύστες έχουν διάρκεια ζωής μέχρι 50 ετών…πέραν του χρονικού αυτού ορίου,δυνητικά οφέλη και μειονεκτήματα παραβλέπονται….η εκπαί δευση των γυναικών θα μπορούσε να μειώσει τους δείκτες γονιμότητας, 36…Το όζον στην ατμόσφαιρα εξαντλείται λόγω τής δράσεως των χλωροφθορανθράκων,…οι πιέσεις από την αύξηση του πληθυσμού και την κλιματική αλλαγή προξενούν απώλεια βιοποικιλότητας ………….. το σώμα και ο νούς μας εξελίχθησαν προκειμένου να ζήσουμε σε συγκεκριμένο περιβάλλον,και όχι σε άλλο πλανητικό περιβάλλον(Wilson)…...οι ρυθμοί εξαφάνισης των ειδών καταγράφουν άνοδο…εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας 64).38… Οι συγκεντρώσεις διοξειδίου άνθρακος στην ατμόσφαιρα, οφείλονται στην καύση ορυκτών καυσίμων..αποτέλεσμα το φαινόμενο θερμοκη πίου…..παγιδεύεται η θερμότητα στο εσωτερικό της γήινης ατμόσφαιρας.42…3 μέτρα για να μειώσουν την κλιματική αλλαγή :..α.-βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας(κυκλική οικονομία-επιδιόρθωση όχι αντικατάσταση)…β.-περικοπή εκπομπών μεθανίου ,αιθάλης χλωροφθορανράκων(κακή η πετρελαιοκίνηση οδηγεί σε εκπομπή επικίνδυνων σωματιδίων για την υγεία και παρασκευή τεχνητού κρέατος από φυτική πρωτείνη. …..γ.- ανάπτυξη μορφών παραγω γής,ενέργειας, με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου άνθρακα 49… η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών έχει μειονεκτήματα,κόστος, λύση η ηλιακή ενέργεια (θέμα αποθήκευσής της.)ο άνεμος,,πλημμυρίς άμπωτις…μείωση διοξειδίου του άνθρακα με αγροτοκακαλλιέργειες που το απορροφούν…πυρηνική ενέργεια 53..έγχυση ανακλαστικών αερολυμάτων θείου στην ατμόσφαιρα. ..57..Οι εν λόγω τεχνολογίες(βιοτεχνολογία,κυβερνοτεχνολογία τεχνητή νοημοσύνη,)μπορεί να προσφέρουν διεξόδους από τις κρίσεις που απειλούν τον πλανήτη μας,,αλλά μπορεί να δημιουργήσουν τρωτότητες που θα μας δυσκολέψουν 62…Μελέτες σε ιούς ενέχουν πολλούς κινδύνους,υπάρχει κίνδυνος ακούσιας απελευθέρωσης θανάσιμων ιών και ευρύτερης διάδοσης τεχνητών αρεστών στους βιομοτρομοκράτες 69……. Η τεχνική ειδημοσύνη δεν εγγυάται ισορροπημένη ορθολογικότητα..η εξάπλωση ενός παθογόνου που τεχνηέντως αφέθηκε ελεύθερος, δεν μπορεί να προβλεφτεί ή να ελεγχθεί…Ο μεγαλύτερος εφιάλτης μου είναι ένας ανισόρροπος περιθωριακός με βιοτεχνολογική ειδημοσύη 70..Τα βιοτεχνολογικά σφάλματα και η βιοτρομοκρατία είναι δυνατά μεσοπροπρόθεσμα εντός χρονικού ορίζοντα 10-15 ετών…καθίσταται δυνατός ο σχεδιασμός και η σύνθεση ιών-το υπέρτατο όπλο θα συνδύαζε την υψηλή φονικότητα με την μεταδοτικότητα του κοινού κρυολογήματος 73.. μεταγγίσεις «νεανικού» αίματος,προσφέρει η Ambrosia στα διευθυντικά. στελέχη της Silllicon Valley 74…Ποσπάθειες κατά της γήρανσης,για παράταση της ζωής και αθανασία με την Κρυονική 76…….Τον Deep Blue είχαν προγραμματί σει σκακιστές,αντιθέτως η ειδημοσύνη του Alpha GO προήρθε από την εκ μέρους του αφομοίωση μεγάλου αριθμού παρτίδων και τρόπων παιξίματος…Σε διάστημα λίγων ημερών ο Alpha GO ανεκάλυψε εκ νέου μεγάλο μέρος αυτής της γνώσης αλλά και πρωτότυπες στρατηγικές με νέες ιδέες για το αρχαιότερο των παιχνιδιών 79..Λείπει η συναίνεση μεταξύ των ειδημόνων ως προς την ταχύτητα της προόδου στην μηχανική νοημοσύνη –και μάλιστα ως προς το ποιά μπορεί να είναι να όρια της τεχνητής νοημοσύνης 90……... Αλλά δεν επαρκεί ούτε αυτό. Οι υπολογιστές μαθαίνουν βάσει ενός «συνόλου εκπαίδευσης» παρόμοιων δραστηριοτήτων, όπου η επιτυχία ανταμείβεται και ενισχύεται αυτομάτως. Έτσι, οι υπολογιστές που παίζουν παιχνίδια μαθαίνουν μελετώντας εκατομμύρια παρτίδες όσοι επεξεργάζονται φωτογραφίες αποκτούν ειδημοσύνη μελετώντας εκατομμύρια εικόνες τα αυτο-οδηγούμενα οχήματα αποκτούν αντίστοιχη ειδημοσύνη επικοινωνώντας μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας και επικαιροποιώντας τις γνώσεις τους. Η μάθηση της ανθρώπινης συμπεριφο ράς,όμως, περιλαμβάνει παρατήρηση ανθρώπων επί το έργον σε πραγματικά σπίτια ή εργασιακούς χώρους. Η μηχανή θα ένιωθε αισθητήρια αποστέρηση από τη βραδύτητα της πραγματικής ζωής και θα βρισκόταν σε σύγχυση. Όπως λέει ο θεωρητικός τής τεχνητής νοημοσύνης Stuart Russell, «θα δοκίμαζε κάθε λογής δράσεις: θα έσπαγε αυγά, θα στοίβαζε ξύλινα τουβλά κια, θα μασούσε καλώδια, θα έβαζε το δάχτυλο της στην πρίζα αλλά τίποτε δεν θα παρήγε έναν επαρκώς ισχυρό βρόχο ανάδρασης που θα έπειθε τον υπολογιστή ότι βρίσκεται στον σωστό δρόμο,οδηγώντας τον στην επόμενη απαραίτητη δράση». Μόνον όταν υπερπηδηθεί το εμπόδιο αυτό θα εκληφθεί η τεχνητή νοημοσύνη, ως γνησίως νοήμον ον με το οποίο μπορούμε να επικοινω νούμε, έστω από ορισμένες απόψεις, όπως κάνουμε και με τους άλλους ανθρώπους. Μάλιστα, οι ταχύτατες «σκέψεις» και αντιδράσεις της ενδέχεται να της προς δώσουν πλεονεκτήματα απέναντι μας. Ορισμένοι επιστήμονες φοβούνται ότι, οι υπολογιστές ενδέχεται να αναπτύξουν «δικό τους νου» και να επιδιώξουν στόχους εχθρικούς προς την ανθρωπότητα 91…………Το φιλοσοφικό πρόβλημα τής προσωπικής ταυτότητας. Αν ο εγκέφαλός μου καταφορτωνόνταν σε μια μηχα νή,υπό ποιά έννοια θα εξακολουθούσε να είμαι εγώ;οι κλώνοι μου;….92 Έχει νόημα αν τα συστήματα τεχνητής νοημο σύνης,μπορούν να κάνουν συνειδητές σκέψεις όπως ο άνθρωπος;..( Edsfe Dijstra:Είναι σαν να ρωτάμε αν μπορούν να κολυμπήσουν τα υποβρύχια…Ελάχιστοι αμφιβάλλουν ότι, κάποτε οι ανθρώπινες μηχανές θα υπερβούν ανθρώπινες ικανότητες.Η διαφωνία αφορά την ταχύτητα του «ταξειδιού» όχι τήν κατεύθυνσή του.94 ση για τον πολιτισμό.94,.. Η οπισθοδρόμηση θα μπορούσε να είναι προσωρινή- αλλά θα μπορούσε να αποβεί τόσο ολέθρια (και να συνεπιφέρει τέτοια περιβαλλοντική ή γενετική υποβάθμιση ώστε οι επιζήσαντες να μην αναστηλώσουν ποτέ τον πολιτισμό μας στο σημερινό του επίπεδο.

Έτσι αναφύεται το εξής ερώτημα: Υφίσταται μια ξεχωριστή τάξη ακραίων συμβάντων που θα σήμαιναν «αυλαία» για εμάς- —καταστροφές οι οποίες θα έσβηναν από προσώπου Γης το σύνολο της ανθρωπότη τας ή ακόμη και την ίδια τη ζωή; Τέτοιου-, είδους προμηθεϊκοί προβληματισμοί απασχόλησαν τους φυσικούς που εργάστηκαν στο Πρόγραμμα Μanhattan κατά τον B Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσο σίγουροι ήμα σταν τότε ότι μια πυρηνική έκρηξη δεν θα κατέκαιγε το σύνολο της γήινης ατμοσφαίρας ή των ωκεανών; Πριν από το «Trinity test», την πρώτη — δοκιμή ατομικής βόμβας, το 1945 στο Νιου Μέξικο, ο Erward Teller και δύο συνάδελφοι του αντιμετώπισαν το εν λόγω ζήτημα με έναν υπολογισμό, ο οποίος (πολύ αργότερα) δόθηκε στη -δημοσιότητα από το Εργαστήριο του Λος Άλαμος, είχαν πειστεί ότι, ο συντελεστής ασφαλείας ήταν μεγάλος. Και ευτυχώς είχαν δίκιο. Γνωρίζουμε πλέον με βεβαιότητα ότι, ένα μόνο πυρηνικό όπλο, όσο ολέθριο και αν είναι, δεν αρκεί για να πυροδοτήσει πυρηνική αλυσιδωτή αντίδραση που θα καταστρέψει ολοκληρωτικά τη Γη ή την ατμόσφαιρα της.

Τί ισχύει, όμως, για περισσότερο ακραία πειράματα; Σκοπός των φυσικών είναι να κατανοήσουν τα σωμα τίδια που συγκροτούν τον κόσμο και τις δυνάμεις που διέπουν τα εν λόγω σωματίδια. Αδημονούν να εξερευνήσουν τις πλέον ακραίες ενέργειες πιέσεις και θερμοκρασίες προς τούτο, κατασκευάζουν τεράστια, πολυσύνθετα μηχανήματα —τους επιταχυντές σωματιδίων. Ο βέλτιστος τρόπος να παραγάγουμε μεγάλη συγκέντρωση ενέργειας είναι νά επιταχύνουμε άτομα κοντά στην ταχύτητα του φωτός και να τα οδηγήσουμε να συγκρουστούν μεταξύ τους. Όταν συμβαίνει αυτό, επακολουθεί ενδόρρηξη των συστα-τικών πρωτονίων και νετρονίων τους σε πυκνότητες και πιέσεις πολύ μεγαλύτερες εκείνων υπό τις οποίες συνω στίζονταν στον κανονικό πυρήνα, γεγονός που οδηγεί σε απελευθέρωση των συστατικών κουάρκς τους. Ετσι αναπαράγουν τα πρώτα δευτερόλεπτα από την Μεγάλη Εκρηξη. Ορισμένοι φυσικοί φοβούνται ότι, τα πειράματα αυτά, ενδέχεται να καταστρέψουν την Γή ή και ολόκληρο το Σύμπαν,98…Δεν είναι απίθανο να συμβεί αυτό, μάλλον απίθανον 99…..θα πρέπει να αποφύγουμε τα σενάρια στα οποία οι μηχανές θα αναλάβουν τα ηνία.100 δεν δικαιολογείται εκ μέρους μας καμία βεβαιότητα ότι, θα καταφέρουμε να επιβιώ σουμε από τα χειρότερα που θα φέρει η μελλοντική τεχνολογία.Και ας μην λησμονούμε ότι, «ανοίκειο» δεν σημαίνει απίθανο…το Διάστημα παραμένει εχθρικό περιβάλλον στο οποίο ο άνθρωπος παραμένει δυσα προσαρμοστικός 102.Ο Ηλιος και τα άστρα είναι πυρηνικοί αντιδραστήρες που αντλούν την ισχύ τους,από την σύντηξη του υδρογόνου σε ήλιο105….Ο Ηλιος και όλα τα άστρα περιφέρονται γύρω από ένα κεντρικό σημείο, στο οποίο εδρεύει μια μαύρη τρύπα μεγάλης μάζας……. Στη Γή άτομα συναρμολογήθηκαν για να αποτελέσουν τους πρώτους ζωντανούς οργανι σμούς, … δίνοντας το έναυσμα στη δαρβινική εξέλιξη .106….η Curiosity ίσως να εντόπισε υγρό νερό στον Αρη. Καθώς και μεθάνιο ενδεχομένως από σηπόμενους οργανισμούς που έζησαν εκεί παλαιότερα 108…. οι νουνεχείς θα ποντάρουν τα λεφτά τους,στην Ευρώπη …και στον Εγκέλαδο που οι εοιφάνει’εςτους,καλύπτονται από πάγο .. 109….η ανάδυση της ζωής στη Γή παραμένει ένα μυστήριο 115… η άποψη ότι, το Διάστημα προσφέρει διέξοδο από τα προβλήματα της Γής,συνιστά επικίνδυνη αυταπάτη.Αυτά τα προβλήματα πρέπει να τα επιλύσουμε εδώ.125….ίσως να σημειωθεί μετάβαση στην πλήρως ανόργανη νοημοσύνη 126….Η ανάδυση νοημοσύνης ίσως προϋποθέτει μια αλυσίδα τόσο σπάνιων συμβάντων ..ώστε να μην έχει συμβεί πουθενά αλλού 130…. Ο άνθρωπος δεν είναι η κατακλείδα της εξέλιξης..η περίοδος του μετανθρώπου της οποίας τα κυρίαρχα πλάσματα δεν θα είναι από σάρκα και οστά,ίσως εκτείνεται δισεκατομμύρια χρόνια στο μέλλον…. αν υπερισχύσει η ανόργανη νοημοσύνη, η εξωγήινη ζωή που ανιχνεύουμε θα ήταν πιθανότατα ηλεκτρονική 131…Από τη Γή η νοημοσύνη θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλο τον Γαλαξία ,εξελισσόμενη σε μια σφύζουσα πολυπλοκότητα 135.. Μένουμε κατάπληκτοι από το ότι, ο υλικός μας κόσμος,δεν είναι «αναρχικός»τα άτομα υπακούουν στους ίδιους νόμους τόσο στους απώτερους Γαλαξίες όσο και στο εργαστήριό μας 139 Κάθε δομή στο Σύμπαν συντίθεται από βασικούς δομικούς λίθους,που διέπονται από μαθηματικούς κανόνες.Αλλά ο υπολο γισμός των δομών αυτών είναι κατά γενικό κανόνα πολύ δύσκολος….Η μεγαλύτερη απλότητα του όλου,έναντι εκείνης των μερών,δεν αποτελεί παραδοξότη τα…140…Κατά τον Weinberg, σχεδόν όλοι οι επιστή μονες πρεσβεύουν με βεβαιότητα ότι, τα πάντα όσο πολύπλοκα και αν είναι αποτελούν λύσεις τής εξίσωσης Shrodinger.144… Το κενό μπορεί να διαθέτει πλούσια υφή,αλλά σε κλίμακες τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυ ρίων φορές,μικρότερες εκείνης του ατόμου,…Αν τα άτομα είχαν άναρχη συμπεριφορά,δεν θα είχαμε σημειώσει καμία πρόοδο στην κατανόηση του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. 148.. Είναι γνωστή η ιδέα ότι, αν δίναμε αρκετό χρόνο σε πιθήκους να πληκτρο λογούν τυχαίως,θα μπορούσαν κάποτε να έχουν παραγάγει όλα τα έργα του Σαίξπηρ…η πρόταση αυτή είναι μαθηματικώς ορθή,.Αλλά οι « αποτυχίες» που θα έχουν προηγηθεί,της αναπότρεπτης επιτυχίας,συμπο σούνται σε ένα αριθμό 10 εκατομμυρίων ψηφίων περίπου!Ακόμη και ο αριθμός όλων των ατόμων στο ορατό Σύμπαν,έχει μόλις 80 ψηφία.149

Μάρτιν Ρις στην «Κ»: Ισως κάποτε οι άνθρωποι γίνουν cyborg

Ο διάσημος κοσμολόγος μιλάει για το σύμπαν, την τεχνητή νοημοσύνη και το μέλλον του είδους μας στη Γη

7' 23" χρόνος ανάγνωσης

«Μπορούμε να κατανοήσουμε το σύμπαν μόνο επειδή έχει μια ορισμένη ομοιομορφία. Τα άτομα σε όλα τα μέρη του σύμπαντος, σε κάθε γαλαξία, φαίνεται να υπακούουν στους ίδιους νόμους». [SHUTTERSTOCK]

Αθανάσιος Κατσικίδης

15.01.2024 • 08:16

Κοινοποίηση

Θα μπορούσαν οι επιστήμονες να επανασχεδιάσουν τα ανθρώπινα όντα και τους απογόνους τους για να επιβιώσουν σε αφιλόξενα περιβάλλοντα; Σε αυτό το θεωρητικό, αλλά συνάμα πρακτικό ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει ο βασιλικός αστρονόμος του Ηνωμένου Βασιλείου, λόρδος Μάρτιν Ρις. Συγγραφέας των θεμελιωδών έργων αστρονομίας «Μόνο έξι αριθμοί: Οι αινιγματικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το σύμπαν» και «Περί του μέλλοντός μας: Προοπτικές για την ανθρωπότητα» (και τα δύο από τις εκδόσεις Κάτοπτρο), ο εγνωσμένος κοσμολόγος και πρώην πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου εξηγεί στην «Κ» γιατί ο 21ος αιώνας είναι αυτός που θα επηρεάσει το μέλλον της ανθρωπότητας και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τη διασύνδεση ανθρώπου – μηχανής.

Σε μια συζήτηση για τις βασικές αρχές του σύμπαντος, την τεχνητή νοημοσύνη, και τη «μετα-ανθρώπινη» εποχή, ο λόρδος Ρις καταλήγει πως για να κατανοήσουμε τα φυσικά και συμπαντικά φαινόμενα οφείλουμε να διαβάζουμε περισσότερα βιβλία και να ακούμε τους ειδικούς, καθώς, όπως αναφέρει, «το ποσοστό των βιβλίων που γράφουν ανοησίες δεν είναι τόσο υψηλό όσο το ποσοστό των πηγών στο Διαδίκτυο, οι οποίες λένε ανοησίες».

– Το βιβλίο σας «Μόνο έξι αριθμοί» διερευνά τη σημασία των κύριων θεμελιωδών σταθερών στο σύμπαν. Πώς το σύμπαν μιλάει με αριθμούς και πώς αυτές οι σταθερές διαμορφώνουν τη φύση του σύμπαντός μας;

– Μπορούμε να κατανοήσουμε το σύμπαν μόνο επειδή έχει μια ορισμένη ομοιομορφία. Τα άτομα σε όλα τα μέρη του σύμπαντος, σε κάθε γαλαξία, φαίνεται να υπακούουν στους ίδιους νόμους. Η βαρύτητα φαίνεται να έχει την ίδια δύναμη παντού. Οπότε οι αριθμοί, που μας λένε τις ιδιότητες των ατόμων και την ισχύ των δυνάμεων, είναι σημαντικοί συμπαντικοί αριθμοί. Στο βιβλίο μου επισημαίνονται οι «έξι αριθμοί» οι οποίοι αν είχαν διαφορετικές τιμές από τις παρατηρούμενες, το σύμπαν θα ήταν πολύ διαφορετικό και ίσως όχι τόσο ενδιαφέρον.

– Στο έργο σας «Περί του μέλλοντός μας» παρουσιάζετε διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, όπως η κλιματική αλλαγή. Κατά την άποψή σας, ποιες τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις αμφισβητούν τις προοπτικές για τη μελλοντική πορεία της ανθρωπότητας;

– Νομίζω ότι ένα γενικό σημείο είναι πως παρότι η Γη υπάρχει εδώ και 45 εκατ. αιώνες, αυτός ο αιώνας είναι ξεχωριστός. Είναι ο πρώτος αιώνας κατά τον οποίο ένα είδος, το ανθρώπινο είδος, έχει τη δύναμη να επηρεάσει το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη, καταστρέφοντας τη βλάστηση και προκαλώντας αλλαγή στο κλίμα, ενώ αυτή τη στιγμή αριθμούμε τον μεγαλύτερο πληθυσμό σε σύγκριση με προηγούμενους αιώνες, καθώς διαθέτουμε και περισσότερες δυνατότητες λόγω της τεχνολογίας. Οπότε αυτός είναι ένας πολύ ιδιαίτερος αιώνας, όπου αυτό που κάνουν οι άνθρωποι συλλογικά θα επηρεάσει το μέλλον του πλανήτη.

Σε αυτόν τον αιώνα η τεχνολογία υπήρξε μεγάλο πλεονέκτημα. Μας επέτρεψε να θρέψουμε τον κόσμο, όχι εντελώς καλά, αλλά πολύ καλύτερα από ό,τι θα μπορούσαμε αν δεν είχαμε την τεχνολογία. Αλλά, επίσης, έχει παρουσιάσει και νέους κινδύνους, οι οποίοι ξεκίνησαν με την ατομική εποχή τη δεκαετία του 1940, όταν συνειδητοποιήσαμε ότι θα μπορούσαμε να καταστρέψουμε τον πολιτισμό μας και από τότε ο κόσμος μας έχει γίνει πιο διασυνδεδεμένος, έτσι ώστε μια καταστροφή σε ένα μέρος του κόσμου να μπορεί να επηρεάσει τον υπόλοιπο κόσμο. Από τότε έχουμε αποκτήσει περισσότερες δυνατότητες με την τεχνολογία και τη διασύνδεση.

Επιτρέψτε μου να αναφέρω δύο πράγματα: το ένα είναι ότι εξαρτιόμαστε από τα δίκτυα υπολογιστών, το Διαδίκτυο και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, ενώ την ίδια ώρα είμαστε ευάλωτοι αν αυτά καταρρεύσουν είτε από απλή δυσλειτουργία είτε από κυβερνοεπιθέσεις.

«Νομίζω ότι θα έχουμε μια ανώμαλη διαδρομή, αλλά στο τέλος θα επιβιώσουμε», λέει ο λόρδος Ρις. [ROGER HARRIS]

– Λόρδε Ρις, στα έργα σας εξερευνάτε την ιδέα ενός «μετα-ανθρώπινου» μέλλοντος. Ποιος πιστεύετε θα είναι ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στην εξέλιξη της ανθρωπότητας; Υπάρχουν συγκεκριμένα ηθικά όρια που θα πρέπει να διέπουν την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας;

– Νομίζω ότι στο εγγύς μέλλον θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι σημαντικές αποφάσεις που μας επηρεάζουν ως ανθρώπινα όντα θα λαμβάνονται πάντα από τον άνθρωπο. Είναι αλήθεια ότι μια μηχανή μπορεί ίσως να διαγνώσει μια ασθένεια, να μας συστήσει την ενδεδειγμένη χειρουργική επέμβαση ή ακόμη και να μας στείλει στη φυλακή, αλλά τελικά θα θέλαμε να νιώθουμε ότι αυτή είναι μια απόφαση που έχει πιστοποιηθεί από άνθρωπο και την οποία μπορούμε να αμφισβητήσουμε. Δεν αρκεί να πούμε ότι η μηχανή λέει ναι. Πρέπει να είμαστε σε θέση να ελέγχουμε την κρίση και τις αποφάσεις της. Και αυτό είναι ένα θέμα που θα μας απασχολήσει πολύ σύντομα.

Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι σημαντικές αποφάσεις για εμάς δεν ανατίθενται σε μηχανές. Πρώτον, οι μηχανές μπορεί να μην έχουν τον ίδιο τρόπο στάθμισης των επιχειρημάτων, το ίδιο ηθικό περιεχόμενο με μια ανθρώπινη απόφαση. Και φυσικά μπορεί να υπάρξει κάποια βλάβη ή κάποιο σφάλμα στο σύστημα, το οποίο δεν έχουμε εκτιμήσει. Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε προσεκτικοί και να διασφαλίσουμε ότι θα παραμείνουμε υπεύθυνοι.

– Το 2003 σε μια συνέντευξή σας στην εφημερίδα «Guardian» δηλώσατε ότι ανησυχείτε για την τεχνητή νοημοσύνη και ότι τα ρομπότ θα μπορούσαν να γίνουν πιο έξυπνα από εμάς. Είκοσι ένα χρόνια αργότερα, και με την πρόοδο της τεχνητής νοημοσύνης, πιστεύετε ότι η μηχανή θα μπορούσε να αντικαταστήσει τους ανθρώπους;

– Η μηχανή δεν θα αντικαταστήσει τον άνθρωπο, αλλά η πρόβλεψή μου έχει αποδειχθεί αληθινή, διότι η ισχύς και η ταχύτητα με την οποία οι μηχανές μπορούν να αναλύουν δεδομένα είναι εκατομμύρια φορές ταχύτερες από ό,τι ήταν το 2003. Επομένως είναι σαφές ότι μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα από εμάς και αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο ή ακόμη και να μας επιτρέψει να αλλάξουμε την κοινωνία. Θέλω να πω, μου αρέσει να λέω ότι οι Κινέζοι θα μπορούσαν να έχουν μια οργανωμένη οικονομία που ο Μαρξ ή ο Μάο θα μπορούσαν μόνο να ονειρευτούν, καθώς οι Κινέζοι μπορούν να αναλύουν κάθε συναλλαγή και κάθε απογραφή σε κάθε κατάστημα της χώρας και να διατηρούν την οικονομία σε λειτουργία.

– Αναφορικά με προγενέστερες δηλώσεις σας, σχετικά με την ανθρώπινη προσαρμογή στις νέες συνθήκες, αν ο άνθρωπος θέλει να επιβιώσει και να εξερευνήσει το σύμπαν, πιστεύετε ότι τα ανθρώπινα όντα πρέπει να εξελιχθούν σε μια οντότητα με μηχανικά μέρη προκειμένου να επιβιώσουν;

– Νομίζω ότι είναι σαφές ότι στα περισσότερα μέρη στο σύμπαν τα ανθρώπινα όντα δεν μπορούν να επιβιώσουν. Και αν θέλουμε να τα εξερευνήσουμε, τότε μπορούμε να στείλουμε ρομπότ. Και υπάρχουν ήδη ρομπότ που κινούνται στην επιφάνεια του Αρη για να μελετήσουν τη γεωλογία του και τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν. Σε ένα άλλο έργο μου εξηγώ ότι η υπόθεση της αποστολής ανθρώπων στο Διάστημα για εξερεύνηση γίνεται όλο και πιο αδύναμη. Καθώς τα ρομπότ βελτιώνονται, μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα πράγματα για τα οποία χρειάζονταν οι άνθρωποι στο παρελθόν. Βέβαια αν κοιτάξετε στο απώτερο μέλλον, τότε αυτό που υπαινίσσεστε μπορεί να είναι αλήθεια, δηλαδή τα ανθρώπινα όντα να μάθουν να επανασχεδιάζουν τους εαυτούς τους, αν δηλαδή καταλάβουμε περισσότερο τη γενετική και ποιοι συνδυασμοί γονιδίων είναι υπεύθυνοι για συγκεκριμένες ανθρώπινες ιδιότητες. Και αν είμαστε σε θέση να συνθέσουμε τεχνητά ένα γονιδίωμα, τότε θα ήταν δυνατόν να επανασχεδιάσουμε τα ανθρώπινα όντα, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό.

Θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι σημαντικές αποφάσεις που μας επηρεάζουν ως ανθρώπινα όντα θα λαμβάνονται πάντα από τον άνθρωπο, όχι από μια μηχανή.

Φυσικά υπάρχουν μεγάλοι ηθικοί περιορισμοί σε αυτό το εγχείρημα. Αλλά ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας είναι ότι μερικοί τρελοί πρωτοπόροι μπορεί να πάνε στον Αρη μέχρι το τέλος του αιώνα, οι οποίοι θα πρέπει να ζήσουν κάτω από κάποιο είδος στέγης και από το να ζουν στον πάτο του ωκεανού ή στον Νότιο Πόλο, θα μπορούσαν να επανασχεδιάσουν τους απογόνους τους ώστε να είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι. Και, φυσικά, το ερώτημα που προκύπτει, αν σκεφθούμε τόσο μακριά στο μέλλον, είναι εάν ο επανασχεδιασμός του γονιδιώματος θα αφορά μόνο τη σάρκα και το αίμα ή θα είναι αυτό που ονομάζεται τεχνολογία «cyborg», δηλαδή οι άνθρωποι θα συνδεθούν με ηλεκτρονικά μέρη και τελικά θα γίνουν σχεδόν σαν ρομπότ.

– Εχοντας αναφέρει την τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ και χρησιμοποιώντας τον υπότιτλο ενός εκ των έργων σας, σας ρωτώ: «Θα επιβιώσει η ανθρώπινη φυλή στον 21ο αιώνα»;

– Νομίζω ότι θα επιβιώσει. Μπορεί να έχει μια ανώμαλη πορεία, διότι υπάρχουν καταστροφές που θα μπορούσαν να συμβούν λόγω της κακής χρήσης της τεχνολογίας, οι οποίες μπορούν να εξαπλωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο με τρόπο που δεν μπορούσαν στο παρελθόν. Η COVID-19, για παράδειγμα, είναι ένα γεγονός που επηρέασε όλο τον κόσμο, ήταν μια πανδημία, με ποσοστό θνησιμότητας γύρω στο 1%. Οπότε θα μπορούσε να φανταστεί κανείς τι θα συνέβαινε με πολύ χειρότερες και πιο μολυσματικές πανδημίες που θα σκότωναν μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων. Επίσης πρέπει να ανησυχούμε και για τεχνητά κατασκευασμένους ιούς που είναι πιο θανατηφόροι ή πιο μεταδοτικοί από τους φυσικούς. Ετσι, ο μεγαλύτερος εφιάλτης μου είναι οι πανδημίες, περισσότερο και από τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης.

Συμπερασματικά, δεν νομίζω ότι θα εξαλειφθούμε, αλλά νομίζω ότι θα έχουμε μια ανώμαλη διαδρομή, στη διάρκεια της οποίας μπορεί να υπάρξουν ορισμένες σοβαρές καταρρεύσεις στην κοινωνία, καθώς εξαρτιόμαστε υπερβολικά από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και το Διαδίκτυο. Αλλά στο τέλος θα επιβιώσουμε. AN

17 « Ian Stewart- Martin Golubitsky Είναι ο Θεός Γεωμέτρης, Η τρομερή συμμετρία.Ιs God a Geometer?(Fearfull Symmetry) Τραυλός 2005

Το θέμα της συμμετρίας αποτελεί ένα από τα κλασικά μοτίβα των μαθηματικών. Ανέκαθεν οι μεγάλοι μαθηματικοί προσπαθούσαν να το διαδώσουν στο ευρύ κοινό με έναν γενικό και εκλαϊκευτικό τρόπο. Οταν το 1952 ο Herman Weyl που υπήρξε μαθητής του David Hilbert, ετοιμαζόταν να αποχωρήσει λόγω ηλικίας από το Institute for Advanced studies του Princeton ,έδωσε μια σειρά από δημόσιες διαλέξεις με θέμα τη συμμετρία. Ετσι, Συμμετρία (Symmetry) ήταν και ο τίτλος ενός βιβλίου τού \Λ/eyl που προέκυψε από τις διαλέξεις αυτές. Στην πραγματικότητα, το βιβλίο αυτό παραμένει μέχρι σήμερα μια αξεπέραστη γενική μελέτη της συμμετρίας. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι, το βιβλίο του Weyl, πέρα από την κατανόηση των μαθηματικών εννοιών, στοχεύει και σε μια αναζήτηση του θέματος της συμμετρίας μέσα από τους ορίζοντες της φιλοσοφίας, του πολιτισμού και της τέχνης.

Πράγματι, η έμφαση στην συμμετρία και η προνομιούχος μεταχείριση της έννοιας αυτής από τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών φαίνεται να λειτουργεί μονίμως σαν μια σταθερή κατευθυντήρια αξία του πολιτισμού μας. Και πώς να γινόταν διαφορετικά, όταν το σύνολο των έμβιων όντων του κόσμου μας, από τα απλούστερα μέχρι 11 τους πολυπλοκότερα, παρουσιάζεται μπροστά μας σε μια ποικιλία συμμετρικών μορφών.

Ο στόχος των Stewart και Golubitsky στο βιβλίο «Είναι ο Θεός Γεωμέτρης; βρίσκεται στην κατανόηση και στην αποκρυπτογράφηση των μυστικών της τρομερής συμμετρίας και των γεωμετρικών δομών που παρουσιάζονται στον κόσμο. Αποτελεί πλέον μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση στους επιστήμονες της φύσης ότι, η γνώσή της πολυπλοκότητας των φυσικών φαινομένων παράγεται μέσα από μια μαθηματική δομή (κι όχι μόνο διατύπωση) και φανερώνει τον κλοσμο σε τε λευταία ανάλυση, ως δημιούργημα ενός Θεού Μαθηματικού. Ετσι, όταν ο Θεός της Τύχης (ο Θεός που ρίχνε ζάρια κατά την έκφραση του Albert Einstein ) δημιουργεί το Χάος, άραγε, είναι ο Γεωμέτρης Θεός —αναρωτιούνται οι Stewart και Golubitsky —Εκείνος που δημιουργεί την ομορφιά και την δύναμη των μορφών της φύσης;

Η μεγάλη σημασία της συμμετρίας δεν έγκειται μόνο στην ταξινόμηση των μορφών μέσα από την γεωμετρία, αλλά και στον προσδιορισμό πολλών από τις ιδιότητες των φαινομένων μέσα από την φυσική και την δυναμική των μορφών. Το καταπληκτικό αυτό γεγονός πιστοποιεί μια εξαιρετική συνταύτιση που γίνεται στο εσωτερικό της έννοιας της συμμετρίας, όπου η ουσία (η δυναμική) έρχεται να συναντήσει τα μορφικά χαρακτηριστικά του φυσικού φαινομένου.Επομένως, το βασικό ερώτημα είναι να κατανοηθεί πώς συσχετίζεται η δυναμική των φυσικών φαινομένων με την διαδοχή των μορφών, που παίρνουν τα φαινόμενα αυτά μέσα στην αέναη μεταβολή του κόσμου.

Μια πρώτη απάντηση στο πρόβλημα της σχέσης μορφής και δυναμικής δόθηκε από τον μεγάλο φυσικό Pierre . Εκτός των άλλων (φυσικά ο Pierre Curie έμεινε στην Ιστορία από τις έρευνες που έκανε μαζί με την γυναίκα του, την Marie για την ραδιενέργεια), ο Curie μελέτησε τις αρχές συμμετρίας που διέπουν πολλά φυσικά φαινόμενα. Έτσι, κατέληξε σε κάποια συμπεράσματα —οι μεταγενέστεροί του συνόψισαν κάτω από την ονομασία Αρχή του Curie— τα οποία εστιάζονται στον προσδιορισμό της σχέσης που υπάρχει μεταξύ της συμμετρίας από τη μία πλευρά, και των αιτίων και αποτελεσμάτων ενός φαινομένου από την άλλη. Σύμφωνα λοιπόν με την διατύπωση του ίδιου τουCurie (που δημοσίευσε τα συμπεράσματά του το 1894 στο Journal de Physique TheoriqueUe et Appliquée), “αν ορισμένες αιτίες παράγουν ορισμένα αποτελέσματα, τότε οι συμμετρίες των αιτιών επανεμφανίζονται στα παραγόμενα αποτελέσματα». Κάτι που αντίστροφα ισο- 12 δυναμεί με το εξής: “αν ορισμένα αποτελέσματα αποκαλύπτουν κάποια ασυμμετρία, αυτή η ασυμμετρία θα αντανακλάται και στα αίτια που προκαλούν τα αποτελέσματα αυτά”. Με άλλα λόγια, η Αρχή του Curie είναι η αρχή της διατήρησης της συμμετρίας στις μεταβολές που υφίστανται τα φυσικά φαινόμενα. Παρότι η Αρχή του Curie φαίνεται εντελώς “φυσική” σε πρώτη ανάγνωση, κρύβει πολλές παγίδες και η αποδοχή ή απόρριψή της μπορεί να εξαρτάται από την ερμηνεία των όρων, όπως “συμμετρία”, “αιτίες” και “αποτελέσματα”.

Εν πάσει περιπτώσει, υπάρχουν πολλά φαινόμενα, στα οποία εφαρμόζεται αδιαφιλονίκητα η Αρχή του Curie. Για παράδειγμα, αν όλη η επιφάνεια κάποιου σφαιρικού πλανήτη καλύπτεται από έναν ωκεανό, τότε ο ωκεανός αυτός θα πρέπει να έχει ομοιόμορφο βάθος, να είναι, δηλαδή, κι αυτός σφαιρικός. Έτσι, η σφαιρική συμμετρία του πλανήτη αντανακλάται στη σφαιρική συμμετρία του ωκεανού. Θα ήταν πολύ περίεργο, εφόσον εξέλειπαν πλήρως όλοι οι παράγοντες ασυμμετρίας, να “αποφάσιζε” ο ωκεανός να “φορέσει” οποιαδήποτε άλλη από τη σφαιρική μορφή. Αν, επιπλέον, άρχιζε ο πλανήτης να περιστρέφεται (οπότε θα χανόταν η σφαιρική συμμετρία και θα την διαδεχόταν η κυκλική συμμετρία γύρω από τον άξονα περιστροφής), τότε θα διογκωνόταν ο ωκεανός στον ισημερινό, διατηρώντας κι αυτός την κυκλική συμμετρία. Παρατηρούνται λοιπόν ομαλές διαδοχές συμμετρίας στο παράδειγμα αυτό.

Πόσο όμως τυπική είναι μια τέτοια δυναμική της συμμετρίας;

Το θέμα είναι ότι, απαντιόνται περιπτώσεις, στις οποίες το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς ενός συμμετρικού συστήματος παύει να είναι τόσο συμμετρικό. Είναι οι περιπτώσεις όπου η συμμετρία ενός φαινομένου σπάζει και επομένως, δεν ισχύει η Αρχή του Curie .Στην πραγματικότητα, το σπάσιμο της συμμετρίας (symmetry breaking) είναι ο βασικός μηχανισμός που μπορεί να εξηγήσει πολλές περιπτώσεις σχηματισμού μορφωμάτων (pattern formaion) από τη μηχανική έως και τη ζωολογία!

Ενα πρώτο μηχανικό παράδειγμα σπασίματος της συμμετρίας είναι το φαινόμενο της στρέβλωσης (buckling) μιας κυλινδρικής μεταλλικής δοκού, η οποία συμπιέζεται από δυνάμεις ακριβώς παράλληλες προς τον άξονα του κυλίνδρου. Ενώ αρχικά το σύστημα αυτό έχει περιστροφική συμμετρία, μόλις οι δυνάμεις συμπίεσης ξεπεράσουν μια κρίσιμη τιμή, θα προκύψει ένα στρεβλωμένο δοκίμιο, στο οποίο έχει χαθεί η προηγούμενη περιστροφική συμμετρία. Το ίδιο θα συμβεί και με τηn 13 στρέβλωση σφαιρικών κελυφών κάτω από τη συμπίεση ενός σφαιρικά συμμετρικού πεδίου δυνάμεων.

Η δυναμική της συμμετρίας υπαγορεύεται από την ευστάθεια των διαδοχικών συμμετρικών καταστάσεων —ιδιότητα που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στο ενεργειακό περιεχόμενο του συστήματος. Συνοπτικά, το σενάριο της διαδοχής των συμμετριών μπορεί να περιγράφει ως εξής: Μια ευσταθής συμμετρική κατάσταση δύναται να διαφοροποιηθεί ενεργειακά κάτω από την δράση εξωτερικών παραγόντων (να απομακρυνθεί, δηλαδή, από την κατάσταση ισορροπίας) και να γίνει ασταθής. Τότε το σπάσιμο της συμμετρίας θα οδηγήσει το σύστημα σε μια σειρά από άλλες ευσταθείς καταστάσεις, μια από τις οποίες θα επιλεχθεί από το σύστημα σύμφωνα με κάποιες τάσεις που οφείλονται στις ατέλειες ή σε άλλους τοπικούς παράγοντες.

Υπάρχει πλήθος φυσικών συστημάτων, στα οποία η επιλογή των καταστάσεων γίνεται με το παραπάνω σενάριο του σπασίματος της συμμετρίας. Μεταξύ των συστημάτων αυτών, ας αναφέρουμε τις περιπτώσεις των περιστροφικών ροών Couette-Taylor καθώς και των ροών μεταφοράς Bénard. Είναι ενδιαφέρον ότι στις περιπτώσεις αυτών των ροών το σπάσιμο της συμμετρίας φαίνεται να συμβαδίζει με το σενάριο της μετάβασης προς το χάος. Η τελική χαοτική κατάσταση, στην οποία έχει χαθεί κάθε ίχνος συμμετρίας, δεν είναι άλλη από την κατάσταση της τυρβώδους ροής —απουσιάζει οποιαδήποτε κανονική προβλεψιμότητα στο σύστημα.

Ας δούμε και ένα παράδειγμα σπασίματος συμμετρίας από την βιολογία.

Όταν αναπτύσσεται ένα σφαιρικά συμμετρικό ωάριο βατράχου, διασπάται σε δύο κύτταρα και έτσι σπάζει η αρχική σφαιρική συμμετρία. Σε ένα επόμενο στάδιο της ανάπτυξης αναδημιουργείται η σφαιρική συμμετρία με την εμφάνιση ενός σφαιρικά συμμετρικού σχηματισμού κυττάρων, που ονομάζεται βλαστίδιο ή βλαστόσφαιρα (Blastula). Ακολουθεί το στάδιο του γαστρικού σχηματισμού (gastulation), κατά το οποίον η βλαστόσφαιρα φαίνεται να αναρροφάται στο εσωτερικό της και αρχίζει να μοιάζει με ένα κοντόχοντρο σωλήνα. Αυτή είναι η μορφή του γαστριδίου (gastrula). Μετά έρχεται το στάδιο του νευρικού σχηματισμού ( nerulation), που είναι μια πρώτη εμφάνιση αυτού που τελικά θα διαμορφωθεί σε σπονδυλική στήλη με νωτιαίο μυελό, στην κεντρική γραμμή του νευρικού συστήματος. Στο στάδιο αυτό η κυκλική συμμετρία του γαστριδίού χάνεται, για να σχηματισθεί μια αμφίπλευρα 14 συμμετρική νευρική πλάκα, η οποία αναδιπλούμενη θα οδηγήσει στην τελική μορφή του γυρίνου.

Ενα από τα πλέον ενδιαφέροντα θέματα του βιβλίου είναι ο σχηματισμός των ραβδώσεων του τίγρη που πραγματοποιείται μέσα από το σπάσιμο της συμμετρίας.

Η θεωρία του θέματος αυτού άρχισε από παλιά με τις πρωτότυπες μελέτες του Alan Turing. Γνωστός κυρίως για την έρευνά του στην περιοχή της μαθηματικής λογικής και των υπολογιστών (επεκτάσεις του Θεωρήματος του Gödel Mηχανές Turing), ο Alan Turingς πρωτοστάτησε και στην περιοχή της Μορφογένεσης. Ο Turing γνώριζε πως οι χημικές αλλαγές παράγουν τις μεταβολές των χρωματισμών. Επιπλέον, υποστήριξε ότι, δεν μπορεί να εξηγηθεί ο χρωματισμός σε συγκεκριμένους κανονικούς σχηματισμούς μόνο με την παρουσία της ιδιαίτερης χρωστικής χημικής ουσίας, στην οποία οφείλεται το χρώμα των ραβδώσεων. Είναι πιθανόν η χρωστική ουσία να έχει σχηματισθεί σε κάποια πρώτα στάδια της ανάπτυξης της τίγρης και αργότερα να προξενούνται μια σειρά από χημικές αλλαγές που δημιουργούν τις ραβδώσεις. Πάντως, οι βιολογικές λεπτομέρειες ενός τέτοιου μηχανισμού δεν έχουν μεγάλη σημασία σύμφωνα με τον Turing. Η μεγάλη αξία της συνεισφοράς του ήταν ότι ,κατόρθωσε να απομονώσει κάποιους γενικούς μαθηματικούς μηχανισμούς, με τους οποίους μπορεί να εξηγηθεί ο σχηματισμός των μορφωμάτων.

Έτσι, ο Turing έγραψε κάποιες εξισώσεις για αυτό το είδος χημικών αλλαγών. Τις έλυσε αριθμητικά και στη συνέχεια σχεδίασε τα αποτελέσματά του. Σε ορισμένα από τα σχήματα που προέκυψαν φάνηκαν κάποιες ραβδώσεις, ενώ σε κάποια άλλα εμφανίσθηκαν οι ακανόνιστοι σχηματισμοί. Στο σημείο αυτό, ας πούμε ότι, η μορφογένεση μέσω χημικών αντιδράσεων μπορεί να αναλυθεί εργαστηριακά και αναλυτικά σε κάποια απλούστερα πλαίσια, όπως είναι η περίπτωση της πολυσυζητημένης αντίδρασης Belousov ;Zhabotinsky

Ας δούμε όμως, πώς ο σχηματισμός των μορφωμάτων στο δέρμα κάποιων ζώων, όπως οι τίγρεις με τους κανονικούς σχηματισμούς ραβδώσεων ή κηλίδων, μπορεί να εξηγηθεί από έναν μηχανισμό αστάθειας.

Για να γίνει κατανοητή η ιδέα αυτή, ας φαντασθούμε μια επίπεδη επιφάνεια (μαθηματική εξιδανίκευση του δέρματος του τίγρη), πάνω στην οποία κατανέμεται ομοιόμορφα η χρωστική χημική ουσία. Αν η κατανομή αυτής της ουσίας παρέμενε ομοιόμορφη, φυσικά θα προέ- 15 κύπτε ένας ομοιόμορφος χρωματισμός του δέρματος (κάτι που συμβαίνει σε μερικά είδη τίγρεων). Αλλά η κατανομή της χημικής αυτής ουσίας δεν είναι ανάγκη να παραμείνει ομοιόμορφη, μπορεί να αλλάξει: υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες αλλαγών που μπορούν να συμβούν. Αφενός η χρωστική χημική ουσία μπορεί να αντιδράσει με άλλες χημικές ουσίες και αφετέρου μπορεί να διαχυθεί στον χώρο. Το γεγονός είναι ότι, οι δύο αυτοί τύποι αλλαγών συναγωνίζονται μεταξύ τους. Η αντίδραση προσπαθεί να αλλάξει τη σύσταση της χρωστικής χημικής ουσίας και η διάχυση προσπαθεί να δημιουργήσει μια ομοιόμορφη χωρική κατανομή. Κι όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις συναγωνισμών, το τελικό αποτέλεσμα είναι κάποιο είδος συμβιβασμού. Στην περίπτωσή μας, ο απλούστερος συμβιβασμός είναι να σχηματισθούν κάποιες παράλληλες ζώνες, σε ανά δύο από τις οποίες περιορίζεται η κατανομή της χρωστικής ουσίας, ενώ εξαφανίζεται στις ενδιάμεσες λόγω της χημικής αντίδρασης, και έτσι αναδύεται ένα μόρφωμα με παράλληλες ρίγες. Αν ακολουθήσει ένας δεύτερος σχηματισμός παραλλήλων ζωνών, που να επικαλύψει τον πρώτο σε εγκάρσια προς αυτόν διεύθυνση, τότε το μόρφωμα που προκύπτει από την διάλυση των ριγών είναι οι κηλίδες. Όσο παχύτερες είναι οι ρίγες (ανεξάρτητα από το μήκος τους) τόσο πιο δύσκολα αλλοιώνονται, και όσο λεπτότερες τόσοπιο έυκολα διασπώνται σε κηλίδες. Όλα αυτά, που μπορούν να μελετηθούν και με απλά πειράματα στον υπολογιστή, εκτός των άλλων, μας βοηθούν να καταλάβουμε γιατί ένα ζώο με κηλίδες στο σώμα του, μπορεί να έχει ουρά με ρίγες, ενώ αντι- θέτως ένα ζώο με ρίγες στο σώμα του δεν μπορεί να έχει ουρά με κηλίδες.

Βλέπουμε λοιπόν, με αφορμή την μελέτη της μορφογένεσης στο τρίχωμα των ζώων, πώς ο μηχανισμός του σπασίματος της συμμετρίας μπορεί να εξηγήσει τον σχηματισμό μορφωμάτων σε συνθήκες συναγωνισμού μεταξύ αντίδρασης και διάχυσης. Η αρχική ομοιόμορφη χωρική κατανομή της χρωστικής χημικής ουσίας έχει μεγαλύτερη συμμετρία από όσο οι ραβδώσεις, οι κηλίδες ή τα άλλα κανονικά μορφώματα που μπορούν να σχηματισθούν.

Με τα παραπάνω, η μελέτη της δυναμικής των συμμετριών παρουσιάζεται σαν μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στην κατανόηση των φαινομένων της φύσης. Ο Γεωμέτρης Θεός (γένους θηλυκού! —κατά τους Stewart -Golubitsky), ενδεχομένως δίνει μια απλή απάντηση στο μεγάλο ερώτημα του Wiegner για την “παράλογη” αποτελεσματι- 16 τητα των μαθηματικών στην φύση : τα μαθηματικά είναι αποτελεσματικά για την περιγραφή του κόσμου ,ίσως γιατί ο κόσμος προήλθε από τα μαθηματικά ως δημιούργημα ενός Θεού Γεωμέτρη.,

(Μωυσής Α.Μπουτουρίδης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης) 17

…το Χάος κινείται σ’ ένα φιλοσοφικό παράδοξο,πώς είναι δυνατόν τα ντερτερμινιστικά μοντέλα να παράγουν τυχαία συμπεριφορά..το Χάος αποδεικνύει πώς οι ντετερμινιστικές αιτίες, μπορούν έχουν τυχαία αποτελέσματα, …συμμετρικές αιτίες μπορεί να έχουν μη συμμετρικά αποτελέσματα )(o Paul Dirac είπε « Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την κατάσταση λέγοντας, ότι, ο Θεός είναι υψηλού επιπέδου μαθηματικός που χρησιμοποίησε πάρα πολύ προχωρημένα μαθηματικά για την κατασκευή τού σύμπαντος—Ενας φυσικός νόμος πρέπει να έχει μαθηματικό κάλλος,)Τα πρότυπα της φύσης είναι μαθηματικά. Ο Πλάτων έθεσε την μαθηματική κανονικότητα ως θεμελιώδη λίθο της φιλοσοφίας του και θεώρησε την πραγματικότητα ως μιαν ατελή εικόνα ενός ιδανικού κόσμου αποτελούμενου από τέλειες μορφές,..μόνον σπάνια χάνεται όλη η συμμετρία,..το στέμμα της σταγόνας…ο Τομσον διετύπωσε την ιδέα ότι υπάρχουν μαθηματικά χαρακτηριστικά στις βιολογικές μορφές… 29…….διαφορετικά πιθανά αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν από ένα μοναδικό αίτιο37..Αν μια συμμετρική κατάσταση γίνει ασταθής το αποτέλεσμα θα είναι κάτι άλλο—κι αυτό το κάτι άλλο δεν είναι απαραίτητα εξίσου συμμετρικό….Η φύση δεν είναι ποτέ τέλεια συμμετρική…Από μαθηματική άποψη, …. ….μια συμμετρική κατάσταση είναι ασταθής 41…η μητέρα φύση φορτίζει την τυχαιότητα,…φύση και μαθηματικά δεν είναι το ίδιο πράγμα……οι νόμοι που εφαρμόζονται στα συμμετρικά συστήματα ,μπορούν μερικές φορές να προβλέψουν όχι απλά ένα μοναδικό φαινόμενο αλλά ολόκληρο σύνολο από συμμετρικά σχετιζόμενα φαινόμενα 41…. Η πλήρως συμμετρική κατάσταση είναι ασταθής….όταν σπάει η συμμετρία ένα πολύ μικρό μέρος της τείνει να συγκρατηθεί 48…η απλούστερη γεωμετρική μορφή με περιστροφική συμμετρία είναι ο κύκλος..η λίμνη έχει τη συμμετρία ενός επιπέδου άπειρης έκτασης.Η πέτρα που πέφτει σε μια λίμνη,καταστρέφει τη συμμετρία σ’ ένα σημείο 53…οι αρχές διατήρησης όπως της ενέργειας ή της ορμής εκφράζουν μια συμμετρία την οποία (πιστεύουμε ) κατέχει ολόκληρο το συνεχές του χωρόχρονου:οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι παντού,55…ο Hilbert υπεστήριζε πάντοτε ότι, : έχουμε καταλάβει κάτι πραγματικά…μόνο αν μπορούμε να το εξηγήσουμε στον πρώτο άνθρωπο που θα συναντήσουμε στο δρόμο.Αυτό είναι ίσως λίγο υπερβολικό 56..0ι Ελληνες έκαναν τις πρώτες σοβαρές ανακαλύψεις σχετικά με τη συμμετρία,(Χαρακτηριστικό ήταν η απόδειξη της ύπαρξης ακριβώς πέντε κανονικών γεωμετρικών στερεών.57…Για τους μαθηματικούς η συμμετρία δεν είναι κάτι τα αόριστο. Είναι ένας μικρός μετασχηματι σμός: η συμμετρία ενός αντικειμένου,είναι ένας μετασχηματισμός ,που αφήνει το αντικείμενο φαινομενι κώς αμετάβλητο 57….τα αντικείμενα δεν έχουν απλώς συμμετρία αλλά συμμετρίες 61…Σ’ένα οποιοδήποτε αντικείμενο ο μετασχηματισμός αντιστοιχεί σ’ ένα δεύτερο αντικείμενο 63….οι συμμετρίες μάλλον δεν χάνονται αλλά διαμοιράζονται 98….Η πιο ενδιαφέρου σα ιδέα του Αριστοτέλη ήταν ότι, η συνοχή των μετάλλων ελέγχεται από κάποια εσωτερική δύναμη 121….στο σύμπαν συναντάμε πολλά παραδείγματα μορφωμάτων που προκαλούνται από το σπάσιμο της συμμετρίας.Αυτή η ενοποιητική αρχή λειτουργεί σε παγκόσμια κλίμακα.184…Η πιο θεαματική από όλες τις σπασμένες συμμετρίες είναι το ίδιο μας το Σύμπαν .Σ΄ένα συμμετρικό σύμπαν θα έπρεπε να υπάρχει η ίδια πυκνότητα γαλαξιών σε κάθε περιοχή του….πλήθος τεράστιων κενών μέσα στο σύμπαν 207..Μέχρι σήμερα δεν έχουν κατανοηθεί τα αίτια της ανομοιομορφίας. Εξομοιώσεις μέσω υπολογιστών υποδεικνύουν ότι, υπεύθυνες είναι οι βαρυτικές αστάθειες..που προκαλούν το σπάσιμο της συμμετρίας..Η βασική ιδέα είναι ότι, μετά αυτό διαταράχτηκε από τυχαίες διακυμάνσεις πιθανώς κβαντομηχανικής προέλευσης και στη συνέχεια η βαρύτητα ενίσχυσε αυτές τις διαταραχές….το αδύνα το σημείο της θεωρίας αυτής είναι ότι η παρατηρούμενη κατανομή της ύλης στο σύμπαν είναι υπερβολικώς μικρή για να παράγει αρκετά ισχυρές αστάθειες…Η θεωρία όμως διασώζεται με τη βοήθεια της ψυχρής σκοτεινής ύλης, που υποστηρίζει ότι, η επί πλέον μάζα της σκοτεινής ψυχρής ύλης ενδυναμώνει τις βαρυτικές αστάθειες 209…οι συμμετρικές αστάθειες αφθονούν στον κόσμο των εμβίων όντων 211…….δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί πρέπει να εμφανίζεται συμμετρία στα ζωντανά πλάσματα 221… Το μεγαλύτερο μυστήριο της βιολογίας,είναι πώς τρέχει το πρόγραμμα του DΝΑ…οι εντoλές του DΝΑ… δεν καθορίζουν την διαδικασία με απόλυτη λεπτομέρεια…η ανάπτυξη δεν είναι μόνο υπόθεση αποστολής μηνυμάτων από το DΝΑ… από τον γονέα στον απόγονο,…το ευρύτερο πλαίσιο της ανάπτυξης που καθορίζει την ανάπτυξη είναι οι νόμοι της φυσικής και της χημείας,223…Δεν είναι ξεκάθαρο αν η φύση εκμεταλλεύεται την συμμετρία…τα αθρόποδα είναι ενσάρκωση της συμμετρίας και θεωρείται ότι για μια πολύ μακρά περίοδο της εξέλιξης ήταν τα πιο επιτυχημένα πλάσματα. 227…Πολλά μορφώματα έχουν σχηματιστεί μετά από σπάσιμο συμμετρίας …303 …η δομή αποκτάται καθώς χάνεται η συμμετρία..όσο ένα σύστημα καταπονείται τόσο οι παρατηρούμενες καταστάσεις χάνουν συμμετρία και αποκτούν πολύ πλοκότητα χωρική και χρονική αυτό υποστηρίζονταν μέχρι σήμερα,…αλλά το πείραμα Couette-Taylor, δεν έχει τελειώσει!Καθώς το σύστημα καταπονείται ακόμη περισσότερο εμφανίζεται μια κατάσταση με περισσό τερη συμμετρία και περισσότερη δομη.304…οι συμμετρίες ή τα μορφώματα μπορούν να συνυπάρξουν με το χάος ή την αταξία 305….Φαίνεται ότι στην φύση αρέσουν τα επαναλαμβανόμενα σχέδια…319…..η παρέμβαση του χάους και της συμμετρίας,κατά μέσο όρο οδηγεί στη δημιουργία συμμετρίας ως φυσικό φαινόμενο και όχι στο στήσιμό της 327…. Πώς προκύπτει αυτή η συμμετρία;Η συνηθισμένη υποκείμενη αιτία,φαίνεται να είναι(το ίδιο το γεγονός αποτελεί ένα ακόμη βαθύτερο μυστήριο)΄ότι το σύμπαν είναι «μαζικά»παρσκευασμένο,-αποτελείται από μια κοσμική γραμμή παραγωγής,… Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η πραγματική συμμετρία που παρατηρούμε στη φύση, είναι μιά «διασπασμένη» εκδοχή αυτής της «δυναμι κής» συμμετρίας που υπάρχει στα μαθηματικά. Πλήθη πανομοιότυπων μερών που βγαίνουν … 339…Η συμμετρία διαποτίζει το σύμπαν σε αξιοθαύμαστη έκταση ….Αν οι σημερινές θεωρίες της πιο προωθημένης φυσικής είναι σωστές το σπάσιμο της συμμετρίας κρύβεται πίσω από τα θεμελιώδη φαινόμενα μικρής κλίμακας 341….. μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε πειστική θεωρία κβαντικής βαρύτητας 342… η τεράστια ανομοιότητα που υπάρχει σήμερα ανάμεσα στις τέσσερες δυνάμεις και κατά συνέπεια ανάμεσα στα χαρακτηριστικά του σωματίδια,είναι σημαντικό εμπόδιο για κάθε θεωρία που βασίζεται στη συμμετρία διότι η συμμετρία συνεπάγεται δυνατότητα εναλλαγής Μόνη διέξοδος φαίνεται το ότι, αν οι αλληλοεπιδράσεις πραγματοποιηθούν σε ακόμη υψηλότερες ενέργειες,τότε οι εντάσεις και τα πεδία των δυνάμεων αλλάζουν. τέτοιες ενέργειες όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν επιτευχθεί.345…όλες οι μεταβαλλόμενες θεωρίες έχουν κοινό μήνυμα πως η δομή των θεμελιωδών σωματιδίων και η βάση ολόκληρου του κόσμου μας ελέγχεται από το σπάσιμο της συμμετρίας.346….Η συμμετρία είναι λειτουργικά απαραίτητη στους ανθρώπους. 31….το νοητικό μας κύκλωμα έχει ενσωματωμένες παραμορφώσεις της αντίληψης ..Ο κόσμος που βλέπουμε δεν είναι απαραίτητα ο κόσμος με την πραγματική του μορφή.350… Δεν υπάρχει καθολική απάντηση εάν οι συμμετρίες αποτελούν εσωτερικά μορφώματα της φύσης ή επινοήματα της ανθρώπινης αντίληψης..ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται σχετικά με το σύμπαν ,αποτελεί επινόηση ή επιλογή μορφωμάτων .. Δεν μπορούμε να πούμε ποιοι νόμοι είναι πραγματικοί και ποιοί όχι 352….Ειτε οι συμμετρίες είναι ανθρώπινες επινοήσεις ή όχι,έχουν μαθηματικά χαρακτηριστικά,που το ανθρώπινο μυαλό μπορεί να εκμεταλλευθεί αποτελεσματικώς 354…..Ο Γεωμέτρης Θεός είναι πανθειστικός και υιοθετεί οποιοδήποτε κλάδο γεωμετρίας αρμόζει στις περιστάσεις.Χρησιμοποιεί ..Ευκλείδεια γεωμετρία (για την συμμετρία στη σωματική μας μορφή),συμβατική( για να απεικονίσει τα οπτικά ερεθίσματα στον εγκέφαλό μας)διαφορική(για να τεντώσει τις μυικές ίνες μέσω της καρδιάς μας),του Reimann(για μα καμπυλώσει το Σύμπαν και να δημιουργήσει τη βαρύτητα) την συμπλεκτική (για να υπάρξει το φώς)…Η μπορεί να μην είναι έτσι.Ολα αυτά είναι ανθρώπινες επινοήσεις,πράγματα που εμείς έχουμε εφεύρει,… ΙΣΩΣ τα μαθηματικά είναι αποτελεσματικά στο να περιγράφουν το σύμπαν επειδή ακριβώς τα πήραμε απ αυτό. Αλλά αυτό δεν εξηγεί τον περίεργο τρόπο με το οποίο τα μαθηματικά φαίνεται να ενισχύουν τις αντιλήψεις μας.362-363.

18.- Max Tegmark Life 3.0 Being Human in the age of Artificial Intelligence Τραυλός 2018

To 1965 οι βρετανός μαθηματικός Ιρβιν Γκούντ έλεγε «…μια υπερνοήμων μηχανή, θα μπορούσε να σχεδιάσει ακόμη καλύτερες μηχανές.Θα συντελούνταν τότε….μιά «έκρηξη νοημοσύνης και η νοημοσύνη του άνθρώπου θα έμενε πολύ πίσω….»16……Εμείς οι φυσικοί δεν γνωρίζουμε ακόμη σίγουρα τι προκάλεσε την Μεγάλη Εκρηξή μας,ή εάν ήταν…αυτή η αρχή των πάντων ή ..συνέχεια ενός προηγουμένου σταδίου….Στην αρχή υπήρχε φώς…….ομοιόμορφη σούπα στοιχειωδών σωματιδίων…..οι περισσότεροι φυσικοί δέχονται ότι, αμυδρά τυχαία ηχητικά κύματα προέκυψαν από τις λεγόμενες κβαντικές διακυμάνσεις,επειδή σύμφωνα με την γενική αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ,τίποτε δεν μπορεί να είναι εντελώς βαρετό και ομοιόμορφο….οι απόψεις ..κορυφαίων επιστημόνων διίστανται,άλλοι υποστηρίζουν ότι, πράγματι συμβαίνει αυτό,και η πραγματικότητα χωρίζεται σε δύο παράλληλα σύμπαντα με διαφορετικές ιστορίες,ενώ άλλοι θεωρούν ότι, η εξίσωση του Σρέντιγκερ

ο υπέρτατος νόμος της κβαντικής κίνησης πρέπει να διορθωθεί .17…..21Εμείς οι φυσικοί δεν γνωρίζουμε τι προκάλεσε τη Μεγάλη έκρηξη…….όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα τα πράγματα έδειχναν ουσιαστικά τα ίδια με μοναδική ενδιαφέρουσα δομή τα αμυδρά κύματα….οι περισσότεροι συμφωνούν με την αρχή αβεβαιότητας του Χάιζεμπεργκ ότι , τίποτε δεν μπορεί να είναι εντελώς ομοιόμορφο 45…μπορούμε να σκεφθούμε την ζωή, ως ένα αναπαραγόμενο σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών που η πληροφορία (το λογισμικό του) καθορίζει τόσο την συμπεριφορά του όσο και τα σχέδια του υλισμικού….Η ζωή ανταμείβει την ζωή που είναι αρκετά πολύπλοκη ’ώστε να προβλέπει και να εκμεταλλεύεται τις κανονικότητες στο περιβάλλον,άρα σε ένα ..πιό πολύπλοκο περιβάλλον η ζωή θα γίνει πιο πολύπλοκη και νοήμων,47….κανένας νόμος τής φυσικής δεν μας απαγορεύει να κατασκευάσουμε πιό ευφυείς μάζες από κουάρκ70…τα έσχατα όρια της ζωής στον κόσμο μας δεν ορίζονται από την νοημοσύνη αλλά από τους νόμους τής φυσικής 78…Το κίνημα της ωφέλιμης ΤΝ …το θετικό αποτέλεσμα δεν είναι εγγυημένο αλλά κάτι που πρέπει να διασφαλισθεί με σκληρή δουλειά πάνω στην έρευνα για την ασφάλεια της ΤΝ 81…45.Οσο το Σύμπαν συνέχιζε να διαστέλλεται τα άτομα ψύχονταν δημιουργώντας ένα ψυχρό σκοτεινό αέριο,,,,για 100 περίπου εκατομμύρια χρόνια…όταν η βαρυτική δύναμη κατάφερε να ενισχύσει τις τυχαίες διακυμάνσεις στο αέριο, σχηματίστηκαν άστρα και γαλαξίες που δημιούργησαν θερμότητα και φώς. 46…η ζωή είναι μια διαδικασία πού χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα(ώστε να μπορεί να προβλέπει και να εκμεταλλεύεται κανονικότητες στο περιβάλλον) και την ικανότητα να αντιγράφεται(αναπαράγεται) και να επεξεργάζεται πληροφορίες ..47..στάδια ζωής 1.0(βιολογικό στάδιο) το

υλισμικό και λογισμικό εξελίσσονται, δεν σχεδιάζονται 2.0(πολιτισμικό στάδιο)…εξελίσσεται το υλισμικό… το λογισμικό έχει σε μεγάλο βαθμό σχεδιασθεί…3.0 λλέτσι που η ζωή να διαφεντεύει την μοίρα της ,απελευθερωμένη πλήρως από τα εξελικτικά δεσμά της 53… μια υπερ-ευφυής,ζάμπλουτη ΤΝ θα μπορούσε εύκολα να πληρώσει ή να χειραγωγήσει μυριάδες ανθρώπους, προκειμένου να εκτελέσουν τις προσταγές της…… η παρανόηση για τα ρομπότ σχετίζεται με τον μύθο ότι, οι μηχανές δεν μπορούν να ελέγξουν τους ανθρώπους..αν πάψουμε να είμαστε τα εξυπνότερα πλάσματα στον πλανήτη,ίσως πάψουμε να έχουμε και τον έλεγχο.75 νοημοσύνη είναι η ικανότητα επίτευξης πολύπλοκων στόχων κατά τον Τέγκμαρκ,για άλλους η ικανότητα για λογική,σχεδιασμό,συναισθηματική γνώση κλπ.Κατά το λεξικό της Οξφόρδης, η ικανότητα να αποκτάς και να εφαρμόζεις, γνώσεις και ικανότητες 84.. Το παράδοξο του Μόραβιτς κατά το οποίο μοιάζουν εύκολες οι αισθητοκινητικές εργασίες,χαμηλού επιπέδου, παρότι απαιτούν τεράστιους υπολογιστικούς πόρους, εξηγείται από το γεγονός ότι, ο εγκέφαλός μας κάνει τέτοιες εργασίες να δείχνουν εύκολες,επειδή τους αφιερώνει εντυπωσιακές ποσότητες προσαρμοσμένου υλικού,,για την ακρίβεια περισσότερο από το έν τέταρτο του εγκεφάλου. 88………….. Η πληροφορία μπορεί ν’αποκτήσει την δική της ζωή,να γίνει ανεξάρτητη από φυσικό της υπόστρωμα 95…Η μνήμη στον εγκέφαλο μας λειτουργεί πολύ διαφορετικά από τη «μνήμή»του υπολογιστή, όχι μόνο ως προς τη δόμηση, αλλά και ως προς τη χρήση. Ενώ σε έναν υπολογιστή ή σκληρό δίσκο ανακαλούμε μια μνήμη προσδιορίζοντας τη θέση στην οποία είναι αποθηκευμένη, στον εγκέφαλο μας ανακαλούμε μνήμες προσδιορίζοντας κάτι που σχετίζεται με το τι είναι αποθηκευμένο. Κάθε ομάδα μπιτ στη μνήμη του υπολογιστή διαθέτει μια αριθμητική διεύθυνση — και προκειμένου να ανακαλέσει μια πληροφορία, ο υπολογιστής προσδιορίζει τη διεύθυνση στην οποία πρέπει να κοιτάξει, σαν, λόγου χάρη, να σας έλεγα, «Πηγαίνετε στη βιβλιοθήκη -μου, πάρτε το πέμπτο βιβλίο από τα δεξιά στο επάνω ράφι και πείτε μου τι λέει στη σελίδα 314»98…. Αντιθέτως, η ανάκληση από τον εγκέφαλο θυμίζει μηχανή αναζήτησης ..:Προσδιορίζουμε μια πληροφορία ή κάτι σχετικό και την βλέπουμε να εμφανίζεται.Αν σας πω «να ζει κανείς ή να μην ζεί ,ή αν γκουγκλάρω την ίδια φράση, πιθανότατα θα εμφανισθεί φράση, «Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία». Το ίδιο θα συμβεί ακόμη και αν χρησιμοποιήσω ένα άλλο τμήμα του παραθέματος,ή ακόμη και αν -αν αλλάξω τη σειρά των λέξεων. Αυτά τα μνημονικά συστήματα, ονομάζονται αυτοσυνειρμικά, επειδή λειτουργούν συνειρμικά και όχι προσδιορίζοντας κάποια διεύθυνση. Σ’ένα διάσημο άρθρο που έγραψε το 1982, ο φυσικός Τζον Χόπφιλντ έδειξε πως θα μπορούσε ένα δίκτυο αλληλοσυνδεδεμένων νευρώνων να λειτουργήσει ως αυτοσυνειρμική μνήμη. Θεωρώ πως η βασική ιδέα είναι πολύ όμορφη, και ισχύει για οποιοδήποτε φυσικό σύστημα με πολλές διαφορετικές ευσταθείς καταστάσεις. Για παράδειγμα σκεφθείτε, μια μπάλα σε μια επιφάνεια με δύο πεδιάδες……. Ο Χόπφιλντ συνειδητοποίησε ότι ,ένα πολύπλοκο δίκτυο νευρώνων προσφέρει ένα ανάλογο τοπίο με πάμπολλα ενεργειακά ελάχιστα στα οποία μπορεί να ηρεμήσει το σύστημα και αργότερα, αποδείχτηκε ότι, για κάθε χίλιους νευρώνες μπορούμε να συμπιέσουμε 138 διαφορετικές μνήμες χωρίς να προκαλέσουμε μεγάλη σύγχυση…..Ενα φυσικό αντικείμενο μπορεί να θυμάται τις πληροφορίες. Η μνήμη στον εγκέφαλό μας λειτουργεί πολύ διαφορετικά από την μνήμη του υπολογιστή όχι μόνον ως προς την δόμηση αλλά και ως προς την χρήση…..σ’ένα υπολογιστή ανακαλούμε μια μνήμη προσδιορίζοντας τη θέση στην οποία είναι αποθηκευμένη….. ,στον εγκέφαλό μας ….,προσδιορίζοντας κάτι που σχετίζεται με το τι είναι αποθηκευμένο,…Η ανάκληση από τον εγκέφαλο θυμίζει μηχανή αναζήτησης:προσδιορίζουμε μια πληροφορία ή κάτι σχετικό με αυτήν και την βλέπουμε να εμφανίζεται …99… Ο υπολογισμός είναι ανεξάρτητος υποστρώματος 106… Μ’άλλα λόγια αυτό που λέμε υλισμικό (hardware) είναι η ύλη και λογισμικό το μοτίβο..Αυτή η ανεξαρτησία από το υπόστρωμα του υπολογιστή,συνεπάγεται ότι, η ΤΝ είναι εφικτή,δεν χρειάζεται σάρκα,αίμα ή άνθρακα. 108 Υπολογισμός είναι- ο μετασχηματισμός μιάς μνημονικής κατάστασης σε μια άλλη( η συνάρτηση των μαθηματικών)100… Ο υπολογισμός είναι ανεξάρτητος υποστρώματος 106…υλισμικό(hardware) λογισμικό το μοτίβο΄..Αυτή η ανεξαρτησία από το υπόστρωμα του υπολογιστή,συνεπάγεται ότι η ΤΝ είναι εφικτή,δεν χρειάζεταισάρκα,αίμα ή άνθρακα. 108…Η ταχύτητα της τεχνολογίας διπλασιάζεται κατά τακτά χρονικά διστήματα,,..έχουμε μια εκθετική αύξηση…το βρεφικό μας Σύμπαν αυξήθηκε κάποτε εκθετικά,…έως ότου ένας κόκκος πιό μικρός από ένα άτομο, έγινε μεγαλύτερος από όλους του γαλαξίες που έχουμε δεί …Έτσι προχωράει και η τεχνολο γία;110….Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι, ο διπλασιασμός πλησιάζει προς το τέλος του..Κανείς δεν μπορεί να το πεί με βεβαιότητα ….γνωρίζουμε όμως ότι, δεν βρισκόμαστε καθόλου κοντά, στα όρια που επιβάλλει η φυσική…Αρα ακόμη και αν θα συνεχίσουμε να διπλασιάζουμε την ισχύ των υπολογιστών κάθε δύο χρόνια θα χρειαστούν πάνω από δύο αιώνες για να φθάσουμε στο τελικό όριο. 111. Αρα ακόμη και αν θα συνεχίσουμε να διπλασιάζουμε την ισχύ των υπολογιστών κάθε δύο χρόνια θα χρειαστούν πάνω από δύο αιώνες για να φθάσουμε στο τελικό όριο. 111..η ΤΝ είναι εφικτή: ο εγκέφαλός μας περιέχει περίπου εκατόδισεκατομμύρια νευρώνες με εκατό τρισεκατομμύρια συνάψεις γιατί κάθε νευρώνας αλληλεπιδρά με χίλιους άλλους Το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή που με νίκησε στο σκάκι δεν έμαθε τίποτε από τα λάθη του αλλά απλώς εφήρμοσε μια συνάρτηση που σχεδίασε ο προγραμματιστής του 114… Ο εγκέφαλός μας περιέχει τόσους περίπου νευρώνες,όσα και τα αστέρια στον Γαλαξία μας σχεδόν 100.000.00.΄000.κατά μέσο όρο καθένας από αυτούς τους νευρώνες, αλληλοεπιδρά περίπου με χίλιους άλλους,μέσω των συνάψεων και η ισχύς αυτών των περίπου εκατό τρισεκατομμυρίων συνάψεων κωδικοποιεί τις περισσότερες πληροφορίες στον εγκέφαλό μας.115…Η εξέλιξη δεν ευνοεί τις απλές σχεδιάσεις που κατανοούνται εύκολα 118… .Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι ο διπλασιασμός πλησιάζει προς το τέλος του..Κανείς δεν μπορεί να πεί με βεβαιότητα ….γνωρίζουμε όμως ότι, δεν βρισκόμαστε καθόλου κοντά, στα όρια που επιβάλλει η φυσική… ….η εξέλιξη σε αντίθεση με τους μηχανικούς δεν ανταμείβει τις απλές σχεδιάσεις που κατανοούνται εύκολα,118….δεν έχουμε κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο εγκέφαλος μας…δεν έχουμε ένδειξη ότι, παραβιάζονται οι νόμοι της φυσικής 122Το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή που με νίκησε στο σκάκι δεν έμαθε τίποτε από τα λάθη του αλλά απλώς εφήρμοσε μια συνάρτηση που σχεδίασε ο προγραμματιστής του 114….δεν έχουμε κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο εγκέφαλος μας…δεν έχουμε ένδειξη ότι, παραβιάζονται οι νόμοι της φυσικής 122…….Είναι πιθανόν ποτέ οι μηχανές να μην κατορθώσουν να μας ανταγωνίζονται σε όλες τις γνωσιακές λειτουργίες…..Η ύλη μπορεί να διαταχθεί έτσι ώστε υπακούοντας στους νόμους της φυσικής,να θυμάται,να υπολογίζει και να μαθαίνει. δεν χρειάζεται να είναι βιολογική127….Είναι πιθανόν ποτέ οι μηχανές να μην κατορθώσουν να μας ανταγωνίζονται σε όλες τις γνωσιακές λειτουργίες…. Εδώ και ένα αιώνα το κόστος της τεχνολογίας της πληροφορίας υποδιπλασιάζεται σχεδόν κάθε δύο χρόνια..129..Υπάρχουν πολύ περισσότερες δυνατές θέσεις GO,από όσα τα άτομα στο Σύμπαν που σημαίνει ότι, αν προσπαθήσει κάποιος να αναλύσει όλες τις αλληλουχίες των μελλοντικών κινήσεων θα οδηγηθεί σε απόγνωση. …τι είναι αυτό που μας διαφοροποιεί από τις άλλες μορφές ζωής και τις μηχανές;…Οποιες απαντήσεις και αν δώσουμε ….είναι σαφές πώς η άνοδος της τεχνολογίας θα τις αλλάξει 131…όμως με την εξάσκηση (το σύστημα)συνέχισε να βελτιώνεται και σύντομα η μηχανή έγινε καλύτερη ….το σύστημα επινόησε μια εκπληκτική στρατηγική για μεγι στοποίηση της βαθμολογίας …Το σύστημα χαρακτηριζόνταν από ένα ανθρώπινο χαρακτηριστι κό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται 134.. Σε πείραμα που παραθέτει ο συγγραφέας η αναφερόμενη σ΄αυτό μηχανή, επινόησε μόνη της κάτι που δεν είχε διδαχθεί…..Η μηχανή είχε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται…ώστε τελικώς κατώρθωσε να ξεπεράσει τους δημιουργούς της………….. αυτό φαίνεται να το έκανε η μηχανή επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει περισσότερους πόντους.135 δεν υπάρχει κανένας λόγος που ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να διδαχθεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς,…Στον πραγματικό κόσμο τα ρομπότ έχουν επίσης την δυνατότητα να μάθουν να κολυμπούν χωρίς την βοήθεια του άνθρώπου…Για να επιταχύνουν…θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια της μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας…137…….η διαίσθηση και η δημιουργικότητα…βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά …η μηχανή AlphaGo απέδειξε ότι, έχει και τα δύο..138…Σε πείραμα που παραθέτει ο συγγραφέας η αναφερόμενη σ΄αυτό μηχανή, επινόησε μόνη της κάτι που δεν είχε διδαχθεί…..Η μηχανή είχε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται…ώστε τελικώς κατώρθωσε να ξεπεράσει τους δημιουργούς της…………..

αυτό φαίνεται να το έκανε η μηχανή επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει περισσότερους πόντους …Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να δέχεται να διδατεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς, οπότε θα σημειώνει πρόοδο…..τα ρομπότ …θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια τής μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας.137….η μηχανή AlphaGο της DeepMind (πού κέρδισε ένα παιχνίδι πέντε παρτίδων με αντίπαλο τον κορυφαίο παίκτη Λι Σεντόλ) έχει και διαίσθηση και δημιουργικότητα 138… Υπάρχουν πολύ περισσότερες θέσεις Go από όσο τα άτομα στο Σύμπαν.139…δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141 139… το AlphaGo απέδειξε ότι, είχε διαίσθηση …. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141.. καθώς αναπτύσσουμε διαρκώς πιο ισχυρές τεχνολογίες θα φθάσουμε αναπόφευκτα σ’ένα σημείο όπου ακόμα και ένα ατύχημα θα μπορούσε να είναι τόσο ολέθριο ώστε να διαγράψει όλα τα ωφελήματα….όσο ισχυρότερη γίνεται η τεχνολογία τόσο λιγότερο θα πρέπει να στηριζόμαστε στην μέθοδο της δοκιμής και λάθους148…..Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στην αυτοματοποίηση και βελτίωση της διαδικασίας επαλήθευσης151….. … …….. κατά το τέστ Τιούριγκ μια μηχανή πρέπει να συνομιλήσει με έναν άνθρωπο τόσο καλά,ώστε να τον εξαπατήσει ότι –πρόκειται για άνθρωπο ….η ΤΝ επεξεργασίας γλώσσας έχει να διανύσει ακόμη πολύ δρόμο143…Η μερική τήξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στην Θρή Μάιλ οφείλεται στο ότι, η λυχνία προειδοποίησης που οι χειριστές πίστευαν ότι, έδειχνε αν μια βαλβίδα κρίσιμη για την ασφάλεια ήταν ανοικτή ή κλειστή, στην πραγματικότητα έδειχνε αν είχε σταλεί ένα σήμα για το κλείσιμο τής βαλβίδας,…..άρα υπάρχει θέμα βελτίωσης 158 ..Τι θα συμβεί εάν οι ρομποτικοί δικαστές, μολυνθούν ή χακαριστούν;Και τα δύο προβλήματα έχουν ήδη πλήξει τις ,μηχανές αυτόματης ψηφοφορίας .166 … Εκείνη την εποχή είχα γράψει κάποια δικά μου παιχνίδια για υπολογιστή,έτσι ήξερα καλά πως δεν ήταν δύσκολο να φτιάξεις ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να παίξει Breakout — ωστόσο, η ομάδα του DeppMind δεν είχε κάνει κάτι τέτοιο. Για την ακρίβεια, είχαν δημιουργήσει ένα σύστημα ΤΝ που δεν γνώριζε απολύτως τίποτε για το συγκεκριμένο παιχνίδι - ούτε και για κανένα άλλο, ούτε για εννοιες όπως παιχνίδι, ρακέτες, τούβλα ή τοίχος. Το μόνο που γνώριζε η ΤΝ τους ήταν πως μια μεγάλη λίστα με αριθμούς εισάγονταν στο σύστημα σε τακτά χρονικά διαστήματα: η τρέχουσα βαθμολογία -και μια μεγάλη λίστα με αριθμούς που εμείς (όχι όμως η ΤΝ) καταλαβαίναμε ότι, όριζε την απόχρωση κάθε διαφορετικού- τμήματος της οθόνης. Το σύστημα πήρε μόνο την εντολή να μεγιστοποιήσει τη βαθμολογία εξάγοντας, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αριθμούς που εμείς (όχι όμως η ΤΝ) θα αντιλαμβανόμαστταν ως κώδικες για τα πλήκτρα που έπρεπε να πατηθούν. Αρχικά, το σύστημα έπαιζε πραγματικά χάλια: πήγαινε την ρακέτα πέρα-δώθε με φαινομενικώς τυχαίο τρόπο και σχεδόν πάντα έχανε το μπαλάκι. Πριν περάσει πολλή ώρα, φάνηκε να καταλαβαίνει πως ήταν καλή ιδέα να μετακινεί τη ρακέτα προς το μπαλάκι, αν και πάλι δεν κατάφερνε να το χτυπήσει πάντα. Όμως με την . εξάσκηση συνέχισε να βελτιώνεται και σύντομα η μηχανή έγινε καλύτερη απ’ όσο ήμουν ποτέ εγώ, επιστρέφοντας πάντα το μπαλάκι ανεξαρτήτως της ταχύτητας του. Και τότε έμεινα πραγματικά με το στόμα ορθάνοιχτο: το σύστημα επινόησε μια εκπληκτική στρατηγική για μεγιστοποίηση της βαθμολογίας. Στόχευε πάντα τον τοίχο στην αριστερή άκρη του με σκοπό ν’ ανοίξει εκεί μια τρύπα, να περάσει από αυτήν το μπαλάκι και να εγκλωβιστεί, πηδώντας πλέον συνεχώς μεταξύ του πίσω μέρους του τοίχου και του συνόρου πίσω από αυτόν. Πραγματικά έξυπνο. Μάλιστα, αργότερα, ο Ντέμης Χασάμπης μού είπε πως οι προγραμματιστές του Deep Mind δεν γνώριζαν καν τό κόλπο, πριν τους το δείξει το σύστημα ΤΝ που οι ίδιοι είχαν κατασκευάσει. Σας συνιστώ να παρακολου θήσετε μόνοι σας το βίντεο στη διεύθυνση που παραθέτω.Το επίτευγμα χαρακτηριζόταν από ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που πραγματικά με έβαλε σε σκέψεις: παρακολουθούσα το σύστημα ΤΝ που είχε έναν στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται στην προσπάθεια να τον πετύχει, ώσπου τελικά κατάφερε να ξεπεράσει τους δημιουργούς του. Στο προηγούμενο κεφάλαιο ορίσαμε τη νοημοσύνη .απλώς ως την ικανότητα επίτευξης πολύπλοκων στόχων, άρα από αυτή την άποψη το σύστημα DeepMind ανέπτυσσε υψηλότερη νοημοσύνη εκεί μπροστά στα μάτια μου (αν και μόνο αποκλειστικά στο συγκεκριμένο παιχνίδι,)

. Στο πρώτο κεφάλαιο συναντήσαμε αυτό που οι επιστήμονες των υπολογιστών ονομάζουν νοήμονες φορείς δράσεις: οντότητες που συλλέγουν πληροφορίες από το περιβάλλον τους μέσω αισθητήρων και έπειτα τις επεξεργάζονται για να αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν στο περιβάλλον τους. Μολονότι η ΤΝ του Deep Mind ζούσε σε εξαιρετικά απλό εικονικό κόσμο που τον αποτελούσαν τουβλάκια,ρακέτες και μπαλάκια, δεν μπορούσα ν’ αρνηθώ ότι ,αποτελούσε νοήμονα φορέα δράσης.Οι άνθρωποι του DeepMind δημοσίευσαν λίγο αργότερα την μέθοδο και μοιράστηκαν τον κώδικα τους, εξηγώντας πως είχαν χρησιμοποιήσει μια πολύ απλή, ωστόσο πανίσχυρη ιδέα: την ενισχυντική μάθηση σε βάθος(deep reinforcement learning). Η βασική ενσχυτική μάθηση είναι μια κλασική τεχνική μηχανικής μάθησης εμπνευσμένη από την - συμπεριφοριστική ψυχολογία: η θετική ανταμοιβή ενισχύει την - τάση μας να επαναλάβουμε κάτι — και το αντίστροφο –Όπως ακριβώς τα σκυλιά μαθαίνουν να κάνουν κόλπα επειδή αυτά αυξάνουν την πιθανότητα να πάρουν στο τέλος μια λιχουδιά από το αφεντικό τους, έτσι και η ΤΝ του DeepMind έμαθε να κινεί την ρακέτα για να χτυπάει το μπαλάκι, επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει γρήγορα περισσότερους πόντους.Η ομάδα συνδύασε αυτή την ιδέα με τη μάθηση σε βάθος :εκπαίδευσαν ένα βαθύ νευρωνικό δίκτυο, από αυτά που είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, να προβλέπει πόσοι βαθμοί θα κερδίζονταν κατά μέσο όρο όταν πατιούνταν συγκεκριμένα πλήκτρα στο πληκτρολόγιο, και στη συνέχεια το σύστημα ΤΝ επέλεγε το πλήκτρο που το νευρωνικό δίκτυο υποδείκνυε ως το καλύτερο στη δεδομένη στιγμή.Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία συμβάλλουν στην αίσθηση της αξίας που αισθάνομαι να έχω ως άνθρωπος, συμπεριέλαβα την ικανότητα για αντιμετώπιση ενός ευρέος φάσματος άλυτων προβλημάτων- Αντιθέτως, η ικανότητα να παίζεις Breakout χωρίς να μπορεί να κάνεις οτιδήποτε άλλο συνιστά μια εξαιρετικά περιορισμένη νοημοσύνη.. Για μένα, η πραγματική σημασία της καινοτομίας του DeepMind είναι πως η ενισχυτική μάθηση σε βάθος αποτελεί μια -εντελώς γενική τεχνική.

,,,,,,,,,,,,,,,,,,Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανείς λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί τελικώς να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να διδαχθεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια των προγραμματιστών : το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς οπότε θα σημειώνει πρόοδο.

Το επίτευγμα χαρακτηριζόταν από ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που πραγματικά με έβαλε σε σκέψεις: παρακολουθούσα σύστημα ΤΝ που είχε έναν στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται στην προσπάθεια να τον πετύχει, ώσπου τελικά κατάφερε ξεπεράσει τους δημιουργούς του. Στο προηγούμενο κεφάλαιο ορίσαμε τη νοημοσύνη απλώς ως την ικανότητα επίτευξης πολύπλοκων στόχων, άρα από αυτή την άποψη.Το σύστημα DeepMind ανέπτυσσε υψηλότερη νοημοσύνη εκεί, μπροστά στα μάτια μου (αν και μόνο αποκλειστικά στο συγκεκριμένο παιχνίδι). Στο κεφάλαιο συναντήσαμε αυτό που οι επιστήμονες των υπολογιστών ονομάζουν νοήμονες φορείς δράσεις: Οντότητες που συλλέγουν πληροφορίες για το περιβάλλον,κι έπειτα τις επεξεργάζονται για να καθορίσουν την συμπεριφορά τους.) 135…Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να δέχεται να διδαχτεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς,οπότε θα σημειώνει πρόοδο…..τα ρομπότ …θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια τής μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματι κότητας.137….η μηχανή AlphaGο της DeepMind (πού κέρδισε ένα παιχνίδι πέντε παρτίδων με αντίπαλο τον κορυφαίο παίκτη Λι Σεντόλ) έχει και διαίσθηση και δημιουργικότητα 138…Υπάρχουν πολύ περισσότερες θέσειςGo από όσο τα άτομα στο Σύμπαν.139…δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141….. κατά το τέστ Τιούριγκ μια μηχανή πρέπει να συνομιλήσει με έναν άνθρωπο τόσο καλά,ώστε να τον εξαπατήσει ότι –πρόκειται για άνθρωπο ….η ΤΝ επεξεργασίας γλώσσας έχει να διανύσει ακόμη πολύ δρόμο143… Τι θα συμβεί εάν οι ρομποτικοί δικαστές,μολυνθούν ή χακαριστούν;Και τα δύο προβλήματα έχουν ήδη πλήξει τις ,μηχανές αυτόματης ψηφοφορίας .166 (Μερικοί) θεωρούν πώς η ψηφιακή τεχνολογία ενισχύει τη ανισότητα με τρείς τρόπους,187…. Υπάρχει πρόβλημα με τις θέσεις εργασίας;191…Ο Βολταίρος είπε ότι, η εργασία κρατά μακριά τρία μεγάλα κακά,την ανία,την ανηθικότητα και την ανάγκη..199.Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε πως η ΤΝ θα ξεπεράσει το ανθρώπινο επίπεδο 204…Δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί αν η ανθρωπότητα κατασκευάσει ΤΝ ανθρώπινου επιπέδου 239…θα συναντήσουμε διανοητές με διαφορετικές απόψεις 241…ως είδος βρισκόμαστε ήδη σε πορεία που οδηγεί στην κατασκευή των υποδομών που απαιτούνται για την απόλυτη δικτατορία ..291..αν η τεχνολογία δεν προχωρήσει πολύν πέρα από το σημερινό επίπεδο η Μητέρα Φύση θα μας οδηγήσει στον αφανισμό πολύ πριν κυλήσουν ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια…όπως είπε ο Τζών Μέιναρντ 295.. «Μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί..295…Οικονομολόγοι και Μαθηματικοί, έχουν διατυπώσει ωραίες εξηγήσεις βασισμένες στην θεωρία των παιγνίων για πως οι άνθρωποι βρίσκουν κίνητρα να διαπράξουν πράξεις που τελικώς προκαλούν καταστροφικά αποτελέσματα για όλους..296 ..Το πλήθος των αποικήσιμων γαλαξιών είναι περίπου 10 δισεκατομμύρια η ιδέα κατασκευής πυραύλου που δεν χρειάζεται να έχει καύσιμα…κινητήρας που θα σαρώνει τα ιόντα και θα τα χρησιμοποιεί ως καύσιμα του πυραύλου στον αντιδραστήρα σύντηξης που θα φέρει το σκάφος…338…η διαδικασία διάσπασης επιβραδύνεται όταν κάνουμε τακτικές παρατηρήσεις…348…το μέλλον του Σύμπαντος εξαρτάται από την πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας 350…οι φυσικές οντότητες αυτό-οργανώνονται με φυσικό τρόπο σε ιεραρχίες. εξουσίας που βρίσκονται σε ισορροπία Νας ,όπου η θέση κάθε οντότητας επιδεινώνεται αν αλλάξει η στρατηγική της 355… οι μελλοντικές μορφές ζωής θα έχουν ισχυρό κίνητρο να συνεργασθούν σε κοσμικές αποστάσεις 360…ζούμε σ’ένα Σύμπαν όμορφο που μέσα από μας αποκτά νόημα .οι φυσικοί νόμοι μπορούν να

αναδιατυπωθούν μαθηματικά ..κάθε φυσικός νόμος μπορεί να διατυπωθεί με δύο μαθηματικά ισοδύναμους τρόπους, είτε ως το παρελθόν που προκαλεί το μέλλον είτε ως φύση που βελτιστοποιεί μια ποσότητα, 377.. η φύση προσπαθεί να μεγιστοποιεί την εντροπία…..όταν ένας ζωντανός οργανισμός πεθάνει η εντροπία του αρχίζει να αυξάνεται 375… ο προφανής στόχος της φύσης είναι να αυξάνει την εντροπία, και ότι ο μακροπρόθεσμος στόχος η μεγιστοποίηση του θανάτου και της καταστροφής, με το ότι, « πιο πρόσφατες ανακαλύψεις, δίνουν αισιόδοξες προοπτικές. Καταρχήν η βαρύτητα συμπεριφέρεται διαφορετικώς από τις άλλες δυνάμεις και όπως φαίνεται, δεν θέλει να καταστήσει το Σύμπαν ….. ομοιόμορφο,αλλά να δημιουργεί περισσότερες και ενδιαφέρουσες συσσωματώσεις μάζας.Συνεπώς η βαρύτητα μεταμόρφωσε το πληκτικό και ομοιόμορφο πρώιμο Σύμπαν στον σημερινό κόσμο,που βρίθει από γαλαξίες άστρα και πλανήτες.Χάρις στην βαρύτητα βιώνουμε σήμερα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών που επιτρέπουν στην ζωή να ευδοκι μήσει,…κατοικούμε σ’ένα πλανήτη που απορροφά 6.000 βαθμούς Κελσίου.,ηλιακής θερμότητας..αποβάλλοντας μόλις .Δεύτερον…..πρόσφατες έρευνες ..δείχνουν ότι, η θερμοδυναμική προσδίδει …..στη φύση ένα στόχο πιό εμπνευσμένο από τον θερμικό θάνατο…τυχαίες ομάδες σωματιδίων προσπαθούν να αυτοοργανωθούν έτσι ώστε να απορροφήσουν ενέργεια από το περιβάλλον,…πολλλές φορές με την παραγωγή ωφέλιμου έργου…..η φύση φαίνεται να έχει ενσωματωμένο μέσα της, τον στόχο παραγωγής συστημάτων που αυτοοργώνονται,γίνονται διαρκώς πιο πολύπλοκα και θυμίζουν ζωή και αυτός ακριβώς ο στόχος είναι ενσωματωμένος στους…νόμους της φυσικής….Ο Σρέντιγκερ,επισήμανε ότι, χαρακτηριστικό ενός ζωντανού συστήματος, είναι ότι διατηρεί ή μειώνει την εντροπία του αυξάνοντας την εντροπία του περιβάλ λοντος….έτσι η ζωή διατηρεί ή αυξάνει την πολυπλοκότητά της,επιφέροντας μεγαλύτερη αταξία στο περιβάλλον.» οι νόμοι της φυσικής φαίνεται να δίδουν στα σωματίδια τον στόχο της αυτοοργάγνωσης τους έτσι ώστε να απορροφούν ενέργεια από το περιβάλλον με όσο το δυνατόν μεγαλύ τερη αποδοτικότητα 380,Ζωή ονομάζουμε το ότι από κάποιο σημείο και μετά μια συγκεκριμένη διάταξη σωματιδίων άρχισε να αντιγράφει τον εαυτό της τόσο καλά επ ‘αόριστον απορροφώντας ενέργεια και πρώτες ύλες από το περοβάλλον….381….κατά τον Δαρβίνο οι πιό αποτελεσματικοί αντιγραφείς επικρατούν…..η αντιγραφή βοηθά τον διασκορπισμό ,ένας πλανήτης που βρίθει από ζωή, διασκορπίζει πιο αποτελεσματικά την ενέργεια,άρα υπό μία έννοια ο κόσμος επινόησε τη ζωή για να φθάσει ταχύτερα στον θερμικό θάνατο….μολονότι η ζωή βελτιστοποίησε τους κατοίκους της με μοναδικό στόχο την αντιγραφή , πολλοί δαπανούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους όχι για παραγωγή απογόνων αλλά για άλλες δραστηριότητες….»περιορισμένη ορθολογικό ητα, ..383…..ένας ζωντανός οργανισμός είναι ένας φορέας περιορισμένης ορθολογικότητας ..δεν επιδιώκει έναν μοναδικό στόχο,αντιθέτως ακολουθεί εμπειρικούς κανόνες για το τι πρέπει να πράττει και ν’ αποφεύγει..πολλές φορές επαναστατούμε κατά των γονιδίων και στόχου της αντιγραφής των…επειδή είμαστε σχεδιασμένοι ως φορείς δράσης γονιδίων.. περιορισμένης ορθολογικότητας,πιστοί στα αισθήματά μας,παρόλο που ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε αποκλειστικά για να συμβάλει στην αντιγραφή των..δεν έχουμε αισθήματα που να σχετίζονται με γονίδιά μας 385…το Σύμπαν μας γίνεται διαρκώς πιο τελολογικό 387…η ευθυγράμμιση των στόχων της υπερνοήμονος ΤΝ με τους δικούς μας είναι σημαντική αλλά …παραμένει άλυτο πρόβλημα 391… δεν μπορούμε να προβλέψουμε ακριβώς τι θα συμβεί μετά από μια έκρηξη νοημοσύνης…σύμφωνα με την βασική ιδέα ,όποιοι και αν είναι οι απώτεροι στόχοι της,θα οδηγήσουν σε προβλέψιμους υποδεέστερους στόχους 396…οι αναδυόμενοι συνακόλουθοι στόχοι επιτάσσουν να μην δημιουργήσουμε συστήματα με υπερνοημοσύνη πριν λύσουμε το πρόβλημα της ευθυγράμμισης των στόχων ..που να τους διατηρούν 401…η κατανόηση της έσχατης φύσης της πραγματικότητας βοηθά στην επίτευξη των άλλων ηθικών στόχων ……είναι ανεύθυνο και δυνητικά επικίνδυνο να αναβάλλουμε την εξέταση των ηθικών ζητημάτων ..αφού δημιουργηθούν οι μηχανές υπερνοη μοσύνης με ευθυγραμμισμένους στόχους 405 Η κατανόηση της έσχατης φύσης της πραγματικότητας βοηθεί στην επίτευξη των άλλων ηθικών στόχων 406…. Η ανθρωπότητα σήμερα δεν ομοφωνεί στο πεδίο της ηθικής παρόλα αυτά συμφωνεί σε ορισμένες βασικές αρχές 407….Ο Στίβεν Πίνκερ υποστηρίζει πως η ανθρωπότητα γίνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια λιγότερο βίαιη και πιο συνεργάσιμη.414…. οι ανθρώπινες αξίες είναι πρωτόκολλο συνεργασίας 415…τις ερισσότερες φορές μπορούμε να αντιδράσουμε στα πράγματα πριν τα αντιληφθούμε συνειδητά, πράγμα που δείχνει ότι, η επεξεργασία των πληροφοριών δείχνει που ευθύνεται για τις ταχύτερες αντιδράσεις συντελείται ασυνείδητα( πρβλ..αντικείμενο κινούμενο προς το μάτι μας) ….δεν έχουμε ακόμη προσδιορίσει για το Σύμπαν μας κάποιο τελικό στόχο που να φαντάζει προσδιορίσιμος και ταυτοχρόνως επιθυμητός…δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι, κάποιοι απ αυτούς τους προσδιορίσιμους στόχους, θα είναι επιθυμητοί επειδή θα εγγυώνται την επιβίωση της ανθρωπότητας,419….φαίνεται ότι, οι άνθρωποι αποτελούν ένα ιστορικό ατύχημα και όχι τη βέλτιστη λύση για κάποιο καλά ορισμένο πρόγραμμα της φυσικής.Αυτό δείχνει να συνεπάγεται ότι, μια ΤΝ με υπερνοημοσύνη και ένα καλά ορισμένο στόχο θα μπορεί να βελτιώσει την επίτευξη του στόχου της εξαλείφοντάς μας 420 ..εγκεφαλικές μετρήσεις προβλέπουν μερικές φορές την απόφασή μας πριν συνειδητοποιήσουμε ότι, την έχουμε λάβει( αφορά την ελεύθερη βούληση) 448…τυπικά είναι αδύνατο να αντιληφθούμε τι θα αποφασίσουμε να κάνουμε σε ένα δευτερόλεπτο , σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο πράγμα που ενισχύει την αίσθηση ότι, διαθέτουμε ελεύθερη βούληση 468…δεν είναι το Σύμπαν που δίνει νόημα στα συνειδητά όντα ,αλλά αυτά είναι που δίνουν νόημα στο Σύμπαν 470..Ο Ντάυσον παρόλο που δέχεται ότι ,το Σύμπαν μας ήταν μάταιο, πιστεύει πως η ζωή του προσδίδει τώρα ολοένα και περισσότερο νόημα 471..η ΤΝ θα γεννήσει πιθανότατα σπουδαίες ευκαιρίες αλλά θα φέρει και δύσκολες προκλήσεις.Μιά στρατηγική που μάλλον θα βοηθήσει ..είναι η συνεργασία ,η κοινή δράση…ΠΡΙΝ προλάβει η ΤΝ να απογειωθεί για τα καλά. 502….αποτελούμαστε από σωματίδια τα οποία είναι αμιγώς μαθηματικές δομές,υπό την έννοια ότι, οι μοναδικές, τους, ιδιότητες είναι μαθηματικές,551…..τα πάντα είναι μαθηματικά, 561… δεν γνωρίζουμε βασικά πράγματα .Την φύση του χώρου για παράδειγμα 564…..ο χώρος δεν διαστέλλεται ομοιόμορφα,ο δικός μας γαλαξίας δεν διαστέλλεται καθόλου, 568…… To 1965 οι βρετανός μαθηματικός Ιρβιν Γκούντ έλεγε «…μια υπερνοήμων μηχανή, θα μπορούσε να σχεδιάσει ακόμη καλύτερες μηχανές.Θα συντελούνταν τότε….μιά «έκρηξη νοημοσύνης και η νοημοσύνη του άνθρώπου θα έμενε πολύ πίσω….» 16……Εμείς οι φυσικοί δεν γνωρίζουμε ακόμη σίγουρα τι προκάλεσε την Μεγάλη Εκρηξή μας,ή εάν ήταν…αυτή η αρχή των πάντων ή ..συνέχεια ενός προηγουμένου σταδίου….Στην αρχή υπήρχε φώς…….ομοιόμορφη σούπα στοιχειωδών σωματιδίων…..οι περισσότεροι φυσικοί δέχονται ότι, αμυδρά τυχαία ηχητικά κύματα προέκυψαν από τις λεγόμενες κβαντικές διακυμάνσεις,επειδή σύμφωνα με την γενική αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ,τίποτε δεν μπορεί να είναι εντελώς βαρετό και ομοιόμορφο….οι απόψεις ..κορυφαίων επιστημόνων διίστανται,άλλοι υποστηρίζουν ότι, πράγματι συμβαίνει αυτό,και η πραγματικότητα χωρί ζεται σε δύο παράλληλα σύμπαντα με διαφορετικές ιστορίες,ενώ άλλοι θεωρούν ότι, η εξίσωση του Σρέντιγκερ –ο υπέρτατος νόμος της κβαντικής κίνησης πρέπει να διορθωθεί .17…..21Εμείς οι φυσικοί δεν γνωρίζουμε τι προκάλεσε τη Μεγάλη έκρηξη…….όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα τα πράγματα έδειχναν ουσια στικά τα ίδια με μοναδική ενδιαφέρουσα δομή τα αμυδρά κύματα….οι περισσότεροι συμφωνούν με την αρχή αβεβαιότητας του Χάιζεμπεργκ ότι , τίποτε δεν μπορεί να είναι εντελώς ομοιόμορφο 45…μπορούμε να σκεφθούμε την ζωή, ως ένα αναπαραγόμενο σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών που η πληροφορία (το λογισμικό του) καθορίζει τόσο την συμπεριφορά του όσο και τα σχέδια του υλισμικού….Η ζωή ανταμείβει την ζωή που είναι αρκετά πολύπλοκη ’ώστε να προβλέπει και να εκμεταλλεύεται τις κανονικότητες στο περιβάλλον,άρα σε ένα ..πιό πολύπλοκο περιβάλλον η ζωή θα γίνει πιο πολύπλοκη και νοήμων,47….κανένας νόμος τής φυσικής δεν μας απαγορεύει να κατασκευάσουμε πιό ευφυείς μάζες από κουάρκ70…τα έσχατα όρια της ζωής στον κόσμο μας δεν ορίζονται από την νοημοσύνη αλλά από τους νόμους τής φυσικής 78…Το κίνημα της ωφέλιμης ΤΝ …το θετικό αποτέλεσμα δεν είναι εγγυημένο αλλά κάτι που πρέπει να διασφαλισθεί με σκληρή δουλειά πάνω στην έρευνα για την ασφάλεια της ΤΝ 81…45.Οσο το Σύμπαν συνέχιζε να διαστέλλεται τα άτομα ψύχονταν δημιουργώντας ένα ψυχρό σκοτεινό αέριο,,,,για 100 περίπου εκατομμύρια χρόνια…όταν η βαρυτική δύναμη κατάφερε να ενισχύσει τις τυχαίες διακυμάνσεις στο αέριο, σχηματίστηκαν άστρα και γαλαξίες που δημιούργησαν θερμότητα και φώς. 46…η ζωή είναι μια διαδικασία πού χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότη τα(ώστε να μπορεί να προβλέπει και να εκμεταλλεύεται κανονικότητες στο περιβάλλον) και την ικανότητα να αντιγράφεται(αναπαράγεται) , και να επεξεργάζεται πληροφορίες ..47..στάδια ζωής 1.0(βιολογικό στάδιο) το υλισμικό και λογισμικό εξελίσσονται,δεν σχεδιάζονται 2.0(πολιτισμικό στάδιο)…εξελίσσεται το υλισμικό,, το λογισμικό έχει σε μεγάλο βαθμό σχεδιασθεί…3.0(τεχνολογικό) η ζωή υφίσταται μια τελική αναβάθμιση ώστε να μπορεί να σχεδιάζει όχι μόνον το λογισμικό αλλά και το υλισμικό,έτσι που η ζωή να διαφεντεύει την μοίρα της ,απελευθερωμένη πλήρως από τα εξελικτικά δεσμά της 53… μια υπερ-ευφυής,ζάμπλουτη ΤΝ θα μπορούσε εύκολα να πληρώσει ή να χειραγωγήσει μυριάδες ανθρώπους, προκειμένου να εκτελέσουν τις προσταγές της…… η παρανόηση για τα ρομπότ σχετίζεται με τον μύθο ότι, οι μηχανές δεν μπορούν να ελέγξουν τους ανθρώπους..αν πάψουμε να είμαστε τα εξυπνότερα πλάσματα στον πλανήτη,ίσως πάψουμε να έχουμε και τον έλεγχο.75 νοημοσύνη είναι η ικανότητα επίτευξης πολύπλοκων στόχων κατά τον Τέγκμαρκ,για άλλους η ικανότητα για λογική,σχεδιασμό,συναισθηματική γνώση κλπ.Κατά το λεξικό της Οξφόρδης, η ικανότητα να αποκτάς και να εφαρμόζεις, γνώσεις και ικανότητες 84.. Το παράδοξο του Μόραβιτς κατά το οποίο μοιάζουν εύκολες οι αισθητοκινητικές εργασίες,χαμηλού επιπέδου, παρότι απαιτούν τεράστιους υπολογιστικούς πόρους, εξηγείται από το γεγονός ότι, ο εγκέφαλός μας κάνει τέτοιες εργασίες να δείχνουν εύκολες,επειδή τους αφιερώνει εντυπωσιακές ποσότητες προσαρμοσμένου υλικού,,για την ακρίβεια περισσότερο από το έν τέταρτο του εγκεφάλου. 88………….. Η πληροφορία μπορεί ν’αποκτήσει την δική της ζωή,να γίνει ανεξάρτητη από φυσικό της υπόστρωμα 95…Η μνήμη στον εγκέφαλο μας λειτουργεί πολύ διαφορετικά από τη «μνήμή»του υπολογιστή, όχι μόνο ως προς τη δόμηση, αλλά και ως προς τη χρήση. Ενώ σε έναν υπολογιστή ή σκληρό δίσκο ανακαλούμε μια μνήμη προσδιορίζοντας τη θέση στην οποία είναι αποθηκευμένη, στον εγκέφαλο μας ανακαλούμε μνήμες προσδιορίζοντας κάτι που σχετίζε ται με το τι είναι αποθηκευμένο. Κάθε ομάδα μπιτ στη μνήμη του υπολογιστή διαθέτει μια αριθμητική διεύθυνση — και προκειμένου να ανακαλέσει μια πληροφορία, ο υπολογιστής προσδιορίζει τη διεύθυνση στην οποία πρέπει να κοιτάξει, σαν, λόγου χάρη, να σας έλεγα, «Πηγαίνετε στη βιβλιοθήκη -μου, πάρτε το πέμπτο βιβλίο από τα δεξιά στο επάνω ράφι και πείτε μου τι λέει στη σελίδα 314»98…. Αντιθέτως, η ανάκληση από τον εγκέφαλο θυμίζει μηχανή αναζήτησης..:Προσδιορίζουμε μια πληροφορία ή κάτι σχετικό και την βλέπουμε να εμφανίζεται. Αν σας πω «να ζει κανείς ή να μην ζεί ,ή αν γκουγκλάρω την ίδια φράση, πιθανότατα θα εμφανισθεί φράση, «Να ζει κανείς ή να μη ζει, ιδού η απορία». Το ίδιο θα συμβεί ακόμη και αν χρησιμοποιήσω ένα άλλο τμήμα του παραθέματος,ή ακόμη και αν -αν αλλάξω τη σειρά των λέξεων. Αυτά τα μνημονικά συστήματα, ονομάζονται αυτοσυνειρμικά, επειδή λειτουργούν συνειρμικά και όχι προσδιορίζοντας κάποια διεύθυνση.

Σ’ένα διάσημο άρθρο που έγραψε το 1982, ο φυσικός Τζον Χόπφιλντ έδειξε πως θα μπορούσε ένα δίκτυο αλληλοσυνδεδεμένων νευρώνων να λειτουργήσει ως αυτοσυνειρμική μνήμη. Θεωρώ πως η βασική ιδέα είναι πολύ όμορφη, και ισχύει για οποιοδήποτε φυσικό σύστημα με πολλές διαφορετικές ευσταθείς καταστά σεις. Για παράδειγμα σκεφθείτε, μια μπάλα σε μια επιφάνεια με δύο πεδιάδες……. Ο Χόπφιλντ συνειδητοποίησε ότι ,ένα πολύπλοκο δίκτυο νευρώνων προσφέρει ένα ανάλογο τοπίο με πάμπολλα ενεργειακά ελάχιστα στα οποία μπορεί να ηρεμήσει το σύστημα και αργότερα, αποδείχτηκε ότι, για κάθε χίλιους νευρώνες μπορούμε να συμπιέσουμε 138 διαφορετικές μνήμες χωρίς να προκαλέσουμε μεγάλη σύγχυση…..Ενα φυσικό αντικείμενο μπορεί να θυμάται τις πληροφορίες. Η μνήμη στον εγκέφαλό μας λειτουργεί πολύ διαφορετικά από την μνήμη του υπολογιστή όχι μόνον ως προς την δόμηση αλλά και ως προς την χρήση…..σ’ένα υπολογιστή ανακαλούμε μια μνήμη προσδιορίζοντας τη θέση στην οποία είναι αποθηκευμένη….. ,στον εγκέφαλό μας ….,προσδιορίζοντας κάτι που σχετίζεται με το τι είναι αποθηκευμένο,…Η ανάκληση από τον εγκέφαλο θυμίζει μηχανή αναζήτησης:προσδιορίζουμε μια πληροφορία ή κάτι σχετικό με αυτήν και την βλέπουμε να εμφανίζεται …99… Ο υπολογισμός είναι ανεξάρτητος υποστρώματος 106… Μ’άλλα λόγια αυτό που λέμε υλισμικό (hardware) είναι η ύλη και λογισμικό το μοτίβο..Αυτή η ανεξαρτησία από το υπόστρωμα του υπολογιστή,συνεπάγεται ότι, η ΤΝ είναι εφικτή,δεν χρειάζεται σάρκα,αίμα ή άνθρακα. 108 Υπολογισμός είναι- ο μετασχηματισμός μιάς μνημονικής κατάστασης σε μια άλλη( η συνάρτηση των μαθηματικών)100… Ο υπολογισμός είναι ανεξάρτητος υποστρώματος 106…υλισμικό(hardware) λογισμικό το μοτίβο΄..Αυτή η ανεξαρτησία από το υπόστρωμα του υπολο γιστή,συνεπάγεται ότι η ΤΝ είναι εφικτή,δεν χρειάζεται σάρκα,αίμα ή άνθρακα. 108…Η ταχύτητα της τεχνολογίας διπλασιαζεται κατά τακτά χρονικά διστήματα,,..έχουμε μια εκθετική αύξηση…το βρεφικό μας Σύμπαν αυξήθηκε κάποτε εκθετικά,…έως ότου ένας κόκκος πιό μικρός από ένα άτομο, έγινε μεγαλύτερος από όλους του γαλαξίες που έχουμε δεί …Έτσι προχωράει και η τεχνολογία;110….Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι, ο διπλασιασμός πλησιάζει προς το τέλος του..Κανείς δεν μπορεί να το πεί με βεβαιότητα ….γνωρίζουμε όμως ότι, δεν βρισκόμαστε καθόλου κοντά, στα όρια που επιβάλλει η φυσική…Αρα ακόμη και αν θα συνεχίσουμε να διπλασιάζουμε την ισχύ των υπολογιστών κάθε δύο χρόνια θα χρειαστούν πάνω από δύο αιώνες για να φθάσουμε στο τελικό όριο. 111. Αρα ακόμη και αν θα συνεχίσουμε να διπλασιάζουμε την ισχύ των υπολογιστών κάθε δύο χρόνια θα χρειαστούν πάνω από δύο αιώνες για να φθάσουμε στο τελικό όριο. 111..η ΤΝ είναι εφικτή: ο εγκέφαλός μας περιέχει περίπου εκατό δισεκατομμύρια νευρώνες με εκατό τρισεκατομμύρια συνάψεις γιατί κάθε νευρώνας αλληλεπιδρά με χίλιους άλλους Το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή που με νίκησε στο σκάκι δεν έμαθε τίποτε από τα λάθη του αλλά απλώς εφήρμοσε μια συνάρτηση που σχεδίασε ο προγραμματιστής του 114… Ο εγκέφαλός μας περιέχει τόσους περίπου νευρώνες,όσα και τα αστέρια στον Γαλαξία μας σχεδόν 100.000.00.΄000.κατά μέσο όρο καθένας από αυτούς τους νευρώνες,αλληλοεπιδρά περίπου με χίλιους άλλους,μέσω των συνάψεων και η ισχύς αυτών των περίπου εκατό τρισεκατομμυρίων συνάψεων κωδικοποιεί τις περισσότερες πληροφορίες στον εγκέφαλό μας.115…Η εξέλιξη δεν ευνοεί τις απλές σχεδιάσεις που κατανοούνται εύκολα 118… .Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι ο διπλασιασμός πλησιάζει προς το τέλος του..Κανείς δεν μπορεί να πεί με βεβαιότητα ….γνωρίζουμε όμως ότι, δεν βρισκό μαστε καθόλου κοντά, στα όρια που επιβάλλει η φυσική… ….η εξέλιξη σε αντίθεση με τους μηχανικούς δεν ανταμείβει τις απλές σχεδιάσεις που κατανοούνται εύκολα,118….δεν έχουμε κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο εγκέφαλος μας…δεν έχουμε ένδειξη ότι, παραβιάζονται οι νόμοι της φυσικής 122Το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή που με νίκησε στο σκάκι δεν έμαθε τίποτε από τα λάθη του αλλά απλώς εφήρμοσε μια συνάρτηση που σχεδίασε ο προγραμματιστής του 114…Ο εγκέφαλός μας περιέχει τόσους περίπου νευρώνες,όσα και τα αστέρια στον Γαλαξία μας σχεδόν 100.000.00.΄000.κατά μέσο όρο καθένας από αυτούς τους νευρώνες,αλληλεπιδρά περίπου με χίλιους άλλους,μέσω των συνάψεων και η ισχύς αυτών των περίπου εκατό τρσεκατομμυρίων σηυνάψεων κωδικοποιεί τις περισσότερες πληροφορίες στον εγκέφαλό μας.115….η εξέλιξη σε αντίθεση με τους μηχανικούς δεν ανταμμείβει τις απλές σχεδίασεις που κατανοούνται εύκολα,118….δεν έχουμε κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει ο εγκέφαλος μας…δεν έχουμε ένδειξη ότι, παραβιάζονται οι νόμοι της φυσικής 122…….Είναι πιθανόν ποτέ οι μηχανές να μην κατορθώσουν να μας ανταγωνίζονται σε όλες τις γνωσιακές λειτουργίες…..Η ύλη μπορεί να διαταχθεί έτσι ώστε υπακούοντας στους νόμους της φυσικής,να θυμάται,να υπολογίζει και να μαθαίνει. δεν χρειάζεται να είναι βιολογική127….Είναι πιθανόν ποτέ οι μηχανές να μην κατορθώσουν να μας ανταγωνίζονται σε όλες τις γνωσιακές λειτουργίες…. Εδώ και ένα αιώνα το κόστος της τεχνολογίας της πληροφορίας υποδιπλασιάζεται σχεδόν κάθε δύο χρόνια..129..Υπάρχουν πολύ περισσότερες δυνατές θέσεις GO,από όσα τα άτομα στο Σύμπαν που σημαίνει ότι, αν προσπαθήσει κάποιος να αναλύσει όλες τις αλληλουχίες των μελλοντικών κινήσεων θα οδηγηθεί σε απόγνωση. …τι είναι αυτό που μας διαφοροποιεί από τις άλλες μορφές ζωής και τις μηχανές;…Οποιες απαντήσεις και αν δώσουμε ….είναι σαφές πώς η άνοδος της τεχνολογίας θα τις αλλάξει 131…όμως με την εξάσκηση (το σύστημα)συνέχισε να βελτιώνεται και σύντομα η μηχανή έγινε καλύτερη ….το σύστημα επινόησε μια εκπληκτική στρατηγική για μεγι στοποίηση της βαθμολογίας …Το σύστημα χαρακτηριζόνταν από ένα ανθρώπινο χαρακτηριστι κό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται 134.. Σε πείραμα που παραθέτει ο συγγραφέας η αναφερόμενη σ΄αυτό μηχανή, επινόησε μόνη της κάτι που δεν είχε διδαχθεί…..Η μηχανή είχε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται…ώστε τελικώς κατώρθωσε να ξεπεράσει τους δημιουργούς της………….. αυτό φαίνεται να το έκανε η μηχανή επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει περισσότερους πόντους.135 δεν υπάρχει κανένας λόγος που ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να διδαχθεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς,…Στον πραγματικό κόσμο τα ρομπότ έχουν επίσης την δυνατότητα να μάθουν να κολυμπούν χωρίς την βοήθεια του άνθρώπου…Για να επιταχύνουν…θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια της μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικό τητας…137…….η διαίσθηση και η δημιουργικότητα…βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά …η μηχανή AlphaGo απέδειξε ότι, έχει και τα δύο..138…Σε πείραμα που παραθέτει ο συγγραφέας η αναφερόμενη σ΄αυτό μηχανή, επινόησε μόνη της κάτι που δεν είχε διδαχθεί…..Η μηχανή είχε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό…είχε ένα στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται…ώστε τελικώς κατώρθωσε να ξεπεράσει τους δημιουργούς της………….. αυτό φαίνεται να το έκανε η μηχανή επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει περισσότερους πόντους …Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να δέχεται να διδαχτεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς, οπότε θα σημειώνει πρόοδο…..τα ρομπότ …θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια τής μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας.137….η μηχανή AlphaGο της DeepMind (πού κέρδισε ένα παιχνίδι πέντε παρτίδων με αντίπαλο τον κορυφαίο παίκτη Λι Σεντόλ) έχει και διαίσθηση και δημιουργικότητα 138… Υπάρχουν πολύ περισσότερες θέσεις Go από όσο τα άτομα στο Σύμπαν.139…δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141 139… το AlphaGo απέδειξε ότι, είχε διαίσθηση …. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141.. καθώς αναπτύσσουμε διαρκώς πιο ισχυρές τεχνολογίες θα φθάσουμε αναπόφευκτα σ’ένα σημείο όπου ακόμα και ένα ατύχημα θα μπορούσε να είναι τόσο ολέθριο ώστε να διαγράψει όλα τα ωφελήματα….όσο ισχυρότερη γίνεται η τεχνολογία τόσο λιγότερο θα πρέπει να στηριζόμαστε στην μέθοδο της δοκιμής και λάθους148…..Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στην αυτοματοποίηση και βελτίωση της διαδικασίας επαλήθευσης151….. … …….. κατά το τέστ Τιούριγκ μια μηχανή πρέπει να συνομιλήσει με έναν άνθρωπο τόσο καλά,ώστε να τον εξαπατήσει ότι –πρόκειται για άνθρωπο ….η ΤΝ επεξεργασίας γλώσσας έχει να διανύσει ακόμη πολύ δρόμο143…Η μερική τήξη ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στην Θρή Μάιλ οφείλεται στο ότι, η λυχνία προειδοποίησης που οι χειριστές πίστευαν ότι, έδειχνε αν μια βαλβίδα κρίσιμη για την ασφάλεια ήταν ανοικτή ή κλειστή, στην πραγματικότητα έδειχνε αν είχε σταλεί ένα σήμα για το κλείσιμο τής βαλβίδας,…..άρα υπάρχει θέμα βελτίωσης 158 ..Τι θα συμβεί εάν οι ρομποτικοί δικαστές, μολυνθούν ή χακαριστούν;Και τα δύο προβλήματα έχουν ήδη πλήξει τις ,μηχανές αυτόματης ψηφοφορίας .166 … Εκείνη την εποχή είχα γράψει κάποια δικά μου παιχνίδια για υπολογιστή,έτσι ήξερα καλά πως δεν ήταν δύσκολο να φτιάξεις ένα πρόγραμμα που θα μπορούσε να παίξει Breakout — ωστόσο, η ομάδα του DeppMind δεν είχε κάνει κάτι τέτοιο. Για την ακρίβεια, είχαν δημιουργήσει ένα σύστημα ΤΝ που δεν γνώριζε απολύτως τίποτε για το συγκεκριμένο παιχνίδι - ούτε και για κανένα άλλο, ούτε για εννοιες όπως παιχνίδι, ρακέτες, τούβλα ή τοίχος. Το μόνο που γνώριζε η ΤΝ τους ήταν πως μια μεγάλη λίστα με αριθμούς εισάγονταν στο σύστημα σε τακτά χρονικά διαστήματα: η τρέχουσα βαθμολογία -και μια μεγάλη λίστα με αριθμούς που εμείς (όχι όμως η ΤΝ) καταλαβαίναμε ότι, όριζε την απόχρωση κάθε διαφορετικού- τμήματος της οθόνης. Το σύστημα πήρε μόνο την εντολή να μεγιστοποιήσει τη βαθμολογία εξάγοντας, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αριθμούς που εμείς (όχι όμως η ΤΝ) θα αντιλαμβανόμαστταν ως κώδικες για τα πλήκτρα που έπρεπε να πατηθούν. Αρχικά, το σύστημα έπαιζε πραγματικά χάλια: πήγαινε την ρακέτα πέρα-δώθε με φαινομενικώς τυχαίο τρόπο και σχεδόν πάντα έχανε το μπαλάκι. Πριν περάσει πολλή ώρα, φάνηκε να καταλαβαίνει πως ήταν καλή ιδέα να μετακινεί τη ρακέτα προς το μπαλάκι, αν και πάλι δεν κατάφερνε να το χτυπήσει πάντα. Όμως με την . εξάσκηση συνέχισε να βελτιώνεται και σύντομα η μηχανή έγινε καλύτερη απ’ όσο ήμουν ποτέ εγώ, επιστρέφοντας πάντα το μπαλάκι ανεξαρτήτως της ταχύτητας του. Και τότε έμεινα πραγματικά με το στόμα ορθάνοιχτο: το σύστημα επινόησε μια εκπληκτική στρατηγική για μεγιστοποίηση της βαθμολογίας. Στόχευε πάντα τον τοίχο στην αριστερή άκρη του με σκοπό ν’ ανοίξει εκεί μια τρύπα, να περάσει από αυτήν το μπαλάκι και να εγκλωβιστεί, πηδώντας πλέον συνεχώς μεταξύ του πίσω μέρους του τοίχου και του συνόρου πίσω από αυτόν. Πραγματικά έξυπνο. Μάλιστα, αργότερα, ο Ντέμης Χασάμπης μού είπε πως οι προγραμματιστές του Deep Mind δεν γνώριζαν καν τό κόλπο, πριν τους το δείξει το σύστημα ΤΝ που οι ίδιοι είχαν κατασκευάσει. Σας συνιστώ να παρακολου θήσετε μόνοι σας το βίντεο στη διεύθυνση που παραθέτω.

Το επίτευγμα χαρακτηριζόταν από ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που πραγματικά με έβαλε σε σκέψεις: παρακολουθούσα το σύστημα ΤΝ που είχε έναν στόχο και μάθαινε να βελτιώνεται στην προσπάθεια να τον πετύχει, ώσπου τελικά κατάφερε να ξεπεράσει τους δημιουργούς του. Στο προηγούμενο κεφάλαιο ορίσαμε τη νοημοσύνη απλώς ως την ικανότητα επίτευξης πολύπλοκων στόχων, άρα από αυτή την άποψη το σύστημα DeepMind ανέπτυσσε υψηλότερη νοημοσύνη εκεί μπροστά στα μάτια μου (αν και μόνο αποκλειστικά στο συγκεκριμένο παιχνίδι,)

Οι άνθρωποι του DeepMind δημοσίευσαν λίγο αργότερα την μέθοδο και μοιράστηκαν τον κώδικα τους, εξηγώντας πως είχαν χρησιμοποιήσει μια πολύ απλή, ωστόσο πανίσχυρη ιδέα: την ενισχυντική μάθηση σε βάθος(deep reinforcement learning). Η βασική ενσχυτική μάθηση είναι μια κλασική τεχνική μηχανικής μάθησης εμπνευσμένη από την - συμπεριφοριστική ψυχολογία: η θετική ανταμοιβή ενισχύει την -‘ τάση μας να επαναλάβουμε κάτι — και το αντίστροφο –Όπως ακριβώς τα σκυλιά μαθαίνουν να κάνουν κόλπα επειδή αυτά αυξάνουν την πιθανότητα να πάρουν στο τέλος μια λιχουδιά από το αφεντικό τους, έτσι και η ΤΝ του DeepMind έμαθε να κινεί την ρακέτα για να χτυπάει το μπαλάκι, επειδή έτσι αυξάνονταν η πιθανότητα να κερδίσει γρήγορα περισσότερους πόντους,.Η ομάδα συνδύασε αυτή την ιδέα με τη μάθηση σε βάθος :εκπαίδευσαν ένα βαθύ νευρωνικό δίκτυο, από αυτά που είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, να προβλέπει πόσοι βαθμοί θα κερδίζονταν κατά μέσο όρο όταν πατιούνταν συγκεκριμένα πλήκτρα στο πληκτρολόγιο, και στη συνέχεια το σύστημα ΤΝ επέλεγε το πλήκτρο που το νευρωνικό δίκτυο υποδείκνυε ως το καλύτερο στη δεδομένη στιγμή.

Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία συμβάλλουν στην αίσθηση της αξίας που αισθάνομαι να έχω ως άνθρωπος, συμπεριέλαβα την ικανότητα για αντιμετώ πιση ενός ευρέος φάσματος άλυτων προβλημάτων- Αντιθέτως, η ικανότητα να παίζεις Breakout χωρίς να μπορεί να κάνεις οτιδήποτε άλλο συνιστά μια εξαιρετι κά περιορισμένη νοημοσύνη.. Για μένα, η πραγματική σημασία της καινοτομίας του DeepMind είναι πως η ενισχυτική μάθηση σε βάθος αποτελεί μια -εντελώς γενική τεχνική.,,,,,,,,,,,,,,,,,,Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανείς λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί τελικώς να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να διδαχθεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια των προγραμματιστών : το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς οπότε θα σημειώνει πρόοδο.

το σύστημα DeepMind ανέπτυσσε υψηλότερη νοημοσύνη εκεί, μπροστά στα μάτια μου (αν και μόνο αποκλειστικά στο συγκεκριμένο παιχνίδι). Στο κεφάλαιο συναντήσαμε αυτό που οι επιστήμονες των υπολογιστών ονομάζουν νοήμονες φορείς δράσεις: οντότητες που συλλέγουν πληροφορίες για το περιβάλλον,κι έπειτα τις επεξεργάζονται για να καθορίσουν την συμπεριφορά τους.) 135…Μετά την καινοτομία του DeepMind δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο ένα ρομπότ δεν μπορεί να αξιοποιήσει κάποια εκδοχή της ενισχυτικής μάθησης σε βάθος ώστε να δέχεται να διδαχτεί να περπατάει χωρίς την βοήθεια προγραμματιστών: το μόνο που χρειάζεται είναι ένα σύστημα που θα το πριμοδοτεί με βαθμούς,οπότε θα σημειώνει πρόοδο…..τα ρομπότ …θα εκτελούν πιθανότατα τα πρώτα στάδια τής μάθησης σε περιβάλλον εικονικής πραγματι κότητας.137….η μηχανή AlphaGο της DeepMind (πού κέρδισε ένα παιχνίδι πέντε παρτίδων με αντίπαλο τον κορυφαίο παίκτη Λι Σεντόλ) έχει και διαίσθηση και δημιουργικότητα 138…Υπάρχουν πολύ περισσότερες θέσεις Go από όσο τα άτομα στο Σύμπαν.139…δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ιδέα μιάς ΤΝ που δημιουργεί καλύτερη ΤΝ 141….. κατά το τέστ Τιούριγκ μια μηχανή πρέπει να συνομιλήσει με έναν άνθρωπο τόσο καλά,ώστε να τον εξαπατήσει ότι –πρόκειται για άνθρωπο ….η ΤΝ επεξεργασίας γλώσσας έχει να διανύσει ακόμη πολύ δρόμο143… Τι θα συμβεί εάν οι ρομποτικοί δικαστές,μολυνθούν ή χακαριστούν;Κι τα δύο προβλήματα έχουν ήδη πλήξει τις ,μηχανές αυτόματης ψηφοφορίας .166

(Μερικοί) θεωρούν πώς η ψηφιακή τεχνολογία ενισχύει τη ανισότητα.με τρείς τρόπους,187…. Υπάρχει πρόβλημα με τις θέσεις εργασίας;191…Ο Βολταίρος είπε ότι, η εργασία κρατά μακριά τρία μεγάλα κακά,την ανία,την ανηθικότητα και την ανάγκη..199.Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε πως η ΤΝ θα ξεπεράσει το ανθρώπινο επίπεδο 204…Δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί αν η ανθρωπότητα κατασκευάσει ΤΝ ανθρώπινου επιπέδου239…θα συναντήσουμε διανοητές με διαφορετικές απόψεις241…ως είδος βρισκόμαστε ήδη σε πορεία που οδηγεί στην κατασκευή των υποδομών που απαιτούνται για την απόλυτη δικτατορία ..291..αν η τεχνολογία δεν προχωρήσει πολύν πέρα από το σημερινό επίπεδο η Μητέρα Φύση θα μας οδηγήσει στον αφανισμό πολύ πριν κυλήσουν ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια…όπως είπε ο Τζών Μέιναρντ 295.. «Μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί..295…Οικονομολόγοι και Μαθηματικοί, έχουν διατυπώσει ωραίες εξηγήσεις βασισμένες στην θεωρία των παιγνίων για πως οι άνθρωποι βρίσκουν κίνητρα να διαπράξουν πράξεις που τελικώς προκαλούν καταστροφικά αποτελέσματα για όλους..296 ..Το πλήθος των αποικήσιμων γαλαξιών είναι περίπου 10 δισεκατομμύρια η ιδέα κατασκευής πυραύλου που δεν χρειάζεται να έχει καύσιμα…κινητήρας που θα σαρώνει τα ιόντα και θα τα χρησιμοποιεί ως καύσιμα του πυραύλου στον αντιδραστήρα σύντηξης που θα φέρει το σκάφος…338…η διαδικασία διάσπασης επιβραδύνεται όταν κάνουμε τακτικές παρατηρήσεις…348…το μέλλον του Σύμπαντος εξαρτάται από την πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας 350…οι φυσικές οντότητες αυτό-οργανώνονται με φυσικό τρόπο σε ιεραρχίες. εξουσίας που βρίσκονται σε ισορροπία Νας ,όπου η θέση κάθε οντότητας επιδεινώνεται αν αλλάξει η στρατηγική της 355… οι μελλοντικές μορφές ζωής θα έχουν ισχυρό κίνητρο να συνεργασθούν σε κοσμικές αποστάσεις 360…ζούμε σ’ένα Σύμπαν όμορφο που μέσα από μας αποκτά νόημα .οι φυσικοί νόμοι μπορούν να αναδιατυπωθούν μαθηματικά ..κάθε φυσικός νόμος μπορεί να διατυπωθεί με δύο μαθηματικά ισοδύναμους τρόπους,είτε ως το παρελθόν που προκαλεί το μέλλον είτε ως φύση που βελτιστοποιεί μια ποσότητα, 377.. η φύση προσπαθεί να μεγιστοποιεί την εντροπία…..όταν ένας ζωντανός οργανισμός πεθάνει η εντροπία του αρχίζει να αυξάνεται375… ο προφανής στόχος της φύσης είναι να αυξάνει την εντροπία, και ότι ο μακροπρόθεσμος στόχος η μεγιστοποίηση του θανάτου και της καταστροφής, με το ότι, « πιο πρόσφατες ανακαλύψεις, δίνουν αισιόδοξες προοπτικές.Καταρχήν η βαρύτητα συμπεριφέρεται διαφορετικώς από τις άλλες δυνάμεις και όπως φαίνεται, δεν θέλει να καταστήσει το Σύμπαν ….. ομοιόμορφο,αλλά να δημιου ργεί περισσότερες και ενδιαφέρουσες συσσωματώσεις μάζας.Συνεπώς η βαρύτητα μεταμόρφωσε το πληκτικό και ομοιόμορφο πρώιμο Σύμπαν στον σημερινό κόσμο,που βρίθει από γαλαξίες άστρα και ΄πλανή τες.Χάρις στην βαρύτητα βιώνουμε σήμερα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών που επιτρέπουν στην ζωή να ευδοκιμήσει,…κατοικούμε σ’ένα πλανήτη που απορροφά 6.000 βαθμούς Κελσίου.,ηλιακής θερμότη τας..αποβάλλοντας μόλις 3.Δεύτερον…..πρόσφατες έρευνες ..δείχνουν ότι, η θερμοδυναμική προσδίδει …..στη φύση ένα στόχο πιό εμπνευσμένο από τον θερμικό θάνατο…τυχαίες ομάδες σωματιδίων προσπαθούν να αυτοοργανωθούν έτσι ώστε να απορροφήσουν ενέργεια από το περιβάλλον,…πολλλές φορές με την παραγωγή ωφέλιμου έργου…..η φύση φαίνεται να έχει ενσωματωμένο μέσα της, τον στόχο παραγωγής συστημάτων που αυτοοργώνονται,γίνονται διαρκώς πιο πολύπλοκα και θυμίζουν ζωή και αυτός ακριβώς ο στόχος είναι ενσωματωμένος στους…νόμους της φυσικής….Ο Σρέντιγκερ,επισήμανε ότι, χαρακτηριστικό ενός ζωντανού συστήματος, είναι ότι διατηρεί ή μειώνει την εντροπία του αυξάνοντας την εντροπία του περιβάλλοντος….έτσι η ζωή διατηρεί ή αυξάνει την πολυπλοκότητά της,επιφέροντας μεγαλύτερη αταξία στο περιβάλλον.» οι νόμοι της φυσικής φαίνεται να δίδουν στα σωματίδια τον στόχο της αυτοοργάγνωσης τους έτσι ώστε να απορροφούν ενέργεια από το περιβάλλον με όσο το δυνατόν μεγαλύ τερη αποδοτικότητα 380,

Ζωή ονομάζουμε το ότι από κάποιο σημείο και μετά μια συγκεκριμένη διάταξη σωματιδίων άρχισε να αντιγράφει τον εαυτό της τόσο καλά επ ‘αόριστον απορροφώντας ενέργεια και πρώτες ύλες από το περοβάλλον….381….κατά τον Δαρβίνο οι πιό αποτελεσματικοί αντιγραφείς επικρατούν…..η αντιγραφή βοηθά τον διασκορπισμό ,ένας πλανήτης που βρίθει από ζωή, διασκορπίζει πιο αποτελεσματικά την ενέργεια,άρα υπό μία έννοια ο κόσμος επινόησε τη ζωή για να φθάσει ταχύτερα στον θερμικό θάνατο….μο λονότι η ζωή βελτιστοποίησε τους κατοίκους της με μοναδικό στόχο την αντιγραφή πολλοί δαπανούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους όχι για παραγωγή απογόνων αλλά για άλλες δραστηριότητες….»πε ριορισμένη ορθολογικότητα,..383…..ένας ζωντανός οργανισμός είναι ένας φορέας περιορισμένης ορθολογικότητας ..δεν επιδιώκει έναν μοναδικό στόχο,αντιθέτως ακολουθεί εμπειρικούς κανόνες για το τι πρέπει να πράττει και ν’άποφεύγει..πολλές φορές επαναστατούμε κατά των γονιδίων και στόχου της αντιγραφής των…επειδή είμαστε σχεδιασμένοι ως φορείς δράσης γονιδίων.. περιορισμένης ορθολογικό τητας,πιστοί στα αισθήματά μας,παρόλο που ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε αποκλειστικά για να συμβάλει στην αντιγραφή των..δεν έχουμε αισθήματα που να σχετίζονται με γονίδιά μας 385…το Σύμπαν μας γίνεται διαρκώς πιο τελολογικό 387…η ευθυγράμμιση των στόχων της υπερνοήμονος ΤΝ με τους δικούς μας είναι σημαντική αλλά …παραμένει άλυτο πρόβλημα 391… δεν μπορούμε να προβλέψουμε ακριβώς τι θα συμβεί μετά από μια έκρηξη νοημοσύνης…σύμφωνα με την βασική ιδέα ,όποιοι και αν είναι οι απώτεροι στόχοι της,θα οδηγήσουν σε προβλέψιμους υποδεέστερους στόχους 396…οι αναδυόμενοι συνακόλουθοι στόχοι επιτάσσουν να μην δημιουργήσουμε συστήματα με υπερνοημοσύνη πριν λύσουμε το πρόβλημα της ευθυγράμμισης των στόχων ..που να τους διατηρούν 401…η κατανόηση της έσχατης φύσης της πραγματικότητας βοηθά στην επίτευξη των άλλων ηθικών στόχων ……είναι ανεύθυνο και δυνητικά επικίνδυνο να αναβάλλουμε την εξέταση των ηθικών ζητημάτων ..αφού δημιουργηθούν οι μηχανές υπερνοη μοσύνης με ευθυγραμμισμένους στόχους 405 Η κατανόηση της έσχατης φύσης της πραγματικότητας βοηθεί στην επίτευξη των άλλων ηθικών στόχων 406…. Η ανθρωπότητα σήμερα δεν ομοφωνεί στο πεδίο της ηθικής παρόλα αυτά συμφωνεί σε ορισμένες βασικές αρχές 407….Ο Στίβεν Πίνκερ υποστηρίζει πως η ανθρωπότητα γίνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια λιγότερο βίαιη και πιο συνεργάσιμη.414…. οι ανθρώπινες αξίες είναι πρωτόκολλο συνεργασίας;;;415…τις περισσότερες φορές μπορούμε να αντιδράσουμε στα πράγματα πριν τα αντιληφθούμε συνειδητά πράγμα που δείχνει ότι η επεξεργασία των πληροφοριών δείχνει που ευθύνεται για τις ταχύτερες αντιδράσεις συντελείται ασυνείδητα( πρβλ..αντικείμενο κινούμενο προς το μάτι μας) ….δεν έχουμε ακόμη προσδιορίσει για το Σύμπαν μας κάποιο τελικό στόχο που να φαντάζει προσδιορίσιμος και ταυτοχρόνως επιθυμητός…δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι κάποιοι απ αυτούς τους προσδιορίσι μους στόχους, θα είναι επιθυμητοί επειδή θα εγγυώνται την επιβίωση της ανθρωπότητας,419….φαίνεται ότι οι άνθρωποι αποτελούν ένα ιστορικό ατύχημα και όχι τη βέλτιστη λύση για κάποιο καλά ορισμένο πρόγραμμα της φυσικής.Αυτό δείχνει να συνεπάγεται ότι, μια ΤΝ με υπερνοημοσύνη και ένα καλά ορισμένο στόχο θα μπορεί να βελτιώσει την επίτευξη του στόχου της εξαλείφοντάς μας 420 ..εγκεφαλικές μετρήσεις προβλέπουν μερικές φορές την απόφασή μας πριν συνειδητοποιήσουμε ότι, την έχουμε λάβει( αφορά την ελεύθερη βούληση) 448… τυπικά είναι αδύνατο να αντιληφθούμε τι θα αποφασίσουμε να κάνουμε σε ένα δευτερόλεπτο , σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο πράγμα που ενισχύει την αίσθηση ότι, διαθέτουμε ελεύθερη βούληση 468…δεν είναι το Σύμπαν που δίνει νόημα στα συνειδητά όντα ,αλλά αυτά είναι που δίνουν νόημα στο Σύμπαν 470..Ο Ντάυσον παρόλο που δέχεται ότι ,το Σύμπαν μας ήταν μάταιο,πιστεύει πως η ζωή του προσδίδει τώρα ολοένα και περισσότερο νόημα 471..η ΤΝ θα γεννήσει πιθανότατα σπουδαίες ευκαιρίες αλλά θα φέρει και δύσκολες προκλήσεις.Μιά στρατηγική που μάλλον θα βοηθήσει ..είναι η συνεργασία ,η κοινή δράση…ΠΡΙΝ προλάβει η ΤΝ να απογειωθεί για τα καλά. 502….αποτελούμαστε από σωματίδια τα οποία είναι αμιγώς μαθηματικές δομές,υπό την έννοια ότι, οι μοναδικές, τους,ιδιότητες είναι μαθηματικές,551…..τα πάντα είναι μαθηματικά, 561… δεν γνωρίζουμε βασικά πράγματα .Την φύση του χώρου για παράδειγμα 564…..ο χώρος δεν διαστέλλεται ομοιόμορφα,ο δικός μας γαλαξίας δεν διαστέλλεται καθόλου, 568…

18.a-Max Termark «Το Μαθηματικό Σύμπαν μας» Τραυλός 2015(Our

Mathematical Universe-(My Quest for the Ultimate Nature of Reality 2015)

Max Erik Tegmark is a Swedish-American physicist and cosmologist. He is a

professor at the Massachusetts Institute of Technology and the scientific director of

...

Institutions?: ?MIT

Fields?: ?Cosmology?, ?physics

Max Termark «Το Μαθηματικό Σύμπαν μας» Τραυλός 2015(Our Mathematical Universe-(My Quest for the Ultimate Nature of Reality 2015)

Max Erik Tegmark is a Swedish-American physicist and cosmologist. He is a professor at the Massachusetts Institute of Technology and the scientific director of ...

Institutions‎: ‎MIT

Fields‎: ‎Cosmology‎, ‎physics

… το ατόφιο ατσάλι είναι ως επί το πλείστον κενός χώρος( ο πυρήνας που συνιστά το 99.5% της μάζας του καταλαμβάνει μόνον το0.0000000000001 το όγκου του), μας δίνει την αίσθηση του στερεού σώματος, επειδή οι ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις που συγκροτούν τους πυρήνες στις θέσεις τους είναι πολύ ισχυρές, . …τα υποατομικά σωματίδια μπορούν.. να βρίσκονται ταυτοχρόνως σε διαφορετικές θέσεις.16…—οι απόψεις ..κορυφαίων επιστημόνων διίστανται,άλλοι υποστηρίζουν ότι πράγματιι συμβαίνει αυτό,και η πραγματικότητα χωρίζεται σε δύο παράλληλα σύμπαντα με διαφορετικές ιστορίες,ενώ άλλοι θεωρούν ότι η εξίσωση του Σρέντιγκερ –ο υπέρτατος νόμος της κβαντικής κίνησης πρέπει να διορθωθεί .17…Η παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στις φυσικές επιστήμες είναι ένα μυστήριο(Eugene Wigner)..21…Ο Πλάτων είχε δίκαιο..η σύγχρονη φύση της πραγματικότητας δεν είναι αυτή που φαίνεται 23…ο

Μαθηματικά, μαθηματικά παντού!

Τα πολυσύμπαντα, οι παράλληλοι Κόσμοι, η ζωή, η εξωτερική και η εσωτερική πραγματικότητα, η αρχή και το μοιραίο τέλος του Σύμπαντος, η Μεγάλη Έκρηξη και οι Φυσαλίδες Θανάτου, η αυτεπίγνωση και τα συναισθήματά μας... τα πάντα είναι μαθηματικές δομές που περιγράφονται από μαθηματικές εξισώσεις.

Το Σύμπαν μας είναι μαθηματικά - τίποτε άλλο!

------------------------------------------------------------------- 19 Lawrence M.Krauss « Η πιο μεγαλειώδης ιστορία που ειπώθηκε ποτέ…μέχρι σήμερα Τραυλός» 2018(..The Greatest Story ever told-So far- 2017)

Αυτό που είναι πιο δύσκολο να δείς είναι αυτό που πραγματικά υπάρχει John Alec Maker 11Ως οδηγός για την κατανόηση του κόσμου η Βίβλος είναι θλιβερά αντιφατική και απηρχαιωμένη…μεγάλα τμήματά της ελάχιστα απέχουν από την χυδαιολογία 12—κοσμική αλαζονεία ,,κρύβεται στην καρδιά του ισχυρισμού,ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε μόνον και μόνο για να υπάρξουμε εμείς…η κβαντική μηχανική στην καλύτερη περίπτωση αντίκειται στην διαίσθηση και στην χειρότερη δυσκολεύουν σε αφάνταστο βαθμό την κατανόησή μας,13..Η ύπαρξή μας δεν είχε προκαθορισθεί,αλλά δείχνει να οφείλεται σε ‘ένα περίεργο ατύχημα ,,ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν κρύβει κάποιο προφανές σχέδιο 15 Απ.ό,τι φαίνεται βαθιά στον εγκέφαλό μας είναι εγγεγραμμένη μια ανάγκη για ένα αφήγημα που υπερβαίνει την ύπαρξή μας 16 … Είναι αδύνατο να κατανοήσουε αυτόν τον κρυμμένο κόσμο με διαισθητικές αντιλήψεις που θα βασίζονται αποκλειστικά στις ‘άμεσες αισθητηριακές εμπειρίες 17…δεν αποκλείεται αυτός ο σκοτεινός χώρος της μαύρης τρύπας, να κρύβει μια πύλη προς ένα άλλο σύμπαν αποσυνδεδεμένο από το δικό μας 23. .Ωποτε οι επιστημονικοί ισχυρισμοί προβάλλουν ως αναμφισβήτητοι υπονομεύουν ουσιαστικά την επιστήμη 28,,Η Θρησκεία ..στο δυτικό κόσμο μπορεί να θεωρηθεί μητέρα των δυτικών επιστημών 37…Τα κινούμενα φορτία δημιουργούν μαγνητικό πεδίο,αλλά ένα μαγνητικό πεδίο δεν μπορεί να δημιουργήσει ηλεκτρικό πεδίο χωρίς να κινείται ,αρκείαπλώς να μεταβάλλεται 55…Το φώς είναι ηλεκτρομαγνητικό κύμα 62…Αδύνατο να επαληθεύσουμε πειραματικά μια κατάσταση απόλυτης ηρεμίας …Αν τα παράθυρα του αεροπλάνου είναι κλειστά τότε δεν μπορούμε με πείραμα που θα εκτελέσουμε μέσα στο αεροπλάνο,να συμπεράνουμε αν κινείται ή όχι 65,.Ι διαστολή του χρόνου είναι πραγματική …χωρίς αυτή δεν θα είχαμε ανιχνεύσει τα μιόνια στη Γή Το μιόνιο κινείται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός και διανύει περίπου 300 μέτρα πριν διασπασθεί.Αλλά αυτά που κατακλύζουν την Γή, διανύουν περίπου 20 χιλιόμετρα από την ανώτερη ατμόσφαιρα όπου παράγονται μέχρι τους μετρητές Γκάιγκερ στη Γή.Αυτό χάρις στα «εσωτετικά ρολόγια» των μιονίων, που χτυπούν βραδύτερα το ρολόγια μας στη Γή, 10 έως 100 φορές βραδύτερα απ΄όσο αν θα χτυπούσαν αν παράγονταν από την ηρεμία σ’ένα εργαστήριο στη Γή 84 …Η θεωρία της σχετικότητας είναι θεωρία των απολύτων.Οι μετρήσεις του χώρου και του χρόνου μπορεί να είναι υποκειμενικές,αλλά οι μετρήσεις του χωροχρόνου είναι καθολικές και απόλυτες 92.. Στις πολύ μικρές κλίμακες δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την φύση διαισθητικά να έχουμε μια φυσική εικόνα 95 Στο πείραμα του Thomas Young όταν στέλνουμε στην οθόνη ένα ηλεκτρόνιο κάθε φορά, έχουμε πάλι συμβολή,ωσάν το ηλεκτρόνιο να συμβάλλει με τον εαυτό του,ωσάν το ηλεκτρόνιο να ακολουθεί διαφορετικές διαδρομές ταυτοχρόνως ορισμένες από τις οποίες περνούν μέσα από μια σχισμό και ορισμένες από την άλλη.,,δεν μπορεί κανείς δηλαδή να υποστηρίξει ότι, το ηλεκτρόνιο διέρχεται από τη μία σχισμή ή από την άλλη, Αντιθέτως δεν περνάει από καμία και την ίδια στιγμή διέρχεται και από τις δύο.101.. Το φως συμπεριφέρεται και ως κύμα και ως σωατίδιο’,ανάλογα με τις συνθήκες που επιλέγει κανείς για να το μετρήσει 103.. Ο Einstein ήταν ο πρώτος που εχρησιμοποίησε πιθανοκρατικά επιχειρήματα για να περιγράψει την φύση της ύλης.. 107.Ο ίδιος υπεστήριξε ότι, στην κβαντική μηχανική,η έννοια της αιτιότητας καταρρέει άρα κατά τόν ιδιο ο Θεός παίζει ζάρια … Το Σύμπαν δεν χρειάζεται κανένα αίτιο για να υπάρχει,αλλά απλώς άρχισε να υπάρχει από το τίποτε.Το φώς που χρησιμοποιείτε για να διαβάσετε: ηλεκτρόνια σε θερμά άτομα, φωτόνια-φωτόνια που δεν υπήραν πριν εκπεμφθούν εκπέμπονται αυθορμήτως και χωρίς κανένα αίτιο,..Γιατί να ζητούμε λοιπόν αίτιο για το Σύμπαν;108 Το φώς δεν διαδίδεται πάντοτε ευθύγραμμα 126.Στην κβαντική μηχανική οι ακτίνες φωτός και τα ηλεκτρόνια δεν συμπεριφέρονται σαν να ακολουθούν μια μόνο τροχιά, από ένα σημείο στο άλλο –ακολουθούν ταυτοχρόνως όλες τις δυνατές διαδρομές.Καθε τροχιά έχει συγκεκριμένη πιθανότητα να μετρηθεί,και η κλασσική τροχιά του ελάχιστου χρόνου παρουσιάζει την μεγαλύτερη πιθανότητα από τις άλλες.127 Ένα ηλεκτρόνιο ακολουθεί κάθε δυνατή τροχιά μεταξύ δύο σημείων εφόσον δεν το παρατηρώ .Οταν το παρατηρήσω για μικρό διάστημα δεν αποκλείεται να παρατηρήσω μια αλλόκοτη συμπεριφορά μη κλασσική.128…Δυνατή η αυθόρμητη συμπεριφορά ζευγών σωματιδίου-αντισωματιδίου,από τον κενό χώρο αρκεί να εξαυλώνονται τόσο γρήγορα ώστε η σύντομη ύπαρξή της να μην μπορεί να μετρηθεί 130..Καθε δευτερόλεπτο πάνω από 400 χιλιάδες δισεκατομμύρια νετρίνα διαπερνούν το σώμα μας….Χωρίς την ασθενή αλληλεπίδραση (των νετρίνων)δεν θα παράγονταν ο Ηλιος 171..Κατοπτρική και αρνητική ομοτιμία 195.. Τα πρωτόνια πρέπει να έχουν έναν απίστευτο μεγάλο χρόνο ζωής …στο σώμα μας υπάρχουν πολύ περισσότερα από ένα διεσεκατομμύριο δισεκατομμύρια πρωτόνια 342…Το Χιγκς υπάρχει όπως προφανώς και ένα βαθμωτό πεδίο υποβάθρου,που απλώνεται σε όλο τον χώρο του Σύμπαντος,προσδίδοντας μάζα στα σωματίδια και παράγοντας τα χαρακτηριστικά του Σύμπαντος που παρατηρούμε. 364..

- --------------------------------------------------

… το ατόφιο ατσάλι είναι ως επί το πλείστον κενός χώρος( ο πυρήνας που συνιστά το 99.5% της μάζας του καταλαμβάνει μόνον το0.0000000000001 το όγκου του), μας δίνει την αίσθηση του στερεού σώματος, επειδή οι ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις που συγκροτούν τους πυρήνες στις θέσεις τους είναι πολύ ισχυρές, . …τα υποατομικά σωματίδια μπορούν.. να βρίσκονται ταυτοχρόνως σε διαφορετικές θέσεις.16…—οι απόψεις ..κορυφαίων επιστημόνων διίστανται,άλλοι υποστηρίζουν ότι πράγματισυμβαίνει αυτό,και η πραγματικότητα χωρίζεται σε δύο παράλληλα σύμπαντα με διαφορετικές ιστορίες,ενώ άλλοι θεωρούν ότι η εξίσωση του Σρέντιγκερ –ο υπέρτατος νόμος της κβαντικής κίνησης πρέπει να διορθωθεί .17…Η παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στις φυσικές επιστήμες είναι ένα μυστήριο(Eugene Wigner)..21…Ο Πλάτων είχε δίκαιο..η σύγχρονη φύση της πραγματικότητας δεν είναι αυτή που φαίνεται 23… Μαθηματικά, μαθηματικά παντού!

19.- Lawrence M.Krauss “

:The most beautiful theory of all time

General relativity has been hailed as humanity’s finest intellectual accomplishment,at once a scientific theory and an art form of breathtaking legance. It entwines space, time, matter and force in an ingenious system of equations. Unlike many theories of physics, which are built in stages from the bottom up, general relativity springs whole from a few grand overarching principles, such as requiring that all physical properties must be independent of the co-ordinates used to describe them.

Geometrical forms are sculpted from space itself by the arrangement of matter and energy. There is no actual force of gravity as Newton proposed, only restless, evolving geometry through which matter churns and light glides. The blandness of Newton’s immutable void is replaced by a concept of space as a vibrant, dynamic entity, stretching and shrinking, twisting and curving, pulsating and convulsing, and vibrating in energy-transporting undulations that ripple out across the universe at the speed of light (see ‘Gravitational waves’, p. 41). And general relativity works brilliantly. More than a century after Einstein presented his masterpiece, not a single observation has contradicted it. 34…Einstein’s general theory of relativity predicts that a planet spinning in otherwise empty space will bulge round the equator ..on account of its rotation ,even the absence of any “ fixed” stars”……And although we cannot meaningfully speak of the speed of space, the acceleration of an object in empty space still makes sense…..But few physicists and cosmologists toggle back and forth between thinking of some sort of stuff,(as did Newton) one day and as “nothing there ,the

next. 35 WHAT IS THE SHAPE OF SPACE Gravity really does warp space….37 Einstein …used his general theory of relativity to predict that the sun’s gravity would warp space and shift the apparent position of the stars.( confirmed by Eddington -1919) 38….Black holes produce enormous space warps ,leading to ….effects on surrounding light sources.. Einstein realized that the warping or curving of space ….would also affect the shape of the universe as a whole …40… the more matter ,the stronger the gravitational grip and 42 the smaller, the universe.. When Einstein learned about the expansion of the universe he abandoned the fudge factor ( his greatest blunder)…the irony: decades later ..astronomers found that Einstein’s fudge factor was needed in a somewhat different context….According to general relativity the shape of an expanding space depends on how much matter is present: high density universe curves space positively(inwards) low..negatively (outwards) if the curvature is zero(as it is) the number of galaxies should increase like the cube of the distance. 44….Saying that the universe is flat we do not mean it is like a pancake ,…we mean that the geometry of space obeys the rules of Ευκλείδη .45 EXPLAINING THE COSMIC BIG FIX …If the universe began with a little bang ,it would quickly fallen on itself under the weight of all its material. The bigger the ban ,the longer it could endure before collapsing, or the universe to last for billion of years , the bang had to be exactly big enough given the gravitational pull of all the cosmological material. But that’s not all .The afterglow of the early universe comes to us for about 380.000 years after the big bang. At that time ,light have travelled no more than 380.000 light years in any direction, which - viewed in our perspective 13,8 billion years later, covers a region of the sky about 10 across. But the CMB is uniform across the whole sky - even regions on the opposite of the universe have the same temperature. If no physical process can operate faster than light ,why are these regions ,which have seemingly never been in contact or able to influence each other ,equally hote There was nowhere near 46 enough time for heat to flow between these regions to even out the temperature. It’s another of those balanced pins problems: to achieve such an exquisite degree of orchestration, the initial conditions at the big bang would have to be arranged with nuanced perfection by the Great Cosmic Marksman. It looks like a fix.Scientists, being instinctively wary of Cosmic Marksmen : or any other form of Fixer, have long sought to find a physical mechanism to explain the apparently contrived nature of the universe. In the 1970s, cosmologists looked to the kitchen for inspiration. If you pour hot water willy-nilly on gravy powder it forms a lumpy, inhomogeneous mess. But if you pour carefully and stir vigorously, the gravy is homogenized by frictional effects. Perhaps the universe exploded into being in a mess, then smoothed itself out by frictione Detailed calculations showed that friction helps, but not much. No cosmic Spoon is big enough or fast enough to do the job.

That was pretty much the way things stood in the 1970s. But then along came a completely new theory in 1980. Suppose the initial explosion was indeed shambolic, but a split second later the universe abruptly leapt in size by a huge amount, as if it had taken a sudden deep breath. As a result, all the irregularities would be quickly smoothed out, just as inflating a balloon removes all the crinkles. No mixing would be necessary. To distinguish this sudden dramatic burst from common-or-garden expansion the former was dubbed inflation. Inflate for long enough and space will flatten out in the same way that the curvature of a balloon decreases with size.

The inflationary universe scenario explains a lot, and soon became adopted as the party line among professional cosmologists, a status it retains to this day, but it is not without 47 its problems. Chief among these is deciding what drove the frenetic inflationary burst. A huge pulse of antigravity would explain it, like the fudge factor that Einstein invented, but enormously stronger, and transitory, operating for just a brief moment. Cosmologists have invoked an ‘inflaton’ field to do the job, but nobody is sure what it is — it’s just a made- up answer beyond the reach of known physics.

There’s also an exit problem. How did inflation - runaway- accelerating expansion — slow down and morph into the traditional hot big bang picture in which the explosives expanding universe slams on the brakes and deceleratese The theory says the energy pent up in the inflaton field was dumped into the universe as heat, the remnant of which we see today in the CMB. But getting the exit phase to work- properly is hard, and some of the suggestions look almost as much of a fix as simply positing an ultra-smooth big bang from the outset.

Cosmologists are all agreed on this point: inflation enables a universe to balloon into existence without the need for any input energy. Alan Guth, the originator of the inflationary theory, described the universe as «‘the ultimate free lunch» Over time, it became popular to say that, with inflation, the universe can come into being from nothing, and therefore its origin is fully explained. But this exaggerated claim rests on obfuscation around the word ‘nothing’. As we shall see in Chapter 20, there is a great deal else required to give a complete account of cosmic existence.48 MOST OF OUR UNIVERSE IS MISSING…..The whole universe is made of more or less the same material..Stars are composed mostly of hydrogen and helium, the two main elements that were coughed out of the big bang. The heavier elements……………were produced by nuclear reactions …..49 …Massive stars live fast and die young …the first stars were superstars of a hundred solar masses or more…..When our solar system formed four and a half billion years ago, it scooped up a potpourri of..stellar detritus …More prosaically we are made of nuclear ash….It now seems that all the chemical elements …make up only a tiny fraction of the mass of the universe.The rest is something else…..50….There is no agreement on what the majority of the unseen material is ..51. Dark matter greatly outweighs normal matter but it does not in fact make most of the mass of the universe. Added together normal and dark matter represent only about a third of the total. As to the rest, the mystery deepens….52 WHAT IS DARK ENERGY The ancient structure known as Stonehenge…a considerable puzzlement … over how it came to be constructed.. levitatione..53.. Einstein fudged a type of levitation –antigravity ..to prop up the universe….it seems that cosmic acceleration…has overwhelmed the brake…The dark energy -antigravity ..is a faint remnant of inflation ..Why should space possess energy, if it is emptye There is a fundamental reason why, which has to do with…quantum mechanics. In the 1930s it dawned on physicists that there is not such thing as true emptiness .Even in a region of space devoid of all permanent residents (atoms,subatomic particles) 54--------------

E = me2

Even non-scientists know this famous equation, which links energy E, mass m and the speed of light c. It follows from the rule that nothing cn travel faster than light, a key prediction of Einstein’s theory of relativity. What happens if you try to break the light barrier, for example by using a huge particle accelerator machine, like the famous Large Hadron Collider (LHC) near Geneva — a 27-kilometre ring-shaped underground tube in which counter-rotating high-energy proton beams are brought into head-on collisione Couldn’t one simply make the circulating particles move faster and faster until they exceed the speed of lighte Actually, no. When the collider starts up, most of the energy fed to the protons does indeed increase their speed. But as the speed of light is approached, the particles become progressively more massive (i.e. heavier). The machine has to work harder and harder to gain additional speed.

It’s a case of diminishing returns. At fall power, almost all the input energy goes into making extra mass and very little into extra speed. According to the theory of relativity, no amount of input energy could rush the particles through the light barrier. The best the LHC can do is reach 99.9999 per cent of the speed of light. This illustration shows that energy can be manifested as both speed and mass; the formula E - me2 quantifies how much mass a given amount of energy represents.

And it works backwards: mass is a source of energy. Because c (the speed of light) is such a big number, very little mass is worth a lot of energy. For example, just one

gram of mass, if fully converted into electricity, will power the average middle-class household for several years.

--------there remains an irrepressible traffic of temporary residents .particles that flit in and out of existence for the briefest duration ,bubbling up from the void into half reality only to dissolve away again almost immediately. But these “”virtual particles” leave behind subtle traces.,..confirmed by experiments…vacuum seethes with energy ,,,and where goes energy there goes mass…..a billion cubic kilometer of empty space contains about seven micrograms of dark energy …In general relativity mass (=energy)is just one of the several physical properties that generate gravity. Another is pressure….the mechanical ..effect of which is that it produces a gravitational pull of attraction …The extra contribution from pressure gives radiation the edge over ordinary gas when it comes to gravitating power and for few thousand years after the big ban when 56 the heat was so intense ,it was radiation that dominated the gravitational pull on the universe –that is ,the braking effect on the rate of expansion –out weighing everything else.

When it comes to empty space, you might think that a void should have a pressure of precisely zero atmospheres ,but doesn’t. It’s very slightly less, by about a hundred trillionth of an atmosphere in fact. To sum it up in a phrase: Space sucks.

If pressure = gravity, then suction = antigravity. It turns out that the antigravity of dark suction beats the gravity of dark energy by a factor of three, so antigravity wins. The upshot is that space repels itself. Even if the universe were nothing but empty space, it would expand, swelling without limit, doubling its own volume every few billion years. This, by the way, is the secret of the free-lunch in- inflationary universe . Self-repelling space is a cosmic perpetual motion machine, yielding as much universe as you like ,with no need for any input energy. All it needs is a trigger, and away you go.

Although the account I have given may very well be the correct explanation for the accelerating universe, nobody knows how to calculate the actual quantity of quantum energy that is surging through space to produce the minuscule but all-important negative pressure. The numbers I quoted above come from astronomical observations, not theory. A straightforward calculation using quantum physics yields absurd answers. Some calculations estimate dark energy to be 120 powers of 10 too big! In reality, you can cook up any answer you like. At cosmology conferences, scientists place ‘the dark energy problem’ high on the list of cosmic mysteries to be solved, and routinely is one of the toughest challenges to theoretical physics.58

WHERE DARK MATTER COMES FROM In the case of Dirac equation the solutions correspond to various possible state of the electron, for example in orbit about an atom or just moving freely with a certain energy..Dirac found 59..that for ever choice of energy there two solutions to his equations Only one was to describe the electron..he guessed that his equations was telling of the existence of a type of anti-world ,in which for every state of an electron there is a corresponding state of an “anti-electron( the opposite electric charge)..He was right. Carl Anderson : 1932 positron…60…Today the antiparticles of all known particle of matter have been discovered …If matter runs into antimatter then both vanish in a shower of gamma rays….. some mixing of material is always occurring in the galaxy and astronomers don’t see any of the telltale gamma rays that occur when matter and antimatter collide. If there is antimatter over there , it can’t be more than a smidgeon….. Making matter as such isn’t actually a mystery; it happens all the time ……61….Controlled matter creation occurs in particle accelerator machines ….when process like these create new particles ,they are always accompanied by the right complement of antiparticles…….since there was plenty of heat energy in the big bang the appearance of matter at that time is no surprise..But that still leaves us with the problem of the missing antimatter. 62 ..an interesting philosophical question: .Why are there any asymmetries in the laws of nature. The universe would be altogether simple if everything was 65 balanced ,although there be no stars or planets But it is possible one could have one’s cake (or rather one’s universe) and eat that too ,if the observed imbalance in our universe is compensated for elsewhere….66 Beauty is in the eye of the beholder ,so perhaps a little asymmetry also has aesthetic appeal;67 Spin Now here’s something to make your head spin. Dirac’s equation predicts that electrons spin like tiny tops. All electrons do it at exactly the same rate, unceasingly: it’s intrinsic to their nature. But the equation also says there’s something really weird about intrinsic spin compared to, say, a gyroscope or the spinning Earth. If you hover over the North Pole and look down, you see the Earth spinning anticlockwise.

If a cosmic giant tipped the planet upside down before your eyes, you would now find yourself looking down on the South Pole and Earth would be turning clockwise. Roll the planet round another half-turn and all would be restored. Nothing confusing about that. Electrons, however, behave quite differently when rotated through one complete revolution (360°): they don’t come back to where they started. You have to roll them right around twice (i.e. through two complete revolutions, or 720°) for them to return to their starting state. Physicists can actually test this property using magnetic fields to rotate electrons. It’s as if these point-like particles possess a double view of the world. Just as some people are colour-blind and miss the full splendour of the world about us, so humans are ‘geometry-blind’ and can see only half of reality.

GRAVITY CONQUERS ALL..If a burned out star has matter exceeding Chand rasekhar’s limit(: 1.44 solar masses),it ..undergoes a spectacular convulsion ,collapsing and imploding at the same time : the core implodes in a tiny fraction of a second ,while the rest of the star gets 69 blasted into space in a…supernova….One possible fate of the core is to form a neutron star ,in which the..atoms are crushed by gravity into a ball of neutrons about the size of a city. 70…More massive stars end their days by totally collapsing to black holes…It was proved that such an object could exist and form from the transformation of a dying star….In 1972 the first black hole –a stellar remnant in the constellation of Cygnus was discovered. …Some stars can undergo total gravitational collapse 71 WARPED TIME AND BLACK HOLES ..Not only space be warped ,but time can too.72..Einstein predicted that gravity slows time 73 On he surface of a neutron star…gravity would-be slowed by about 30% relative to Big Ben. 74 black holes are tiny by astronomical standards : a 10 solar mass one ,for example has a radius of only about 30 kilometers.75 About “hole”. So much for ‘black’; what about ‘hole’e Inside the event horizon, even outwardly directed light gets pulled inwards,towards the centre. Light tries to get away but is dragged back by the enormous gravity. Matter can’t go faster than light, so no material in the universe is stiff enough to remain at a fixed radius ,when light itself is hauled inwards . It stands still only in relation to a distant clock. For you, the in-falling observer, nothing weird happens to time, or to a travelling clock you take along for the ride. But if you compare your clock readings with, say, those back on Earth, you would certainly notice a huge and escalating discrepancy as you plunge to oblivion. Actually, the inferred time warp would be the least of your problems. The intense and varying gravity would rip you to shreds before you even entered the black hole, an effect often described as ‘spaghettification’.

Many black holes are the collapsed remnants„ of stellar cores, as Chandrasekhar foretold, but there are also super- massive black holes at the centers of galaxies; nobody is sure how these formed. The Milky Way, for example, contains a black hole with a mass equivalent to about 2 million solar masses, while the galaxy M87 has a monster equivalent to 6.4 billion suns. These awesome objects have notoriously voracious appetites and will vacuum up anything — stars, gas, dust, other black holes — that venture too close. But they are messy eaters. The ingestion events are so turbulent and violent that a huge amount of energy gets released as the tormented material churns about and swirls down the hole. Some of this energy is swallowed by the black hole itself, but a large fraction spews out into space, often blasting surrounding material into narrow high-energy jets. In March 2020, the largest such explosion ever recorded was detected coming from a giant cluster of galaxies about 390 million light years away in the constellation of Ophiuchus. The energy of that single momentary burst was equivalent to a hundred billion times the energy output of the sun over its entire lifetime. Violent outbursts like these make black holes 76 look like explosive sources of matter rather than sinks …But far from facilitating the birth of matter ,they spell its death 77 IS TIME TRAVEL POSSIBLE According to the theory of relativity traveling 78 through time is not impossible. It provides a way to leap into the future and is much easier . not only gravity but speed has he effect of slowing time. (Einstein 1905)…When the LHC propels protons to 99.9999% of the speed of light ,it generates a time warp so big, that a second of a proton corresponds to about two hours in the lab.79….it is not possible to use warp speed to go to the future and then come back again to now, by the same means ,because that would entail going both forward and backwards in time And the physics of visiting the past turns out to be more problematic than going to the future.. (grandfather paradox) The question of travelling into the past is murky .Godel produced a solution of Einstein’s equations describing a universe that did allow observes to travel into their own past. Although physically possible Godel’s example …needed the whole universe to be rotating…..but we know now that if it was rotating ,even at a snail’s pace, it would show up in the CMB 81. Unrealistic though it was, Godel’s solution served to demonstrate that general relativity does indeed allow causality- busting time loops in principle. Over the years, other scenarios have been discovered that permit backward-in-time travel, the most well-known of which is the wormhole in space. Wormholes are like tunnels or star

gates linking distant places to form a shortcut — similar to a black hole, but possessing a way out as well as a way in. Both black holes and wormholes have powerful gravitational fields that warp time, but whereas a black hole is a one-way journey to nowhere, an astronaut could traverse a wormhole and come out in another part of the galaxy, a scenario imaginatively depicted in the science- fiction movie Contact. If the intrepid astronaut then dashed home the conventional way — by crossing the space between the stars — she could complete a loop in space that would also be a loop in time, thus becoming a temponaut astronaut.

Although black holes are common, nobody has ever detected a wormhole and it could be they don’t exist, or, more relevantly, cannot exist. Even though general relativity doesn’t outlaw wormholes or time travel, quantum physics might, for example by creating an instability in the quantum vacuum . Stephen Hawking once proposed what he called a Chronology Protection Hypothesis, stating that, in practice, time loops could never form — ‘making the world safe for historians,’ he quipped. To date, however, nobody has proved chronology protection, and the disturbing possibility of time loops remains on the ‘maybe’ list. 82 WHAT IS THE SOURCE OF TIME’S PUZZLING ARROW. In the absence of time travel we have to confront the reality that the past is a done deal;….There us a curious thing : the future is open and we retain the power to shape it. 83 The arrow of time here is clear: random disruption turns order into disorder…all systems have a natural tendency to grow messier ,to degenerate and decay.84 …The universe was much more ordered in the past.. …extremely high ordered... exactly ordered the arrow of time would have stalled because perfection persists. ravity would have nothing to get its teeth into. But the nascent universe was not 100% perfect…a mere 0.001% variation in temperature … The splodges betray a minute eparture from perfection …85….. Clumping is gravity’s gift to the cosmos.Without clumping we wouldn’t be here, for gravity sculpts the element-forming stars, the habitable planets, the orderly structure of the solar system. But, like a petulant god, the creator is also the destroyer.( GAK” Brahma Visnou Siva e)Gravity is remorseless, tirelessly awaiting its next victim, as Chandrasekhar foretold. The sun’s life-sustaining stability is the result of a temporary hang-up, a multi-billion-year quiescent interlude in which fuel is squandered to combat the crushing effects of gravity, a titanic tussle that gravity will ultimately win.

Being irreversible, gravitational clumping, like the flow of heat from hot to cold, represents a type of entropy increase. The end point of gravity’s tendency to pull things together is the black hole. Paradoxically, black holes are at one and the same time perfectly ordered and perfectly disordered. Their geometry is extremely simple and symmetric. On the other hand, they swallow and obliterate everything that comes their way. Black holes seemingly eat all forms of order, erasing its memory. If Earth and its human cargo were sucked into a black hole, the only record of our erstwhile existence would be the increase in the black hole’s mass. The fire of Alexandria at least left the ashes of the books. If the big bang had coughed out black holes instead of smooth gas. there would have been no cosmic order, no life, no library of Alexandria…Gravity the incubator and annihilator of the habitable order, is also the source of time’s pervasive arrow. The time asymmetry that distinguishes yesterday for tomorrow……. 86 But where did that smoothness come from .One possible explanation is an appeal to the tiny violation of time-reversal symmetry in certain hard-to-discern particle processes….. Did the very particles of the universe themselves come with their own inbuilt arrow, which somehow projected itself on to the entire cosmos in the torrid aftermath of the big bange Maybe, but in my view not very likely. Far and away the most popular explanation for the smooth start to the universe is the inflationary scenario …. A burst of antigravity-propelled expansion in the first split second creates precisely that almost, though not quite perfect, uniformity. But that’s still not the end of the trail, because the universe has to get itself into an inflationary state at the outset. How did that come aboute The scientific community is still very far from reaching a consensus on these thorny issues. All that can be said for certain, is that one of the most fundamental properties of the physical world — that tomorrow is different from yesterday — still lacks a full explanation. 87 THE BLACK HOLE PARADOX, the black holes not totally black ,they glow with radiant heat … they slowly shrink and finally explode out of existence …….The death of a star ..marks the birth of a black hole but a subtle record of the …lingers on …to produce a continuous flux of energy ….. Until the death of the black hole….89. The puzzle: Since nothing can get out of a black hole the quanta of heat radiation have to be created outside the event horizon. But how energy derives from the interior of a holee.The explanation : Negative energy( :in quantum physics it can be less than zero) flows into the black hole…the ingoing negative energy causes the black hole to lose total mass and shrink ….the radiation flows away into the depths of the universe. 91 The problem: What about the stuff that fell into the black holee... QM : information is never lost .General relativity: it is.Quantum black holes require both theories ,so what gives when a black hole shrinks to vanishing speck …..e Hawking: Belief that over that ,universe may seem that beneath it all, lies a harmonious mathematical unity-perhaps even a theory of everything 92 A THEORY OF EVERYTHING: that would describe all possible observations 93 Atomism is a basically a correct account of the structure and behavior of matter. But Atomism’s influence extended well beyond of form and transformation for it suggested that the best way to understand a physical object or system is to smash it apart and see what is made of( : reductionism- though it is short of giving a complete account of the world) 94…the plethora of attributes physicists assign to their particles …reflects the elaborate mathematical organization of the subatomic world 95 FOSSILS FROM THE COSMIC DAWN….The CBM…is what is left of the glow present at about 380.000 years after the big bang 104 …The universe was an opaque fiery plasma before that point…..At one second after the big bang ,it is calculated, the universe was too hot for nuclei to exist. 105…Many of the known features of nature and the list of subatomic particles have no rhyme or reason …Maybe there really is a reason…..The same might be true for the masses of subatomic particles 108 CAN THE UNIVERSE COME FROM NOTHINGe 2 explanations for cosmic existence 1.The universe popped from nothing. 2.Something always existed 111. The holy grail of quantum gravity The twentieth century’s greatest triumphs in physics were quantum Mechanics and Einstein’s general theory of relativity. Unfortunately, the two theories are incompatible.Quantum mechanics successfully accounts for the workings of three of the four fundamental forces. It describes electromagnetism especially brilliantly, by treatingthe force between charged particles as due to the exchange of photons — quantized packets of light. Not so for gravity. You can attempt to apply quantum mechanics to

gravity in the same way, by considering the exchange of ‘gravitons’ - hypothetical quanta of the gravitational field. But calculations based on general relativity soon run into trouble, yielding an unending series of infinite or meaningless answers. There have been many ingenious attempts to circumvent this problem by modifying the theory of gravity, string theory being one such approach.A further difficulty is that, even with a theory that yields finite answers, the effects of quantum gravity are likely to be incredibly small and hard to detect. On general grounds, physicists expect significant quantum effects of gravity to manifest themselves on a tiny length scale of 10-33 centimeters, often called the Planck length after Max Planck, who first defined it. The Planck length is twenty powers of ten smaller than a proton and is the scale at which strings operate in string theory. The corresponding timescale is 10-43 seconds — the Planck time. Assuming this expectation is correct, it implies that at these ultra-microscopic dimensions, space itself would be profoundly different, perhaps forming a maelstrom of complex foam.

When a black hole evaporates to a Plank size (10-³³centimeters’) its behavior is likely to change in important ,but as yet unknown ways. Likewise in the absence an agreed workable theory of quantum gravity we can say vry little about the behavior of the universe before the Plank time (10-⁴³ seconds)

Hartle and Hawking …demonstrated …the possibility of giving an account., entirely within the frame of physical laws of a universe that has a finite age, yet for which no miraculous or singular first event was involved. If that essential idea can be made to work ,we could follow the historical record back to the epoch when the time simply evaporated away… , ….That would be the end of history. 115…….cosmologists started suggesting that the big bang was not the beginning of the of time after all.116 HOW MANY UNIVERSES ARE THERE e …Many cosmologists..think there is an infinity of universes ..,scenario that happens naturally in the inflationary theory. -----Is the universe a fake ? In 1641, the philosopher Rene Descartes floated the notion that the universe might be a fake, conjured up by a cunning and malicious demon to deceive us. The basic idea has been revived recently in light of artificial intelligence and ever more lifelike virtual reality. If you believe consciousness is a product of physical processes then, given sufficient resources, it must be possible to simulate those processes in a computer and to create a fake virtual world for the simulated beings to inhabit, as in The Matrix series of movies. Many scientists and philosophers find this plausible. So how can we be sure that our universe is real, and not a simulation on somebody’s super-duper computere The idea gives an intriguing twist to the multiverse theory: given that fake universes are far easier to make than real ones, the fakes might well outnumber the genuine articles, so that most conscious beings will in fact be living in a simulation.122 THE GOLDILOCKS ENIGMA Erupted after a group of scientists claimed to have found hidden meaning in the fine details of the laws of physics. ( : the place of human beings in the great cosmic drama) The problem began in the 1950s,when Hoyle was trying to 123 work out how carbon –life giving element- was made inside the stars by nuclear collision At first it seemed possible –There was no way a carbon nucleus could form from the fusion of two lighter nuclei. But as carbon is an abundant element there had to be a reaction pathway. Hoyle guessed there must exist a happy coincidence in… the arrangement of the nuclear states that enabled the carbon to form from simultaneous encounters of three helium nuclei. Experiment proved he was right. It seemed as if a super-intellect had been monkeying with the laws of physics…As the list of propitious coincidences grew, scientists became uneasy. Like in the story of Goldilocks, our universe seems to be ‘just right’ for life. It looks too much like divine providence, another Big Fix. Then a convenient explanation came to hand: the multiverse 124 ..My own feeling is that…a multiverse doesn’t explain everything….Why the multiverse etc..here may be no end to this ontological paper trail. 126. WHAT’S EATING THE UNIVERSE Eridanus …is far colder than it should be .Its origin remains a mystery…Astronomers have long accepted that the universe we can see…is being slowly …eaten by super-massive black holes lurking in the centries of galaxies….they see in that of a much larger scale blemish in the very structure of the cosmos, 127One idea : The universe might eat itself from the inside out. This could happen at any time ,on account of a general feature of quantum systems.128 ARE WE ALONEe...no scientific evidence to answer the question. 134.Christian Duve “” The emergence of life is a cosmic imperative. But plenty of scope for disagreement….At the heart o the problem.: complete ignorance of the process that turned non life into life (GAK life always existed ?) 135. IS YET, IN OUR BACKYARDe Any detection of … technology in planetary scale is beyond our current capacities . 137 my guess : more likely to encounter robotic surrogates than biological organisms…Conclusion: whatever intellectual prizes might be stored in an artificial mega brain they would lie beyond our realm of understanding 139.WHY AM I LIVING NOW Dirac: Physics supplies a fundamental unit of time 11040.( The it takes for light to cross the nucleus of an atom )duration 2 it is about the ratio of the electric to the

gravitational attraction in a hydrogen atom.,the combined force between the proton and its orbiting electron. …Dirac: If gravity was ten million times stronger 100 yards after the big bang than it is today ,then the two numbers would have mashed at both epochs .So Dirac proposed that gravity slowly weakens over time in order to keep the two big numbers always in lockstep..142 Robert Dicke : ..Life is now.There could no be life 100 years after the big bang…it was then too hot for organic chemistry….There was almost no carbon (life-giving element) around. ..life cannot arise in the universe until at least one generation of stars have lived and died,and disseminated its manufactured carbon around the galaxy. So Dicke found the answer :143 hinges only on the ratio of those two forces .i.e. .In other words : the lifetime of a star in atomic units ,will simply by reason of basic physics .. be the ratio of the two forces. Dicke also pointed : that life would struggle to survive in the very far future….the epoch of the universe in which carbon-based life can exist is bracketed by the life time of first generation of stars and the dwindling population op stars in the far future . therefore the habitable epoch of cosmic history will lie between one and a few stellar life times ( : the ratio of the electric to gravitational forses.10⁴⁰ Even if the present cosmic epoch represents peak sentience here still could be thinking joyful beings of some sort inhabiting the universe of billion of years to come……..But probably not forever 146 THE FATE OF OUR UNIVERSE. Humans have a peculiar fascination with eschatology ….The same equations that describe how the universe evolved into the present state from the big bang. can be extrapolated into the far future to determine its likely fate 147 …The black holes are not ..the final state.Hawking : they generate a faint glow of …heat…if universe continues to expand the cosmic background temperature will eventually fall any given black hole temperature. At that moment black hole will start to lose more energy than it gains ,as a result of which its mass will go down and it will shrink in T.150 Hawkin’s equation: if the black hole loses mass,so M gets smaller . ,temperature gets bigger….The BH will shrink faster > gamma rays+ assortment of subatomic particles.. Radiation from black hole >(mainly) photons+neutrinos +gravitons ..Dark matter …accelerates empty out ,process. The ultimate end state for such a universe is a total void at 10-28 degrees above absolute zero. that being-according to QM the irreducible temperature dark energy…..it is possible to the universe > big crunch ,If so 151 the things within it ..less rosy. The temperature rises.. causing to stars to explode…Matter squeezed…The final state uncertain.154 IS THERE A MEANING TO IT ALL mathematics which is a rational construct of the human mind is also found to align with the deep order of nature….Successful prediction is only one facet of the role of mathematics .Another is understanding …..Physists often refer to “ curve fitting” as simply matching up data with the mathematical function that best fits with that function having any broader linkage with a law or a deeper set of concepts 156…It seems to me that if we can extract sense from nature then there must be something sense in nature…..157…Even if nature has a straightforward mathematical subtext there is no reason why humans should capable of comprehending it…….if there is no rational coherent scheme beneath 158 the surface phenomena ,if things “just are”…then the success of the scientific enterprise is totally enigmatic. …If we accept that the entire scientific enterprise rests on a deeper layer of rational order ,then the biggest of all questions discussed in this book is the pressing question whether science will ever advance to the point we can fully grasp that deeper layer.159 WHAT IS‘NEW ON THE COSMIC HORIZON The ambitious project to explain the universe is still in progress,……we are in dark about a vast slice of time about 400.000 until half a billion years after the big bang(: Dark Age).. 160 The fate of the universe hangs on the question whether the acceleration of the expansion of the universe is constant or increasing …..microcosm and macrocosm are intimately linked….the crucial asymmetry between matter and antimatter is not completely explained.161….the key to the universe came with the realization that the physical world is mirrored by mathematical world 163 The assumption that the laws are immutable can be challenged….the reversed –time radio waves are not impossible …….undermining the rational basis of cause and effect……..cause and effect break down at singularities (: points of infinity density and gravitational curvature representing a boundary or edge of space and time)164 ..there is no guarantee that the human intellect has the ability to complete the glorious program of explanation and unification .

… 20.- Καραποστόλης Μούσες εναντίον Σειρήνων

(Ο γόνιμος άνθρωπος σ ‘έναν άγονο κόσμο)

Πατάκη 2018

Κάποιες στιγμές….Αναγνωρίζεις …τον πόθο να δώσεις σε κάτι πνοή,-δεν ξέρεις σε τι-που θάθελες να πιστεύεις ότι, σ΄έχει ανάγκη και περιμένει να λάβει την δική αναντικατάστατη θέρμη.13…..Για να φύγει κανείς από το αδιέξοδο(μάταιο να εξεγερθεί,ταπεινωτικό να συναινέσει ) χρειάζεται τύχη και προσπάθεια; 14……….Αν ήρθαμε στη ζωή,για να ζήσουμε με οποιονδήποτε τρόπο,τότε δεν εξηγείται ότι τόσο συχνά τυραννιόμαστε από την αμφιβολία σχετικά με το ποιοι είμαστε και ποιοι θα μπορούσαμε να είμαστε. 35…..Οταν ανιχνεύει κανείς εκείνο που δεν έχει ψεγάδι,φαίνεται σαν να θωρακίζεται απέναντι στη φθορά 47….Δεν απαιτώ από τον καθένα να γίνει αγέρω χος καπετάνιος.Ανάμεσα όμως στο να κουμαντάρεις όπως μπορείς το σκάφος σου και στο να δέχεσαι να γίνεις άθυρμα των ρευμάτων υπάρχει απόσταση Εκεί στο ενδιάμεσο μπορεί κανείς να σκεφθεί, και να βασισθεί στο γεγονός,ότι ,οι απώλειες που ενσκήπτουν δεν είναι συνήθως χωρίς κάποια αντιστάθμιση…. Κανένα κουσούρι δεν είναι απόλυτα αρνητικό. 57.. Η ποικιλομορφία του κόσμου,…εγγράφεται και στο εσωτερικό του ατομικού οργανισμού 60….Οι μετριόφρονες αντέχουν περισσότερο στις συμφορές από τους επηρμένους.80.. όσα συμβαίνουν δεν είναι και τόσο σκόρπια και ασύνδετα μεταξύ τους,όσο δείχνουν από πρώτη ματιά 86…Βίος ανεξέταστος ου βιωτός ανθρώπω ..δεν είναι ζωή για ανθρώπους αυτή που δεν συνοδεύεται από διάθεση για έρευνα 87…το πιο αρρωστημένο πράγμα είναι να θεωρείς φυσικό να έχεις έσοδα από δουλειές που δεν έκανες. 97…Σε ορισμένες στιγμές η συνένωση των ανθρώπων και ακόμη περισσότερο η συσπείρωση του έχει μεγαλύτερη σημασία από την επιτυχία της πράξης τους 107…….Οποτε δρώ λοιπόν είναι για να προκαλέσω αναταράξεις στην εσώτερη διάταξη των στοιχείων του κόσμου 111……….Το κακό χρειαζόταν για να δείξει το καλό, την πυγμή του.115………Ηταν σαν να όφειλαν να γίνουν όλα σύμφωνα με ορισμένες προδιαγραφές επειδή το Σύμπαν το θέλησε κι εγώ το θέλησα ,επειδή το Σύμπαν κι εγώ συμπέσαμε. 119………….Αρχίζοντας κανείς κάτι καινούργιο τονώνεται από το αίσθημα ότι κυριαρχεί για ένα διάστημα πάνω στις πιθανότητες………….Ετσι οι «δοκιμαστές»,γίνονται συνεχιστές της ζωής,ανεξάρτητα του τι πετυχαίνουν με τις επιδιώξεις τους.122………Το μερίδιό μας είναι να πράξουμε ό,τι μπορούμε βασιζόμενοι πού ; ………..Τελικά στην επιθυμία μας ..οι πράξεις μας να βρούν μιά αμοιβαιότητα ανάμεσα σε μας και το άγνωστο.140……οι μυστικοπαθείς Ασιάτες έχουν καταλήξει στο ότι, η λογική είναι καταδικασμένη να παραπαίει μές στην μερικότητα 152……………..η γλώσσα και μαζύ της η σκέψη αδυνατούν να κλείσουν μέσα στα σύμβολα και τους ορισμούς τους, την απώτερη πραγματικότητα 153………..οι οπαδοί του Ζεν μέσα από την αυτοπειθάρχηση και τον σιωπηλό εξτρεμισμό της άσκησης αναμένουν να ξετιναχθεί το ¨Αυτό» 154….το θέμα είναι κατά πόσον το αυθόρμητο μπορεί να υπερακοντίσει το συνειδητό εγώ 155…………..Για μένα το «Αυτό» είναι μια ανώνυμη οντότητα υπαρκτή μέν αλλά ακατάληπτη 157.Απέναντι στην διάσπαση που επικρατεί,στον χείμαρρο των εντυπώσεων, δεν υπάρχει άλλη άμυνα από το να ιεραρχείς τα παρατηρούμενα 171…………….Η ενότητα θα ήταν…η εκλεκτότερη τροφή.Είναι η μόνη ιδεα που μας δίνει ασφάλεια και τατόχρονα μας σπιρουνίζει.172……..Το ενιαίο είναι μια Ηπειρος που μας περιμένει 173………Όχι αναχώρηση από τα εγκόσμια..επανατο ποθέτηση μέσα στο Σύμπαν…Κάποιοι περιμένουν το γρήγορο κέρδος και παζαρεύουν την ζωή τους γι΄αυτό.Γύρισε την πλάτη στην θανάσιμη αυτή αγοραπωλησία. 178………Η εργασία είναι το κατεξοχήν πεδίο όπου η πράξη θέτει το δυσκολώτερο στοίχημα: Να ανυψωθεί πάνω από την ύλη περνώντας μέσα από την ύλη. Συμμετοχή είναι να παίρνεις μέρος σ αυτόν τον αγώνα που δίνει το ανθρώπινο γένος για να κρατήσει το ποιόν του που είναι το πνεύμα του.211…..πρέπει να ξανατεθεί το ζήτημα της χαράς μέσα στον κόπο,212……Για την σχέση στις εργασιακές σχέσεις, πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο κοινής επιχείρησης..ο κίνδυνος που απειλεί περισσότερο σήμερα την ανθρωπότητα είναι ότι η τύχη της στην καλύτερη περίπτωση είναι αντικείμενο βραδυκίνητων συζητήσεων παρά δράσης. 215……Η ομορφιά,η τάξη, η αρμονία θα έλθουν όταν ο άνθρωπος μάθει να διευθύνει το βόδι προτού θελήσει να καβαλήσει το άλογο 216..χωρίς φροντίδες δεν υπάρχει αγάπη ….για την ψυχή η υγεία της εξαρτάται από την τακτική τροφοδοσία της με υπηρεσίες καλής θελήσεως 219…Η ακινησία γύρω μου ευνοούσε την επέκταση μέσα μου 221………. Αντιλαμβανόμουνα πώς εδώ, το μυαλό θα συνέχιζε να δουλεύει με έναν άλλο τρόπο…Ναι για εργασία επρόκειτο ας μην ξενίζει αυτό….Οποιοι ανοίγονται στον κόσμο πρέπει να έχουν μια διάνοια ικανή να διαστέλλεται…να μπορεί να συλλαμβάνει τις καθολικές έννοιες.222…Διατήρησε μέσα σου την ιδέα,ότι ο νούς σου δεν είναι μόνον να δέχεται εντυπώσεις αλλά (και) να επενεργεί στα συμβαίνοντα….εφόσον επισκοπείς το έργο σου με διάθεση να κατανοήσεις τι έφταιξε και υστέρησες από το επιθυμητό κατά κάποιο τρόπο αντισταθμίζεις τις απώλειες. 224………………Μείνε ενεργός ακόμη και αν το κορμί σου απαιτεί την αδράνεια 226…παρατηρώντας …,θα πλησίαζα την έννοια της συνοχής 229…..Γιατί αναπτύχθηκε τόσο ο εγκέφαλος ; Για να έχει την δυνατότητα να παραδεχθεί την αφλογιστία του ; 230……….Όταν μπήκα σένα ξωκκλήσι ένοιωσα ορισμένες δονήσεις…μια διήθηση που άρχισε,να μειώνει το βάρος του κορμιού μου.. είδα μια επιγραφή 231 .. Δεν μιλούσαν για νίκες και ήττες,.Εκθείαζαν μόνο την συμμετοχή 232…Ατελείς και όμως ενεργοί.Πόσο δύσκολο είναι δέχεσαι τις ελλείψεις σου και την ίδια στιγμή να κραδαίνεις το ακόν τιο,233..Η τύχη ή ο Θεός θα χαμογελάσουν μόνον αν αναλάβει κανείς τον κίνδυνο να μπεί στο σκοτάδι 234….μου φάνηκε τόσο δύσκολο να αποδεχθώ ην άποψη ότι το Σύμπαν είναι παγίως ασυγκίνητο με όσα συμβαίνουν στον άνθρωπο…Μερικές φορές διαισθάνθηκα πως οι κινήσεις μου,είχαν κάποιο αντίκτυπο στην ασάλευτη μάζα…..Αν δεχθείς ότι. το φυτό έχει την δυνατότητα να ανταποδώσει την θωπεία σου,τότι γιατί όχι ,μ΄έναν άλλο τρόπο και το Σύμπαν ολόκληρο; 236…Απομένει η προσδοκία ότι, ανάμεσα στα αστέρια περιπλανιέται ένα όν αθέατο,ανεπίδεκτο προσδιορισμού,μια βούληση του Παντός που διεγείρει ο άνθρωπος με τα εγχειρήματά του.237…..Ο Πλάτων είχει δείξει το σύνορο.Από οίκτο είπε οι Θεοί αποφάσισαν να παραχωρήσουν στους θνητούς την ευκαιρία να αισθανθούν για λίγο κι εκείνοι Ολύμπιοι.239 ΄…… …είμαστε εξαρχής ραγισμένοι ,μια μαύρη χαρακιά μας σημαδεύει βαθειά. 242….Είμαστε μακρυά από του Είναι και πάντα μέσα στα ευμετάβλητα ολοκληρωτικά όμως;….ένα μέρος της ύπαρξής θα μείνει αδιάφθορο μ΄ έναν κάποιο τρόπο,ποιόν άραγε;…Αν υπήρχε κάτι που ως τότε με κινούσε, θα ήθελα να πιστέψω ότι. θα εξακολουθούσε να με κινεί ακόμη κα μετά την τελευταία μου πνοή,εφόσον θα το είχα ζητήσει επίμονα και ολοκληρωτικά…..Ενας νόμος μου φαινόταν πώς ίσχυε :ότι για να μας πάει στην αντίπερα όχθη η ψυχή, και να μην αφανισθούμε ολοσχερώς,χρειάζεται να υποβάλλεται το αίτημα αδιάκοπα΄-να λέει ήδη το ιστορικό του ο πόθος για τη διαιώνιση,για να μπορέσει να γίνει σεβαστός από το Σύμπαν…..μιάς αγωνίας που δεν φαινόταν να μπορεί να λυθεί,όσο επέμενα να πιέζω την διάνοιά μου για να βρεί διέξοδο.Ούτε την απώτατη αιτία για τοότι είχα έρθει στη ζωή,θα έβρισκε(η διάνοια)ούτε και το απώτατο νόημα του όλου….Τι να μου δώσει η διάνοια;Εχει κι αυτή τις εμμονές της244…..την γνώση του έσχατου δεν θα την αποκτούσα ποτέ.Υπομονή,εργασία και θάρρος,θα μου έδιναν στο τέλος την δυνατότητα να ήταν μια ενέργεια πηδαλιούχου245.Με μια ,διαύγεια,είδα την θέση μου..Ημουν ο παραλήπτης ενός έργου που είχε αρχίσει..σταματήσει..επανακινήσει αμέτρητες φορές …Ενας προσωρινός σταθμός ήταν τα χέρια μου.Επαφιόταν σε μένα να αποκαταστήσω το εύρημα..να φροντίσω να εκτεθεί να το δούν οι επισκέπτες, τα παιδιά μήπως κάτι τα ξυπνούσε και τα κέντριζε, για να σπουδάσουν τους κανόνες …της ομορφιάς που ανοίγει τελικά τις θύρες τι αλήθειας. Ημουν μέρος ενός συνεχούς….Εάν..η επιθυμία να ζήσω και μετά τη ζωή μου δεν ήταν μόνον ένας φόβος ενώπιον του θανάτου, κι ήταν μια ώθηση για αυτοεπέκταση ενός ανθρώπου, που ένοιωθε να συστέλλεται επώδυνα μέσα στα παρόντα,τότε θα έπρεπε να επιτελέσω ό,τι αναμενόνταν από ένα συντελεστή της συνέχειας.Θα γινόμουν…ο κρίκος που μου ζητούσαν να γίνω.Το ζητούσε ποιός;Επρεπε να υποθέσω-και να το πιστέψω πως το Σύμπαν δεν με αγνοούσε εντελώς ….Υπέρτατη προσδοκία:ότι εκεί επάνω υπάρχει ένα είδος οικουμενικής ψυχής,που αναγνωρίζει τα σήματα που της στέλνουν οι μικρές…ψυχές των επίμονων ανθρώπων,που εργάζονται καθ ομοίωσιν με την υπερψυχή….για να μην πεθαίνω κάθε μέρα και από λίγο θα έπρεπε να διατηρώ την πείνα μου για την αμβροσία και τό νέκταρ.250… Αν γινόταν να συμμετείχα στην αέναη κυκλοφορία και ανταλλαγή των κοσμικών στοιχείων……Πάρε μέρος στις διεργασίες που τελούνται εσαεί…Να λαμβάνω ήλιο και να αποδίδω έργο253…..Οι Σειρήνες επανέρχονται δεν καταποντίστηκαν για πάντα..το εφήμερο είναι το βασίλειό τους…Οι δελεασμοί δεν είναι οι ίδιοι σ΄όλες τις εποχές….Μου τόοδωσε να το καταλάβω η κοιλάδα,..Μέσα από από τους σβόλους από άργιλο και κοπριά ανέβαινε το θυμίαμα μιας ιερότητας..Οσοι ζούμε είμαστε για να ετοιμάζουμε την αυθυπέρβασή μας.

21.-ΤΟ ΤΥΧΑΙΟ-ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Αναφερόμενοι στην άποψη ότι, η ζωή εμφανίστηκε τυχαία στην Γή, με χημικές ενώσεις μορίων διοξειδίου τού άνθρακα, μεθανίου,αμμωνίας και νερού, οι επιστήμονες σημείωσαν,ότι , για να σχηματιστούν τα αμινοξέα, απαιτούνταν ένας τεράστιος χρόνος,πράγμα που οδήγησε,τον Wickramsinghe, στην σκέψη ότι, οι οικοδομικοί λίθοι τής ζωής,ήρθαν στην Γή από τον Γαλαξία.(Ι.Ευαγγέλου,ό. π.σελ.100).

Η τύχη δηλαδή δεν αρκεί να μάς δώσει την εξήγηση

Ο Βρετανός αστρονόμο Hoyle αναφερόμενος στο πρόβλημα για την προέλευση της ζωής είπε « Η πιθανότητα να συνεργάζονται, τυχαίες χημικές διαδικασίες, για να δημιουργήσουν την ζωή,ήταν τόσο μκρή,όσο η πιθανότητα να σαρώσει μιά θύελλα, μιά μάντρα με παληοσίδερα και να συναρμολογήσει κατά τύχη ένα αεροπλάνο Τζάμπο.» Κατά τον ίδιο το να εμφανίστηκε η ζωή τυχαία, είναι τόσο τελείως μηδαμινή, ώστε καθιστά την άποψη τού τυχαίου παράλογη-Γράφει :« Στο σώμα μας οι πρωτείνες αποικοδομούνται στα συστατικά τους μέρη ,τα αμινοξέα,τα οποία κατόπιν ανασυντίθενται σχηματίζοντας τις κατάλληλες για μας πρωτείνες…όλοι οι οργανισμοί χρησιμοποιούν τα ίδια είκοσι είδη αμινοξέων αλλά τα διατάσσουν με διαφορετική σειρά,ανάλογα με τις δικές τους ανάγκες σε πρωτείνες.Πώς όμως γίνεται αυτό; πώς κατορθώνει κάθε ζώο να συνθέτει τις πρωτείνες,που χρειάζεται;» Και δίνει την απάντηση ότι, αυτό επιτυγχάνεται χάρις σ‘ένα μηχανισμό ,σ΄ένα τεράστιο χημικό πρόγραμμα (που είναι γραμμένο στη γλώσσα τού DNA) . Ο ίδιος (ό.π..σελ.160 επ.) παρατηρεί ότι «,κατορθώσαμε να εξηγήσουμε τον τρόπο λειτουργίας τού χημικού συστήματος, αντιγραφής,αλλά το ερώτημα παραμένει πώς τέθηκε σε λειτουργία για πρώτη φορά,»…….και αντιμετωπίζοντας τον ισχυρισμό για το τυχαίο συνεχίζει «Ακόμη και η μικρότερη βιολογικά σημαντική πρωτε ίνη,αποτελείται από 100 περίπου αμινοξέα που συνδέονται μεταξύ τους όπως οι κρίκοι μιάς αλυσσίδας.Κάθε κρίκος είναι ένα συγκεκριμένο αμινοξύ από τα 20 είδη των βιολογικών αμινοξέων.Με είκοσι πιθανότητες για κάθε κρίκο της πρωτεινικής αλυσσίδας, των 100 αμινοοξέων,-κρίκων,θα μπορούσαν να σχηματισθούν 20 100 δι αφορετικές πρωτείνες που η κάθε μιά θα αποτελούνταν από μιά διαφορετική διάταξη εκατό αμινοξέων.Πώς λοιπόν επελέγη η συγκεκριμένη βιολογικά σημαντική διάταξη,μέσα από αυτόν τον τεράστιο αριθμό των δυνατών διατάξεων; Είναι αλήθεια πώς σε ένα κατάλληλο περιβάλλον θα μπορούσε να επιχειρηθεί ο σχηματισμός πολλών πρωτεινικών διατάξεων αλλά ποτέ τόσων όπως οι 20100 .Το μόρια των αμινοξέων που υπάρχουν στην Γή δεν υπερβαίνουν συνολικώς τα 10 44………….. αν κάθε αμινοοξύ χρειάζεται λίγα μόνον δευτερόλεπτα για να συνδεθεί με ένα άλλο για τον σχηματισμό των κρίκων τής πρωτεινικής αλυσσίδας, ακόμη και σε 4 δισεκατομμύρια χρόνια δεν θα είχαν επιχειρηθεί περισσότεροι από 1080 συνδυασμοί ,δηλαδή τρομακτικά λιγώτεροι από τους 20 100 συνδυασμούς.Ακόμη και σε όλα τα 10 20 πλανητικά συστήματα τού σύμπαντος δεν θα είχαν επιχειρηθεί περισσότεροι από 1080 συνδυασμοί,δηλαδή αρκετά λιγώτεροι από τον αριθμό των δυνατών πρωτεινών………….μπορούμε να ισχυρισθούμε λοιπόν, ότι, οι περισσότεροι τρόποι συνδυασμών των αμινοξέων για την σύνθεση των πρωτεινών ουδέποτε επιχειρήθηκαν,ούτε για μια φορά σε ολόκληρη την ιστορία τού γνωστού μας Σύμπαντος.Υστερα από την διαπίστωση αυτή,μπορούμε εύκολα να κάνουμε την ακόλουθη ερώτηση:Με ποιά κριτήρια επιλέγησαν ορισμένες διατάξεις αμινο ξέων ενώ απορρίφθηκαν άλλες; Η απάντηση τού συγγραφέα είναι ,ότι,αυτό οφείλεται στις συνθήκες τού περιβάλλοντος και τους φυσικούς νόμους,δεν νομίζω όμως ότι, διεκδικεί πληρότητα και ευκρίνεια η απάντηση αυτή.Γιατί το ερώτημα εξακολουθεί να παραμένει:Πώς δημιουργήθηκε ο «Κώδικας» που επέτρεψε την δημιουργία, την σύνθεση αυτή,την προτίμηση αυτή;Και πώς εξηγείται η συνέχεια; Πως δημιουργήθηκαν οι φυσικοί νόμοι;Δεν γνωρίζουμε τι συνέβη,αφότου σχηματίστηκε ο « ζωμός».

Και οι Jim Al-Khalili και Johnjoe Mc Fadden λέγουν (ό.π. σελ.382) πως δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη για να εξηγήσουμε την προέλευση τής ζωής.

Παραθέτουμε απόσπασμα από του βιβλίο τους:

«Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα που αφορά την προέλευση της ζωής.Μολονότι ολόκληρο το ζωντανό κύτταρο είναι μια οντότητα που αυτο-αντιγράφεται, τα μεμονωμένα συστατικά του δεν είναι. Όπως ακριβώς και μια γυναίκα είναι αυτο-αντιγραφέας ( με λίγη «βοήθεια», βέβαια), χωρίς όμως να συμβαίνει το ίδιο με την καρδιά ή το συκώτι της. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα όταν επιχειρούμε επιστροφή στο παρελθόν — από τη σημερινή πολύπλοκη κυτταρική ζωή προς τον πολύ απλούστερο, μη κυτταρικό πρόγονό της. Αν το θέσουμε αλλιώς, το ερώτημα διατυπώνεται ποιό ήρθε πρώτο: το γονιδίωμα στο DNA, το RNA, ή το ένζυμο ;Αν εμφανίστηκε πρώτο το DNA ή RNA, τότε τι τα δημιούργησε; Αν εμφανίστηκε πρώτο το ένζυμο, τότε πώς κωδικεύτηκε;Μια πιθανή λύση έδωσε ο Αμερικανός βιοχημικός Τόμας Τσεχ, ο οποίος το 1982 ανεκάλυψε ότι, πέρα από την κωδικοποίηση γενετικής πληροφορίας, ορισμένα μόρια RNA λειτουργούσαν σαν ένζυμα και κατέλυαν αντιδράσεις (έργο για το οποίο μοιράστηκε - με τον Σίντνεϊ Άλτμαν το βραβείο Νόμπελ για την χημεία το 1989). Τα πρώτα παραδείγματα αυτών των ριβοζύμων όπως είναι γνωστά, βρέθηκαν στα γονίδια των μικροσκοπικών μονοκύτταρων οργανισμών Terralymena, ένα είδος πρωτόζωων που συναντάμε σε λίμνες γλυκού νερού. Έκτοτε, διαπιστώθηκε ότι, παίζουν ρόλο σε κάθε ζωντανό κύτταρο. Σύντομα θεωρήθηκε πως η ανακάλυψή τους πρόσφερε μια διέξοδο στο πρόβλημα της κότας και του αυγού, σχετικά με το αίνιγμα της ζωής. Η υπόθεση του κόσμου RNA όπως έγινε τελικά γνωστή, υποστηρίζει ότι, η αρχέγονη χημειoσύνθεση οδήγησε στην παραγωγή ενός μορίου RNA το οποίο μπορούσε να λειτουργήσει ταυτοχρόνως ως γονίδιο και ως ένζυμο συνεπώς μπορούσε να κωδικεύσει την ίδια του τη δομή (όπως το DNA) και να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του (όπως τα ένζυμα) από βιοχημικές ενώσεις διαθέσιμες στην αρχέγονη σούπα. Αυτή η διαδικασία αντιγραφής πρέπει να ήταν αρχικά εξαιρετικά απρόβλεπτη και να δημιούργησε πολλές μεταλλαγμένες εκδοχές, οι οποίες θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους συμμετέχοντας σε έναν μοριακό δαρβινικό ανταγωνισμό. Με την πάροδο του χρόνου, οι αντιγραφείς RΝΑ πρέπει να στρατολόγησαν πρωτεΐνες για να αυξή σουν την αποτελεσματικότητα της αντιγραφής, οδηγώντας έτσι στο DΝΑ και τελικά στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.Η ιδέα ότι, ένας κόσμος αυτο-αντιγραφόμενων μορίων RΝΑ προηγήθηκε της εμφάνισης του DΝΑ και των κυττάρων, αποτελεί σχεδόν δόγμα στη σύγχρονη έρευνα για την προέλευση της ζωής. Τα ριβόζυμα (ριβοένζυμα) αποδείχτηκαν ικανά να εκτελούν όλες τiς βασικές αντιδράσεις που αναμένονται από ένα αυτο-αναπαραγόμενο μόριο. Για παράδειγμα, μία τάξη ριβοζύμων συνενώνει δύο μόρια RΝΑ, ενώ μια άλλη μπορεί να τα διασπάσει. Μια άλλη μορφή ριβοζύμου δημιουργεί αντίγραφα μικρών αλυσίδων (με μήκος λίγων μόνο βάσεων) βάσεων RΝΑ. Από αυτές τις απλές δραστηριότητες μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο πολύπλοκο ριβόζυμο, ικανό να καταλύει όλες τις αντιδράσεις που απαιτούνται για την αυτο-αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η αυτο-αναπαραγωγή, εμφανίζεται και η φυσική επιλογή. Άρα, ο κόσμος του RNA θα πήρε ένα ανταγω νιστικό μονοπάτι που οδήγησε τελικά, ή έτσι τουλάχιστον πιστεύεται, στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζει αρκετά προβλήματα. Μολονότι απλές βιοχημικές αντιδράσεις καταλύονται από ριβόζυμα, η αυτο-αντιγραφή ενός ριβοζύμου είναι μια εξαιρετικά πιο πολύπλοκη διαδικασία η οποία απαιτεί από το ριβόζυμο να αναγνωρίσει την αλληλουχία των δικών του βάσεων, να ταυτοποιήσει πανομοιότυπα χημικά στο περιβάλλον του και να συναρμολογήσει αυτά τα χημικά με την σωστή σειρά ώστε να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού του. Είναι μια υπερβολική εργασία ακόμη και για πρωτεΐνες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να ζούν μέσα σε κύτταρα γεμάτα με τις σωστές βιοχημικές ενώσεις, άρα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιληφθούμε πώς θα μπορούσαν να πετύχουν τέτοιο κατόρθωμα μέσα στη χαοτική αρχέγονη σούπα. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει ανακαλύψει ούτε κατάφερε να φκιάξει ένα ριβόζυμο ικανό να αναλάβει ένα τόσο πολύπλοκο έργο, ακόμη και στο εργαστήριο.Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτε λείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη όμως κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες συνθήκες απ’ ό,τι οι βάσεις RΝΑ.Ωστόσο, οι χημικοί μπορούν να συνθέσουν τις βάσεις του RNA από απλά χημικά, μέσα από μια εξαιρετικά πολύπλοκη σειρά ελεγχό μενων αντιδράσεων στις οποίες κάθε επιθυμητό προϊόν μιας αντίδρασης απομονώνεται πριν περάσει στην επόμενη αντίδραση.

Ο Σκοτσέζος χημικός Γκράχαμ Κερν Σμίθ εκτίμησε ότι, απαιτούνται περίπου 140 βήματα για τη σύνθεση μιας βάσης RNA από απλούστερες οργανικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να υπήρχαν στην αρχέγονη σούπα. Για κάθε βήμα υπάρχουν τουλάχιστον έξι εναλλακτικές αντιδράσεις, οι οποίες πρέπει να αποφευχθούν. Μπορούμε, λοιπόν, να οπτικοποιήσουμε τη χημική σύνθεση, αν εκλάβουμε κάθε μόριο ως ένα είδος μοριακού ζαριού και κάθε βήμα σαν μια ρίψη, με τον αριθμό έξι να αντιστοιχεί στην παραγωγή του σωστού προϊόντος και οποιονδήποτε άλλον στην παραγωγή λάθος προϊόντος. Συνεπώς, η πιθανότητα να μετατραπεί τελικά κάποιο αρχικό μόριο σε RNA είναι τόση, όση η πιθανότητα να εμφανιστεί ο αριθμός 6 σε 140 διαδοχικές ρίψεις ενός ζαριού.Φυσικά, οι χημικοί αυξάνουν αυτή την εξαιρετικά μικρή πιθανότητα ελέγχοντας προσεκτικά κάθε βήμα, ωστόσο, ο προβιοτικός κόσμος θα έπρεπε να στηριχτεί αποκλειστικά στην τύχη. Είχε βγει ο Ήλιος την κατάλληλη στιγμή, ώστε να εξατμίσει μια μικρή λιμνούλα χημικών γύρω από ένα ηφαίστειο λάσπης; Ή μήπως το ηφαίστειο λάσπης εξερράγη εκλύοντας νερό και μικρές ποσότητες θείου, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο σύνολο χημικών ενώσεων; Μπορεί, άραγε, οι κεραυνοί να ενεργοποίησαν το μείγμα επιταχύνοντας κάποιες χημικές αλλαγές με την ηλεκτρική ενέργεια τους; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να υπολογίσουμε πως η πιθανότητα να δώσει, καθένα από τα 140 απαραίτητα βήματα, στηριζόμενο αποκλειστικά στην τύχη, το σωστό από τα έξι δυνατά προϊόντα, ισούται με 1 στα 6140 (αριθμός περίπου ίσος με 10109). Για να υπάρχουν πιθανότητες δημιουργίας RNA αποκλειστικά μέσω τυχαίων διαδικασιών, η αρχέγονη σούπα μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει τουλάχιστον αυτόν τον αριθμό μορίων. Όμως, ο αριθμός 10109 είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον συνολικό αριθμό στοιχειωδών σωματιδίων σε ολόκληρο το ορατό Σύμπαν (-περίπου1080). Η Γη απλώς δεν είχε αρκετά μόρια, ούτε αρκετό χρόνο, για να φτιάξει επαρκείς ποσότητες RNA όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της μέχρι την εμφάνιση της ζωής την εποχή που υποδεικνύουν τα πετρώματα της Ισουα.»

Μια εξίσου εντυπωσιακή παρατήρηση που αντιμάχεται την έννοια του τυχαίου στην εμφάνιση της ζωής,διατυπώνει ο διδάκτορας αστροφυσικής και θεωρητικής φυσικής Grechka Bogdanov στο βιβλίο «Θεός και Επιστήμη».Παρατηρεί εκεί (σελ.64) ότι, ένα ζωντανό κύτταρο αποτελείται από είκοσι αμινοξέα που σχηματίζουν μια συμπαγή αλυσίδα.Αλλά η λειτουργία των αμινοξέων αυτών εξαρτάται από δύο χιλιάδες περίπου ειδικά ένζυμα.Οι βιολόγοι υπελόγισαν ότι, η πιθανότητα να σχηματισθεί ένα κύτταρο από χίλια ένζυμα που θα συνενωθούν τυχαία σύμφωνα με μιά ορισμένη τάξη κατά τη διάρκεια μιάς εξελικτικής πορείας δισεκατομμυρίων χρόνων , είναι μια στις 101000

(Ο ίδιος στο ίδιο βιβλίο( σελ.68) αναφερόμενος στις διαδικασίες που επέτρεψαν την αναπαραγωγή των κυττάρων ,λέγει ότι,καμιά από τις διαδικασίες-διεργασίες αυτές δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί τυχαία,παραθέτοντας ως παράδειγμα ότι ,για να δημιουργηθεί ένα χρησιμοποιήσιμο μόριο RNA από νουκλεοτίδια που θα έχουν ενωθεί «κατά τύχη» η φύση θάπρεπε να πειραματίζεται στα τυφλά για για μια περίοδο εκατό φορές μεγαλύτερη από την ηλικία του σύμπαντος. Και συνεχίζει(σελ.83) «Οι μαθηματικοί .βασισμένοι σ’ένα νόμο που προκύπτει από τις αριθμητικές λύσεις αλγεβρικών εξισώσεων,προγραμμάτισαν μηχανές παραγωγής τυχαίου.Διεπίστωσαν ότι ,συμφώνως με τον νόμο των πιθανοτήτων,οι υπολογιστές θάπρεπε να λειτουργούν επί δισεκατομμμύρια δισεκατομμυρίων δισεκατομμυρίων χρόνια,δηλαδή σχεδόν επ΄απειρον μέχρι να προκύψει ένας συνδυασμός αριθμών ανάλογος με εκείνους που επέτρεψαν τη δημιουργία του σύμπαντος και της ζωής.Οτι, με άλλη διατύπωση η μαθηματική πθανότητα μιάς τυχαίας δημιουργίας του σύμπαντος είναι πρακτικώς μηδενική.)

O αθειστής Daniel Dennett βλέπει την εξέλιξη με την φυσική επιλογή,ως μια αλγοριθμική διαδικασία παρόλο πού παραδέχεται ότι, υπεισέρχεται σ΄αυτή μερικές φορές το στοιχείο της τυχαιότητας, ( he spells out that algorithms as simple as long division often incorporate a significant degree of randomness).

Μια πιθανή λύση έδωσε ο Αμερικανός βιοχημικός Τόμας Τσεχ, ο οποίος το 1982 ανεκάλυψε ότι, πέρα από την κωδικοποίηση γενετικής πληροφορίας, ορισμένα μόρια RNA λειτουργούσαν σαν ένζυμα και κατέλυαν αντιδράσεις (έργο για το οποίο μοιράστηκε - με τον Σίντνεϊ Άλτμαν το βραβείο Νόμπελ για τη χημεία το 1989). Τα πρώτα παραδείγματα αυτών των ριβοζύμων όπως είναι γνωστά, βρέθηκαν στα γονίδια των μικροσκοπικών μονοκύτταρων οργανισμών Terralymena, ένα είδος πρωτόζωων που συναντάμε σε λίμνες γλυκού νερού. Έκτοτε, διαπιστώθηκε ότι, παίζουν ρόλο σε κάθε ζωντανό κύτταρο. Σύντομα θεωρήθηκε πως η ανακάλυψή τους πρόσφερε μια διέξοδο στο πρόβλημα της κότας και του αυγού, σχετικά με το αίνιγμα της ζωής. Η υπόθεση του κόσμου RNA όπως έγινε τελικά γνωστή, υποστηρίζει ότι, η αρχέγονη χημειoσύνθεση οδήγησε στην παραγωγή ενός μορίου RNA το οποίο μπορούσε να λειτουργήσει ταυτοχρόνως ως γονίδιο και ως ένζυμο συνεπώς μπορούσε να κωδικεύσει την ίδια του τη δομή (όπως το DNA) και να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του (όπως τα ένζυμα) από βιοχημικές ενώσεις διαθέσιμες στην αρχέγονη σούπα. Αυτή η διαδικασία αντιγραφής πρέπει να ήταν αρχικά εξαιρετικά απρόβλεπτη και να δημιούργησε πολλές μεταλλαγμένες εκδοχές, οι οποίες θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους συμμετέχοντας σε έναν μοριακό δαρβινικό ανταγωνισμό. Με την πάροδο του χρόνου, οι αντιγραφείς RΝΑ πρέπει να στρατολόγησαν πρωτεΐνες για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της αντιγραφής, οδηγώντας έτσι στο DΝΑ και τελικά στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.

Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες συνθήκες απ’ ό,τι οι βάσεις RΝΑ.

Ωστόσο, οι χημικοί μπορούν να συνθέσουν τις βάσεις του RNA από απλά χημικά, μέσα από μια εξαιρετικά πολύπλοκη σειρά ελεγχόμενων αντιδράσεων στις οποίες κάθε επιθυμητό προϊόν μιας αντίδρασης απομονώνεται πριν περάσει στην επόμενη αντίδραση.

Φυσικά, οι χημικοί αυξάνουν αυτή την εξαιρετικά μικρή πιθανότητα ελέγχοντας προσεκτικά κάθε βήμα, ωστόσο, ο προβιοτικός κόσμος θα έπρεπε να στηριχτεί αποκλειστικά στην τύχη. Είχε βγει ο Ήλιος την κατάλληλη στιγμή, ώστε να εξατμίσει μια μικρή λιμνούλα χημικών γύρω από ένα ηφαίστειο λάσπης; Ή μήπως το ηφαίστειο λάσπης εξερράγη εκλύοντας νερό και μικρές ποσότητες θείου, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο σύνολο χημικών ενώσεων; Μπορεί, άραγε, οι κεραυνοί να ενεργοποίησαν το μείγμα επιταχύνοντας κάποιες χημικές αλλαγές με την ηλεκτρική ενέργεια τους; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε να υπολογίσουμε πως η πιθανότητα να δώσει, καθένα από τα 140 απαραίτητα βήματα, στηριζόμενο αποκλειστικά στην τύχη, το σωστό από τα έξι δυνατά προϊόντα, ισούται με 1 στα 6140 (αριθμός περίπου ίσος με 10109). Για να υπάρχουν πιθανότητες δημιουργίας RNA αποκλειστικά μέσω τυχαίων διαδικασιών, η αρχέγονη σούπα μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει τουλάχιστον αυτόν τον αριθμό μορίων. Όμως, ο αριθμός 10109 είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον συνολικό αριθμό στοιχειωδών σωματιδίων σε ολόκληρο το ορατό Σύμπαν (περίπου1080). Η Γη απλώς δεν είχε αρκετά μόρια, ούτε αρκετό χρόνο, για να φτιάξει επαρκείς ποσότητες RNA όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της μέχρι την εμφάνιση της ζωής την εποχή που υποδεικνύουν τα πετρώματα της Ισουα.

Ωστοσο, ας θεωρήσουμε ότι με μια άγνωστη χημική διαδικασία δημιουργήθηκαν τελικά σημαντικές ποσότητες RNA ,ερχόμαστε τώρα αντιμέτωποι με το εξίσου δυσεπίλυτο πρόβλημα της συνένωσης των τεσσάρων διαφορετικών βάσεων τουRNA (αδενίνη, ουρακίλη κυτοσίνη, γουανίνη) με τη σωστή σειρά,ώστε να σχηματισθεί ένα ριβόζυμο ικανό για αυτο-αντιγραφή. Τα περισσότερα, ριβόζυμα είναι αλυσίδες RΝΑ τουλάχιστο εκατό βάσεων.Κάθε βάση της αλυσίδας συμπληρώνεται με μια από τις τέσσερες βάσεις άρα υπάρχου 4100 (η 1060) διαφορετικοί τρόποι αλυσίδας RNA μήκους 100 βάσεων Πόσο πιθανό είναι το τυχαίο ανακάτεμα βάσεων RNA να παραγάγει τη σωστή αλληλουχία βάσεων κατά μήκος της αλυσίδες, ώστε να φτιαχτεί ένα αυτοναντιγραφόμενο ριβοενζυμο;

Αφού φαίνεται να περνάμε μια χαρά με τους μεγάλους αριθμούς ας υπολογίσουμε και αυτήν την πιθανότηται.Αποδεικνύεται ότι, 4100 μεμονωμένος αλυσίδες βάσεων, θα είχαν συνολική μάζα 1050χιλιογραμμα/μια τέτοια μάζα θα χρειαζόμασταν προκειμένου να πάρουμε ένα μόνο αντίτυπο των περισσότερων αλυσίδων και συνεπώς μια καλή πιθανότητα ένα από αυτά να έχει όλες τις βάσεις του στην σωστή σειρά, ώστε να λειτουργήσει ως αυτο-αντιγραφέας. ωστόσο,ολόκληρη η μάζα του γαλαξία μας εκτιμάται στα 1042 χιλιόγραμμα.

Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.

Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι μόνο μια η διάταξη ανάμεσα στις 4100 δυνατές αλυσίδες RNA βάσεων που λειτουργεί ως αυτο-αντιγραφέας. μπορεί να είναι περισσότερες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ακόμα και τρισεκατομμύρια πιθανοί, αντιγραφείς σχηματιζόμενοι από αλυσίδες RNA μήκους 100 βάσεων. Iσως το αυτο-αντιγραφόμενο RNA να είναι αρκετά συνηθισμένο ώστε να χρειαζόμαστε τελικά μόλις ένα εκατομμύριο μόρια,για να έχουμε καλές πιθανότητες σχηματισμού ενός αυτο-αντιγραφέα. το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι παραμένει απλώς... επιχείρημα. παρά τις πολυάριθμες απόπειρες, κανείς δεν έφτιαξε ποτέ έστω ένα αυτο-αντιγραφόμενο RNA ,DNA,ή πρωτεϊνη), ούτε έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Διόλου παράξενο, αν σκεφτείτε ποσό δύσκολη είναι η διαδικασία της αυτο-αντιγραφής. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται ένα ολόκληρο ζωντανό κύτταρο για να επιτευχτεί. Θα μπορούσε να είχε επιτευχτεί με ένα πολύ απλούστερο σύστημα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια; Σίγουρα έτσι πρέπει να έγινε, αλλιώς δεν θα βρισκόμασταν εδώ τώρα να στοχαζόμαστε το πρόβλημα. Το πως, όμως, επετεύχθητε πριν από την εμφάνιση των κυττάρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σαφές.

Με δεδομένες τις δυσκολίες για την ταυτοποίηση των βιολογικών αυτο-αντιγραφεων, ας βαθύνουμε τις γνώσεις μας θέτοντας ένα πιο γενικό ερώτημα: πόσο εύκολη είναι η αυτο-αντιγραφή σε οποιοδήποτε σύστημα; Η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει πληθώρα συσκευών αντιγραφής, από τα φωτοτυπικά μηχανήματα μέχρι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους τρισδιάστατους εκτυπωτές. Μπορεί κάποια από αυτές τις συσκευές να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού της; κάτι τέτοιο μπορούμε να ισχυριστούμε μόνο για τους τρισδιάστατους εκτυπωτές, όπως εκείνου της RepRap (replicating rapid prototyper), πνευματικό δημιούργημα του Αντριαν Μποιερ του πανεπιστημίου του Μπαθ, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι μηχανές αυτές μπορούν να εκτυπώσουν τα ιδία τα συστατικά τους, τα οποία στη συνέχεια συναρμολογούνται για να φτιαχτεί ένας νέος τρισδιάστατος εκτυπωτής RepRap.Για να είμαστε ακριβείς, όχι ένας άλλος τρισδιάστατος εκτυπωτής. Το μηχάνημα εκτυπώνει μόνο σε πλαστικό, αλλά το δικό του πλαίσιο είναι μεταλλικό, όπως και τα περισσότερα ηλεκτρικά εξαρτήματα του. Συνεπώς, αντιγράφονται μόνο τα πλαστικά μέρη. Και αυτά πρέπει να συναρμολογηθούν με τα χέρια και να συμπληρωθούν με άλλα μέρη, για να κατασκευαστεί ο νέος εκτυπωτής. Οι σχεδιαστές οραματίζονται να προσφέρουν κάποια στιγμή τους αυτο-αντιγραφόμενους RepRap εκτυπωτές (υπάρχουν αρκετές διαφορετικές σχεδιάσεις) δωρεάν, προς όφελος όλων .Ομως την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμέςς απέχουμε πολύ από την κατασκευή μιας πραγματικά αυτο-αντιγραφόμενης μηχανής.

Αφού, λοιπόν, η εξέταση των αυτο-αντιγραφόμεων μηχανών δεν μας βοηθά ουσιαστικά να καταλάβουμε αν η αυτοαντιγραφή είναι εύκολη ή δύσκολη, μήπως μπορούμε τελικά ν΄αποφύγουμε τον υλικό κόσμο συνολικά και να εξετάσουμε το ερώτημα καταφεύγοντας σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπου οι περίπλοκες εκείνες χημικές ενώσεις, που τόσο δύσκολα δημιουργούνται μπορούν να αντικατα σταθούν από τους απλούς δομικούς λίθους του ψηφιακού κόσμου: Συγκεκριμένα, από τα μπιτ που συλλαμβάνουν τις τιμές 1 και 0; Ένα «μπάιτ» δεδομένων αποτελούμενο από οχτώ μπιτ, αναπαριστά έναν απλό χαρακτήρα κειμένου σε έναν κώδικα υπολογιστή και μπορεί χοντρικά να εξισωθεί με την μονάδα του γενετικού κώδικα: τη βάση του DNA ή RNA.Μπορούμε τώρα να διατυπώσουμε διαφορετικά το ερώτημα :ανάμεσα σε όλες τις δυνατές σειρές από μπάιτ, πόσο συχνές είναι εκείνες που μπορούν να αυτο-αντιγραφούν σε έναν υπολογιστή;

Ίσως, όπως εικάσαμε για τα μόρια του RNA, υπάρχουν εκεί έξω πάρα πολλοί αυτο-αντιγραφόμενοι κώδικες οι οποίοι είναι πολύ απλούστεροι από τον Τimba και έχουν προκύψει τυχαία. Αν όμως ήταν έτσι τα πράγματα, τότε σίγουρα θα είχε μέχρι σήμερα εμφανιστεί αυθορμήτως ένας ιός υπολογιστή από όλα τα δισεκατομμύρια γκιγκαμπάιτ που ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους κώδικες είναι απλές ακολουθίες μονάδων και μηδενικών (σκεφτείτε όλες τις εικόνες και όλες τις ταινίες που κατεβάζουν οι χρήστες κάθε δευτερόλεπτο). Αυτοί οι κώδικες είναι όλοι δυνητικά λειτουργικοί, από την άποψη ότι δίνουν εντολές στις CPU μας να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως να αντιγράψουν ή να διαγράψουν. Ωστόσο, όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα μολύνει υπολογιστές φέρουν την αδιαμφισβήτητη υπογραφή της ανθρώπινης σχεδία σης.Από όσα γνωρίζουμε, το τεράστιο ρεύμα ψηφιακής πληροφορίας που κατακλύζει τον κόσμο μας κάθε μέρα δεν έχει ποτέ παραγάγει έναν ιό υπολογιστή.,-

Με ισοδύναμη διατύπωση δεν γνωρίζουμε πώς και με ποιόν μηχανισμό εμφανίστηκε η πρώτη ζωντανή ύπαρξη(Γεωργάτσος ό.π. σελ.23).Υπάρχουν βεβαίως θεωρίες,που δεν συνιστούν όμως βεβαιότητα αφού δεν μπορούν ν΄αποδειχθούν, στοιχείο που όπως επισημαίνει και ο Karl Popper, σημαίνει ότι ,δεν πρόκειται για επιστη μονική γνώση.

Ο Elie Gourin(ό.π.σελ.147 επ.)αφού ξεκαθαρίζει,ότι, τα όσα εκθέτει δεν αποδεικνύονται αλλά είναι προιόν διαίσθησης, γράφει ότι,δεν πιστεύει πώς, η δημιουργία τού Σύμπαντος οφείλεται αποκλειστικώς στην τύχη, ότι, η ζωή μεταμορφώνει την ύλη και επιτρέπει στην νοημοσύνη και την συνείδηση να αναπτυχθούν,ότι, κείται έξω από τους φυσικούς νόμους,ότι ,η ζωή είναι απόρροια Τού Θεού,για να καταλήξει ότι, δεν έχει να δώσει απάντηση, αφού σ΄ό,τι τον αφορά ,δεν υπάρχει ερώτηση.

Κατά τον J.Monod, (από τους ιδρυτές τής μοριακής; Βιολογίας, βραβείο Νομπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 1965 ),η εμφάνιση τής ζωής οφείλεται στην τύχη.Αναφερόμενος στο βιβλίο του «Τύχη και αναγκαιότητα,»που έγραψε το 1970,γράφει « Ο τίτλος τού βιβλίου μου,είναι η φράση τού Δημοκρίτου: Ο,τι υπάρχει στο Σύμπαν είναι προιόν τύχης και αναγκαιότητας» Όταν την ανεκάλυψα μού ήρθαν δάκρυα στα μάτια……….Στην πραγματικότητα,οι δύο αυτές έννοιες-το τυχαίο και η αναγκαιότητα-παρεμβάλλονται αναγκαστικά στην ερμηνεία τής εξέλιξης.Το τυχαίο βρίσκεται στην πηγή, στην προέλευση και στο μηχανισμό, των μεταβολών,απ΄όπου προέρχεται η εμφάνιση των νέων χαρακτηριστικών στους ζωντανούς οργανισμούς.Η αναγκαιότητα, υπάρχει στο επίπεδο τής επιλογής. Η επιλογή γίνεται μεταξύ των νέων χαρακτηριστικών και επιτρέπει σε μερικά απ΄αυτά να επικρατήσουν».

Κατά τον Francois Jacob, συνεργάτη και ομοιδεάτη τού Μονό,βραβείο Νομπέλ 1965,(« Η λογική τού ζώντος» σελ. 399 επ.) «Το γενετικό πρόγραμμα εμφανίζεται σαν ένα κείμενο χωρίς συγγραφέα ,που ένας διορθωτής το διόρθωνε επί επί ένα δισεκατομμύριο χρόνια……………Μετάλλαξη έχουμε όταν αλλοιώνεται το νόημα τού κειμένου.Οι αλλαγές τού χημικού κειμένου επέρχονται όχι από την τροποποίηση μιάς αλληλουχίας που διαλέγεται εκ των προτέρων,αλλά στα τυφλά( ό.π. σελ.401).

Ο A.G.Cairns-Smith (ό.π.83) παρόλο που ισχυρίζεται πώς η ζωή προήλθεν από την άργιλο, δέχεται πώς έστω και σε μεγάλο χρονικό διάστημα,θα έτυχε μια φορά ο σωστός συνδυασμός των περιστάσεων.

O Capra( «Η κρίσιμη κλπ».139) γράφει: «Οι δαρβινικές, αρχές τής τυχαίας παραλλαγής και τής φυσικής επιλογής,αντιπροσωπεύουν μόνον δύο όψεις ενός πολύπλοκου φαινομένου που μπορεί, να γίνει πολύ καλύτερα κατανοητό,από την οπτική ενός ολιστικού πλαισίου, ή ενός πλαισίου συστημάτων.Και ένα τέτοιο πλαίσιο είναι πολύ πιό εκλεπτυσμένο και χρήσιμο παρά η δογματική θέση τής λεγόμενης νέο-δαρβινικής θεωρίας».

Ο Remy Chauvin , καθηγητής στην Σορβόννη στο εργαστήριο τής κοινωνιολογίας των ζώων πιστεύει σε Θεό,αρνείται( ό.π. σελ.51 επ.) την κατηγορηματική βεβαιότητα τού Μονό,ως προς την τύχη και ξανατοποθετεί,τον δαρβινισμό, στο ιστορικό του πλαίσιο.Ισχυρίζεται ότι, είναι λάθος να υποστηρίζεται ότι, το περιβάλλον ρυθμίζει την εξέλιξη γιατί το περιβάλλον δεν κατευθύνει κάτι μεγάλο ( « Elie Gourin :ό.π.σελ 120 επ.) Γράφει μεταξύ άλλων: « η λειτουργία δεν δημιουργεί το όργανο,ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός μας ενεργεί στο σώμα μας,είναι πιθανώς ο ίδιος με την εξελικτική θέληση,που ενεργεί στην ζωντανή ύλη……Οσο λιγώτερο είναι ειδικευμένα τα όντα,τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχουν να προσαρμοσθούν σε νέες συνθήκες…………μια ειδίκευση υπερβολική είναι συχνά θανατηφόρα στην φύση……………το πλήθος των λύσεων είναι ο κανόνας,αυτό που φαίνεται να ενδιαφέρει την εξέλιξη είναι ο στόχος όχι τα μέσα……Και παρατηρεί κανείς ότι, η εξέλιξη είναι προσανατολισμένη με την έννοια αυτή,ότι, δηλαδή δεν είδε κανείς ποτέ ένα ψάρι ή ένα πτηνό να ξαναγίνει ερπετό………Υπάρχει κάτι το θελημένο στους μηχανισμούς τής φύσεως.Και η κλείδα τής εξέλιξης,βρίσκεται στο εσωτερικό τού ζωντανού….. ότι, κάτι θέλει να εκφρασθεί μέσα από το ζωντανό Ένα πρόγραμμα εκτελείται μέσω μηχανισμών,των οποίων οι οργανισμοί δεν έχουν συνείδηση,και αυτό είναι η εξέλιξη» Η ζωή γι΄αυτόν είναι προσανατολισμένη προς μεγαλύτερη πολυπλοκότητα,ψυχισμό και τελικώς συνείδηση.Ελευθερία και ευφυία φαίνονται συνδεόμενες.Πιστεύει ότι, τόσο στην φύση όσο και στον άνθρωπο υπάρχει κάτι που πρέπει ν΄ονομάσουμε πνεύμα..Φαίνεται ότι, υπάρχει κάτι το θελημένο…κάτι που θέλει να εκφρασθεί (« on dirait que quelque chose veut a travers elle s’ exprimer.): « Γιατί στην βιόσφαιρα να υπάρχουν μέσα τόσα πολύπλοκα και παράξενα για να φθάσει κανείς και να καταλήξει σε λύσεις που είναι τόσο κοντά; Είναι λοιπόν ο Ανθρωπος που είναι τρελλός; Ας πούμε ότι, υπάρχει μια μεγάλη έλλειψη κατανοήσεως, μεταξύ τού πνεύματος αυτού,που κρυσταλλοποιήθηκε στον εγκέφαλο τού Ανθρώπου και στο άλλο πνεύμα που βλέπω ενεργό σε όλη την εξέλιξη.»

Ο Michael Behe, καθηγητής τής Βιολογίας,(εξετάζοντας ένα φυτό σε δοκιμαστικό σωλήνα) ….έφθασε στο συμπέρασμα ότι ,πρόκειται για τόσο πολύπλο κα συστήματα (irreducibly complex) που ν’ αποκλείουν τέτοιες μεταβολές και ότι, η ζωή τού κυττάρου,είναι πολύ πολύπλοκη, ώστε να οφείλεται σε τυχαίες μεταλλάξεις, ότι, ο Δαρβίνος δεν είχε στην διάθεσή του την τεχνολογία τού εργαστη ρίου,που έχουν σήμερα οι μοριακοί βιολόγοι,ότι, ο Δαρβίνος ασχολήθηκε με τα είδη,όχι με την δομή των κυττάρων,τα μιτοχόνδρια και το DNA, ότι, ο βιολό γος τού Ηarvard, Stephen Jay Gould ,παρετήρησε την έλλειψη, μεταβατικών σταδίων μεταξύ των μεγάλων ομάδων και ότι, δεν υπάρχουν απολιθώματα ως προς την μετάβαση από τον πίθηκο στον άνθρωπο.

O Einstein (εν Alice Calaprice «The New Quotable Einstein») αποκρούει εντελώς το τυχαίο για την εμφάνιση τής ζωής.Λέγει χαρακτηριστικώς,πώς η πιθανότητα να δημιουργήθηκε τυχαίως η ζωή,συγκρίνεται με την πιθανότητα,ένα λεξικό να είναι το αποτέλεσμα μιάς έκρηξης σ΄ένα τυπογραφείο.Και γενικώτερα αποκλείει τη τυφλή τυχαιότητα και για την δημιουργία τού Σύμπαντος με την τάξη και την ακρίβεια που το διακρίνει.

(Το σχετικό κείμενο στην αγγλική παρατίθεται στο Παράρτημα υπό τον τίτλο «Ο Αινστάιν για τον παράγοντα ΤΥΧΗ)

Είναι φανερό, λοιπόν ότι, απόψεις, (στο μέτρο που θέλουν ν΄απαντήσουν στο ερώτημα για την προέλευση τής ζωής,πέρα από τις άλλες αμφισβητήσεις που θα μπορούσαν να διατυπωθούν,ιδίως στο τομέα τής επιβεβαιώσής-επαλήθευσής των, κατά τρόπο, αυστηρώς επιστημονικό,-) εμφανίζουν και ένα κοινό μειονέκτημα.Ότι, αντιμετωπίζουν το φαινόμενο τής ζωής,όχι από το αρχικό στάδιο,αλλά από ένα μεταγενέστερο. Γιατί,υποστηρίζεται βεβαίως ( όπως παραθέτει τεκμηριωμένα και ο Neil Shubin) η ύπαρξη κοινών σημείων ανάμεσα στο σώμα μας,ανάμεσα στον άνθρωπο και τον μονοκύτταρο οργανισμό ,αλλά ακόμη και αν αυτό δίνει την απάντηση στην πορεία από τον μονοκύτταρο οργανισμό στην δημιουργία σωμάτων, δεν εξηγεί με πειστικότητα, ποιά ήταν η αρχή αυτή,που επέτρεψε την δημιουργία τής ζωής, που δημιούργησε τον κώδικα που επέτρεψε την δημιουργία της.Ισως αυτό,είναι και ίσως θα παραμείνει γιά μάς μυστήριο και πέρα από τα όρια τής Επιστήμης.Η δημιουργία τού μονοκύτταρου οργανισμού,η δημιουργία τού πρώτου συστατικού τού ζωντανού,όπως αποδίδεται στην τύχη,δεν ικανοποιεί.(Πρβλ.Hoyle ό.π.)

Υπάρχει βεβαίως η Θεολογία ,η μεταφυσική,ο εσωτερισμός,οι βιωματικές καταστάσεις,αλλά όλα αυτά, εκφεύγουν των ορίων τού προκείμενου πονήματος.

Μήπως λοιπόν πρέπει θεωρήσουμε αδύνατη μια επιστημονική εξήγηση; Μήπως πρόκειται για εξήγηση κείμενη πέρα από τις διανοητικές μας δυνατότητες; (για μερικούς και έξω από τον προορισμό τού ανθρώπου;), Μια επιστημονική ερμηνεία,με τις απαιτήσεις που απαιτεί η Επιστήμη,έτσι ώστε να επιβάλλεται με την μορφή ενός καταναγκασμού,δηλαδή να επαληθεύεται από το πείραμα ή την πείθουσα παρατήρηση,είναι –για την ώρα τουλάχιστον-ανέφικτη .Ισως λοιπόν για μερικούς πρέπει ν’ αφιερωθούμε σε κάτι πιό προσιτό,όπως είναι η απάντηση στο ερώτημα γιατί η ζωή,γιατί ο άνθρωπος,ή πιο «συγκαταβατικά» και πιο προσγειωμένα να αγωνιστούμε για την βελτίωση των σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους; Μήπως απ΄όλη αυτή την ιστορία,θα πρέπει να σκεφθούμε ότι, πρέπει να εγκαταλείψουμε την έννοια και την στάση μιας αλαζονείας ως προς τις δυνατότητές μας να κατανοήσουμε τα πάντα,ότι, είμαστε κάτι έντελώς διαφορετικό.

Το ερώτημα αυτό, αντιμετωπίζεται μερικώς σε άλλο σημείο του πονήματος.

Αν ήταν σωστή η άποψη ότι, το Σύμπαν, η ζωή είναι τυχαίο συμβάν, οπότε δεν έχουμε ανάγκη για παραδοχή μιάς υπέρτατης διάνοιας, τότε θα δεχθούμε ότι, ο Θεός είναι προιόν εξελίξεως,με την έννοια ,ότι, εδώ και πολλά πολλά χρόνια,μετά την εμφάνιση τού πρώτου ζωντανού οργανισμού, δημιουργήθηκε Θεός,όχι στην φαντασία τού ανθρώπου,αλλά σαν νέο στοιχείο τού Σύμπαντος, καθοριστικό τής παραπέρα πορείας του.

Γιατί Θεός (όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθένας μας) υπάρχει.

Όλα τα παραπάνω δεν πρέπει να οδηγήσουν στην ειπόλαια εσφαλμένη και «άδικη» άποψη ότι ,το τυχαίο δεν υπάρχει σε κανένα στάδιο της πορείας του ζωντανού,ή ότι είναι πάντοτε βλαβερό.. Με το θέμα αυτό ασχολείται και ο Gottfried Shatz.στο βιβλίο του « Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα»

Παρατίθεται σχετικό απόσπασμα:

. Κατά την αμφιγονική εγγενή παραγωγή το γενετικό υλικό των δύο γονέων συνδυάζεται τυχαίως για την δημιουργία του ζυγωτού, δηλαδή του κυττάρου που είναι προιόν της συνενώσεως των δύο γεννητικών κυττάρων,( λ.χ.του ωαρίου και του σπερματοζωρίου στον άνθρωπο.) Ετσι χάρη στην τύχη, εξασφαλίζεται η μοναδικότητα κάθε παιδιού,που γεννιέται,ενώ συγχρόνως ανανεώνεται η ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους και ενισχύεται η βιολογική του ευρωστία.Και όλα αυτά ο συγγραφέας τα στηρίζει σε παρατηρήσεις,που αναδεικνύουν τον ρόλο της τύχης και εξαφανίζουν την έννοια του «πεπρωμένου». Η ύπαρξη του τυχαίου, επιτρέπει στα γονίδια των δύο γονέων να έχουν στην διάθεσή τους,ένα ανεξάντλητο αριθμό πιθανών συνδυασμών κατά την διαδικασία της συνένωσης ωαρίου και σπερματο ζωρίου.Επομένως, δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας.

Γιατί, δεν ταυτίζονται μεταξύ τους τα μονοζυγωτικά δίδυμα; Αφού πρόκειται για αδέλφια που έχουν το ίδιο γενετικό υλικό θα ανέμενε κάποιος μια πλήρη ταύτιση και ομοιότητα μεταξύ τους. Πώς λοιπόν δικαιολογείται ότι, το ένα εκδηλώνει μια ασθένεια και το άλλο όχι;. Και γιατί στην συνέχεια,με την ανάπτυξή τους,εμφανίζουν μεταξύ τους,όλο και περισσότερες διαφορές; Επομένως τα γονίδιά μας δεν είναι απαράβατοι και αναλλοίωτοι νόμοι, αλλά ενδέχεται να μεταβληθούν ως αντίδραση στο περιβάλλον,ή στον τρόπο ζωής μας……».

22.- 10 Mind-Blowing Mysteries That Science Has Not Been Able To Explain

There are some things in life which make us wonder “Now, how did that happen?” And we try to look for answers for the same. But there are a few things that even scientists can’t explain… even in this modern age of technology and scientific advancement.

Here is a list of 10 mind-blowing things that science has not been able to explain:

1. UNIDENTIFIED SPECIES

There are many species on this planet that have no known ancestral background. No one knows where they came from. Even scientists are unable to decipher the exact mystery of evolution.

2. BLACK HOLES

Black holes are the strangest objects in the Universe. They’re formed when a giant star collapses, imploding into a tiny area of intense gravity, that even the surrounding light is sucked in.

This means that although we’ve got a sense of how black holes work, we’ve still never actually seen one — they’re invisible to telescopes that pick up electromagnetic radiation, light, or X-rays. We can only guess what they look like on the inside.

3. MAGNETIC COMPASS IN COWS?

Scientists performed an experiment where they scanned the images of cows grazing using Google Earth. They discovered that 70% of cows turned their heads towards north or south while grazing. This happens regardless of where the cow is – it can be America, India or anywhere – the observation remained the same.

4. MYSTERY STAR KIC 8462852

KIC 8462852 is the star everyone is talking about since no one can explain the irregular patterns of light coming from the star located 1,500 light years away from Earth. Many researchers have speculated what could cause the enigmatic dips of light that are unlike anything seen before.

Interestingly, during an interview, Dr. Michio Kaku said that we could be looking at an alien megastructure build around the star. He also said that “this star is breaking all the rules” and “we would have to rewrite astronomy textbooks” to think anything different.

5. DARK MATTER, MATTERS.

Twenty seven percent of the universe is what is known as dark matter. So what is dark matter? All around the globe, scientists are still trying to find an answer to this question. Since it does not emit any electromagnetic radiation, it’s impossible to detect it.

There’s something really attractive 220 million light years away, and it’s dragging our whole galaxy towards it.

6. THE GREAT ATTRACTOR

NASA/Hubble Telescope

Ever since the Big Bang, the entire universe is expanding, so it makes sense that our galaxy would be moving. But not in the direction it’s headed.

According to Business Insider, the cluster pointed out above is a gravitational anomaly known as the Great Attractor, and its brightness is due to its gravitational attraction. Some point to dark matter as the cause of this. And others claim that our own galaxy, the Milky Way, is blocking our view of whatever it is that’s pulling us towards it at 1.4 million mph.

7. RIGHT HANDED V/S LEFT HANDED

Approximately 70%-95% human beings are right handed and 5%-30% are left handed. And some unknown number is ambidextrous. Scientists have not been able to discover the reason behind why people are righty or lefty. They say that genes are to be blamed for it but which gene and how it affects us is still a mystery.

Read Also: Here are 23 Stunning Facts about Left-Handed People that you had no idea about

8. BLOOD TYPE 0

“If mankind evolved from the same African ancestor then everyone’s blood would be compatible, but it is not. Rhesus negative blood type appears suddenly 35.000 years ago in Cro-magnon. Where did the Rh negatives come from? Why does the body of an Rh negative mother carrying an Rh positive child try to reject her own offspring? Humanity isn’t one race, bu a hybrid species.” – Robert Sepehr Species with Amnesia: Our Forgotten History‘

A whole theory has been wrapped up around this subject, and even a book written about it. Some researchers believe they have found out a fascinating thing in regards of Rh Positive and negative. According to a theory, in the distant past, extraterrestrial beings visited the Earth and created, through “genetic manipulation,” the Rh Negative with an intention of creating a race of “slaves”.

9. WHAT ARE DREAMS MADE OF?

Why do we dream and what are dreams made of? This question must have haunted everyone at least once in their life. The study of dreams is called oneirology. Scientists believe that dreams have some connection with the human psyche. Remember Freud and his theory?

. THE SO-CALLED SPACE ROAR

Is there a thing called as space roar? Back in 2006, scientists heard some roar like sounds while studying stars. They could not discover the reason behind it and certainly it was not some common cosmic phenomena.

23.-Ernest Nagel-James Newman \

ΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΟΥ GODEL(Τροχαλία 1991-Godel’s proof 1958 New York University Press)

O Gödel απέδειξε ότι είναι αστήρικτη η άποψη που είχε γίνει σιωπηρά δεκτή ότι κάθε τομέας της μαθηματικής σκέψης,μπορούσε να εφοδιασθεί με ένα σύνολο αξιωμάτων επαρκές για να αναπτυχθεί μεθοδικώς, η απέραντη ολότητα των αληθινών προτάσεων για το δεδομένο ερευνητικό πεδίο.Υπεστήριξε το συμπέρασμα ότι η αξιωματική μέθοδος,έχει ορισμένους ενδογενείς περιορισμούς που αποκλείουν την δυνατότητα να αξιωματοποιηθεί πλήρως ακόμα και η συνηθισμένη αριθμητική των ακεραίων,.Επίσης απέδειξε ότι είναι αδύνατον να εδραιωθεί η εσωτερική λογική συνέπεια μιάς μεγάλης κλάσης παραγωγικών συστημάτων-η στοιχειώδης αριθμητικής για παράδειγμα-εκτός αν υιοθετηθούν συλλογιστικές αρχές τόσο πολύπλοκες, ώστε η εσωτερική τους συνέπεια να είναι αμφίβολη. όσο και των ίδιων συστημάτων..,,,,,δεν μπορεί να δοθεί καμιά πραγματική σίγουρη εγγύηση ότι πολλοί σημαντικοί κλάδοι της μαθηματικής σκέψης είναι πλήρως απηλλαγμένοι από εσωτερικές αντιφάσεις.Το 16…Το αξίωμα για τις παράλληλες ευθείες του Ευκλείδη δεν φαίνονταν αυταπόδεικτο για τους αρχαίους Ελληνες που αναζητούσαν τρόπο να το αποδείξουν από τα άλλα ευκλείδεια αξιώματα που τα θεωρούσαν αυταπόδεικτα.( τούτο γιατί κυρίως γιατί ΄ήσαν εξοικειωμένοι σε γραμμές που και αν δεν τέμνονται σε κάποια πεπερασμένη περιοχή,του επιπέδου συναντώνται σε άπειρες αποστάσεις(Ο Ευκλείδης έδειξε αξιοσημείωτη διορατικότητα θεωρώντας το διάσημο αξίωμα των παραλλήλων σαν μια υπόθεση λογικά ανεξάρτητη από τα άλλα του αξιώματα.Διότι όπως αποδείχθηκε στην συνέχεια αυτό το αξίωμα δεν μπορεί να αποδειχθεί,από τις υπόλοιπες υποθέσεις,έτσι ώστε χωρίς αυτό,τα σύνολο όλων τω αξιωμάτων είναι μη πλήρες)γι το αδύνατο να αποδειχθούν σημαντικές προτάσεις της αριθμητικής Τούτο δέχεται και ο Gödel ……Εγινε επίσης σαφές ότι η σωστή δουλειά του μαθηματικού είναι να παράγει θεωρήματα από αξιωματικές παραδοχές, και όχι να αποφασίσει αν τα αξιώματα είναι πράγματι αληθή. 19… Russel ¨«Καθαρά μαθηματικά είναι εκείνο το γνωστικό αντικείμενο στο οποίο δεν ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε ούτε και αν αυτό που λέμε είναι αληθές». 21 Οι μη ευκλείδειες γεωμετρίες έχουν αξιώματα που θεωρήθηκαν από την αρχή ψευδή για το χώρο και γι’ αυτό,αμφίβολης αλήθειας για οτιδήποτε .. αναγνωρίστηκε ως ανυπέρβλητο κρίσιμο πρόβλημα 22 Για να λυθεί το πρόβλημα,επινοήθηκε μια γενική μέθοδος.Η βασική ιδέα ήταν να βρεθεί ένα μοντέλο (ή «ερμηνεία») για τα αφηρημένα αξιώματα ενός συστήματος έτσι ώστε κάθε αξίωμα να ,μετατρέπεται σε μια αληθή πρόταση για το μοντέλο. Στην ευκλείδεια γεωμετρία το μοντέλο ήταν ο χώρος..23..Μπορούμε να θωρήσουμε ότι, η έκφραση «επίπεδο» στα αξιώματα της γεωμετρίας Riemann σημαίνει την επιφάνεια μιάς ευκλείδειας σφαίρας,..έτσι κάθε αξίωμα τής γεωμετρίας Riemann μετατρέπεται σε ένα ευκλείδειο θεώρημα ….Παράδειγμα :Το αξίωμα των παραλλήλων της γεωμετρίας Riemann γίνεται : Από ένα σημείο της επιφανείας μιάς σφαίρας, δεν μπορεί να αχθεί κανένα τόξο μέγιστου κύκλου, παράλληλο σε ένα δεδομένο τόξο μέγιστου κύκλου….(Η γεωμετρία Riemann, μπορεί να αναπαρασταθεί, με ένα ευκλείδειο μοντέλο.Το επίπεδο Riemann γίνεται η επιφάνεια μιάς ευκλείδειας σφαίρας,τα σημεία στο επίπεδο γίνονται σημεία αυτής της σφαίρας,και οι ευθείες γραμμές,γίνονται μέγιστοι κύκλοι. Ετσι ένα τμήμα επιπέδου στην γεωμετρία Riemann που περικλείεται από ευθείες, απεικονίζεται σαν ένα τμήμα της σφαιρικής επιφάνειας που περικλείεται με τμήματα μέγιστων κύκλων. Δύο ευθύγραμμα τμήματα σε επίπεδο της γεωμετρίας Riemann είναι δύο τμήματα μέγιστων κύκλων πάνω στην ευκλείδεια σφαίρα και αυτά αν προεκταθούν,τότε τέμνονται ,αντιβαίνοντας έτσι στο αξίωμα των παράλληλων) Προκύπτει δηλαδή ότι, η γεωμετρία Riemann είναι συνεπής αν τα ευκλείδεια αξιώματα είναι αληθή και επομένως συνεπή.Αλλά η απάντηση αυτή δεν είναι αποδεκτή…..Ακόμη και αν όλα τα παρατηρούμενα γεγονότα βρίσκονται σε συμφωνία με τα αξιώματα, είναι ανοιχτή η δυνατότητας ένα μέχρι τώρα μη παρατηρούμενο γεγονός να αντιφάσκει με αυτά, και έτσι να καταστρέφει το δικαίωμα τους στην καθολικότητα….Στην ερμηνεία τoύ Hilbert, τα αξιώματα του Ευκλείδη μετατρέπονται σε αλγεβρικές αλήθειες. 27..Αν η άλγεβρα είναι συνεπής τότε είναι και το γεωμετρικό σύστημα…. η απόδειξη σχετίζεται με την υποτιθέμενη συνέπεια ενός άλλου συστήματος,και δεν είναι «απόλυτη »απόδειξη. Για την απόδειξη ύπαρξης συνέπειας,υπάρχει μια μόνιμη πηγή δυσκολίας..έγκειται στο γεγονός ότι τα αξιώματα ερμηνεύονται με μοντέλα που αποτελούνται από πλήθος άπειρο,στοιχείων που καθιστά αδύνατο να περικλεισθούν τα μοντέλα σε πεπερασμένο πλήθος παρατηρήσεων και επομένως η αλήθεια των ίδιων αξιωμάτων υπόκειται σε αμφισβήτηση…το συμπέρασμα που ζητά να εδραιώσει το επιχείρημα,εμπλέκει μια επέκταση από ένα πεπερασμένο σε ένα άπειρο πλήθος πληροφοριών. 28… Ετσι η μέθοδος των μοντέλων είναι ένα ανεκτίμητο μαθηματικό εργαλείο για την λύση για την οποία σχεδιάστηκε δεν δίνει όμως την τελική απάντηση στο πρόβλημα. 31 η αναγωγή της αριθμητικής στην λογική δεν δίνει τελική απάντηση στο πρόβλημα της συνέπειας. 47….Ο Gödel έδειξε 1.-ότι αδύνατο να δοθεί μια μεταμαθηματική απόδειξη της συνέπειας ενός συστήματος αρκετά περιεκτικού ώστε να περιέχει όλη την αριθμητική

;2 Ότι τα Principia ή οποιοδήποτε άλλο σύστημα με το οποίο μπορεί να αναπτυχθεί η αριθμητική είναι ουσιαστικά μη πλήρες.. ..Δεν μπορεί να δοθεί οποιοδήποτε συνεπές σύνολο αριθμητικών αξιωμάτων ,υπάρχουν αληθείς αριθμητικές προτάσεις που δεν μπορούν να αποδειχθούν από το σύστημα αυτό.

3.Οτι μπορεί να δοθεί μια απόδειξη για το αδύνατο απόδειξης ορισμένων προτάσεων μέσα σε δεδομένο σύστημα.(αδύνατο να αποδειχτούν ορισμένες σημαντικές προτάσεις της αριθμητικής».) .

Σημ.Μεταμαθηματικά Οι συγγραφείς προσπαθούν να κάνουν κατανοητή την έννοια.

Γράφουν.. Ισως ο αναγνώστης βρει την λέξη « μεταμα θηματικά» περισπούδαστη και την έννοιά της αινιγματική. Δεν θα ισχυρισθούμε ότι ,η λέξη ηχεί όμορφα, αλλά η ίδια η έννοια δεν θα μπερδέψει κανένα, αν επισημάνουμε ότι, χρησιμοποιείται σε σχέση με μια ειδική περίπτωση μιας πολύ -γνωστής διάκρισης, συγκεκριμένα ανάμεσα σε ένα υπό μελέτη αντικείμενο και μια συζήτηση για το υπό μελέτη αντικείμενο. Η πρόταση: «στις φαλαρίδες-‘ τα αρσενικά επωάζουν τα αυγά» αναφέρεται στο αντικείμενο που ερευνάται -από ζωολόγους και ανήκει στη ζωολογία Αν όμως πούμε ότι, αυτή η δήλωση για τις φαλαρίδες αποδεικνύει ότι, η ζωολογία είναι παράλογη, η πρόταση μας δεν αφορά τις φαλαρίδες αλλά ¬τη δήλωση και τον τομέα στον οποίο εμφανίζεται και είναι η μεταζωολογία.Αν πούμε ότι, το αυτό είναι ισχυρότερο από το εγώ παράγουμε ήχους που ανήκουν στην ορθόδοξη ψυχανάλυση , αλλά αν διατυπώσουμε την κρίση ότι αυτή η πρόταση είναι κενή νοήματος και μη αποδείξιμη, η κριτική μας ανήκει στη μεταψυχανάληση Έτσι και στην περίπτωση των μαθηματικών και των μεταμαθηματικών. Τα τυπικά συστήματα που κατασκευάζουν οι μαθηματικοί ανήκουν στο φάκελο με την ετικέτα «μαθηματικά»• η συζήτηση και η θεωρητικολογία για τα συστήματα αυτά ανήκει στο φάκελο με την ένδειξη «μεταμαθηματικά»

Η σημασία που έχει για το αντικείμενο μας να αναγνωρίζου¬με τη διάκριση ανάμεσα στα μαθηματικά και τα μεταμαθηματικά δεν μπορεί να υπερτονιστεί. Ωστόσο, η υποτίμηση της οδήγησε σε παράδοξα και σε σύγχυση, ενώ η αναγνώριση της σπουδαιότητας της,έκανε δυνατόν να φωτίσουμε τη λογική δομή της μα-θηματικής συλλογιστικής.

24.-Steven Weinberg « Πώς να εξηγήσουμε τον Κόσμο»

Ροπή 2016( To explain the world 2015)

Στους πρώτος Ελληνες στοχαστές,συναντούμε έναν ύψιστο βαθμό πνευματικής υπεροψίας γεγονός που τους εμπόδιζε να αποδίδουν κάποια αξία στην γνώση των φαινομένων.40…Δεν πρέπει κανείς να υπερτονίζει τις σύγχρονες πτυχές της αρχαϊκής ή κλασσικής ελληνικής επιστήμης κάνεις δεν αποπειράθηκε (με εξαίρεση ίσως τον Ζήνωνα ) να αιτιολογήσει σοβαρά τις υποθέσεις του,…44….η επιμονή προς επαλήθευση είναι απούσα από όλους τους ποιητικούς μελετητές τής φύσεως 44.Τα μαθηματικά αποτελούν το μέσον με την βοήθεια του οποίου καταλήγουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τις συνέπειες των φυσικών αρχών.Επί πλέον αποτελούν την αναγκαία γλώσσα στην οποία διατυπώνονται οι αρχές της φυσικής επιστήμης. 55Παραμένει βέβαια μυστήριο για μας ότι, τα μαθηματικά που εφευρέθηκαν για λόγους που δεν έχουν καμιά σχέση με την φύση καταλήγουν συχνά να είναι χρήσιμα στις φυσικές θεωρίες 56…(Αναφερόμενος στον Αριστοτέλη,λέγει ότι, ένας συγκεκριμένος τόπος κατάταξης-λ.χ.ανάμεσα ως προς τα όντα,στο φυσικό και το τεχνητό και ότι μόνον το φυσικό άξιζε την προσοχή του.. που εφαρμόζεται σ’ολόκληρο το έργο του, στάθηκε εμπόδιο στην μελλοντική εξέλιξη της επιστήμης….δεν ασχολήθηκε με το πείραμα.η αλληλουχία των αιτίων δεν μπορεί να συνεχίζεται επάπειρον 61.. Η λέξη κίνηση αφορά κάθε είδους μεταβολή κατά τον Αριστοτέλη. Η ελληνική λέξη φορά, αφορά στην αλλαγή τοποθεσίας 63….,Ο Αριστοτέλης αξιοποίησε με αξιοθαύμαστο τρόπο την αρχαία λογική. 67,Η ελληνιστική εποχή στηρίζεται σε μικρότερο βαθμό από την υπεροπτική διάκριση ανάμεσα στη θεώρηση ΄της γνώσης ως αυτοσκοπού, και της γνώσης ως χρήσης 74 Η επίμονη πνευματική υπεροψία της διανόησης στην κλασσική εποχή,εμπόδισε φιλοσόφους όπως ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης να κατευθύνουν τις θεωρίες προς τεχνολογικές εφαρμογές..75 ) (Δεν,μας τα λέγει καλά,και αντιφάσκει με τον σκοπό της επιστήμης που συγχέει με τον σκοπό της τεχνολογίας και διαφωνεί με άλλους μεγαλος φυσικούς όπως ο Στρεντιγκερ κ.ά)Ο Αρχιμηδης ήταν ο πιο εντυπωσιακός επιστήμονας-τεχνολόγος της ελληνιστικής περιόδου και ίσως όλων των εποχών 79..Πέρα από την χυμοθεραπεία οι γιατροί μέχρι τη σύγχρονη εποχή έπρεπε να γνωρίζουν και αστρολογία 86……Οι προσωκρατικοί άρχισαν να αναζητούν εξηγήσεις ων φυσικών φαινομένων χωρίς αναφορά στους θεούς.88 Σήμερα αναζητούμε μια τάξη στη φύση δεν πιστεύουμε όπως ότι υπάρχει τάξη για τις αξίες ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση.89 Μεγάλο μέρος τής επιστήμης αναζητεί, νοήματα πίσω από τα φαινόμενα; 92 Η αναγνώριση της Χριστιανικής θρησκείας ως επίσημης από τον θεοδόσιο το 380, σήμανε το τέλος των σπουδαίων επιτευγμάτων τής Ελληνιστικής περιόδου, 94.Ο διαχωρισμός ανάμεσα στα σωματίδια και τα πεδία εξαλείφθηκε την δεκαετία του 1930 με την διατύπωση της κβαντικής θεωράς πεδίου….υπάρχει ένα πεδίο ηλεκτρονίων η ενέργεια και η ορμή του οποίου, συγκεντρώνονται σε ηλεκτρόνια κ.ο.κ.για τα κάθε είδους στοιχειώδη σωματίδια…τα ηλεκτρόνια έχουν μάζα 378,,,Τοκαθιερωμένο πρότυπο δεν εξηγεί ούτε την βαρύτητα ούτε την σκοτεινή ενέργεια μας παρέχει όμως μια ενοποιημένη εικόνα όλων των ειδών ύλης και δύναμης(πλήν της βαρύτητας) 379..το καθιερωμένο πρότυπο ..αποτελεί περισσότερο προιόν εικασίας καθοδηγούμενο από αισθητική κρίση και επιβεβαιωμένο από την επιτυχία πολλών προβλέψεων. 380 ..Οταν μιλάμε για τα έμβια όντα η τελεολογία είναι αναπόφευκτη…η κατανόηση της ζωής βάσει τελεολογικών αρχών που δεν θα διαφέρουν που δεν θα διαφέρουν πολύ από τις αρχές των φυσικών θεωριών, όπως το καθιερωμένο πρότυπο φαίνεται τώρα αναπόφευκτη 381Τα έμβια όντα έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όχι μόνον λόγω του τεράστιου αριθμού αρχών τής φυσικής αλλά και λόγω των ιστορικών ατυχημάτων…κάθε γενική αρχή της βιολογίας έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που οφείλονται στις θεμελιώδεις αρχές της φυσικής σε συνδυασμό με τα ιστορικά ατυχήματα που είναι εξ ορισμού ανεξήγητα ._ Η άποψη που μόλις περιγράφηκε αποκαλείται επιτιμητικά) αναγωγισμός. Αντιδράσεις στη θεωρία υπάρχουν ακόμη και εντός της φυσικής. Οι φυσικοί που μελετούν τα ρευστά ή τα στερεά αναφέρουν συχνά περιστατικά ανάδυσης εμφάνισης δηλαδή, στην περιγραφή των μακροσκοπικών φαινομένων, εννοιών όπως η θερμότητα ή η μετάβαση φάσης που δεν έχουν αντιστοιχίες στη φυσική των στοιχειωδων σωματιδίων και δεν εξαρτώνται από τα στοιχεία των στοιχειωδών σωματιδίων.Για παράδειγμα, η θερμοδυναμική, η μελέτη της θερμότητας ισχύει σε ένα ευρύ φάσμα συστημάτων —όχι μόνο σε όσα έλαβαν υπόψη τους, ο Μάξγουελ και ο Μπόλτζμαν— που περιέχουν μεγάλους αριθμούς μορίων, αλλά και στις επιφάνειες των μεγάλων μαύρων τρυπών. Ωστόσο δεν ισχύει καθολικά, και, όταν αναρωτιώμαστε αν ισχύει για ένα συγκεκριμένο σύστημα και γιατί πρέπει να έχουμε ως σημείο αναφοράς κάποιες βαθύτερες, πραγματικά θεμελιώδεις αρχές της φυσικής. Ο αναγωγισμός με την έννοια αυτή δεν αποτελεί πρόγραμμα μεταρρύθμισης της επιστημονικής πρακτικής αλλά μία απάντηση στο ερώτημα γιατί ο κόσμος είναι όπως είναι. 384..Ενώ υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να κατανοήσιμε τις λειτουργίες του εγκεφάλου, που ευθύνονται για τη συνείδηση,είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς πώς τα συναισθήματα αυτά θα περιγράφονται σύμφωνα με τους κανόνες της φυσικής,385,,

25.- James Stein “Πως τα μαθηματικά εξηγούν τον κόσμο»

Όταν τα φωτόνια παρατηρούνται μέσω ενός ανιχνευτή συμπεριφέρονται ως σωματίδια…όταν όχι, ως κύματα Πώς ένα φωτόνιο γνωρίζει πότε το παρατηρούμε και πότε όχι; …μεγάλο αίνιγμα για την κβαντομηχανική…..Μεγαλύτερο αίνιγμα είναι η « καθυστερημένη επιλογή.Τοποθετήστε έναν ανιχνευτή φωτο νίων μακριά από την πρώτη βάση και εξοπλίστε τον με ένα διακόπτη που να τον ανοιγοκλείνει. Όταν ο ανιχνευτής φωτονίων είναι ανοικτός, τα φωτόνια συμπεριφέρονται ως σωματίδια, ενώ όταν είναι κλειστός τα φωτόνια συμπεριφέρονται ως κύματα. Αυτός είναι ουσία ένας συνδυασμός των δύο προηγούμενων πειραμάτων.Η πρόταση του Γουήλερ ήταν να κλείσει ή να ανοίξει τον ανιχνευτή πρωτονίων,μετά την αναχώρηση του φωτονίου από τη πρώτη βάση. Αυτό είναι γνωστό ως «το πείραμα της καθυστερημένης επιλογής», επειδή η επιλογή για να ανοίξει ή να κλείσει ο ανιχνευτής γίνεται καθυστερημένα, αφού το φωτόνιο έχει ήδη επιλέξει αν θα συμπεριφερθεί ως κύμα ή ως σωματίδιο.Φαίνεται ότι υπάρχουν δύο πιθανότητες και η συμπε ριφορά του φωτονίου καθορίζεται είτε τη στιγμή που αφήνει την πρώτη βάση -αλλά σε αυτή την περίπτωση, πώς ξέρει εάν ο ανιχνευτής φωτονίων είναι κλειστός ή ανοιχτός;— είτε από την τελική κατάσταση του ανιχνευτή φωτονίων. Εάν συμβαίνει το δεύτερο —όπως έδειξαν με σιγουριά τα πειράματα—, το φωτόνιο πρέπει ταυτόχρονα να βρίσκεται και στις δύο καταστάσεις όταν φεύγει από την πρώτη βάση ή σε μια αόριστη κατάσταση που • ξεδιαλύνεται όταν περνάει από τον ανιχνευτή φωτονίων και μαθαίνει αν το παρατηρούν ή όχι.

Όπως προαναφέρθηκε, η μαθηματική περιγραφή των κβαντικών φαινομένων γίνεται με τη βοήθεια της πιθανότητας Πριν γίνει αντικείμενο παρατήρησης, ένα ηλεκτρόνιο, δεν έχει καθορισμένη θέση στο χώρο και ορίζεται από ένα κύμα πιθανότητας , το οποίο δίνει την πιθανότητα το ηλεκτρόνιο να βρίσκεται σε μια ορισμένη περιοχή του χώρου. Πριν παρατηρηθεί το ηλεκτρόνιο είναι παντού - αν και,κάποια σημεία συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με κάποια άλλα.Επί πλέον , για να πάει από το ένα σημείο στο άλλο, το ηλεκτρόνιο ακολουθεί κάθε διαθέσιμη πιθανή διαδρομή!

Παρ’ όλα αυτά, με τη διαδικασία της παρατήρησης η κυματοσυνάρτηση «καταρρέει», κι έτσι, δεν μπορεί πλέον να είναι παντού, αλλά η θέση του περιορίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο. Με την παρατήρηση καταρρέει επίσης η δυνατότητα το ηλεκτρόνιο να πάει από ένα σημείο σε ένα άλλο μέσω κάθε πιθανής διαδρομής-. με αποτέλεσμα να πρέπει να επιλέξει μόνον μια από τις ασύλληπτα πολλές.Ο Γουήλερ επίσης πρότεινε ότι η φύση θα μπορούσε να απεικονίσει πόσο απροσδόκητη είναι η κβαντική μηχανική μέσω ενός μεγαλυτέρου, πειράματος καθυστερημένης επιλογής.Αντί για ένα διαχωριστή δέσμης σε ένα εργαστήριο, θα μπορούσαμε να έχουμε ένα κβάζαρ δισεκατομ μύρια έτη φωτός μακρυιά που ενεργεί ως βαρυτικός φακός και επιτρέπει στο φωτόνια φθάσει στην Γή μέσω της μίας από τις δύο διαφορετικές διαδρομές που θα μπορούσαν να εστιάσουν έξω στο διάστημα και εάν κανένας ανιχνευτής φωτονίων δεν ήταν τοποθετημένος κατά μήκος των διαδρομών, θα είχαμε ένα μοτίβο συμβολής -ενώ εάν υπήρχαν ανιχνευτές φωτονίων, τα φωτόνια θα ενεργούσαν ως σωματίδια.Η απροσδόκτητη πτυχή είναι ότι, το φωτόνιο, δισεκατομμύρια χρόνια πριν περάσει από τον βαρυτικό φακό, φαίνεται να έχει πάρει την απόφαση να συμπεριφερθεί ως σωματίδιο ή κύμα.Πειράματα έχουν δείξει ότι,η απόφαση αυτή δεν λαμβάνεται από το φωτόνιο, αλλά από το σύμπαν. Έτσι, όταν γίνεται μια παρατήρηση, το φωτόνιο ενεργεί ως σωματίδιο όταν όχι, ενεργεί ως κύμα. 99…..Στην κβαντική μηχανική είσθε απλώς ένα κύμα πιθανοτήτων μέχρις ότου κάποιος ή κάτι να σας παρατηρήσει…Μια ευρέως διαδεδομένη άποψη στη φυσική είναι ότι, παρατήρηση σημαίνει αλληλεπίδραση Ως προς την απάντηση ΄ως προς την γάτα του Σρέντιγκερ,η κβαντομηχανική απαντά,ότι η γάτα είναι κατά το ήμισυ ζωντανή και κατά το ήμισυ νεκρή ή τίποτε από τα δύο, και ότι,ότι η απάντηση θα καθορισθεί,όταν το κουτί ανοιχτεί και η κυματοσυνάρτηση καταρρέει μέσω της παρατήρησης… Χωρίς παρατήρηση (που δεν σημαίνει ότι κοιτάζουμε την γάτα αλλά να πάρουμε πληροφορίες για την κατάσταση του ραδιενεργού ατόμου,του οποίου η αποσύνθεση θα καθορίσει την έκβαση, πώς μπορούμε να ξέρουμε; Είναι πιθανώς η ακριβέστερη άποψη της φυσικής και παρέχει επιβεβαιώ σεις…Ως υπολογιστική μέθοδος η κβαντομηχανική είναι πιθανώς η ακριβέστερη της φυσικής,σε μεγάλο βαθμό δεκαδικών θέσεων που ξεπερνούν τον αριθμό του εθνικού χρέους….η κοινότητα των φυσικών δεν έχει ακόμη καταλήξει στο τι είναι πραγματικότητα …101..Η κβαντομηχανική μας λέγει ότι, τα φωτόνια και τα ηλεκτρόνια, είναι κύματα πιθανότητας,αλλά με την αλληλεπίδραση με το Σύμπαν γίνονται σωματίδια.Εάν δεν μπορούμε να καθορίσουμε το ότι, έχουν αλληλεπιδράσει με το Σύμπαν,κάτι που ισχύει στην κβαντική διαγραφή, τότε είναι κύματα πιθανότητας.Μεταξύ αυτών που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να μάθουμε, είναι και γιατί ισχύει και το αν θα μπορούσε να ισχύει κάτι άλλο.102..ο Αινστάιν στο τέλος της ζωής του, έλεγε ότι, δεν χρησιμοποιούσε λέξεις όταν σκέφτεται την φυσική 103…Η αρχή της απροσδιοριστίας έχει ανατρέψει την απλή άποψη αιτίας και αποτελέσματος. …τα άτομα ή τα στοιχειώδη σωματίδια δεν είναι πράγματα αλλά απλώς διαμορφώνουν κύμα δυνατοτήτων.107…Φαίνεται ότι, η κβαντική μηχανική ανοίγει την πόρτα του μυστικισμού στο πραγματικό κόσμο. (οι κρυμμένες μεταβλητές του Αινστάιν) 112 Η ειδική θεωρία της σχετικότητας απαγορεύει ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός. Τι θα συμβεί αν το κύμα πιθανοτήτων καταρρεύσει στιγμιαία σ’ ολόκληρο το Σύμπαν; 115 Η θεμελιώδης αρχή των πυθαγορείων ήταν ότι ,ο κόσμος κατασκευάστηκε από ακέραιους αριθμούς ή από τις α ναλογίες ακεραίων. Η ανακάλυψη ότι ,η τετραγωνική ρίζα του 2 ήταν ανισόμετρη,κατέστρεψε αυτήν την κοσμολογική άποψη,την εποχή των Πυθαγορείων.Παρόλα αυτά μπορεί πράγματι οι Πυθαγόρειοι να είχαν δίκαιο!Η κβαντική μηχανική η ακριβέ στερη που έχουμε μέχρι τώρα απεικόνιση για τον κόσμο, είναι ουσιαστικά μια σύγχρονη εκδοχή,της άποψης των Πυθαγορείων.

σύμφωνα με την κβαντική μηχανική αποτελείται από αριθμούς βασικών μονάδων.Η μάζα,η ενέργεια,το μήκος και ο χρόνος,μετρούνται με όρους κβάντων, Τα μαθηματικά του πραγματικού΄συστήματος των αριθμών, εκεί που ανήκει και η τετραγωνική ρίζα του 2 είναι ένα ιδανικό κατασκεύασμα που έχει μεγάλη χρησιμότητα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον.Στον πραγματικό κόσμο όμως άν΄ένα τετράγωνο μπορεί πράγματι να κατασκευασθεί, από υλικά αντικείμενα, η διαγώνιός του (που κατασκευάζεται επίσης από υλικά αντικείμενα,) είναι είτε λίγο κοντή,για να φθάσει από την μιά γωνία στην άλλη, είτε πιό μακριά από όσο πρέπει. Αυτό μας κάνει να αναρωτιέμαστε, αν και άλλες ιδέες που ήσαν γνωστές, σε προηγούμενους πολιτισμούς,και απορρίφθηκαν πολύ καιρό πριν,επανέλθουν σε μιά σύγχρονη εκδοχή τους.135..Η μεγάλης κλίμακας γεωμετρία του κόσμου είναι επίπεδη,όπως πίστευαν οι Ελληνες πριν ακόμη δεχθούν ότιη Γή είναι στρογγυλή 186 Ένα σχέδιο αξιωμάτων είναι συνεπές,όταν είναι αδύνατον μα βγουν αντιφατικά αποτελέσματα μάσα το σύστημα 191 Το .καθιερωμένο Πρότυπο είναι το αποτέλεσμα προσπαθειών αλλά ακόμα κι αν αποδειχτεί ακριβές μέχρι την τελευταία λεπτομέρειά (και σε μερικές περιπτώσεις έχει επιβεβαιωθεί πειραματικά σε περισσότερες από δεκαπέντε δεκαδικές θέσεις), οι φυσικοί ξέρουν ότι αφήνει αναπάντητα πολλά ερωτήματα ,Οι μάζες των σωματιδίων είναι αριθμοί που μετριούνται πειραματικά, υπάρχει, άραγε, μια βαθύτερη θεωρία που μπορεί να προβλέψει αυτές τις μάζες; Τα φερμιόνια διαιρούνται ωραία σε τρείς ξεχωριστές «γενιές» σωματιδίων, αλλά γιατί τρεις, και όχι δύο ή περισσότερες; Οι τέσσερις δυνάμεις ποικίλλουν πολύ από πολλές απόψεις. Ο ηλεκτρομαγνητισμός είναι ισχυρότερος σχεδόν κατά 40 τάξεις μεγέθους από τη βαρύτητα. Κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αν περάσετε μια χτένα μέσα από τα μαλλιά σας (με την προϋπόθεση ότι, έχετε μαλλιά και δεν είστε σαν εμένα) μια κρύα χειμωνιάτικη μέρα, μπορείτε να παράγετε αρκετή στατική ηλεκτρική ενέργεια, η οποία υπερνικάει τη βαρυτική έλξη της γης και είναι ικανή να σηκώσει ένα χαρτί. Ο ηλεκτρομαγητισμός και η βαρύτητα έχουν άπειρη εμβέλεια , ενώ η ισχυρή δύναμη είναι περιορισμένη στο εσωτερικό του ατόμου. Ο ηλεκτρομαγνητισμός είναι ελκτικός και συνάμα απωστικός, και - ευτυχώς είναι μοιρασμένος ισόποσα σε κάθε μη ιονισμένο άτομο ( έτσι δεν είμαστε ένα μάτσο ηλεκτρικών φορτίων, εκτός από τις κρύες χειμωνιάτικες ημέρες), αλλά η βαρύτητα είναι πάντα ελκτική.Οι ηλεκτρικές θύελλες στο κέντρο του Γαλαξία δεν έχουν επιπτώσεις; σε μας, αλλά η βαρύτητα που προέρχεται από τη μαύρη τρύπα,στο κέντρο του, σίγουρα μας επηρεάζει.Τα πειράματα του Ασπεκτ δεν έχουν διαπιστώσει καμία κρυφή μεταβλητή.. ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούν όλα τα μαθηματικά πρότυπα,όσον αφορά την φυσική: ότι σε αυτό το σύμπαν δεν υπάρχει άπειρο 222 Κατά τον Μ.Τεγμαρκ,το πολυσύμπαν(Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Θεωρίας Χορδών, ενδεχομένως το Σύμπαν μας να μην είναι το «μοναδικό» αλλά ένα μέλος ενός απειροσυνόλου Συμπάντων.Η ολότητα των αυτών των πιθανολογικών και αμφιλεγόμενης ύπαρξης Συμπάντων ονομάζεται Πολυσύμπαν)υποστηρίζει όλα τα πιθανά (και συνεπή )σύνολα εξισώσεων,απλώς κάνει το σε διαφορετικούς τομείς ,ενώ εμείς τυχαίνει να ζούμε στον τομέα Αινστάιν-Μάξουελ…Για το φώς το πρόβλημα παραμένει δεδομένου ότι τα κύματα χρειάζονται ένα μέσο για να διαδοθούν. 223.Τα πειράματα των Μάικελσον και Μόρλευ του 1887, κατέδειξαν σε ένα μεγάλο βαθμό ακριβείας ότι δεν υπάρχει φωτοφόρος αιθέρας,….το Σύμπαν μας απεχθάνεται το άπειρο,όσο πιστέψουμε ότι απεχθάνεται και η φύση το κενό.Κατά συνέπεια κανένα σωματίδιο κε πεπερασμένη μάζα δεν μπορεί να ταξειδέψει με την ταχύτητα του φωωτός,διότι τότε ο παρονομαστής στην παραπάνω εξίσωση,( του Αινστάιν)…. θα ήταν 0 και η μάζα m θα ήταν άπειρη.Αυτό δεν αποτρέπει το φως από το να ταξειδεύει με αυτήν την ταχύτητα,επειδή τα φωτόνια ,τα σωματίδια του φωτός δεν έχουν μάζα…..τα ταχυόνια ,σωματίδια που κινούνται ταχύτερα από την ταχύτητα του φωτός, έχουν κακή φήμη στην σύγχρονη φυσική,έτσι που να μια θεωρία τα πριλαμβάνει, είναι ασταθή3ς. δεν ντα έχουμε όμως αποκλείσει οριστικά. 225….υπάρχουν σωματίδια που αλλάζουν χαρακτήρα καθώς ταξειδεύουν,( τρία διαφορετικά είδη νετρίνων καθώς ταξειευουν.225…Κατά την θεωρία των χορδών όλα τα σωματίδια στο Σύμπαν είναι δονήσεις μονοδιάστατων αντικειμένων,απίστευτα μικρών που δεν μπορούν να παρατηρηθούν άμεσα αλλά βλέπουμε τις συνέπειές τους.,(,ένα βιβλίο να το διαβάσεις από απόσταση 100.000.000 ετών φωτός)των χορδών,..που μπορούν να δονηθούν μόνον με συγκεκριμένο τρόπο,.Ηθεωρία προβλέπει σωματίδια που δεν έχουν ακόμη παρατηρηθεί, και δομές που δεν έχουν επιβεβαιωθεί 227.Είναι όντως τετραδιάστατο το Σύμπαν;…Υπάρχει κάποιο άλλο Σύμπαν τετραδιαστατο;231…Ένα άτομο μπορεί να αλλάξει το είδος του….Ενα άτομο που άρχισε τη ζωή του ως άτομο μπορεί μέσω τής διαδικασίας που είναι γνωστή,ως Β μετάπτωση, να μετατραπεί σε άτομο άνθρακα.,,,,Αυτό συνδέεται με την ραδιενέργεια και προωθείται από την ασθενή δύναμη 237 Για διασπασθεί ένα άτομο χρειάζεται η βαρύτητα ενός αστεριού 238 Υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για τους οποίους για τους οποίους μπορεί να μην μάθουμε ποτέ την φύση της απώτερης πραγματικότητας 1.Επειδή η φύση του χωροχρόνου μπορεί να είναι τόσο χαοτική στο μήκος Πλανκ.—το μήκος μιάς χορδής-και στο χρόνο Πλανκ-ο χρόνος που χρειάζεται το φώς για να καλύψει το μήκος μίας χορδής- που απλώς δεν μπορούμε να κάνουμε ακριβείς μετρήσεις,ώστε να καθορίσουμε μερικά κρίσιμα χαρακτηριστικά του χώρου και του χρόνου…2.Η πολυπλοκότητα της αξιωματικής δομής οποιασδήποτε θεωρίας περιγράφει τελικώς τήν πραγματικόητα ,αποδέχεται αναποκρίσιμες προτάσεις ή κάτι παρόμοιο. 241….Επίσης ίσως υπάρχει κάπου μια πρόταση που να μας λέει ότι η απώτερη φύση της πραγματικότητας,δηλαδή τα άτομα ,ο χώρος,ο χρόνος,και η ύλη θα παραμείνουν για μας, έννοιες ακατανόητες και απρόσιτες. …Κάποιος μαθηματικός μπορεί να αποδείξει ότι μια θεωρία των πάντων δεν μπορεί να υπάρξει. 242..Υπό μια έννοια ο Σαγκάν είχε δίκαιο αφού οι μαθηματικοί πιστεύουν ότι, το π δεν περιέχει μόνον κάποιο μήνυμα που κωδικοποίησαν κάποιοι εξωγήινοι ,αλλά κάθε μήνυμα που επαναλαμβάνεται συχνά επ΄αόριστον 274 Υπάρχουν εγγενώς απρόβλεπτα φαινόμενα και άλλα που δεν μπορούμε να προβλέψουμε γιστί δεν έχουμε αρκετές σχετικές πληροφορίες….Το χάος είναι αιτιοκρατική συμπεριφορά. Είναι θεωρητικώς προβλέψιμα…δεν μπορούμε να προβλέψουμε λόγω υπερπληθώρας πληροφοριών Σε αντίθεση με την κβαντικη΄φυσική στην οποία δεν μπορούμε να ξέρουμε την αξία των παραμέτρων επειδή οι αξίες αυτές δεν υπάρχουν εδώ( μέχρι τώρα) δεν μπούμε να ξέρουμε την αξία των παραμέτρων επειδή είναι αδύνατο να συγκεντρώσουμε τις απαραίτητες πληροφορίες ----------------------ος

26.-Frank Wilczek Ένα όμορφο ερώτημα»

Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι ,το βιβλίο του συνιστά στοχασμό σε ένα και μόνον ερώτημα; Αραγε ενσαρκώνει ο κόσμος όμορφες ιδέες; 15..Ο Πυθαγόρας, έφερε στο φώς μια κρυμμένη ενότητα μεταξύ νού και ύλης, Με την αναφορά του στα έγχορδα όργανα ολοκλήρωσε μια τριάδα.:νους-ύλη-ομορφιά 19.΄Ο Πυθαγόρας εκφράζει κάτι καταπληκτικό.:Η γεωμετρία των αντικειμένων ενσαρκώνει κρυμμένες αριθμητικές σχέσεις, 39…Εκφράζει την πεποίθηση ότι,ο κόσμος,πρέπει να ενσαρκώνει όμορφες έννοιες 44..Ο συγγραφέας λέγει ότι, η φύση είναι εφευρετική σε σχέση με τη γλώσσα της,Εκτείνει τα όρια της φαντασίας μας,με νέα είδη αριθμών, με νέα είδη γεωμετρίας-και ακόμη στον κβαντικό κόσμο με νέα είδη λογικής. 45…..Ο Πυθαγόρας ανεκάλυψε ότι, ύψος του ήχου,υπακούει σε δύο κανόνες....οι συνδυασμοί τόνων με συχνότητες που σχηματίζουν λόγους μικρών ακεραίων ήχούν μελωδικώς.Οι τόνοι ευρίσκονται σε αρμονία αν οι τάσεις οι λόγοι τετραγώνων μικρών ακεραίων αριθμών….55. Πλάτων..Τα 5 στερεά. Τετράεδρο,οκτά εδρο,δωδεκάεδρο, εικοσάεδρο, κύβος 62 Εκείνος που πρώτος απέδειξε μαθηματικά ότι, αυτά είναι τα μόνα κανονικά στερεά είναι πιθανόν ο μαθηματικός Θεαίτητος σύγχρονος του Πλάτωνα 64 κάποια από τα απλούστερα πλάσματα της βιόσφαιρας, ..όχι μόνον έχουν ανακαλύψει ,αλλά κυριολεκτικά έχουν ενσωματώσει τα πλατωνικά στερεά,πολύ πριν από τους ανθρώπους. ….. Τα στοιχεία του Ευκλείδη είναι μακράν το σημαντικότερο εγχειρίδιο όλων των εποχών.Εσήγαγε το σύστημα και την αυστηρότητα στη γεωμετρία…εγκαθίδρυσε την μέθοδο της ανάλυσης και σύνθεσης στον τομέα των ιδεών..66…Η ίδια δουλειά θα σε διδάξει πώς να την κάνεις.68…Από την σκοπιά του παρόντος η θεωρία Πλάτωνα περί στοιχείων είναι και χονδροειδής και στις λεπτομέρειες απελπιστικά αδιέξοδη 69 Ωστόσο το όραμα του Πλάτωνα παρόλο που αποτυγχάνει ως επιστημονική θεωρία, επιτυγχάνει ως προφητεία και ως έργο τέχνης….Η βαθύτερη κεντρική ιδέα του για τον φυσικό κόσμο είναι ότι αυτός πρέπει… να ενσαρκώνει θεμελιωδώς όμορφες έννοιες….ομορφιά μαθηματικής κανονικότητας,τέλειας συμμετρίας….επιδίωκε να εναρμονίσει τον νού με την ύλη,αποδεικνύοντας ότι, η ύλη οικο δομείται από τα καλύτερα προιόντα του νού 70…Η ιδέα του ότι ,υπάρχουν λίγα μόνον είδη δομικών λίθων ,υπαρκτών σε πολλά αντίγραφα,παραμένει θεμελιωτική παρόλο που οι δομικοί λίθοι που προτείνει ο Πλάτων δεν είναι αυτοί που γνωρίζουμε σήμερα…..η εξαγωγή τής δομής από την συμμετρία, παραμένει μέχρι σήμερα….Η συμμετρία που προτείνει ο Πλάτων είναι διαφορετική από ό,τι δεχόμαστε σήμερα,…αλλά παραμένει η ιδέα του ότι, υπάρχει συμμετρία στα έγκατα της φύσης…πιστεύει ότι ,ο φυσικός κόσμος δεν είναι η έσχατη πραγματικότητα.71..η ιδέα του,ότι συστατικά,ενδέχεται να μην υπάρχουν κατά κανόνα ως ξεχωριστά αντικείμενα αλλά μπορεί να βρίσκονται μόνα εντός συνθετώτερων, παραπέμπει στα κουάρκς και τα γλουόνια που υπάρχουν στο εσωτερικό του πυρήνα…. και ότι ο κόσμος στην βαθύτερη δομή του ενσαρκώνει ομορφιά.73 Ο Wittgenstein είπε ότι ,όλη η φιλοσοφία είναι δυνατόν και πρέπει να αποδοθεί με την μορφή αστεισμών….Ως εξαιρεση στην εφαρμογή της αρχής της συμπληρωματικότητας, ο Bohr,είπε ότι υπάρχουν προτάσεις ,με νόημα που δεν εξαντλείται στην επιφάνεια, και ότι χαρακτηριστικό μιάς βαθειάς αλήθειας είναι ότι το αντίθετο της,αποτελεί επίσης μια βαθειά αλήθεια.Και παραθέτει : Ο κόσμος δεν είναι οικοδομημένος σύμφωνα με μαθηματικές αρχές ,όπως υπέθεσε ο Πλάτων….. 76…Το ερώτημά μας περί ομορφιάς,άπτεται μερικώς με την σχέση μεταξύ φυσικής πραγμα τικότητας,και της αντίληψής μας γι΄αυτήν..Μιά άλλη διάσταση στο ίδιο ερώτημα είναι η σχέση μεταξύ φυσικής πραγματικότητας και έσχατης πραγματικότητας….οι σχετικές απαντήσεις του Πλάτωνα βασίζονταν σε μυστικιστική ενόραση και αμφίβολη λογική.,παρά στην επιστήμη.79 με το παράδοξο του Ζήνωνα για τον Αχιλλέα και την χελώνα υποστηρίζεται η ανυπαρξία κίνησης.πράγμα που δέχεται και ο Παρμενίδης….Σήμερα φαίνεται δυνατόν στα πλαίσια της κβαντικής θεωρίας, να δεχτούμε την άποψη αυτή,χωρίς να παραβλέπουμε τα φαινόμενα…..Η αλλαγή ενδέχεται να είναι απλώς φαινόμενο 84 …κατά τον Bertand Russel, το παράδοξο αποτέλεσε το θεμέλιο μιας μαθηματικής αναγέννησης 85…Πάντως ο Πλάτων είχε δίκαιο υποστηρίζοντας πως ο φυσικός κόσμος όπως μας φαίνεται είναι σκιώδης προβολή,του αληθινού … ανακαλύπτουμε σήμερα οντότητες μικροσκοπικές που συμπεριφέρονται όπως θέλει η κβαντική μηχανική. 87 Ο Πλάτων προτρέπει να στραφούμε στο απόκοσμο.Αν οι θεωρίες μας είναι όμορφες αλλά δεν συμφωνούν με τις παρατηρήσεις υλικών ..τόσο το χειρότερο για τις τελευταίες. Κατά τον Πλάτωνα το Πραγματικό είναι γνησίως μικρότερο του ιδεατού89.Κατά τον Πλάτωνα αν οι συμβιβασμοί που επιβλήθηκαν στον Δημιουργό.λόγω των χονδροειδών υλικων, αυτό είναι δευτερεύουσας σημασίας 91…η εκτίμηση των βασικών ιδεών της προοπτικής …φέρουν το μήνυμα των ματιών σε στενότερη επαφή με τον συνειδητό νου ..Μέσω της πειθαρχημένης φαντασίας αφήνουμε πίσω μας το σπήλαιο της αδαούς αίσθησης 99 Η συμπληρωματικότητα συνιστά περιατέρω ενίσχυση της σχετικότητας,.( υπάρχουν δύο τρόποι θεώρησης του ιδίου πράγματος είναι συμπληρωματικοί όταν ο καθένας τους είναι έγκυρος και συνεκτικός αλλά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και οι δύο ταυτοχρόνως διότι άλλη λοεπηρέαζονται. Αυτό είναι συνηθισμένη κατάσταση στην κβαντική θεωρία. 897)101 Η ισχυρή μορφή συμπληρωματικότητας δέχεται ότι, υπάρχουν πολλοί έγκυροι τρόποι θέασης του θέματός μας-προοπτικές με την γενική έννοια του όρου-αλλά είναι αμοιβαία αποκλειόμενοι.Στον κβαντικό κόσμο μπορούμε να πραγματοποιήσουμε μόνο μια προοπτική κάθε φορά..ο κυβισμός(κακή μετάφραση της λέξεως;) απαγορεύεται 102 Οι σχετικότητα,συμμετρία,αναλλοίωτο,συμληρωματικότητα, συγκροτούν την καρδιά της σύγχρονής φυσικής102……όταν το φώς απομακρυσμένων γαλαξιών διέρχεται πλησίον άλλων γαλαξιών,που βρίσκονται στην πορεία του,έχει ως αποτέλεσμα το θεαματικό αποτέλεσμα του βαρυτικού φακού,.Ετσι είδωλα απομακρυσμένων γαλαξιών εμφανίζονται ενίοτε παραμορφωμένα, όταν το φώς τους,διασχίζει το πεδίον βαρύτητος, που βρίσκεται στον ενδιάμενο χώρο, …..πλήθος γαλαξιών που εκτείνεται που εκτείνεται 5 έως 10 φορές μακρύτερα,από το σμήνος που προκαλεί τό φαινόμενο του βαρυτικού φακού 111 Ο Keynes θεωρούσε το Σύμπαν ως κρυπτο γράφημα καταστρωμένο από τον Παντιδύναμο 112 Δεν είναι εντελώς αληθές ότι τα φασματικά χρώματα δεν μπορού να αναλυθούν περαιτέρω.Μπορεί να γίνει ένας επι πλέον διπλός .διαχωχωρισμός σε διαφορετικές πολώσεις. 123.τα σωματίδια και τα κύματα προσφέρουν συμπληρωματικές προοπτικές, για την πραγματικότητα του φωτός.126…Οι 3 νόμοι του Κέπλερ: 1.Η τροχιά ενός πλανήτη είναι έλλειψη με τον Ηλιο στην μια εστία. 2.Η γραμμή που συνδέει ένα πλανήτη με τον Ηλιο διαγράφει επιφάνειες ίσων εμβαδών σε ίσους χρόνους 3.Το τετράγωνο της περιόδου (δηλαδή του διαστήματος ενός πλανητικού έτους,είναι ανάλογο του κύβου του μεγάλου ημιάξονα της έλλειψης 131 Οι εξισώσεις του Maxwell μας προσέφεραν επίσης μια εντελώς νέα κατανόησηη της φύσεως του φωτός,και προέβλεψαν την ύπαρξη μορφών ακτινοβολίας που αποτελούν νέα είδη ‘φωτός» 147.Ο Faraday είχε πειραματικώς ανακαλύψει ότι, τα χρονικώς μεταβαλλόμενα μαγνητικά πεδία παράγουν ηλεκτρικά πεδία 157,,,Ο Maxwell απέδειξε ότι, ισχύει και το αντίστροφο...158.. Το φώς δεν είναι στην πραγματικότητα παρα διαταραχή του ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου.( Λέγουμε ότι ,έχουμε ένα πεδίο Χ ΄όταν το Χ λαμβάνει διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές θέσεις και χρονικές στιγμές) 159...τα ηλεκτρικά φορτία αποτελούν τις πηγές των το ηλεκτρικό πεδίο σε κάποιο σημείο είναι ένα μέγεθος με αριθμητική τιμή και κατεύθυνση….Ο Gauss μας λέγει ότι ,τα μαγνητικά πεδία δεν έχουν πηγές-οι μαγνητικές δυναναμικές γραμμές δεν μπορουν να τερματίσουν,πρέπει ή να συνεχιζουν δια παντός είτε να είναι κλειστές. 163..Ο Maxwell αναλογιζόμενος το έργον του που εδραίωσε τα παγκόσμια ρευστά,,είπε ότι οι αχανείς διαπλανητικές και διαστρικές περιοχές,,,,θα τους βρούμε με αυτό το υπέροχο μέσον…166..Κατά τον Hertz το νόημα των υπερβαίνει κατά πολύ τις προθέσεις του δημιουργού του.τουλάχιστον σε τρία σημεία.: 1,Ισχύς 2 Γενεσιουργός ομορφιά.3 Μια νέα ιδέα ,πηγή έμπνευσης,συμμετρία εξισώσεων.Ο Maxwell συμπέρανε ότι, καθ το φώς είναι ηλεκτρομαγνητικό κύμα.Αλλά το ορατό φώς είναι απλώς η κορυφή ενεός παγόβουνου,,αόρατου σε μας και σχεδόν άγνωστου την εποχή του Maxwell Μπορεί να έχουμε ηλεκτρομαγνητικά κύματα,με οποιοδήποτε καθορισμένο μήκος κύματος και το φάσμα ορατού φωτός του Νεύτωνα δεν είναι παρά μια,παρονυχίδα,σε αυτό το συνεχές….Το ορατό φάσμα,αντιστοιχεί σε μια μικρή περιοχή μηκών κύματος, του συνεχούς, των καθαρών ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων εντός του άπειρου, συνεχούς,των καθαρών ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων….Τα ραδιοκύματα είναι «φώς»με πολύ μεγαλύτερα μήκη κύματος και χαμηλότερες συχνότητες από το ορατό φώς.168 Οι εξισώσεις που αρέσκεται να χρησιμοποιεί η Φύση για τους θεμελιώδεις νόμους της,έχουν τεράστιο βαθμό συμμετρίας…στη φυσική συμμετρία σημαίνει Αλλαγή χωρίς αλλαγή.169 Σύμφωνα με τον Μπλέικ Το Καλό είναι αυτό που ακούει παθητικά στο Λόγο.Το Κακό είναι αυτό που βγαίνει θετικά από την ενέργεια, 173…..δεν είναι απαραίτητο να προσθέσουμε όλα τα χρώματα του φάσματος του ηλιακού φωτός, ακριβώς με τις αναλογίες που υπάρχουν σε κείνο ώστε να προκύψει ένα λευκό΄φώς που να μοιαζει με το ηλιακό, …μπορεί να προκύψει ένα πειστικά αντιληπτό λευκό χρώμα, με την μείξη τριών μόνον φασματικών χρωμάτων όπως εδώ,το ερυθρό το πράσινο και το κυανούνΑν αυτή η λευκή δέσμη περάσει μέσα από ένα πρίσμα, δεν θα προκύψει ένα φάσμα αλλά μόνον τρείς γραμμές,Ως φυσική οντότητα η δέσμη αυτή είναι εντελώς διαφορετική από το ηλιακό φώς,αλλά η ανθρώπινη όραση το αντιλαμβάνεται ως ταυτόσημη με εκείνο….το αποτέλεσμα ανάμειξης αρκετών εγχρώμων ουσιών των ιδίων χρωματων διαφέρει ριζικά από το αποτέλεσμα ανάμειξης χρωστικών ουσιών των ιδίων χρωμάτων όπως όταν αναμειγνύουμε βαφές,……Όταν συνδυάζετε έγχρωμες δέσμες φωτός, απλώς προσθέτετε το φως που περιέχουν,Με τις χρωστικές, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Κατά κανόνα βλέπουμε τις διάφορες χρωστικές ουσίες όπως στην περίπτωση ενός πίνακα, μέσω του ανακλώμενου ηλιακού (ή κάποιου τεχνητού υποκατάστατου του),Το χρώμα του ανακλώμενου φωτός που βλέπουμε εξαρτάται από ποιά φασματικά χρώματα αφαίρεσαν ή απορρόφησαν οι χρωστικές ουσίες κατά την ανάκλαση. Το χρώμα που βλέπουμε φυσικά, αντιπροσωπεύει το μείγμα φωτός που δεν έχει απορροφηθεί Έτσι, όταν συνδυάζουμε, βάφοντας ή ζωγραφίζοντας δύο χρωστικές ουσίες, προσθέτουμε τις απορροφητικές τους ικανότητες.. Οι διαδικασίες πρόσθεσης χρωμάτων (δέσμες φωτός) ή πρόσθεσης απορροφήσεων χρωμάτων (χρωστικές ουσίες) είναι-πολύ διαφορετικές. Παραδείγματος χάριν, θα προκύψει μάλλον εύκολα μαύρο χρώμα, —απουσία ανάκλασης—με τον συνδυασμό ΄,αρκετών διαφορετικών χρωστικών ουσιών, αλλά ποτέ : με την πρόσθεση διαφορετικών δεσμών. Οπότε δεν ,μας εκπλήσσει το γεγονός ότι, γενικώς, υπάρχουν πολύ διαφορετικοί κανόνες για τον συνδυασμό χρωμάτων δεσμών φωτός,σε αντίθεση με τον συνδυασμό, χρωμάτων χρωστικών ουσιών.Η πρόσθεση δεσμών φωτός,είναι νοηματικά απλούστερη.και από φυσική αποψη,θεμελιωδέστερη της πρόσθεσης χρωστικών ουσιών 176 Ενώ τα νοητικά είδωλα αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για τα τεκταινόμενα στον χώρο το χρώμα μας πληροφορεί για τα τεκταινόμενα στον χρόνο Ο Maxwell πέθανε 48 ετών. Στο ημερολόγιό του έγγραψε« Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που σήμερα μπορεί να αναγνωρίσει στη δουλειά του ένα αξεχώριστο τμήμα του έργου της Ζωής.και μια ενσάρκωση του έργου της αιωνιότητας.Τα θεμέλια της εμπιστοσύνης του είναι αμετάβλητα,διότι ΄έχει καταστεί μέτοχος του απείρου.Επεξεργάζεται εντατικά τα καθημερινά του εγχειρήματα,διότι το παρόν του έχει παραχωρηθεί.Ετσι ο άνθρωπος θα έπρεπε να είναι η προσωποποίηση της θείας διαδικασσίας της φύσεως,και να αναδεικνύει την ένωση του απείρου με το πεπερασμένο, χωρίς να υποτιμά, την πρόσκαιρη ύπαρξή του,ενθυμούμενος ότι μόνον σ΄αυτή,είναι δυνατή η ατομική δράση,χωρίς να χάνει από το βλέμμα του εκείνο που είναι αιώνιο,αναγνωρίζοντας ότι ο Χρόνοος είναι μυστήριο.το οποίο ο άνθρωπος δεν αντέχει να αναλογισθεί, μέχρι να τον διαφωτίσει η αιώνια Αλήθεια.» 200…Στον κβαντικό κόσμο συντελείται ένα θαύμα.Παλαιές ιδέες αποκτούν πάλι ζωή έχονταν θαυμαστές νέες μορφές.Στις μορφές αυτές,οι παληές ιδέες υψώνονται σε νέα επίπεδα,ακρίβειας,αλήθειας και πράγμα εκπληκτικό μυστικότητας.205.. Χονδρικά ο ανθρώπινος οφθαλμός, παράγει 25 περίπου στιγμιότυπα ανά δευτερόλεπτο,και έτσι ο εγκέφαλος δημιουργεί την αίσθηση της συνεχούς κινήσης….γι αυτό λέμε ότι. ο χρόνος ρέει 185…Τα θηλαστικά γενικά έχουν χαμηλή χρωματική όραση.Η κόκκινη μουλέττα του ταυρομάχου, χρησιμοποιείται για χάρη των θεατών,γιατί οι ταύροι αντιλαμβάνονται μόνον τις αποχρώσεις του γκρίζου…Η αχρωματοψία πλήττει λίγο τις γυναίκες, αλλά είναι αρκετά κοινή μεταξύ των ανδρών…..Πολλά είδη εντόμων και πτηνών διαθέτουν 4 έως 5 είδη χρωματικών υποδοχέων 189……το πλέον αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό τής γαρίδας,είναι το οπτικό σύστημά της.Αναλόγως του είδους τους μπορούν να δούν από 12 έως 16 χρωματικές διαστάσεις,.Η ευαισθησία τους εκτείνεται στο υπέρυθρο και το υπεριώδες. Και επίσης κωδικεύουν πληροφορίες σχετικά με την πόλωση… Προσπαθούν να εξηγήσουν το πώς με τόσο μικρούς εγκεφάλους,τα μαλακόστρακα ανταποκρίνονται σε ένα τέτοιο κατακλυσμό αισθητηρίων σημάτων 190…Εκεί που εμείς μπορούμε να διακρίνουμε σημεία ενός σχετικά μικρού χρωματικού χώρου, ,οι γαρίδες μάντεις,εντοπίζουν ολόκληρες κυψέλες, σε ένα πολύ μεγαλύτερο χώρο….Τα ανθρώπινα όντα και πολλά άλλα πλάσματα,ενδιαφέρονται πολύ για τις υπερταλαντώσεις των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων,…οι πληροφορίες σχετικά με τις ταχείες ταλαντώσεις, των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων είναι σημαντικές για μας ως βιολογικά όντα διότι είναι σημαντικές για τα ηλεκτρόνια εντός των υλικών.Τα εν λόγω ηλεκτρόνια 191….. αποκρίνονται συχνά διαφορετικώς αναλόγως με το υλικό περιβάλλον τους-στις ηλεκτρομαγνητικές ταλαντώσεις διαφόρων συχνοτήτων…Με απλά λόγια:τα χρώματα των αντικειμένων κωδικεύουν οτην σύστασή τους…Η όραση αφορά δονήσεις ηλεκτρομαγνητκκών πεδίων,η ακοή αφορά δονήσεις του αέρα. 192.. Στην ακοή οι δονήσεις του αέρα, προκαλούν συμπαθητικές δονήσεις στο κεφάλι μας.Για το φώς οι χρήσιμοι υποδοχείς είναι τα μεμονωμένα ηλεκτρόνια.που είναι πολύ μικρότερα και πολύ πιό ευκίνητα συστήματα απόκρισης,.193..Σχετικώς με το φώς έχει μεγάλα πλεονεκτήματα,έναντι του ήχου…Η όραση είναι πρωταρχικώς αίσθηση του χώρου,η ακοή του χρόνου 194…Στον 20^ο αιώνα,και σήμερα, ακόμη η συμμετρία κυριαριαρχεί με αυξανόμενους ρυθμούς στην πληρέστερη κατανόηση των θεμελιωδών νόμων της φύσεως. Ετσι λέν οι ειδήμονες201..Αλλαγή χωρίς αλλαγή..Το ερώτημα μας ζητά να ανακαλύψουμε την ομορφιά στα έγκατα του φυσικού κόσμου. Γι αυτό πρέπει να δράσουμε και από τις δυό κατευθύνσεις.1.Να διευρύνουμε την δική μας αίσθηση τής ομορφιάς. 2.Να διευρύνουμε την κατανόηση για την πραγματικότητα.Γιατί η ομορφιά του βαθύτερου σχεδίου της φύσεως είναι τόσο παράξενη όσο όμορφη είναι η παραξενιά της 202…Το φώς διαδίδεται με πακέτα…. Ωστόσο τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι συνεχή….Τα άτομα έχουν διαφορετικά μεγέθη (αναλόγως του χημικού στοιχείου)αλλά είναι γενικώς της τάξεως 10-8 εκατοστομέτρων,…Ωστόσο οι ατομικοί πυρήνες ‘έχουν μέγεθος εκατό χιλιάδες φορές μικρότερο,.Το παράδοξο:Πώς μπορεί μια τέτοια δομή να είναι σταθερή.;Γιατί τα ηλεκτρόνια δεν υποκύπτουν στην ελκτική δύναμη του πυρήνα και δεν πέφτουν επάνω του; 213….Στην περιγραφή του κόσμου με βάση την Κβαντική θεωρία αντιθέτως με την κλασσική μηχανική,τα θεμελιώδη αντικείμενα δεν είναι σωματίδια που καταλαμβάνουν θέσεις στον χώρο ,ούτε τα ρευστά του Faraday και του Maxwell.Στην ΚΜ η περιγραφή της θέσεως ενός σωματιδίου,είναι εντελώς διαφορετική.Το σωματίδιο δεν καταλαμβάνει, ορισμένη θέση,αντιθέτως,του αποδίδεται ένα νέφος πιθανότητας που εκτείνεται σε όλο τον χώρο.Η μορφή του νέφους,μπορεί να μεταβάλλεται με τον χρόνο,μολονότι σε κάτι πολύ σημαντικές περιπτώσεις,μένει αμετάβλητη 220….Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες το σωματίδιο να βρεθεί εκεί όπου η πυκνότητα του νέφους είναι υψηλή. 221….. o καθημερινός υλικός κόσμος όταν κατανοηθεί σωστά ενσαρκώνει έννοιες εξαιρετικής ομορφιάς….η συνηθισμένη ύλη συγκροτείται από άτομα που είναι μικροσκοπικά μουσικά όργανα.Στο παιχνίδι τους με το φώς πραγματώνουν μια μαθηματική μουσική των σφαιρών που υπερβαίνει τα οράματα του Πυθαγόρα,του Πλάτωνα καί του Κέπλερ…269, ….θα αποκαλύψουμε τα όμορφα πράγματα που είναι ο φυσικός μας κόσμος,και κατόπιν ένα ακόμη πιο όμορφο πράγμα,που θα μπορούσε να είναι 270…Η Κεντρική θεωρία …ενσαρκώνει όμορφες ιδέες..που είναι και παράξενες και κρυμμένες στα κατάβαθα.Απαιτείται ευφάνταστη ωριμότητα και υπομονή,ώστε να συλληφθεί η ομορφιά τους.. 272..Εμείς τα ανθρώπινα όντα ..είμαστε εντόνως οπτικά όντα….Εκ φύσεως είμαστε προικισμένοι γεωμέτρες 273..Ο Wheeler είπε:Η ύλη (η ενέργεια –ορμή κατά Wilczek)λέγει στον χωρόχρονο πώς να καμπυλώνεται Ο χωρόχρονος λέγει στην ύλη πώς να κινείται.

Η βαρυτική πτώση ή κίνηση σε τροχιά δεν είναι παρά ύλη που προσπαθεί να κινηθεί κατά το δυνατόν σε ευθεία γραμμή(δηλαδή να διαγράψει γεωδαιτικές) σε ένα καμπύλο χωροχρόνο..278..To γιν είναι η « ενδοτική αρχή»που συνδέεται με τη γή και το ύδωρ(ύλη) 280…το γιάγκ είναι η « ζωοδότρα αρχή»που συνδέεται με τον ουρανό(χωροχρόνος),το φώς (ηλεκτρομαγνητικό ρευστό)ή άλλες κινητήριες δυνάμεις…Τα δύο αυτά στοιχεία το γίν(σκοτεινό) και το γιάγκ,(φωτεινό)σχηματίζουν ένα αδιάσπαστο όλο και το καθένα περιέχει και περιέχεται στο άλλο. 281..Οταν ένα σωματίδιο κινείται, σε ένα χώρο ιδιοτήτων, θα λέγαμε στην καθομιλουμένη ότι. έχει μεταμορφωθεί σε ένα διαφορετικό είδος σωματιδίου …στην πραγματικότητα εκείνα τα δύο σωματίδια,(το κόκκινο και το μπλέ κουάρκ), είναι η ίδια οντότητα που καταλαμβάνει διαφορετικές θέσεις.! Το τι κωδικεύει το που. 289…Όταν πρωτόνια υψηλής ενέργειας προσκρούουν σε άλλα πρωτόνια, κατά κανόνα δεν έχουμε απλώς εκτροπή των δύο συγκρουόμενων σωματιδίων ,αλλά χείμαρρο σωματιδίων. 293…Τα πρωτόνια περιέχουν κουάρκς…εντός των πρωτονίων τα κουάρκς είναι σχεδόν ελεύθερα.Τα περισσότερα στιγμιότυπα δείχνουν 3 κουάρκς και τίποτε άλλο και προκύπτει ότι ,η θέση εκάστου είναι σχεδόν ανεξάρτητη,από την θέση του άλλου,…τα ,κουάρκ ουδέποτε διαφεύγουν από τα πρωτόνα ως μεμονωμένα σωματίδια .Στα πρωτόνια υπάρχουν πολύ περισσότερα από 3 κουάρκς….υπήρξαν ίχνη επί πλέον ζευγών κουάρκ-αντικουάρκ 300….Το πρώιμο Σύμπαν είναι κατανοητό….κοντά στην Μεγάλη Εκρηξη ήταν τόπος υψηλών ενεργειών 303..Δεν είναι όλες οι όμορφες ιδέες σχετικά με την βαθυτερη πραγματικότητα αληθείς….Η Κεντρική θεωρία έχει πολλές εκκρεμότητες και η προοπτική να τις καλύψει είναι μικρή.381…Ενσαρκώνει ο κόσμος όμορφες ιδέες; Η απάντηση είναι ένα ηχηρό Ναι!.....Οι βασικές δυνάμεις της Φύσης ενσωματώνουν συμμετρία….Η σύνδεση «ανθρώπινο σώμα»-Σύμπαν»,δεν φαίνεται πλέον κεντρική αλλά η πολύ συγγενική της. 382..Πριν από 13.000.000.000 χρόνια το Σύμπαν ήταν σχεδόν αλλά όχι εντελώς ομοιογενές.Περιείχε αποκλίσεις από την τέλεια ομοιογένεια της τάξεως του ενός μέρους στις δέκα χιλιάδες. Οι αποκλίσεις αυτές αυξήθηκαν λόγω βαρυτικής αστάθειας.(οι πυκνότερες περιοχές έλκουν την ύλη μακριά από τις γειτονικές αραιότερες και αυξάνεται η μεταξύ τους αντίθεση)….Στις σημερινές συνθήκες οι κβαντικές διακυμάνσεις είναι σημαντικές μόνον σε πολύ μικρές αποστάσεις,αλλά ένα επεισόδιο μιάς εξαιρετικά γοργής διαστολής στην πρώιμη ιστορία του Σύμπαντος,μέσω 383 της διαδικασίας που είναι γνωστή ως κοσμική διόγκωση (πληθωρισμός-inflation) μπορεί να τους δώσει συμπαντικές αναλογίες.Εμείς τα ανθρώπινα όντα,στεκόμαστε μεταξύ μικροκόσμου και μακροκόσμου,περιέχοντας τον ένα ,αισθανόμενοι τον άλλο,κατανοώντας αμφοτέρους. 384.Niels Bohr..συμπληρωματικότητα…Καμιά προοπτική δεν εξαντλεί την πραγματικότητα ,και διαφορετικές προοπτικές ενδέχεται να είναι πολύτιμες ,ωστόσο αλληλοαποκλειόμενες 385.Ο Lee Smolin,αναφερόμενος στο βιβλίο, το χαρακτηρίζει ως μια ελκυστική εισαγωγή,στις προκλήσεις της σύγχρονης φυσικής,που παρουσιάζονται ως ένας στοχασμός σχετικά με τον ρόλο της αισθητικής,στην αναζήτηση της βαθύτερης κατανόησης της φύσεως και του βαθύτερου νοήματος της αναζήτησης αυτής για την ανθρωπότητα.

27.-Lydie Krestovsky “Le problème spirituel de la Beauté et de la laideur’» P.U.F. 1948

…………………………………………………………………….

Mais (pour Krestovsky) le problème de la laideur devient un problème humain qui est au fond le problème de la révolte contre la règle et les normes traditionnels….la laideur c΄ est le monstrueux..l΄ immonde ..la dépravation…le rictus d ‘ un crane …l’ automatisme d’ un robot…se marque moins aux ordres plastiques …dans que dans la littérature..le tragique comporte autant de laideur que de beauté…ou plutôt la beauté ,n’ apparait qu’ en transparence dans la laideur comme la splendeur du drame chrétien….une explication plus profonde ,c’ est une espèce de dualisme manichéen..que l ‘on trouve ancrée … dans l’ esprit humain.. l homme qui trouve dans le vice ….dans la désobéissance a la morale une grandeur surhumaine ….l’ esthétique rompt alors avec l’ éthique….une tendance secrète ..vers une spiritualité nouvelle .une beauté qu’ on ne peut atteindre qu’ avec la laideur….deshumananisation,qui met en question toutes les valeurs de l’ humanité.. traditionnelle…Le freudisme qui a une influence sur la littérature contemporaine est comme un aspect intérieur de ce dualisme ,le Satan étant ici l’ inconscient. Dans certains cas le satanisme est un témoignage de ce gout du vice… les existentialistes modernes rêvent de réaliser leur rêve .Le Dieu –homme en mettant en mettant accent sur ce dernier mot……Un lecteur attentif découvrira dans l’ apothéose de la laideur une tendance secrète …vers une spiritualité nouvelle ,une beauté qu’ on ne peut attendre qu’ a travers la laideur…réconcilier l’ homme avec lui –même…l’ auteur … a l’ espoir que la laideur conduira a une plus haute spiritualité………………..

………………………………………………………………….

Ce qui peut s’ appliquer aux arts plastiques ( la forme)est souvent incompatible avec la littérature (contenu) et vice versa. Le problème moral est lié au problème esthétique …Schelling a dit.Ce qui nous intéresse c ‘ est l’ indépendance entre la morale et l esthétique ….L’ identité avec Dieu est une équation avec la beauté…Beaute-Vérité-Bien….n’ est pas le même en ce qui concerne la laideur….La nouvelle conception de l’ art ..traite le laid comme une forme de la nouvelle Beauté mais cela ne permet pas d’ affirmer que l attrait qu’ exerce le laid est celui qui exerce le mal. … la laideur devient le phénomène incontestable des xixe-xxe siècles…une définition absolue et totale du beau et laid est difficiles…il est simplement donné a l’ homme de trouver …quelques essences échappant au contrôle d une logique serrée et a la précision des formules mathématiques 11.La laideur présumée de l’ art moderne est souvent un aspect du Tragique qui colore note époque…Si dans la tragédie grecque le Drame atteint aux sommets du sublime ce qui lui prête une beauté tragique sans égale, le tragique de notre époque ….garde un aspect effrayant souvent apparent a la laideur….l’ image reflété dans le subconscient de l’ artiste se départ du modèle et s ‘écarte le plus souvent de la réalité, …La Beauté ,la laideur, le sublime restent hermétiques et sacrées…La beauté peut changer sous l éclairage des temps .Mais son essence reste éternelle et le seul critérium valable est la durée de sa valeur….l’ artiste moderne ne cherche point a créer un contact avec son public….la beauté ne s’ identifie facilement à la vérité et tend au contraires la fiction ,le schéma et ..Le Mal et la Sainteté ,La vérité et le Mensonge ,la laideur ,la beauté s’entrecroisent et s interpénètrent ,sans tenir compte des arabesques quasi absurdes que cette fusion crée dans lù art 22….une définition absolue et totale du beau et du laid est difficile,….L idée du mal et du bien est venue de l Iran 2.000 ou 3.000 avant que les juifs aient formule leur propre conception .Le rôle de lù Iran ,Zoroastrien dans la formation des doctrines judéo-chrétiennes fut immense,23…Le diable puissance Maléfique et Laideur Morale. Satan trouve son expression esthétique dans tous les pays ,..La figuration de l’ enfer et de son maitre dérive très probablement des représentations indiennes et se rattache aux divinités étrusques 26… 27 Péguy dans Jeanne d Arc, « Jésus mourant pleura sur la mort de Judas »….Il ya une volupté de la souffrance et de la laideur..l’ artiste attire par la laideur retrouve une volupté esthétique 58..il cherche inconsciemment des codes nouveaux pour les opposer aux formes mourantes …souvent il veut renverser les idoles adorés…une alternance comme le flux et le reflux des ondes marines(lois très fortes) 59..il sent la forme du réel qui correspond a la laideur et au quotidien, tandis que l Irréel égale la beauté.60…Si la laideur attire l ‘artiste par son dynamisme elle a aussi le don de le repousser vivement et de l’ obliger a chercher une Antithèse. Apte a lui succéder ……l’ instinct se révolte ,se dresse contre la laideur car c’ est un adversaire. Dépouillée de son caractère réel la vie acquiert le droit de devenir une œuvre d art 69..les masques des artistes grecques ..pour produire …le grotesque et le tragique que le visage de l’acteur était a lui seul impuissant a rendre (Mal-Ruse-Drame-comique caricature)73—déformation-déshommination-désagrégation.

CONCLUSION

II y a des époques ou le Monde rappelle une énorme maison en flammes au milieu, desquelles ,meurent les trésors de l humanité. Ecrasés par le malheur, ceux qui 1’entourent regardent impassibles le spectacle sinistre qui se déroule sous leurs yeux.

L’homme vit dans un état d’insensibilité anesthésique. On est a tel point fatigué de la souffrance de la mort, du sang, de l’assassinat, qu’on finit par ne plus réagir, même lorsque cette souffrance atteint des proportions inhumaines. Ce n’est plus un masque qu’on se met sur le visage, mais une muselière qui attenue le cri, prêt a s’échapper.

Peut-on s’attendre a ce que l’artiste qui vit dans cette ambiance de guerre, de misère, d’isolement soit porté vers le Beau et la Joie? Ou doit-il logiquement créer un monde illusoire qui l’arrache a la réalité et se substitue aux formes mourantes?

II serait vain de faire des pronostics, de prononcer des jugements téméraires. Le fait est que 1’Art reflète non seulement l’époque terrible en elle-même, mais aussi le monde de l’artiste, fermé a la joie.

Le Tragique, le Monstre, la Démonie Spirituelle sont-ils seuls a synthétiser l’époque? Certainement non. Mais ils donnent un résumé succinct des grands courants de l’Art Moderne.

Peut-on affirmer qu’ils aboutissent nécessairement a la Laideur? Ce serait commettre une grave erreur, car ils créent une Beauté nouvelle, une Beauté Monstrueuse et Démoniaque, composée d’une somme équivalente de Beauté et de Laideur.

C’est encore et toujours la fusion des deux éléments apparemment inassimilables et cependant congénères et adéquats.

Ils présentent un complexe homogène, soudés par un rythme qui leur est propre. Peut-on oublier le Pas d’Acier de Picasso, avec l’entrée en scène des trois squelettes de métal? De leur pas mesuré d’Automates, ils avancent lentement vers la rampe. Cette vision dépasse notre ère. Elle évoque la Danse Macabre de nos jours, pétrie d’une Beauté sans âme, sans souffle, sans amour.

Le rythme impeccable des Automates souligne encore plus le manque absolu de vie. Ces mannequins-géants, au pas lourd et réglé, ignorent la pitié et la compassion. Ils marchent, prêts à écraser tout ce qui est vivant sur la terre. Et cette impassibilité aveugle est belle dans sa vérité totale, car elle personnifie le Destin.

Il en est de même en Littérature. Le monde de Kafka est régi par le principe de la soumission au quotidien. Il aboutit à l’esclavage de l’absurde. Cette soumission prêche l’obéissance aveugle. L’homme se plie à la fatalité, sans chercher à connaître ou à comprendre les ressorts qui mettent en mouvement les rouages de toute vie humaine. Il pense sans comprendre. Il vit sans s’étonner dans un monde d’indifférence, d’absurdité ou de haine. Son seul tort est de rester vivant et de ne point se métamorphoser en une mécanique mouvante, en Automate régi par une volonté qu’il ignore.

Dans un autre ordre d’idées ‘Eve Future se classe dans la même catégorie. Peut-on affirmer qu’elle n’est qu’un grotesque, une caricature cocasse?

Non. Elle traduit le rêve dément de l’auteur qui voudrait approcher son idéal de Femme, son Illusion, sa Maïa.

La réalisation de ce Robot aux impulsions romantiques est folle, caricaturale. Mais elle décèle une soif immense d’idéal, un désespoir sans bornes devant l’impossibilité d’atteindre l’amour d’un être vivant.

C’est le paradoxe spirituel de l’homme arrivé au bord du gouffre où gît son rêve.

Il cherche à le ressusciter; il recrée son enthousiasme brisé et lui trouve un moule métallique. Cela rappelle un des plus beaux contes de Balzac : « Le chef-d’œuvre inconnu », où l’artiste, dans sa quête insensée pour atteindre l’image qui le hante, finit par devenir fou et, lorsqu’il croit son œuvre achevée il la montre au premier venu; ce dernier se trouve devant un chaos de lignes et un amas de formes incohérentes, dans lesquelles l’artiste, délirant de joie, retrouve sa vision resplendissante de Beauté.

Est-il si fou ce rêve? Peut-être autant que celui de chaque artiste qui, sur toile, dans le marbre, en musique cherche à atteindre son idéal sous la forme d’une Madone, d’un Poème ou d’une Symphonie. C’est toujours la recherche : de Saint-Graal jamais atteint.

L’Eve Future, toute proportion gardée, est la poursuite démoniaque d’une Femme idéale — Contre-Image de la vision angélique des Madones qui hantèrent les artistes de tous temps, possédés par le rêve de l’Absolue Beauté.

L’artiste a passé par une nuit noire de solitude, d’incompréhension. La vie qui n’a jamais été facile pour lui l’est devenue encore moins depuis le début du siècle.

Deux guerres, l’époque d’entre les deux, la chute vertigineuse de la valeur de l’homme et bien d’autres raisons encore ont été à la base d’un Art, dénué de joie et peuplé de cauchemars.

Chaque œuvre possède son chiffre. Chaque époque a son Message et son Credo. La nôtre se place sous le signe des trois phénomènes-pivots de ce travail :

le Tragique, le Monstre et la Démonie spirituelle.

Ces trois forces sont à la base de tout le Problème de la Beauté et de la Laideur pris sous l’angle de notre temps. Ce sont peut-être les véritables mots-clés qui permettent d’aborder le problème dans toute sa complexité dans le cadre de notre époque.

Un halo noir et tragique émane de ces forces et retombe en ombre compacte sur la Beauté. Elle ne peut rester isolée dans un Palais de Cristal, tout en conservant l’intégrité de sa pureté. Elle est touchée_par les reflets tragiques de l __Époque et tout son rayonnement en est terni. La Beauté a vécu son Drame, autant esthétique que moral. Et cela lui a prêté un profil douloureux, crispé et tragique.

Mais l’homme commence à sortir des ténèbres. Il tend à rompre le cercle noir. En silhouette pâle un monde nouveau se dessine au loin.

Le jour où l’Univers tout entier retrouvera son amour de la Beauté, sa nostalgie de tout ce qui est clair, on verra se rétablir le rythme et l’équilibre perdus. Alors la Laideur s’effacera devant les nouvelles déités qui apporteront avec elles des forces vives, des germes nouveaux.

« Le Monde sera sauvé par la Beauté. »

Ces paroles de Dostoïevski, dont la primauté appartient au grand penseur russe Khomiakoff, doivent devenir le mot d’ordre des Temps Nouveaux.

La_Laideur n’est qu’une étape, un jalon évolutif entre les deux angles du triangle

Laideur Beauté Beauté

C’est à l’homme nouveau de trouver la voie qui rétablira l’équilibre et créera des rythmes encore inédits.

Nous avons consciemment étudié le problème du Difforme. Vue à travers la Laideur, la Beauté reprend sa place.

Car la Beauté Absolue est l’aboutissement de l’Art, de tout Art, même blessé, même mutilé par les siècles.

Partie de Satan, nous avons suivi dans cet ouvrage une courbe qui, à travers bien des écueils finit, à son terme, par unir logiquement tous les contraires et aboutit à l’Antithèse Formelle de Satan

La Haute Spiritualité.

28.-ΠΛΑΤΩΝ :

Η θεωρία των Ιδεών

Διακριτικό γνώρισμα της φιλοσοφίας είναι η θεωρία. Οι φιλόσοφοι επεξεργάζονται και εφαρμόζουν θεωρίες. Τι είναι όμως η φιλοσοφική θεωρία; Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η θεωρία είναι μια συνοπτική περιγραφή της πραγματικότητας. Στην ιδανική περίπτωση, η θεωρία είναι επιπλέον και εξήγηση της πραγματικότητας. Αν ο Θαλής είπε ότι τα πάντα είναι νερό, τότε διατύπωσε την πρώτη φιλοσοφική θεωρία: με αυτή την απλή σκέψη φιλοδοξούσε να εξηγήσει ποικίλα φαινόμενα της φυσικής πραγματικότητας. Το σίγουρο είναι ότι ο Δημόκριτος κατείχε μια φιλοσοφική θεωρία: η πεποίθησή του ότι η πραγματικότητα αποτελείται από κινούμενα άτομα στο κενό τού έδωσε τη δυνατότητα να διατυπώσει εξηγήσεις για κάθε πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας.

Η αντίστοιχη σύλληψη του Πλάτωνα είναι ότι, πέρα από τη συνεχώς μεταβαλλόμενη αισθητή πραγματικότητα, υπάρχουν κάποιες αυθύπαρκτες, αμετάβλητες και νοητές οντότητες, οι «Ιδέες». Τα αντικείμενα του αισθητού κόσμου οφείλουν την ύπαρξή τους και την όποια αλήθεια τους στη σχέση τους με τις Ιδέες. Αυτός είναι ο πυρήνας της πλατωνικής θεωρίας των Ιδεών. Στη θεωρία των Ιδεών στηρίζει ο Πλάτων τη συνολική ερμηνεία του της πραγματικότητας.

Ο Πλάτων δεν έχει καμία εμπιστοσύνη στα δεδομένα των αισθήσεων. Υποστηρίζει ότι ο αισθητός κόσμος είναι ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο σύμπαν, χωρίς σταθερότητα. Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του για να συλλάβει την αισθητή πραγματικότητα, οι αισθήσεις όμως είναι εξ ορισμού υποκειμενικές και αποτελούν πηγή πλάνης. Πώς είναι δυνατό λοιπόν να αποκτήσει κανείς έγκυρη γνώση για οτιδήποτε βασισμένος στις αισθήσεις του; Αν υπάρχει κάποια βεβαιότητα, αυτή πρέπει να αναζητηθεί στη σκέψη και στη γλώσσα - στους «λόγους». Οι πλατωνικές Ιδέες είναι τα αντικείμενα της καθαρής σκέψης.

Σκέφτηκα λοιπόν, συνέχισε ο Σωκράτης, αφού κουράστηκα να μελετώ τα υπάρχοντα πράγματα, ότι θα έπρεπε να προσέξω μήπως πάθω αυτό που παθαίνουν όσοι παρατηρούν και εξετάζουν τον Ήλιο στη διάρκεια μιας έκλειψης. Μερικοί, όπως ξέρετε, καταστρέφουν τα μάτια τους όταν δεν προνοούν να κοιτάξουν την εικόνα του Ήλιου μέσα στο νερό ή σε άλλο παρόμοιο μέσο. Κάπως έτσι σκέφτηκα και εγώ και φοβήθηκα μήπως τυφλώσω εντελώς την ψυχή μου με το να κοιτώ τα πράγματα με τα μάτια μου και με το να προσπαθώ να τα αγγίζω με όλες τις αισθήσεις μου. Θεώρησα λοιπόν ότι έπρεπε να καταφύγω στους λόγους και μέσα σ᾽ αυτούς να εξετάσω την αλήθεια των πραγμάτων.

Πλάτων, Φαίδων 99d-e

Οι Ιδέες του Πλάτωνα θυμίζουν το Ον του Παρμενίδη. Όπως το παρμενίδειο Ον, έτσι και οι Ιδέες έχουν αυθεντική ύπαρξη, συλλαμβάνονται με τη νόηση, είναι αιώνιες, αγέννητες και άφθαρτες, ακίνητες και αμετάβλητες. Η διαφορά είναι ότι οι πλατωνικές Ιδέες είναι πολλές και διαφορετικές. Όλες οι ηθικές αξίες αποτελούν Ιδέες: η αρετή, η δικαιοσύνη, η ανδρεία, η σωφροσύνη, η ευσέβεια και όλες οι /;;άλλες αντίστοιχες. Ιδέες είναι ακόμη οι μαθηματικές έννοιες και οντότητες: η ισότητα, η ενότητα, η πολλαπλότητα, ο αριθμός, το σημείο, η γραμμή, το γεωμετρικό σχήμα, το στερεό. Και τα φυσικά είδη είναι Ιδέες: το ζώο, το φυτό, ο άνθρωπος, το νερό, η φωτιά, ο χρυσός κτλ. Επομένως, πλατωνικές Ιδέες υπάρχουν πάρα πολλές. Θα έλεγε κανείς ότι είναι τόσες όσα και τα αφηρημένα ουσιαστικά της γλώσσας, όσα τα κατηγορήματα της γραμματικής: «Συνήθως δεχόμαστε ότι υπάρχει μια καθορισμένη Ιδέα για κάθε ομάδα επιμέρους πραγμάτων με το ίδιο όνομα» (Πλάτων, Πολιτεία 596a).

Δείτε μια στοιχειώδη πρόταση της γλώσσας, που περιέχει ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα: «ο Σωκράτης είναι δίκαιος» ή «ο Σωκράτης διδάσκει» ή «το τραπέζι της κουζίνας μας είναι τετράγωνο». Σε όλες αυτές τις προτάσεις σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο ή ένα πράγμα αποδίδεται μια ιδιότητα - η δικαιοσύνη, η διδασκαλία, το τετράγωνο σχήμα. Σε αντίθεση με το υποκείμενο που είναι κάτι το ατομικό, το κατηγόρημα είναι κοινό, γενικό: και άλλοι άνθρωποι είναι δίκαιοι ή διδάσκουν, πολλά ακόμη αντικείμενα έχουν τετράγωνο σχήμα. Ο Πλάτων λοιπόν ισχυρίζεται ότι το κατηγόρημα (η ιδιότητα) παραπέμπει σε μια αυθύπαρκτη Ιδέα, οπότε αυτό που δηλώνουν οι απλές αυτές προτάσεις είναι η σχέση ενός αισθητού όντος με μια Ιδέα - την Ιδέα της δικαιοσύνης, της διδασκαλίας, του τετραγώνου. Στη γλώσσα του Πλάτωνα, για να είναι ο Σωκράτης δίκαιος πρέπει να «μετέχει» στην Ιδέα της δικαιοσύνης. Οι πράξεις του δηλαδή πρέπει να έχουν κοινότητα με το απόλυτο ιδεώδες, που εκφράζει η Ιδέα της δικαιοσύνης.

Όταν κάποιος μου λέει ότι η ωραιότητα ενός πράγματος οφείλεται στο ζωηρό του χρώμα ή στο σχήμα του ή σε κάτι παρόμοιο, αφήνω κατά μέρος τέτοιου είδους εξηγήσεις γιατί όλες με μπερδεύουν και κρατώ για τον εαυτό μου μόνο αυτή την απλή, άτεχνη και ίσως αφελή εξήγηση: τίποτα άλλο δεν κάνει αυτό το πράγμα ωραίο παρά μόνο η παρουσία ή η συμμετοχή της Ιδέας του ωραίου. Αυτή μου φαίνεται ότι είναι η ασφαλέστερη απάντηση που μπορώ να δώσω και στον εαυτό μου και στους άλλους. Και νομίζω ότι αν στηριχτώ σ᾽ αυτήν δεν διακινδυνεύω ποτέ να πέσω, αλλά, όποτε τίθεται η ερώτηση, για μένα είναι αρκετή η απάντηση ότι τα ωραία είναι ωραία διά μέσου της Ιδέας του ωραίου.

Πλάτων, Φαίδων 100c-d

Άρα ο κόσμος μας είναι διχασμένος. Από τη μια μεριά, υπάρχει η ασαφής και χαοτική πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας, με την οποία είναι εξοικειωμένοι όλοι οι άνθρωποι. Και από την άλλη, υπάρχει το σταθερό σύμπαν των αιώνιων Ιδεών, την ύπαρξη του οποίου ελάχιστοι υποψιάζονται. Ο ένας είναι ο κόσμος της αίσθησης και της ανθρώπινης γνώμης (της «δόξας»), και ο άλλος ο κόσμος της νόησης και της αλήθειας. Η μετάβαση από τον έναν κόσμο στον άλλο είναι ο δρόμος της φιλοσοφίας, ένας δρόμος που απαιτεί σκληρή προσπάθεια και κατάλληλη εκπαίδευση. Σε μια υποβλητική μεταφορά ο Πλάτων παρομοιάζει τους ανθρώπους με αλυσοδεμένους δεσμώτες οι οποίοι έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει σε ένα υπόγειο σπήλαιο και θεωρούν ότι η πραγματικότητα ταυτίζεται με τις αμυδρές σκιές που βλέπουν να κινούνται στα τοιχώματα του σπηλαίου. Ορισμένοι από τους δεσμώτες έχουν την τύχη να τους ελευθερώσει κάποιος και να τους πείσει με πολύ κόπο να στραφούν προς την έξοδο του σπηλαίου ανεβαίνοντας ένα μακρύ και δύσβατο μονοπάτι. Μόνο όταν βγουν από το σπήλαιο και εξοικειωθούν με το εκτυφλωτικό φως του ήλιου, θα αντιληφθούν την πλάνη μέσα στην οποία έζησαν όλη την προηγούμενη ζωή τους. Η φιλοσοφική ζωή είναι αφιερωμένη στη νόηση και στις Ιδέες.

ΤΙΜΑΙΟ

Τόσο ο Εμπεδοκλής όπως και ο Πλάτων υποστηρίζουν ότι, ο άνθρωπος είναι ο μικρόκοσμος του οποίου η υφή εξαρτάται από την υφή του Ολου.Τα ίδια σχεδόν δέχεται και ο ερμητισμός κατά τον οποίο τα συστατικά του φυσικού κόσμου ήταν ομοούσιες νοητικές κατασκευές στη σκέψη του και υφίστατο απόλυτη συμμετρία και αναλογία μεταξύ του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου, μεταξύ του εαυτού και της πλάσης («όπως τα άνω ούτω και τα κάτω»)

Μπορούμε να πούμε πώς ο «Τίμαιος» συνιστά μια περίληψη των γνώσεων των επιστημόνων της εποχής του Πλάτωνος, για την φύση. Ας προστεθεί όμως ότι, όπως παρατηρεί και ο Θ. Βυζιώτης , ο Πλάτων δεν δεχόνταν πώς οι εξηγήσεις των φαινομένων που παραθέτει στο έργον του είναι πλήρως έγκυρες και ικανοποιητικές .Πάντως το κέντρον όλων των θεμάτων ,που εξετάζονται στον ή «Τίμαιο» είναι εμμέσως ή αμέσως οάνθρωπος.

Θα επιτραπεί στον γράφοντα(το ακριβέστερο: εν πολλοίς αντιγράφοντα) να παραθέσει ορισμένα σημεία που του προξένησαν εντύπωση:

· Στον Τίμαιο

· δεν γίνεται λόγος για δημιουργία εκ του μηδενός. Χρησιμοποιήθηκαν προϋπάρχοντα υλικά.

· έχουμε έχουμε τάξη εκ της αταξίας στην πράξη της Δμιουργίας.Ordo ab chao.

· γίνεται λόγος για συνεργάτες του Δημιουργού.

· διαφαίνεται το ότι, ο Δημιουργός δεν ήταν εξ αρχής βέβαιος ότι ,επέτυχε πλήρως να κατασκευάσει τον κόσμο πλήρως όμοιο με τον εαυτό του,ούτε ότι ,τελικώς το επέτυχε

· αναφέρεται, ότι μετά την δημιουργία, ο Δημιουργός έπαυσε να αναμειγνύεται στην « τύχη» του κόσμου.

· φαίνεται ότι, ο Πλάτων προσπαθεί να δώσει μιά τελεολογική εξήγηση του Σύμπαντος. Συνταιριάζει τις εξηγήσεις των φαινομένων ,σε μια φιλοσοφία που βασίζεται στην κίνηση.

· Ο Πλάτων δέχεται ότι,την απόλυτη εξήγηση των φαινομένων μόνον ένας Θεός μπορεί να παράσχει.

· κηρύσσεται η ανάγκη μιας εμπιστοσύνης που ο άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει στην θεωρία των Ιδεών, στην πίστη προς τους άφθαρτους τύπους .που κυβερνούν όλα όσα συμβαίνουν στο Σύμπαν.

Παρατίθενται μερικά μόνον αποσπάσματα αυτά που κρίθηκαν τα ουσιωδέστερα.

O Πλάτων διακηρύσσει ότι, ο ορατός κόσμος έγινε κατ’ανάγκη με βάση ένα πρότυπο και μπορεί κανείς να φαντασθεί δύο πρότυπα, αντίθετα το ένα του άλλου:Το ένα πρότυπο που υπάρχει πάντοτε και δέν γεννιέται,το αμετάβλητο, και το άλλο, που ποτέ δεν υπάρχει που διαρκώς γεννιέται, το μεταβλητό. Ό Πλάτων θέτει ως γενική αρχήν ότι κάθε πράγμα έχει ή πρότυπον ή υπόδειγμα (ή αντίγραφον ή ανάγλυφο) σύμφωνα με το οποίο έγινε. Κατ’ αυτόν ο τεχνίτης εργάζεται και εκτελεί με βάση υποδείγματα. Στον Τίμαιο και ειδικώς στο κείμενο το σχετικό με την ψυχή του κόσμου διακρίνουμε τον μεθοδολογικό χαρακτήρα πουν έχουν για τον Πλάτωνα ο τύπος και το ανάγλυφό του με βάση τα οποία δημιουργήθηκε ο ορατός κόσμος. Το πρότυπο που αιωνίως υπάρχει κατ’εικόνα του οποίου, ό κόσμος θα κατασκευασθεί, είναι όμοιο με τον κόσμο τών Ιδεών, το άλλο πρότυπο, το μεταβλητό δεν δύναται να είναι άλλο παρά εκείνο που διαρκώς και ακανανόνιστα μεταβάλλεται, δηλαδή τό γινόμενο, το ακατέργαστο η ύλη. Ό τύπος που αιωνίως υπάρχει είναι κατά τον Πλάτωνα το Αυτοζώον, που είναι «πλήρωμα τού πλήθους των νοητών ζώων», δηλαδή ένα πρότυπο τού Κόσμου, που αποτελείται από σύστημα αιωνίων ουσιών και που διέπεται από τον νόμο του ‘Αγαθού και του Ωραίου. Σύμφωνα λοιπόν με ένα τέτοιο πρότυπο που ήταν το ωραιότερο και τελειότερο από όλα τα νοητά αντικείμενα, συνέστησε ο θεός ένα ορατό ζώο, δηλαδή ζωντανό ον,που έχει μέσα του όλα τα άλλα ζώα όσα είναι συγγενή κατά την φύση τους με αυτό. Το σύστημα αυτό τών αιωνίων ουσιών είναι ανώτερο ακόμη και από τον νοητό κόσμο. ‘Αλλά και το μεταβαλλόμενο πρότυπο είναι επίσης ένας κόσμος που, όσον και αν είναι ατελής και ευμετάβλητος, αποτελεί και αυτός ένα σύνολο και ένα σύστημα. Ό Πλάτων λοιπόν πιστεύει στην ύπαρξη αιωνίων και άφθαρτων τύπων και μορφών. Επί τη βάσει δε των τύπων αυτών κατασκευάζει ένα τύπο ιδανικό, ανώτερον από κάθε ιδέα τελειοποιήσεως και από ένα κόσμο υποκείμενον σε μεταβολές. Επειτα αναζητεί τις σχέσεις τών τύπων αυτών προς μιά διάνοια και μίαν κυρίαρχη θέληση, και τις σχέσεις αιωνίου και άφθαρτου Οντος και τών μεταβλητών αντικειμένων. ‘Αλλ’ αυτό δεν είναι αυτή η ιδία η μεταφυσική του Πλάτωνος

«Οτι τό Αυτοζώον τού Πλάτωνος αντιστοιχεί προς τον κόσμο τών Ιδεών, φαίνεται και από το ότι ο Τίμαιος έχει ως βάση την υπόθεσιν των ιδανικών Τύπων. Στον διάλογό του αυτόν ο Πλάτων μας λέγει ότι ο Δημιουργός, όταν οργανώνει τον ορατό κόσμο, έχει προσηλωμένους τους οφθαλμούς του επάνω στο ιδεώδες πρότυπο. Ακόμη στον Τίμαιο ο Πλάτων, εισάγοντας προοδευτικώς την Ίδέα στην μεταβολή και στην αταξία και χωρίζοντας σαφώς το Σύμπαν στο ιδανικό και στο αισθητό, δεν συγχέει το πρότυπο του κόσμου με το αντίγραφο, το πάντοτε ατελές ,που κατασκευάζει ο δημιουργός. Ο Δημιουργός κατ’ αυτόν είναι η ενεργός αιτία, είδος δρώσης δυνάμεως, ικανής να παραγάγει κινήσεις.Αυτός και οι συνεργοί του, διά τού συνδυασμού προυπαρχόντων αρμονικών στοιχείων, εφευρίσκουν νέες μορφές τύπων. Άλλα ποιος είναι ο Δημιουργός αυτός σε σχέση προς τούς άλλους θεούς, προς τον κόσμο των Ιδεών, προς το πρότυπο που ο ίδιος αντιγράφει ; Στον Τίμαιο υπάρχουν πολλοί θεοί. Ό Δημιουργός, οι θεοί των απλανών αστέρων, ή Γη και οι μυθολογικοί θεοί περί των οποίων με κάποια ειρωνεία ομιλεί ο Πλάτων. Αλλά ποία ή αμοιβαία, σχέση όλων αυτών των θεϊκών δυνάμεων και η σχέση τους με τον κόσμο των Ιδεών; Ποιά δε ή σχέση του δημιουργού με την Ίδέα τού Άγαθού που διέπει τον νοητό κόσμο ; Άφού το Αυτοζώον είναι το πρότυπο κάθε πραγματικότητας, δεν περιέχει μέσα του ένα πρότυπον της θεότητας, και δεν θα έχει και τα δύο είδη των θεών, τους ιδεώδεις και τους αισθητούς ; Ό Πλάτων αναφέρει αυτό στον Τίμαιο και διακρίνει τους ορατούς θεούς, τους αστέρας, και εκείνους που μπορούν αν θέλουν να γίνουν ορατοί. Ό Δημιουργός τού Πλάτωνος κατ’ άλλους μεν είναι αυτή η ίδια η Ιδέα τού Άγαθού, κατ’ άλλους δε είναι μια ομάδα Ιδεών οι οποίες δεν συγχέονται με τήν Ίδέα τού Άγαθού, και επομένως το πρότυπο μένει πάντοτε διαφορετικό από την πραγματικότητα, που ο Δημιουργός θα κατασκευάσει κατ’ εικόνα τού προτύπου. Υπάρχει όμως σχέση μεταξύ τού Δημιουργού και του κόσμου των Ιδεών;Ο Πλάτων δεν αποφαίνεται σαφώς στον Τίμαιο για την σχέση αυτή, αλλά μας λέγει μόνο ότι αφού ο Δημιουργός κατεσκεύασε την ψυχή του Κόσμου αποσύρθηκε «εν τω εαυτού κατά τρόπον ήθει» Ο Πλάτων άραγε εννοεί εδώ ότι, η ιδέα του Αγαθού εξήλθε πρωταρχικώς από τον νοητό κόσμο με την μορφή του Δημιουργού και επανήλθε πάλι στον νοητό κόσμο για μην παρουσιασθεί ποτέ και πάλι στο μέλλον; Ο Πλάτων δεν ενδιαφέρεται για μια δογματική θεολογία η δε μεταφυσική δεν είναι το κύριο έργο του.Ολόκληρο το έργο του διέπεται από μια προσπάθεια για συνεχείς εφαρμογές.Η ηθική,η πολιτική, ή Ιατρική τον απασχολούν περισσότερο από την θεολογία. Με την μεταφυσική ο Πλάτων θέλει να μας δώσει περισσότερο εντυπωσιακά παραδείγματα της εμπιστοσύνης πού πρέπει να έχουμε στον Λόγο, στο Αγαθό και το Ωραίο παρά να μας επιβάλη δόγματα.

Στον Τίμαιο η ψυχή τού Κόσμου μας εμφανίζεται ως μία αρχή τών κανονικών κινήσεων τού σύμπαντος.Ο Πλάτων θεωρεί την ψυχή ως την γενική αιτία της ζωής που εκδηλώνεται πάντοτε δια των διατεταγμένων κανονικών κινήσεων προς ένα ορισμένο σκοπό. Χάρις στην ψυχή του κόσμου μεταβαίνουμε από την θεωρητική έξαρση στην συγκεκριμένη περιγραφή της πραγματικότητας τού αισθητού κόσμου.Η ψυχή τού κόσμου στον Τίμαιο ταυτίζεται με τον ουρανό που είναι το πρώτο και το ευρύτερο από όλα τα ορατά αντικεί μενα, και έτσι ο δρόμος της μεταπτώσεως από την θεολογία την αστρονομία, και την φυσική γίνεται εύκολη για τον Πλάτωνα. Κατ’ αυτόν, αφού ο Κόσμος είναι ένας κατ’ ανάγκη περιλαμβάνει όλα τα σώματα και συνακόλουθα δεν υπάρχει απολύτως τίποτε έξω απ’ αυτόν. Το σύμπαν κατά τον Πλάτωνα είναι σφαιρικό, διότι το κυκλικό σχήμα είναι το ωραιότερον από όλα τα σχήματα και διότι υπό μικρόν όγκον περιέχει μέγα ποσόν. Ή κίνηση τού κόσμου λόγω της μορφής του είναι κυκλική. Επειδή η ψυχή τού Κόσμου ταυτίζεται με την ουράνια σφαίρα η ψυχή του Κόσμου κατ’ ανάγκην εκτείνεται και πέραν από το σώμα τού Κόσμου, και περικλείει αυτό από όλα τα μέρη όπως ο θόλος του ουρανου. Επειδή δε η ψυχή είναι αρχή τής ζωής, προηγείται κατ’ ανάγκην από το σώμα.στο οποίο αυτή δίνει ζωή. Συνεπώς υπήρχε πριν από τον Κόσμο πριν από τη Γη και πρίν από τα αστέρια..

Ο θεός κατεσκεύασε τον κόσμο …θέλησε να γίνουν όλα όσο το δυνατόν ομοια με τον εαυτόν του(μάλιστα γενέσθαι εβουλήθη παραπλήσια εαυτω)

Ο κόσμος έχει έτσι κατασκευασθεί,…ώστε να δίνει ο ίδιος στον εαυτό του τροφή ό,τι από αυτόν καταστρέφεται όλα δε τα πάθη και οι ενέργειές του να παράγονται από τον ίδιο σύμφωνα με την πρόθεση του δημιουργού του.(αυτό γαρ εαυτώ τροφήν την εαυτού φθίσιν παρέχον και πάντα εν εαυτώ και υφ εαυτού πάσχον και δρών εκ τέχνης γέγονεν)(σελ.Ζαχ.99 VII)..Ολος δε ..αυτός ο υπολογισμός του αιωνίως υπάρχοντος θεού,που συλλογίσθηκε ως προς τον θεόν ο οποίος έμελλε κάποτε να γεννηθεί(..λογισμός θεού περί τον ποτέ εσόμενον θεόν)…δι’ όλα αυτά λοιπόν εγένησε θεό ευτυχισμένο)(σελ.Ζαχ.99 VIII)..Την ψυχή δε δεν εδημιούργησε ο θεός υστερώτερα..μετά το σώμα αλλά πριν από το σώμα γιατί επρόκειτο να είναι κυβερνήτρια του σώματος,( ως δεσπότην και ΄άρξουσαν) (σελ.101)……έκαμε θεία έναρξη μιάς ζωής αδιακόπου και φρονίμου που θα διαρκέσει αιωνίως.( ΙΧ σελ.105)… τα δύο είδη γνώσεως η διάνοια και η επιστήμη γεννιούνται μέσα στην ψυχή.( Χ σελ.105) Όταν ο πατήρ εννοήσε ότι, το Σύμπαν ..έγινε ζωντανή εικόνα των θεών,εθαύμασε και αφού ευφράνθηκε και σκέφθηκε να το κάμει να μοιάζει ακόμη περισσότερο με το πρότυπο ,που ήταν ζωντανό όν και αιώνιο……έτσι και αυτό εδώ το Σύμπαν επιχείρησε όσο ήταν δυνατόν να το κάνει και αυτό έτσι(ζώον αίδιον)..Χρόνος δεν υπάρχει για κείνο που είναι αμετάβλητο , τα αιώνια όντα….Ο χρόνος γεννήθηκε μαζύ με τον ουρανό για να διαλυθούν συγχρόνως αν κάποτε διαλυθούν(ΧΙ σελ.109)

Το να μιλήσουμε δε για τις άλλες θεότητες και να γνωρίσουμε την γένεσή τους είναι ανώτερο των δυνάμεών μας…πρέπει να εμπιστευθούμε σε εκείνους που ήσαν πριν από μας, και λέγαν ότι,είναι απόγονοι των θεών…αν και ομιλούν χωρίς αποδείξεις..εμείς ακλουθώντας την συνήθεια πρέπει να τους πιστέψουμε,(ΧΙΙΙ σελ.Ζαχαρ,115)….Οσα έχουν ήδη ειπωθεί,έχουν δείξει ότι, ο (κόσμος) έχει δημιουργηθεί από τον νούν..πρέπει όμως να προσθέσουμε και ότι έγινε από την ανάγκην ,διότι η γέννηση του κόσμου, έγινε μικτή με την συνένωση ανάγκης και νού (Μεμιγμένη γαρ ..η τουδε του κόσμου γένεσις εξ ανάγκης τε και νου.). ο νούς δηλαδή εκυβέρνα την ανάγκην με το να την πείθει να κατευθύνει προς το άριστον τα περισσότερα από όσα έγιναν(νού ανάγκης άρχοντος τω πείθειν αυτήν επί το βέλτιστον άγειν των γιγνομένων τα πλείστα)…η οποία ανάγκη υποχωρούσε στην φρόνιμη πειθώ και έτσι έλαβε σύσταση το Σύμπαν…..πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε τη φύση του αέρος,ύδατος,πυρός και γής,πριν από την γένεση του ουρανού.Διότι μέχρι τώρα κανείς δεν εξήγησε την γένεσή τους…..υποθέτουμε ότι, αυτά είναι τα στοιχεία του σύμπαντος.(σελ.135)

Ο δημιουργός ήθέλησε να γίνουν όλα όσον το δυνατόν όμοια με τον εαυτό του( μάλιστα γενέσθαι εβουλήθη παραπλήσια εαυτώ)..αφού παρέλαβε όλη την ορατή μάζα,που δεν ησύχαζε αλλά κινούνταν χωρίς, μέτρο και τάξη, την έφερε από την αταξία στην τάξη(εις τάξιν αυτό ήγαγεν) καθώς ενόμισε ότι, αυτό ήταν προτιμώτερο(ηγησάμενος εκείνο τούτου άμεινον)

Άρα ο κόσμος μας είναι διχασμένος. Από τη μια μεριά, υπάρχει η ασαφής και χαοτική πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας, με την οποία είναι εξοικειωμένοι όλοι οι άνθρωποι. Και από την άλλη, υπάρχει το σταθερό σύμπαν των αιώνιων Ιδεών, την ύπαρξη του οποίου ελάχιστοι υποψιάζονται. Ο ένας είναι ο κόσμος της αίσθησης και της ανθρώπινης γνώμης (της «δόξας»), και ο άλλος ο κόσμος της νόησης και της αλήθειας. Η μετάβαση από τον έναν κόσμο στον άλλο είναι ο δρόμος της φιλοσοφίας, ένας δρόμος που απαιτεί σκληρή προσπάθεια και κατάλληλη εκπαίδευση. Σε μια υποβλητική μεταφορά ο Πλάτων παρομοιάζει τους ανθρώπους με αλυσοδεμένους δεσμώτες οι οποίοι έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει σε ένα υπόγειο σπήλαιο και θεωρούν ότι, η πραγματικότητα ταυτίζεται με τις αμυδρές σκιές που βλέπουν να κινούνται στα τοιχώματα του σπηλαίου. Ορισμένοι από τους δεσμώτες έχουν την τύχη να τους ελευθερώσει κάποιος και να τους πείσει με πολύ κόπο να στραφούν προς την έξοδο του σπηλαίου ανεβαίνοντας ένα μακρύ και δύσβατο μονοπάτι. Μόνο όταν βγουν από το σπήλαιο και εξοικειωθούν με το εκτυφλωτικό φως του ήλιου, θα αντιληφθούν την πλάνη μέσα στην οποία έζησαν όλη την προηγούμενη ζωή τους. Η φιλοσοφική ζωή είναι αφιερωμένη στη νόηση και στις Ιδέες.

29.-Neil Shubin « Το Ψάρι μέσα μας» Κάτοπτρο 2009 (Your Inner Fish –Α journey into the 3.5 billion-year history of the human body.2008)

O καλύτεροι οδικοί χάρτες του ανθρώπινου σώματος βρίσκονται στα σώματα των άλλων ζώων.13..τα σώματα των εν λόγω οργανισμών αποτελούν συχνά απλούστερες εκδοχές του δικού μας σώματος…τα ψάρια εξαπλώθηκαν στην στεριά πριν από 375 εκατομμύρια χρόνια 14.Τα οστά των πρωτόγονων ψαριών μπορούν να μας οδηγήσουν στην ανακάλυψη τού ποίοι είμαστε και τού πώς γίναμε αυτό που είμαστε…μας παρέχουν στοιχεία για την θεμελιώδη δομή του σώματός μας 17. Το 99% όλων των ειδών που έζησαν κάποτε στη Γή έχουν εξαφανισθεί.18 Τα απολιθώματα όπως και τα γονίδια και έμβρυα ,αποτελούν τα σημαντικότερα τεκμήρια για να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας.19 Μπορώ να ελέγξω με τον υπολογιστή μου αν ένα κομμάτι εδάφους προσφέρεται για την ανεύρεση απολιθωμάτων….Είναι σπάνιες οι απολιθωματοφόρες θέσεις …. Επί δισεκατομμύρια χρόνια ζωή υπήρχε μόνον μέσα στο νερό 20.Η ζωή στην στεριά και στο νερό,διαφέρει ριζικά.Λ.χ.Τα όργανα που απαιτούνται για αναπνοή στο νερό διαφέρουν κατά πολύ από εκείνα για την αναπνοή στο αέρα….Τα απολιθώματα δεν κατανέμονται τυχαία στα γήινα πετρώματα.Υπάρχει σαφής τάξη στην κατανομή τους…οι κινήσεις φλοιού της Γής αλλάζουν την αρχική θέση των πετρωμάτων 21 Η διαστρωμάτωση των απολιθωμάτων αποτελεί ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο για την συγγένεια με τα υπόλοιπα έμβια όντα 24.Κάθε βράχος ..αφηγείται μια ιστορία πώς ήταν ο κόσμος,όταν ο βράχος αυτός δημι ουργήθηκε…Λ.χ. στο Έβερεστ βρίσκουμε πετρώματα προερχόμενα από έναν αρχαίο θαλάσσιο πυθμένα.27 Τα απολιθωμένα οστά είναι συχνά σκληρότερα από το πέτρωμα που τα περιβάλλει. 28.Η στιβαρή ωμοπλάτη πιθανολογεί ισχυρά άκρα 31.Τα ψάρια διαφέρουν από τα χερσαία ζώα από πολλές απόψεις,,λ.χ.έχουν κωνικό κρανία,ενώ ο αρχαίος κροκόδειλος επίπεδο κλπ……...Το φθινόπωρο τού 2004,ανακαλύψαμε τον ενδιάμεσο κρίκο ανάμεσα στα ψάρια και τα χερσαία ζώα. 41Σε αντίθεση με τα ψάρια ,τα χερσαία ζώα έχουν αυχένα 42 …. το πλάσμα που είχαμε μπροστά μας κατέλυε τις διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις δύο διαφορετικές κατηγορίες Οπως ένα ψάρι, είχε λέπια στη ράχη και τα πτερύγια με μεμβράνες αλλά, όπως τα πρώτα χερσαία ζώα, είχε πλατύ κεφάλι με αυχένα. Και, όταν κοιτάξαμε μέσα στο πτερύγιο, είδα¬με οστά που αντιστοιχούσαν στον βραχίονα, τον πήχη, ακόμα και μέρη του καρπού. Υπήρχαν και αρθρώσεις: ήταν ένα ψάρι που διέθετε άρθρωση του ώμου, του αγκώνα και του καρπού. Ολα αυτά κρυμμένα μέσα στη μεμβράνη ενός πτερυγίου.

Ουσιαστικά, όλα τα κοινά γνωρίσματα αυτού του όντος με τα χερσαία ζώα μοιάζουν πολύ πρωτόγονα. Για παράδειγμα, το σχήμα και τα διάφορα επάρματα του βραχιόνιου οστού θύμιζαν ταυτόχρονα ψάρι και αμφίβιο. Το ίδιο ισχύει για το σχήμα τού κρανίου και των οστών τής ωμικής ζώνης.

Μας πήρε έξι χρόνια να το βρούμε, αλλά το απολίθωμα αυτό επιβεβαίωνε μια πρόβλεψη της παλαιοντολογίας: Όχι μόνο αποτε λούσε έναν ενδιάμεσο κρίκο ανάμεσα σε δύο διαφορετικές ομάδες ζώων, αλλά προερχόταν και από την αναμενόμενη χρονική περίοδο της ιστορίας της Γης και το αναμενόμενο αρχαίο περιβάλλον. . Βρέθηκε σε πετρώματα ηλικίας 375 εκατομμυρίων ετών τα οποία σχηματίστηκαν σε αρχαία υδατορεύματα. Οντας εκείνοι που ανακαλύψαμε τον νέο οργανισμό, ο Τed,ο Farish και εγώ,είχαμε το προνόμιο να του δώσουμε την επίσημη επιστημονική ονομασία του. Θέλαμε το όνομα να απηχεί την προέλευση του ψαριού από τη διοικητική περιφέρεια της Νούναβουτ στην καναδική Αρκτική αλλά και το οφειλόμενο χρέος στους Ινουίτ, που μας επέτρεψαν να εργαστούμε εκεί.Ζητήσαμε από το Συμβούλιο των Γερόντων της Νούναβουτ, ……….. να βρεί ένα όνομα στη γλώσσα Ινούκτιτουτ. Η προφανής ανησυχία μου ήταν ότι, μια επιτροπή ονόματι Inuit Qaugimajattuqangit Katimagiit ενδεχομένως να μην πρότεινε μια επιστημονική ονομασία την οποία θα μπορούσαμε να προφέρουμε. Τους έστειλα μια φωτογραφία τού απολιθώματος, και οι γέροντες πρότειναν τα ονόματα Siksagiak και Tiktaalik,που προφερόνταν εύκολο και που στην γλώσσα τους σήμαινε «μεγάλο ψάρι τού γλυκού νερού»44.Είμαι βέβαιος ότι, το ψάρι αυτό λέγει κάτι για τον άνθρωπο,γιατί ο αυχένας του,σε αντίθεση με όλα τα προγενέστερα ψάρια που έχουν μια σειρά οστών που συνδέουν το κρανίο με την ωμική ζώνη,(με συνέπεια κάθε φορά που το ζώο γέρνει το σώμα του,να γέρνει και το κεφάλι του,) στο Tiktaalik το κεφάλι του είναι εντελώς ανεξάρτητο από την ωμική ζώνη.Τέτοια διευθέτηση συνα ντάμε στα αμφίβια,τα ερπετά,τα θηλαστικά και τον άνθρωπο46 H σχέση μεταξύ της μοναδικά ανθρώπινης διάστασης των χεριών και της ιδιαίτερης πολυπλοκότητας συναρπάζει από παληά τους επιστή μονες….Για τον Charles Bell η σχεδιασμένη τελειότητα τού χεριού είχε θεϊκή προέλευση….Ο σπουδαίος ανατόμος Richard Owen άρχισε να διακρίνει σημαντικά μοτίβα στο φαινομενικό χάος τής ποικιλότητας της ζωής.,ότι ,τα μπράτσια , οι μηροί μας και τα πόδια μας ταιριάζουν σε ένα ευρύτερο σχέδιο…οι προγενέστεροι ανατόμοι εγνώριζαν ήδη ότι, υπάρχει ένα μοτίβο στον σκελετό τών άνω άκρων του ανθρώπου.51 ..Το μοτίβο των οστών των κάτω άκρων του ανθρώπου είναι σχεδόν το ίδιο..Ο Owen ανεκάλυψε εκπληκτικές ομοιότητες μεταξύ πλασμάτων τόσο διαφορετικών μεταξύ τους,όπως ο άνθρωπος και ο βάτραχος και ότι, όλοι οι οργανισμοί που έχουν άκρα (φτερούγες,νηκτικά πτερύγια ή χέρια ) έχουν κοινό σχεδιασμό και ότι,παρά τις ριζικές αλλαγές στη χρήση, των άκρων το υποκείμενο δομικό σχέδιο είναι παντού το ίδιο.(ένα οστούν που ακολουθείται από δύο οστά ,κατόπιν μικρά οστά και ύστερα δάκτυλα)…και έκανε την ίδια διαπίστωση ,ότι, δηλαδή υπάρχει ένα θεμελιώδες σχέδιο και στον σκελετό όλων των ζώων.(άνθρωποι,νυκτερίδες σαύρες κλπ.)53 Τα ζώα στα οποία μπορούμε να αναζητήσουμε την ιστορία του μοτίβου των άκρων είναι ψάρια και οι σκελετοί των πτερυγίων54 Στα μέσα του 19^ου αιώνα άρχισαν να μελετούν κάποια μυστηριώδη ψάρια τού νοτίου ημισφαιρίου. Εμοιαζαν με κανονικό ψάρι ,είχαν λέπια και πτερύγια,αλλά πίσω από τον τράχηλό τους υπήρχαν …πνεύμο νες..Ψάρια με πνεύμονες βρέθηκαν και αλλού.(δίπνοιοι) ..Θεωρήθηκαν ότι, αποτελούσαν ουσιαστικά, διασταύρωση αμφιβίου με ψάρι….Οι δίπνοιοι είναι ψάρια με βραχίονες. Και διαθέτουν πνεύμονες 55 Υπήρχαν δηλαδή κάποια ψάρια.που είχαν ανάλογες δομές με εκείνες των άκρων. Μεταξύ 1929 και 1934 ανακαλύφθηκαν απολιθώματα που ήταν αληθινά μωσαικά. (κεφάλι ψαριού,αλλά συγχρόνως με πλήρως ανεπτυγμένα άκρα,με δάκτυλα και σπονδύλους, εκπληκτικά όμοιους με εκείνους των αμφιβίων. 56 Τα άκρα που είχαν σχήμα πτερυγίου, οδήγησαν την παλαιοντολόγο Jenny Clack στην σκέψη ότι, υπήρχαν για να διευκολύνουν τα ζώα αυτά μάλλον στην κολύμβηση παρά στην βάδιση. 58 Το 1995 ανα καλύφθηκε απολίθωμα πτερυγίου μεγάλου ψαριού,…που έμοιαζε πραγματικά με ψάρι με δάκτυλα.59.. Είδαμε ότι ,τα οστά τού πρόσθιου πτερυγίου τού Tiktaalik ήταν ενός ψαριού με καρπό62..επέτρεπε στο ψάρι να κάνει κάμψεις 63 προφανώς γιατί ήταν μάλλον φκιασμένο για να κινείται στον πυθμένα και τα ρηχά νερά λιμνών και ποταμών με τα πτερύγια να το βοηθούν να ελίσσεται…..Η εξήγηση που ώθησε τα ψάρια να βγούν από το νερό,κατά τον συγγραφέα είναι ότι, τα ψάρια βρίσκονταν σε ένα κόσμο όπου το ένα κατεσπάραζε το άλλο και οι στρατηγικές επιβίωσης ήταν: όσο πιο μεγαλόσωμος μπορείς, φκιάξε μια γερή πανοπλία ή βγές από το νερό.Φαίνεται ότι, οι μακρυνοί μας πρόγονοι απέφευγαν την μάχη.65….ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο. Το αρχαιότερο όν που είχε οστά βραχίονα,πήχη, καρπού και πα λάμης,είχε επίσης λέπια και ινώδη μεμβράνη. Και αυτό ήταν ψάρι……Δεν υπάρχει μόνον ένα ψάρι μέσα μας υπάρχει ολόκληρο ενυδρείο.66…Ο βασικός σκελετός των χεριών και των ποδιών μας,αναδύθηκε σε διάρκεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών,πρώτα στα ψάρια και κατόπιν στα αμφίβια και τα ερπετά…..Η ικανότητα να μπορούμε να στρέψουμε τον αντίχειρα ως προς τον αγκώνα, είναι ικανότητα που η απαρχή της βρίσκεται σε πλάσματα όπως το Tiktaalik …..βελτιώσεις τής ικανότητας αυτής, βρίσκουμε στα αμφίβια και τα ερπετά..όπου η κάτω άκρη του βραχιόνιου οστού,παίρνει πραγματικά σφαιρικό σχήμα ,όπως συμβαίνει και σε μας.Παρατηρώντας τώρα τα οπίσθια άκρα βρίσκουμε ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό που μας επιτρέπει να βαδίζουμε και που μοιραζόμαστε και με άλλα θηλαστικά.67..Οταν ένα σπερ ματοζωάριο γονιμοποιεί ένα ωάριο,το ζυγωτό που προκύπτει δεν περιέχει λ.χ.ένα μικροσκοπικό χέρι.Τα χέρια κατασκευάζονται με βάση πληροφορίες που περιέχονται σ΄αυτό το ένα κύτταρο ,72.Το σώμα μας δομείται από εκατοντάδες είδη κυττάρωνΑυτή η κυτταρική ποικιλότητα δίνει στους ιστούς και τα όργανά μας, τα χαρακτηριστικά σχήματα και τις λειτουργίες τους. (οστά, νεύρα,σπλάχνα κ.οκ.) Παρά τις διαφορές όμως αυτές όλα τα κύτταρα περιέχουν το ίδιο DNA,Η εξήγηση πώς γίνεται κύτταρα τόσο διαφορετικά, όσο εκείνα των μυών των νεύρων κλπ.να διαθέτουν το ίδιο DNA ,βρίσκεται στην κατανόηση του ποία τμήματα του DNA (γονίδια) ενεργοποιούνται σε κάθε κύτταρο.Οταν ένα γονίδιο ενεργοποιείται παράγει μια πρωτείνη που ενδέχεται να επηρεάσει το σχήμα και την συμπεριφορά του κυττάρου.

Τι θα λέγατε αν μπορούσε να αποδειχθεί ότι ,τα γονίδια που κατά72 σκευάζουν το πτερύγιο ενός ψαριού είναι ουσιαστικά τα ίδια που κατασκευάζουν τα χέρια μας;

Ξεκινάμε με ένα φαινομενικό αίνιγμα. Το σώμα μας δομείται από εκατοντάδες διαφορετικά είδη κυττάρων. Αυτή η κυτταρική ποικιλότητα δίνει στους ιστούς και στα όργανά μας τα χαρακτηριστικά σχήματα και τις λειτουργίες τους. Τα κύτταρα που απαρτίζουν τα οστά, τα νεύρα, τα σπλάχνα μας κ.ο.κ. έχουν πολύ διαφορετική μορφή και συμπεριφορά. Παρά τις διαφορές αυτές, όμως, υπάρχει μια βαθιά ομοιότητα μεταξύ των κυττάρων του σώματός μας: όλα περιέχουν ακριβώς το ίδιο DNA. Αν το DNA περικλείει τις πληροφορίες για την οικοδόμηση των σωμάτων, των ιστών και των οργάνων τότε πώς γίνεται κύτταρα τόσο διαφορετικά όσο εκείνα των νεύρων και των οστών μας να διαθέτουν το ίδιο DNA.;

· H απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση τού ποία τμήματα τού DNA (γονίδια) ενεργοποιούνται σε κάθε κύτταρο. Ένα επιθηλικό κύτταρο διαφέρει από ένα νευρικό κύτταρο (νευρώνα) επειδή διαφορετικά γονίδια είναι ενεργά σε κάθε περίπτωση. Οταν ένα γονίδιο ενεργοποιείται, παράγει μια πρωτείνη που ενδέχεται να επηρεάσει τη μορφή και τη συμπεριφορά του κυττάρου. Κατά συνέπεια, για να κατανοήσουμε τι καθιστά ένα κύτταρο τού ματιού διαφορετικό από τα κύτταρα των οστών τού χεριού, πρέπει να γνωρίζουμε τους γενετικούς διακόπτες που ρυθμίζουν την ενεργότητα των γονιδίων σε κάθε κύτταρο και ιστό.

Το σημαντικό στην προκείμενη περίπτωση είναι ότι, οι εν λόγω γενετικοί διακόπτες βοηθούν στη συγκρότηση τού σώματός μας. Κατά τη σύλληψη, ξεκινάμε ως ένα μοναδικό κύτταρο που περιέχει όλο το απαιτούμενο DΝΑ για την οικοδόμηση τού σώματός μας. Το δομικό σχέδιο για ολόκληρο το σώμα ξετυλίγεται μέσω των οδηγιών που περιέχονται σε αυτό το ένα μοναδικό μικροσκοπικό κύτταρο. Για να περάσουμε από το αδιαφοροποίητο ζυγωτό σε έναν ολοκληρωμένο ανθρώπινο οργανισμό τρισεκατομμυρίων εξειδικευμένων κυττά73ρων

Οργανωμένων με τον καταλληλότερο τρόπο, πρέπει να ε¬νεργοποιηθούν και να απενεργοποιηθούν ολόκληρες συστοι¬χίες γονιδίων στις κατάλληλες φάσεις τής ανάπτυξης. Όπως ένα κονσέρτο είναι μια σύνθεση από μεμονωμένες νότες που παίζονται από πολλά όργανα, έτσι και τα σώματά μας συντί¬θενται από μεμονωμένα γονίδια που ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται μέσα σε κάθε κύτταρο κατά τη διάρκεια τής ανάπτυξής μας.

Η πληροφορία αυτή είναι θείο δώρο για όσους προσπαθούν να κατανοήσουν πώς δημιουργούνται τα σώματα των έμβιων όντων, καθώς μπορούμε πια να συγκρίνουμε την ενεργότητα διαφορετικών γονιδίων για να εξακριβώσουμε τι είδους μεταβολές εμπλέκονται στις απαρχές της δημιουργίας νέων οργάνων. Ας πάρουμε τα άκρα. Συγκρίνοντας το σύνολο των ενερ¬γών γονιδίων κατά την ανάπτυξη ενός πτερυγίου ψαριού με το σύνολο των ενεργών γονιδίων κατά την ανάπτυξη ενός ανθρώπινου χεριού, μπορούμε να συντάξουμε έναν κατάλογο των γε¬νετικών διαφορών μεταξύ πτερυγίων και άκρων. Αυτό το είδος σύγκρισης μας δείχνει κάποιους πιθανούς υπαίτιους —τους γενετικούς διακόπτες που ενδεχομένως τροποποιήθηκαν κατά 74 την εμφάνιση των άκρων …Το Αγιο δισκοπότηρο τής αναπτυξιακής μας έρευνας είναι να κατανοήσουμε ποία γονίδια ελέγχουν την διαφοροποίηση των οστών των άκρων μας ……………………………………75

Επειδή ο σκοπός τής παράθεσης αποσπασμάτων περιορίζεται κυρίως στην σημασία που ο συγγραφέας δίνει στην ανακάλυψη Tiktaalik ,σημειώνουμε πώς μερικοί συνάδελφοί του αμφισβητούν το κατά πόσον το Tiktaalik αποτελεί τον «χαμένο κρίκο» .Ο συγγραφέας απαντά ως εξής. «..Ισως είναι χρήσιμο να σκεφθούμε ποιούς συνδετικούς κρίκους,διαθέτούμε μεταξύ των σαρκοπτε ρυγίων και των χερσαίων ζώ¬ων. Υπάρχει το DNA που δείχνει ξεκάθαρα ότι, οι σαρκοπτερύγιοι συγγενεύουν στενά από γενετική άποψη με τα αμφίβια. Διαθέτουμε επιπλέον γνώσεις σχετικά με τον τρόπο λειτουρ¬γίας μέρους αυτού τού DNA τού μέρους εκείνου που οικοδομεί τα σώματα. Αποδεικνύεται ότι, η γενετική συνταγή για τη δημιουργία πτερυγίων είναι εν πολλοίς όμοια με εκείνη για την ‘δημιουργία των άκρων των τετραπόδων. Επίσης, υπάρχουν συγκρίσιμα γνωρίσματα μεταξύ των σύγχρονων ψαριών και των αμφιβίων. Οι σαρκοπτερύγιοι, όπως οι δίπνοοι, μοιάζουν τόσο πολύ με αμφίβια που συχνά συγχέονται με τις σαλαμάν¬δρες. Τέλος, διαθέτουμε απολιθώματα —ολόκληρες ομάδες απολιθωμάτων με ονόματα σαν εκείνα που αναφέραμε στο βιβλίο Eusthenpteron, Panderrichtthys,Acanthostega και Ichthyostega ),

καθώς και άλλα που περιγράφηκαν μετά την έκδοσή του, όπως …… για στενά συγγενικά όντα, κάτι ανάλογο μάλλον με ξαδέρφια διάφορων βαθμών συγγένειας παρά με άμεσους προγόνους και απογόνους. Συνολικά, παρατηρείται πλήθος ενδιάμεσων μορφών ως προς το σχήμα τού κεφαλιού, τής ωμοπλάτης,τού ισχίου, των οστών των άκρων, και άλλων δομών.Δεδομένων- όλων των παραπάνω, το Tiktaalik δεν είναι ο χαμένος κρίκος αλλά μέλος ενός συνόλου ανακαλυφθέντων κρίκων.Και. ασφαλώς υπάρχουν άλλοι που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί.Αυτός είναι ο λόγος που επέστρεψα στην Αρκτική και ο λόγος που θα εξακολουθήσω να επιστρέφω.»

Το νόημα των παραπάνω.:…έχουμε αναπτύξει τεχνολογίες που επιτρέπουν να συνθέσουμε το γενεαλογικό μας δένδρο……232κάθε ζωντανός οργανισμός προέκυψε από κάποια γονική γενετική πληροφορία…Οι γενεαλογικές μας γραμμές ορίζονται με τέτοια ακρίβεια ώστε να μπορούμε να ανασυστήσουμε τα γενεαλογικό μας δένδρα, απλά Και μόνον παίρνοντας δείγματα από διάφορα άτομα..233….΄΄ο γυιός νυμφεύεται και μεταβιβάζει το γονίδιο της μεταλλαγμένης μύτης του στα παιδιά του. 234.Η ζωή των σωμάτων μας είναι μη τυχαία ως προς τις ομοιότητες και διαφορές με άλλα ζώα 237 όχι. Υπάρχει τάξη σε όσα έχουμε κοινά με τα υπόλοιπα όντα. Έχουμε δύο αφτιά, δύο μάτια, ένα κεφάλι, δύο πόδια. Δεν έχουμε επτά πόδια ή δύο κεφάλια.

Ένας περίπατος στον ζωολογικό κήπο μάς αποκαλύπτει αμέσως τι μας συνδέει με τα υπόλοιπα έμβια όντα. Μάλιστα μας δείχνει ότι, μπορούμε να ομαδοποιήσουμε μεγάλο μέρος των έμβιων όντων με τον ίδιο τρόπο που εφαρμόσαμε σους παλιάτσους.—…………………………..Ας επισκεφτούμε αρχικά τρία μόλις από τα εκτιθέμενα είδη ζώων. Πάμε πρώτα στις πολικές αρκούδες .Μπορείτε να συντάξετε έναν μακρύ κατάλογο των κοινών γνωρισμάτων που έχετε με μια πολική αρκούδα: τρίχωμα,γαλακτοφόρους αδένες,τέσσερα άκρα, έναν αυχένα και δύο μάτια μεταξύ πολλών άλλων. Στη συνέχεια, παρατηρήστε την χελώνα στην απέναντι πλευρά. Αναμφίβολα υπάρχουν ομοιότητες αλλά ο κατάλογος είναι λίγο μικρότερος. Η χελώνα που εμείς διαθέτουμε, μεταξύ άλλων, έχει τέσσερα άκρα, έναν αυχένα και δύο μάτια. Αλλά αντίθετα από τις πολικές αρκούδες οι χελώνες δεν έχουν τρίχωμα ή γαλακτοφόρους αδένες Οσο για το κέλυφος τής χελώνας, αυτό φαίνεται ότι,χαρακτηρίζει συγκεκριμένα τη χελώνα, όπως η λευκή γούνα χαρακτηρίζει την πολική αρκούδα.. Ας επισκεφτούμε τώρα τα αφρικανικά ψάρια. Οι ένοικοι εξακολουθούν να μας μοιάζουν, αλλά ο κατάλογος των κοινών χαρακτηριστικών μας είναι ακόμα πιο μικρός από εκείνον για τις χελώνες. Όπως και εμείς, τα ψάρια έχουν δύο μάτια. Όπως και εμείς, έχουν τέσσερα εξαρτήματα που όμως δεν μοιάζουν με χέρια ή πόδια αλλά με πτερύγια .Τα ψάρια στερούνται, μεταξύ άλλων, το τρίχωμα και τους γαλακτοφόρους αδένες που έχουμε εμείς και οι πολικές αρκούδες.

Αρχίζει να διαφαίνεται κάτι ανάλογο με το σύνολο των ομάδων, υποομάδων και υπο-υποομάδων. Τα ψάρια,οι χελώνες, οι πολικές αρκούδες και οι άνθρωποι έχουμε ορισμένα.κοινά γνωρίσματα—ένα κεφάλι, δύο μάτια, δύο αφτιά.κ.ο.κ.Πέραν αυτών οι χελώνες, οι πολικές αρκούδες και οι άνθρωποι έχουν επί πλέον αυχένα και άκρα.γνωρίσματα που δεν παρατηρούμε στα ψάρια. Οι πολικές αρκούδες και οι άνθρωποι συγκρο¬τούν μια πιο ιδιαίτερη ομάδα, τα μέλη της οποίας έχουν επι¬πλέον τρίχωμα και γαλακτοφόρους αδένες.

Το παράδειγμα των παλιάτσων μάς βοηθά να βγάλουμε νόημα από τον περίπατό μας στον ζωολογικό κήπο. Στους παλιάτσους, το μοτίβο των ομάδων αντικατοπτρίζει τη μεταβίβαση με τροποποίηση. Αυτό σημαίνει ,..ότι, οι τέλειοι παλιάτσοι είχαν πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο απ’ ό,τι συνολικά τα άτο-μα με την κόκκινη λαστιχένια μύτη. Είναι λογικό: ο πατέρας των παιδιών με την κόκκινη μύτη είναι προ-προπάππος των τέλειων παλιάτσων. Εφαρμόζοντας αυτή την προσέγγιση στις ομάδες που συναντήσαμε στον ζωολογικό κήπο, συμπεραίνουμε ότι, ο άνθρωπος και η πολική αρκούδα πρέπει να έχουν πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο από τον κοινό πρόγονο που μοιρά¬ζονται με τις χελώνες. Η πρόβλεψη επιβεβαιώνεται: το πρώτο θηλαστικό είναι πολύ πιο πρόσφατο από το πρώτο ερπετό.

Το βασικό ζήτημα εδώ είναι να αποκρυπτογραφήσουμε το γενεαλογικό δέντρο των ειδών ή με πιο ακριβείς βιολογικούς όρους, το μοτίβο των συγγενικών τους σχέσεων. Το μοτίβο αυτό μας παρέχει τη δυνατότητα να ερμηνεύσουμε υπό το φως τού περιπάτου μας στον ζωολογικό κήπο ακόμη και ένα απολίθωμα όπως το Tiktaalik. Το Tiktaakik είναι ένα θαυμάσιο εν¬διάμεσο είδος μεταξύ των ψαριών και των χερσαίων απογόνων τους, αλλά οι πιθανότητες να αποτελεί τον ακριβή πρόγονό μας είναι απειροελάχιστες. Είναι μάλλον κάτι σαν ξάδελφος του προγόνου μας. Κανένας εχέφρων παλαιοντολόγος δεν θα ισχυριζόταν ποτέ ότι, ανεκάλυψε «τον Πρόγονο». Σκεφτείτε το ως εξής.Τι πιθανότητες έχω να ανακαλύψω έναν πραγματικό πρόγονό μας….Μηδαμινές.239 . Αυτό που θα ανακάλυπτα είναι ότι, όλοι οι άνθρωποι που αναπαύονται στο νεκροταφείο —ασχέτως αν αυτό βρίσκεται στην Κίνα, την Μποτσουάνα ή την Ιταλία— συγγενεύουν λιγότερο ή περισσότερο με εμένα.

30,- Ivar Ekeland «Το σπασμένο ζάρι» Δίαυλος 1995(«Au Hasard»1991 Seuil)H εβραική Βίβλος τοποθετεί το Χάος ,την αρχική αταξία στην αρχή του Χρόνου,ενώ η σκανδιναυική Εντα σε μια ενδιάμεση περίοδο13

Ο ΤΟΡΣΤΑΪΝ ΦΡΟΝΤΕ διηγείται ότι στο Χίσινγκ βρισκόταν μια πόλη που η μοίρα της ήταν δεμένη πότε με την Νορβηγία και πότε με την Σουηδία. Οι δυο βασιλιάδες συμφώνησαν λοιπόν να εναποθέσουν την κυριότητά της στην τύχη: θα έριχναν τα ζάρια, και όποιος έφερνε το μεγαλύτερο άθροισμα, αυτός θα ήταν ο νικητής. Ο βασιλιάς της Σουηδίας έφερε εξάρες και είπε ότι δεν χρειαζόταν πια να παίξει ο βασι¬λιάς Όλαφ. Όμως εκείνος, παίζοντας τα ζάρια στην χούφτα του, απάντησε: «Μένουν ακόμη δυο εξάρια σ’αυτά τα ζάρια και δεν είναι δύσκολο στον θεό και Κύριό μου να τα φανερώσει». Έριξε και ήρθαν εξάρες. Κατόπιν έριξε πάλι ο βασιλιάς της Σουηδίας και ήρθαν πάλι εξάρες. Ύστερα έριξε ο βασιλιάς Όλαφ και ένα από τα δυο ζάρια έφερε έξι αλλά το άλλο έσπασε στα δύο κομμάτια που το άθροισμα τους ισοδυναμούσε με εφτά. Η πόλη λοιπόν ανήκε σ’ αυτόν. 17

Μερικοί δίνουν άλλοι εξήγηση και όχι στην τύχη αλλά αυτό για το περιεχόμενο του βιβλίου 19.Γεννάται το θέμα αν υπάρχει τύχη πέρα από κάθε ανθρώπινο χειρισμό.21 .ακόμα και πιο ισχυροί υπολογιστές είναι ανίκανοι να αναπαράγουν τις ιδιότητες που αυθόρμητα αποδίδουμε στην τύχη.Υπάρχει άραγε τύχη,ή είμαστε θύματα αυταπάτης;45 Υπάρχει όμως και μια άλλη στάση που συνίκσταται στην αδυναμία μας,να κατασκευάσουμε ακολουθίες πραγματικά τυχαίεςς και στην αναζήτηση της τύχης εκεί που πράγματι υπάρχει,δηλαδή στη φύση.48…μπορεί να οδηγηθούμε στην χρησιμοποίηση πινάκων τυχαίων αριθμών που κατασκευάστηκαν από μια πειραματική διάταξη μάλλον παρά από ένα μαθηματικό αλγόριθμο…49 Η κβαντομηχανική θα ήταν εντρ ελώς αιτιοκρατικ΄πη αν δεν υπήρχε . ο παρατηρητής εισάγει ένα τυχαίο στοιχείο,.αυτο που επιτρέπει η θεωρία είναι το πολύ να υπολογισθούν a priori όλα τα δυνατά αποτελέσματα και την πιθανότητα καθενός απ αυτά.53 στην κβαντομηχανική κάθε μέτρηση είναι μια κλήρωση…ποιός όμως τραβάει τον κλήρο;..Αν αποδεχθούμε ότι ,ο Θεός δεν παίζει ζάρια όπως ήθελε ο Einstein τότε και η κλήρωση είναι αυταπάτη.55 Εξαναγκαστήκαμε λοιπόν να αποδεχθούμε ότι, η τύχη που παρεμβαίνει στην κβαντομηχανική δεν υποδηλώνει ενυπάρχουσα άδηλη αιτιοκρατία ..άρα φαίνεται ότι, το έσχατο μήνυμα της φύσεως είναι το τυχαίο 57.η αναζήτηση του νοήματος είναι μέρος της ανθρώπινης ζωής ( δικό μου, για όλους;;;;)Το να πεί κανείς ότι,ο κόσμος δεν έχει νόημα θα σήμαινε ότι. δεν διακρίνουμε σ΄αυτόν κανένα κανόνα 65….Η αλήθεια βρίσκεται κάπου ανάμεσα .Δηλαδή διακρίνουμε το νόημα τοπικά, …ενώ προς ορισμένες άλλες ακτευθύνσεις μας διαφεύγει.66 Δεν μπορουμε ν’αποφύγουμε την αιτιοκρατία ….εισέρχεται πάλι υπό την μορφή των στατιστικών νόμων.83 είμαστε αναγκασμένοι να δεχθούμε την πλατωνική ιδέα ότι, η άπειρη ποικιλία του κόσμου διέπεται ανέκαθεν από μερικά θεωρήματα(;;)85 Τα μαθηματικά δεν θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά, αν λ.χ. ζούσαμε σε άλλο πλανήτη;86 Τα μαθηματικά δεν προσδιορίζονται μόνον από την λογική,το αυθαίρετο έχει την θέση του σ’αυτά….Αν οι συγκυρίεςς ήταν διαφορετικές αν οι προς ικανοποίηση ανάγκες άλλες , τα μαθηματικά δεν θα ήταν διαφορετικά; 89;Ο τυχαίος χαρακτήρας που εμφανίζει κάθε πρόβλεψηθα πρέπει να οφείλεται στην αδυναμία ελέγχου όλων των σημαντικών παραμέτρων.Και όμως δεν πρόκειται γι αυτό.Το ότι η συμπεριφορά του συστήματος είναι απρόβλεπτη, δεν 138 οφείλεται στην πολυπλοκότητα του.139 Αναφερόμενος σε ένα σύστημα που φορά τον χρόνο ο συγγραφέας καταλήγει στο ότι,αν θέλουμενα είμαστε σε θέση να προβέψουμε στο σύνολό ..της την μελλοντική του κατάσταση,θα πρέπει να γνωρίζουμε όλα τα ψηφία μετά την υποδιαστολή,,κάτι αδύνατο…….η ακρίβεια των παρατηρήσεων δεν μπορεί να είναι …απεριόριστη. Επομένως ένα μαθηματικό μοντέλο,σαν κι αυτό που προτείναμε δεν έχει σημασία κάτω από ποια κλίμακα ή μετά από κάποια χρονική διάρκεια…. η συμπεριφορά του προσδιορίζεται μακροπρόθεσμα από διακυμάανσεις που βρίσκονται εκτός του εξεταζόμενου μοντέλου.143.Ακόμα χειρότερα, ενώ μπορούμε ακομα να παρακολουθούμε το σύστημα, παρατηρούμε μια κανονική . απώλεια ακρίβειας καθώς κυλάει ο_χρόνος.Αν γνωρίζουμε την κατάσταση του συστήματος την αρχική στιγμή t= 0, με Ν δεκαδικά ψηφία, την επόμενη στιγμή t=1 θα γνωρίζουμε μόνο Ν-1 δεκαδικά ψηφία και. | την στιγμή t = n θα γνωρίζουμε Ν-n ψηφία μέχρι που την στιγμή t= Ν θα χάσουμε κάθε πληροφορία. Μ’ άλλα λόγια, τα σφάλματα πολλαπλασιάζονται σε κάθε στάδιο επί 10 μεχρι να υποβαθμισθεί οποιαδήοτε πληροφορία διαθέταμε στην αρχή. Αυτη είναι η εκθετική αστάθεια. Σ’ ένα σύστημα που έχει αυτή την ιδιότητα, είτε είναι μονοδιάστατο και απλό όπως αυτό που μόλις περιγράψαμε, είτε πολυδιάστατο και πολύπλοκο όπως η ατμόσφαιρα, η δυναμική δρά απο.-.’ καλυπτικά: αποκαλύπτει σιγά σιγά όλη την πληροφορία που περιέχεται στις αρχικές συνθήκες και η οποία είναι απρόσιτη στην άμεση παρατήρηση εξ αιτίας της αναγκαστικά περιορισμένης ακρίβειας των μετρήσεών μας. Στην στοιχειώδη περίπτωση που πραγματευθήκαμε η n-οστη παρατήρηση αποκαλύπτει το n+1-0 στο δεκαδικό στό δεκαδικό ψηφίο της αρχικής θέσεως.Στην περ΄πιπτωση της μετεωρολογίας, ο καιρός που θα διαπι- στώσουμε μετά από ένα χρόνο θα μας παράσχει πληροφορίες για την σημερινή κατάσταση της ατμόσφαιρας, οι οποίες είναι σε μια κλίμακα τόσο κκμικρή που δεν μπορούμε να τις παρατηρήσουμε άμεσα. Μπορούμε όμως να υιοθετήσουμε μια άλλη άποψη.Να θεωρήσουμε ότι, κάθε πληροφορία είναι απαραίτητσα πεπερασμένη και ότι είναι μάταιο να προσπαθούμε να προσπαθούμε να βρούμε πάνω από δώδεκα π.χ. σημαντικά ψηφία, πραγμα που αποτελεί και το σημεριό όριο ακρίβειας των φυσικών παρατηρήσεων, Την στιγμή εκείνη δεν υπάρχει πλέον αποκάλυψη αλλά.πραγματική δημιουργία πληροφορίας. Αν δεν μπορούμε να 144 γνωρίζουμε παρά μόνον τα πρώταδώδεκα δεκαδικά ψηφία της αρχικής κατάστασης Χ0= 0,α1α2... α12, τότε η δωδέκατη παρατήρηση Χ12= 0, α13... α24 φέρνει μια πραγματικά νέα πληροφορία. Θα ήταν επίσης πολύ δύσκολο, ίσως και αδύνατο, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέ¬ρον, να εξαγάγουμε από τις μετεωρολογικές συνθήκες που θα επικρατούν μετά έναν χρόνο, πληροφορίες οι οποίες μας λείπουν για την σημερινή κατάσταση της ατμόσφαιρας. Ας θεωρήσουμε καλύτερα ότι υπάρχει δημιουργία πληροφορίας καθώς περνάει ο χρόνος.

Ανάλογα λοιπόν με τις απόψεις που υιοθετούμε υπάρχει είτε αποκάλυψη είτε δημιουργία πληροφο¬ρίας. Και στην μια περίπτωση, όμως, και στην άλλη, μια ουσιαστική πληροφορία για την μελλοντική εξέ¬λιξη του συστήμα τος δεν είναι διαθέσιμη. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι, η έλλειψη αυτή οφείλεται στην δι-κή μας ανεπάρκεια, οπότε υπάρχει αποκάλυψη μιας λανθάνουσας πληροφορίας. Μπορούμε όμως και να θεωρήσουμε ότι οφείλεται στην ίδια την φύση των πραγμάτων, πράγμα που σημαίνει ότι το δωδέκατο δεκαδικό ψηφίο που εμφανίζεται σε κάθε παρατήρη¬ση είναι μια δημιουργία εκ του μηδενός. Μια βολική έκφραση είναι να πούμε ότι η μέλλουσα εξέλιξη του συστήματος εξαρτάται από την κατάσταση, όπως την διαπιστώνουμε σήμερα, και από την τύχη.

Ρίχνουμε έτσι το πέπλο της τύχης πάνω σε πληρο¬φορίες από την γνώση των οποίων παραιτούμαστε.

Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για μια τύχη σχετι¬κή, ανθρώπινη, όπως στην περίπτωση του παίχτη που δεν μπορεί να ελέγξει αρκετά τα ζάρια ώστε να φέρει την ζαριά που θέλει. Στην δεύτερη περίπτωση πρόκει¬ται για μια τύχη ουσιαστική, φυσική, σαν κι αυτή που συναντάμε στην κβαντομηχανική. Είτε όμως πρόκειται για αποκάλυψη είτε για δημιουργία πληροφορίας, τίθε¬ται το ίδιο ερώτημα: με ποιο ρυθμό; Αυτός ο ρυθμός εί¬ναι που μετράει την εντροπία του συστήματος.145

Και ο συγγραφέας τελειώνει με τις ακόλουθες σκέψεις

….Από τον Παρμενίδη του Πλάτωνα γνωρίζουμε ότι, η αλήθεια δεν περικυκλώνεται και ότι, αν υπάρχει μιά έσχατη πραγματικότητα ,αυτή οπισθοχωρεί καθώς την πλησιάζουμε για να χαθεί τελικά στην ασημαντότητα.Από στοιχειώδες σωματίδιο σε στοιχειώδες σωματίδιο,από ψυχολογική ανάλυση σε ψυχολογική ανάλυση,η κατηφόρα δύσκολη και ατελείωτη δρόμος αυτός δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά από μιά αποκάλυψη της συγκυρίας.Επομένως στο δρόμο αυτό σύντροφός μας είναι η τύχη.Ομως εμείς γυρεύουμε έναν άλλο δρόμο Μιά ανηφόρα όπου θα δούμε τα πράγματα να ενοποιούνται αντί να διασκορπίζονται ,και όπου η τύχη,θα μας εγκαταλείψει,όπως ο Βιργίλιος εγκαταλείπει τον Δάντη στην είσοδο του Παραδείσου.….Οδηγός μας θα είναι η ομορφιά.

31.-Lawrence Krauss « Ένα Σύμπαν από το τίποτε»Τραυλός (A Universe from nothing 2012)

(Ο αντιγραφέας νομίζει πως μπορεί να διατυπώσει την ερώτηση,αν ο διατυπώνων ως δυνατότητα την δημιουργία του Σύμπαντος από το τίποτε,έχει ισχυρή νομιμοποίηση να προβάλει το ερώτημα : Και τον Θεό ποιός τον έκανε; Εκτός των άλλων υπάρχουν και άλλες σκέψεις που καθιστούν το ερώτημα περιττό)

---------Αντιγράφω:

….Θέλω ν’ αποδείξω πως η σύγχρονη επιστήμη ..μπορεί να αντιμετωπίσει και αντιμεmτωπίζει το ερώτημα γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτε..οι απαν τήσεις που έχουν δοθεί από…πειραματικές παρατηρήσεις –δείχνουν ότι ,μπορεί να πάρουμε κάτι από το τίποτε…Μάλιστα ,το κάτι από το τίποτε ίσως ήταν προαπαιτούμενο για την γέννηση του Σύμπαντος…όλες οι ενδείξεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι,με αυτόν ακριβώς τον τρόπο θα μπορούσε να προκύψει το Σύμπαν μας.13 …. δίχως άλλο «τίποτε» είναι μέχρι κεραίας, και φυσικό όσο το «κάτι» ιδίως αν ορισθεί ως «απουσία του κάτι»14 …ξέρουμε πιά ότι, ο χώρος και ο χρόνος μπορούν να εμφανισθούν από μόνοι τους αυθορμήτως 15.Τομεγαλύτερο μέρος της ενεργείας τού Σύμπαντος, υπάρχει υπό μια μυστηριώδη μέχρι στιγμής,ανεξήγητη μορφή, που διαπερνά ολόκληρο τον κενό χώρο. 17 Όταν ο Αιστάιν άρχισε να εφαρμόζει την θεωρία του ,διεπίστωσε ότι, αυτή δεν περιέγραφε το Σύμπαν στο οποίο ζούμε. 21.Η Μεγάλη Εκρηξη όντως συνέβη 40 To επίπεδο σύμπαν είναι το μόνο όμορφο σύμπαν…Η επιπεδότητα του σύμπαντος σχετίζεται με την παγκόσμια μέση καμπυλότητα του χώρου,αν αγνοήσουμε τους τοπικούς κυματισμούς γύρω από τα σώματα μεγάλη μάζας.58 Το 1998 το πείραμα BOOMERANG απέδειξε ότι, το Σύμπαν είναι επίπεδο107 σε μεγάλη κλίμακα το Σύμπαν είναι απίστευτα ομοιόμορφο 125… σύμφωνα με την κβαντομηχανική ο κενός χώρος μπορεί φαινομενικώς να μετατραπεί σε μιά σούπα που κοχλάζει και αφρίζει 128.. με δεδομένο τον πληθωρισμό αν όλοι είμαστε αστρόσκονη προερχόμαστε στην κυριολεξία από το κβαντικό τίποτε …(είναι χαρακτη ριστικό του κβαντικού κόσμου, ότι, από το τίποτε μπορεί να παραχθεί κάτι έστω και για μια στιγμή 190 Από πού προέρχεται τελικά όλη αυτή η ενέργεια;…Πώς γίνεται η πυκνότητα ενέργειας να παραμένει σταθερή σε ένα διαστελλόμενο Σύμπαν με 128 μια κοσμολογική σταθερά ή ενέργεια; ψευδοκενού ; …εδώ έχουμε αυτό που ο Γκουθ ονόμασε « δωρεάν γεύμα»( Σ.τ.α. Κάτι σχετικό λέγει ο Πλάτων στον Τίμαιο,στιχ.34 d « ηγήσατο γαρ αυτό ο συνθείς αύταρκες άμεινον έσεσθαι μάλλον ή προσδεές άλλων» -- Ο δημιουργός του έκρινε ότι, θα ήταν καλύτερος αν είχε αυτάρκεια, παρά αν χρειαζόταν κι άλλα πράγματα)

Αν, κατά τη μελέτη του Σύμπαντος λάβουμε υπόψη μάς την επίδραση της βαρύτητας, τότε τα αντικείμενα μπορούν να έχουν —κατά θαυμαστό τρόπο— «αρνητική» ή «θετική» ενέργεια. Εξαιτίας αυτής της πτυχής της βαρύτητας, πέρα από τα πράγματα θετικής ενέργειας, όπως η ύλη και η ακτινοβολία, μπορεί προκύψουν σχηματισμοί αρνητικής ενέργειας που εξισορροπούν την ενέργεια των δημιουργημένων πραγμάτων θετικής ενέργειας. Έτσι, αν λάβουμε υπόψη μας τη βαρύτητα, μπορούμε να ξεκινή σουμε με ένα κενό Σύμπαν και να καταλήξουμε σε ένα γεμάτο.Το συμπέρασμα αυτό ίσως ακούγεται κάπως ύποπτο, αλλά αυτού οφείλεται, σε σημαντικό βαθμό, η γοητεία που ασκεί σε πολλούς από εμάς η ιδέα του επίπεδου Σύμπαντος..130 ..Αυτό συμβαίνει επειδή η ολική βαρυτική ενέργεια ενός αντικειμένου που ηρεμεί σε άπειρη απόσταση από ένα οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο, ορίζεται ως ίση με μηδέν — πράγμα λογικό. Η κινητική ενέργεια είναι ξεκάθαρα μηδενική, ενώ στο ίδιο σημείο και η δυναμική ενέργεια ισούται εξ ορισμού με μηδέν, συνεπώς και η ολική βαρυτική ενέργεια ισούται με μηδέν.

Αν, τώρα, το αντικείμενο δεν βρίσκεται απείρως μακριά από όλα τ’ άλλα αντικείμενα, αλλά κοντά σε κάποιο, φερειπείν στη Γη, τότε θ’ αρχίσει να κινείται προς αυτήν εξαιτίας της βαρυτικής έλξης. Πέ¬φτοντας, επιταχύνεται και αν συγκρουστεί με κάτι (ας πούμε, με το κεφάλι μας), μπορεί να παράξει έργο (ανοίγοντάς το, για παράδειγ¬μα, στα δύο). Όσο πιο κοντά βρίσκεται στη Γη όταν αφήνεται, τό¬σο λιγότερο έργο μπορεί να παραγάγει όταν προσπέσει σε αυτήν. Άρα, η δυναμική ενέργεια μειώνεται όσο πλησιάζουμε στη Γη. Αν όμως η δυναμική ενέργεια είναι μηδέν όταν το αντικείμενο βρίσκεται σε άπειρη απόσταση από τη Γη, τότε όσο πλησιάζει σε αυτήν πρέπει να γίνεται ολοένα πιο αρνητική, επειδή η δυνατότητα παρα¬γωγής έργου μειώνεται όσο το αντικείμενο πλησιάζει τη Γη.

Στην κλασική μηχανική, ο ορισμός της δυναμικής ενέργειας, όπως περιγράφεται παραπάνω, είναι αυθαίρετος. Θα μπορούσα να ορίσω τη δυναμική ενέργεια ενός αντικειμένου στην επιφάνεια της Γης, ίση με μηδέν. Σε αυτή την περίπτωση, όταν το αντικείμενο βρεθεί απείρως μακριά, η δυναμική ενέργεια θα λάβει μια πολύ μεγάλη τιμή. Ο ορισμός της δυναμικής ενέργειας ίσης με μηδέν στο άπειρο έχει φυσικό νόημα, αλλά είναι, τουλάχιστον σε αυτό το σημείο της συζήτησης, απλώς μια σύμβαση.

Ανεξαρτήτως του πού ορίζει κάποιος το σημείο μηδενικής δυναμικής ενέργειας, το ωραίο με τα σώματα που δέχονται μόνο τη δύναμη της βαρύτητας είναι ότι, το άθροισμα της δυναμικής και κινητικής ενέργειάς τους παραμένει σταθερό. Όσο τα σώματα πέφτουν, η δυναμική ενέργεια μετατρέπεται σε κινητική αφότου αναπηδήσουν στο έδαφος η κινητική ενέργεια μετατρέπεται πάλι σε δυναμική, και ούτω καθεξής.131..Σ’ένα επίπεδο Σύμπαν και μόνο σ’ένα επίπεδο Σύμπαν ,η ολική νευτώνεια βαρυτική ενέργεια κάθε σώματος που κινείται με την διαστολή ,ισούται ακριβώς με το μηδέν. Γιατί στο επίπεδο σύμπαν η θετική κινητική ενέργεια εξουδετερώνεται πλήρως από την αρνητική ενέργεια της βαρυτικής έλξης…..Στην πραγματικότητα αν το κενό διαθέτει ενέργεια το δωρεάν γεύμα του Γκούθ, γίνεται ακόμη πιό δραματικό…καθώς κάθε περιοχή διαστέλλεται γίνεται πιο επίπεδη, και η ολική νευτώνεια ενέργεια γίνεται ακριβώς μηδέν 134 Μπορούμε, όμως, και πάλι να θέσουμε το εξής ερώτημα: Από πού προέρχεται όλη αυτή η ενέργεια που απαιτείται για να διατηρείται σταθερή η πυκνότητα της ενέργειας κατά την διάρκεια του πληθωρισμού, όταν το Σύμπαν διαστέλλεται εκθετικά; Εδώ, μας δίνει την απάντηση μια άλλη θαυμαστή πτυχή της γενικής σχετικότητας. Αρνητική μπορεί να γίνει όχι μόνο η βαρυτική ενέργεια των σωμάτων, αλλά επίσης και η σχετικιστική «πίεσή» τους.

Η αρνητική πίεση γίνεται αντιληπτή ακόμη πιο δύσκολα από την αρνητική ενέργεια. Για παράδειγμα, το αέριο μέσα σε ένα μπαλόνι ασκεί πίεση στα τοιχώματα. Αν το μπαλόνι διαστέλλεται, το αέριο παράγει έργο, προσδίδοντας ενέργεια στο μπαλόνι — έτσι, το αέριο χάνει ενέργεια και ψύχεται. Ωστόσο, αποδεικνύεται πως η ενέργεια του κενού χώρου είναι βαρυτικά απωστική ακριβώς επειδή αναγκάζει το κενό να έχει «αρνητική» πίεση. Ως αποτέλεσμα αυτής της αρνητικής πίεσης, στην πραγματικότητα το Σύμπαν παράγει έργο στον κενό χώρο καθώς διαστέλλεται. Εξαιτίας αυτού του έργου, η ενεργειακή πυκνότητα του χώρου διατηρείται σταθερή καθώς το Σύμπαν διαστέλλεται.

Άρα, αν οι κβαντικές ιδιότητες της ύλης και της ακτινοβολίας προσέδωσαν ενέργεια ακόμη και σε μια απειροελάχιστα μικρή περιοχή του κενού στις πρώτες στιγμές, τότε αυτή η περιοχή μπορεί να γίνει αυθαιρέτως μεγάλη και αυθαιρέτως επίπεδη. Όταν τελειώσει ο πληθωρισμός, το Σύμπαν μπορεί να είναι γεμάτο ύλη και ακτινοβολία, και η ολική νευτώνεια βαρυτική ενέργεια αυτού του υλικού να βρίσκεται όσο πιο κοντά στο μηδέν μπορούμε να φανταστούμε.

Έτσι, μετά από κοπιαστικές προσπάθειες που κράτησαν έναν αιώνα, μετρήσαμε την καμπυλότητα του Σύμπαντος και την βρήκαμε ίση με μηδέν. Ισως τώρα αντιλαμβάνεστε γιατί τόσο πολλοί θεωρητικοί, σαν κι εμένα, θεωρούν κάτι τέτοιο όχι μόνο ικανοποιητικό, αλλά επίσης άκρως τολμηρό.

Ένα Σύμπαν από το…τίποτε πράγματι 135 ..τα πάντα δημιουργήθηκαν από τις κβαντικές διακυμάνσεις του τίποτε….αν όλα αυτά αληθεύουν ζούμε ίσως το χειρότερο από όλα τα δυνατά σύμπαντα σε ό,τι αφορά το μέλλον της ζωής.137….το παρατηρήσιμο σύμπαν θ’αρχίσει να διαστέλλεται ταχύτερα από το φώς, οι γαλαξίες που βλέπουμε σήμερα θα εξαφανισθούν από τα μάτια μας,138 Όλα τα στοιχεία που συνηγορούν ότι,ο κενός χώρος έχει ενέργεια προέρχονται από την παρατήρηση του ρυθμού με τον οποίο διαστέλλεται το Σύμπαν.. η πυκνότητα ύλης και ακτινοβολίας μειώνεται αφού η απόσταση μεταξύ των σωματιδίων αυξά νεται.141 ….Η διαστολή συνεχώς θα αυξάνεται 142..Υπάρχει μια συχνότητα, η συχνότητα πλάσματος,κάτω από την οποία η ακτινοβολία δεν μπορεί να απορροφηθεί…σε κάποιο στάδιο η ακτινοβολία δεν θα μπορεί να παρατηρηθεί και η ακτινοβολία υποβάθρου θα έχει εξαφανισθεί 143 Για λόγους πού αντιλήφθηκαν οι Λεμέτρ και Αινστάιν ένα σύμπαν που η ύλη του θα εκτείνεται ομοιόμορφα δεν μπορεί να είναι στατικό 147 Είμαστε προγραμματισμένοι να θεωρούμε πώς ό,τι μας συμβαίνει είναι σημαντικό και έχει νόημα 155 Η ενέργεια του κενού χώρου παίρνει μιά τιμή 120 τάξεις μεγέθους, μικρότερη από την εκτιμώμενη τιμή…..η σκοτεινή ενέργεια είναι σήμερα μετρήσιμη156 Η ενεργειακή πυκνότητα στον κενό χώρο παρά την διαστολή παραμένει σταθερή –επειδή θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι, δεν υπάρχει το παραμικρό για να αραιωθεί…( ή όπως θα μπορούσε να διατυπωθεί ,το διαστελλόμενο Σύμπαν παράγει ενέργεια στον κενό χώρο.) 158 Η ενέργεια του κενού χώρου, είναι βαρυτικά απωστική.Αν κυριαρχούσε στην ενέργεια του Σύμπαντος οι γαλαξίες δεν θα είχαν σχηματισθεί. 159 Ο χαρακτήρας των θεμελιωδών νόμων της φυσικής,σε κάθε περιοχή μπορεί να δείχνει διαφορετικός 164 ..Ο κενός χώρος ,όπως εξήγησε ο Αλαν Γκούθ,μπορεί να έχει μη έχει μηδενική ενέργεια ακόμη και αν απουσιάζουν ύλη και ακτινοβολία. 184 Η διαστολή αποδίδει ενέργεια στο χώρο και όχι το αντίστροφο…εμείς και ό,τι παρατηρούμε είμαστε αποτέλεσμα των κβαντικών διακυμάνσεων του τίποτε κοντά στις απαρχές τού χρόνου,…κατά την διάρκεια της πληθωριστικής διαστολής 185 Συνεπώς, το παρατηρήσιμο Σύμπαν μας μπορεί να ξεκίνησε ως μια εξαιρετικά μικρή, ουσιαστικά κενή περιοχή, και να αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις περιλαμβάνοντας τελικά μεγάλες ποσότητες ύλης και ακτινο βολίας — και όλα αυτά χωρίς κανένα ενεργειακό κό¬στος, και με ύλη και ακτινοβολία αρκετή για να εξηγήσει όλα όσα βλέπουμε!

Σε αυτή τη σύντομη περίληψη της πληθωριστικής δυναμικής …. Αξίζει να τονίσω πως κάτι μπορεί να προκύψει από το κενό, ακριβώς επειδή η δυναμική της ενέργειας του κενού χώρου, υπό την παρουσία βαρύτητας, δεν είναι αυτή που η κοινή λογική θα μας ανάγκαζε να υποψιαστούμε πριν ανακαλύψουμε τους υποκείμενους νόμους της φύσης.

Κανείς, όμως, δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι, το Σύμπαν καθοδηγείται από αυτό που μπορεί αρχικά να θεωρήσαμε εμείς λογικό, από τις ταπεινές μυωπικές γωνιές του χώρου και του χρόνου. Σίγουρα ακούγεται λογικό να πιστέψει κάποιος ότι, η ύλη δεν μπορεί a priori να εμφανιστεί αυθορμήτως από τον κενό χώρο, και υπό αυτή έννοια, ότι, το κάτι δεν δύναται να προκύψει από το τίποτε. ‘Οταν όμως λαμβάνουμε υπόψη μας τη δυναμική της βαρύτητας και της κβαντικής μηχανικής, διαπιστώνουμε ότι, αυτό το κοινότοπο συμπέρασμα παύει να ισχύει. Αυτή είναι η ομορφιά της επιστήμης, και δεν θα πρέπει να θεωρείται απειλητική. Η επιστήμη απλώς μας αναγκάζει να αναθεωρούμε ό,τι είναι λογικό ώστε να έχει θέση στο Σύμπαν, και όχι το αντίθετο.186.Ο Χόκινγκ έδειξε πως οι μαύρες τρύπες μπορούν να ακτινοβολούν φυσικά σωματίδια 191 υποδηλώνεται ότι, στις κατάλληλες συνθήκες το τίποτε όχι μόνο μπορεί να γίνει κάτι αλλά απαιτείται να γίνει κάτι.192, Ο Φρανκ Βίλτζεκ ήθελε να τονίσει πως η καταμετρημένη περίσσεια — ύλης έναντι της αντι-ύλης στο Σύμπαν, φαίνεται αρχικά να αντιτίθεται στην ιδέα ενός σύμπαντος που θα μπορούσε να προκύψει από μια αστάθεια στον κενό χώρο - να παραχθεί μια Μεγάλη Έκρηξη από το τίποτε. Αν, όμως, αυτή η ασυμμετρία μπορούσε να προκύψει δυναμικά μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, τότε το εμπόδιο βγαίνει από τη μέση. Είπε σχετικά:

Μπορεί κάποιος να εικάσει ότι, το Σύμπαν βρισκόταν αρχικά στην πιο συμμετρική κατάσταση και ότι σε -μια τέτοια κατάσταση δεν υπήρχε ύλη• το Σύμπαν ήταν κενό. Υπήρχε και μια δεύτερη κατάσταση, στην οποία υπήρχε ύλη. Η δεύτερη κατάσταση είχε ελαφρώς λιγότερη συμμετρία, αλλά επίσης και μικρότερη ενέρ¬γεια. Τελικά, εμφανίστηκε ένα κομμάτι με λιγότερη συμμετρία το μέγεθος του οποίου αυξήθηκε γρήγορα. Η ενέργεια που εκλύθηκε από την αλλαγή μορφοποιήθηκε με τη δημιουργία των σω¬ματιδίων. Το γεγονός αυτό μπορεί να ταυτιστεί με τη Μεγάλη Έκρηξη... Η απάντηση στο ερώτημα «Γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτε;» θα ήταν πως το «τίποτε» είναι ασταθές.196 Ο Αινστάιν στον οποίο η τάξη ( Πλάτωνος «Τίμαιος» 30 « Βουληθείς γαρ ο Θεός αγαθά μεν πάντα ,φλαύρον δε μηδέν είναι κατά δύναμιν,ούτω δε πάν όσον ήν ορατόν παραλαβών ουχ ησυχίαν άγον αλλά κινούμενον πλημμελώς και ατάκτως, εις τάξιν αυτό ήγαγεν εκ της αταξίας ) στο Σύμπαν γεννούσε ένα βαθύ αίσθημα απορίας είπε κάποτε «Αυτό που θέλω να μάθω είναι αν Θεός είχε επιλογές στη δημιουργία του Σύμπαντος» (Πλάτωνος Τίμαιος 30 .Τω μεν γαρ των νοουμένων καλλίστω και κατά πάντα τελέω μάλιστα ο θεός ομοιώσαι βουληθείς ζωον εν ορατον ……»)196 Σε κάθε περίπτωση, κι ενώ ο Στίβεν Χόκινγκ και ο συνεργάτης του Τζιμ Χαρτλ έχουν προτείνει ένα πολύ διαφορετικό σχήμα για τον προσδιορισμό των «συνοριακών συνθηκών» σε σύμπαντα που μπορεί να ξεκινήσουν από το τίποτε, τα σημαντικά γεγονόταείναι τα εξής:

Στην κβαντική βαρύτητα τα σύμπαντα -μπορούν να εμφανίζονταιζονται, και τελικά πάντα θα εμφανίζονται αυθορμήτως από το τίποτε. Τέτοια σύμπαντα δεν χρειάζεται να είναι κενά μπορεί να διαθέτουν ύλη και ακτινοβολία, αρκεί η ολική ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης της αρνητικής ενέργειας που σχετίζεται με τη βαρύτητα, να είναι μηδέν.

Προκειμένου να διαρκούν περισσότερο από απειροελάχιστα χρονικά διαστήματα, κλειστά σύμπαντα που δημιουργούνται μέσω τέτοιων μηχανισμών απαιτούν μια διαδικασία παρόμοια με τον πληθωρισμό. Συνεπώς, το μόνο μακρόβιο σύμπαν που θα μπορούσε να προκύψει από ένα τέτοιο σενάριο θα πρέπει σήμερα να μοιάζει επίπεδο, όπως ακριβώς φαίνεται το Σύμπαν στο οποίο ζούμε.

Το δίδαγμα είναι ξεκάθαρο: η κβαντική βαρύτητα όχι μόνο φαίνεται να επιτρέπει τη δημιουργία συμπάντων από το τίποτε -που σε αυτή207την περίπτωση, τονίζω, σημαίνει την απουσία χώρου και χρόνον- αλλά ενδεχομένως την απαιτεί. Το «τίποτε» —ούτε χώρος, ούτε χρόνος, απολύτως τίποτε- είναι ασταθές.

Επιπλέον, τα γενικά χαρακτηριστικά ενός τέτοιου σύμπαντος αν έχει αρκετά μεγάλο χρόνο ζωής, θα αναμένεται να είναι εκείνα που παρατηρούμε σήμερα στο Σύμπαν μας.

Άραγε, αποδεικνύεται έτσι ότι, το Σύμπαν μας προήλθε από τό τίποτε; Φυσικά όχι. Αλλά το συγκεκριμένο σενάριο γίνεται πολύ — αληθοφανές. Και καταρρίπτεται μία ακόμη από τις αντιρρήσεις που είχαν διατυπωθεί ενάντια στο επιχείρημα της δημιουργίας από το’ τίποτε, όπως περιέγραψα στο προηγούμενο κεφάλαιο.

Εκεί, το «τίποτε» δήλωνε τον κενό αλλά προυπάρχοντα χώρο όπου ίσχυαν σταθεροί και γνωστοί νόμοι της φυσικής. Εδώ, η απαίτηση της ύπαρξης χώρου έχει αρθεί.

Αλλά το αξιοσημείωτο, όπως θα συζητήσουμε στη συνέχεια, είναι πως ακόμη και οι νόμοι της φυσικής μπορεί να μην είναι απαραίτητοι ή υποχρεωτικοί.208

32 Dr.Peter Attia( with Bill Gifford) “OUTLIVE The Science and Art of Longevity “( Vermilion- London 2023

Dr. PETER ATTIA is the founder of Early Medical .He received his medical degree from Stanford University School of Medicine and trained at Johns Hopkins Hospital in general surgery. He also trained at the NHI as a surgical oncology fellow at the National Cancer Institute ,where his research focused on immune -based therapies for melanoma. He serves on the editorial board for the journal Aging and is the host for the popular podcast The Drive.

BILL GIFFORD is a veteran journalist and the author of the New York Times bestseller Spring chickens: Stay young for ever ( or die trying)(His work has appeared in Outside ,Scientific American ,and other publications.

Author’s Note

Writing about science and medicine for the public , requires striking a balance between brevity and nuance ,rigor and readability .I’ve done by best to find the sweet spot on that continuum ,getting the substance right , while keeping the book accessible to the lay reader. You’ll be the judge to whether or not I hit the target.

Introduction

In the dream, I’m trying to catch the falling eggs.

I’m standing on a sidewalk in a big, dirty city that looks a lot like Baltimore, holding a padded basket and looking up. Every few seconds, I spot an egg whizzing down at me from above, and I run to try to catch it in the basket.

They’re coming at me fast, and I’m doing my best to catch them, running all over the place with my basket outstretched like an outfielders glove. But I can’t catch them all. Some of them—many of them—smack on the ground, splattering yellow yolk all over my shoes and medical scrubs. I’m desperate for this to stop.

Where are the eggs coming frome There must be a guy up there on top of the building, or on a balcony, just casually tossing them over the rail. But I can’t see him, and I’m so busy I barely even have time to think about him. I’m just running around trying to catch as many eggs as possible. And I’m failing miserably. Emotion wells up in my body as I realize that no matter how hard I try, I’ll never be able to catch all the eggs. I feel overwhelmed, and helpless.

And then I wake up, another chance at precious sleep ruined.

We forget nearly all our dreams, but two decades later, I can’t seem to get this one out of my head. It invaded my nights many times when I was a surgical resident at Johns Hopkins Hospital, in training to become a cancer surgeon. It was one of the best periods of my life, even if at times I felt like I was going crazy. It wasn’t uncommon for my colleagues and me to work for twenty-four hours straight. I craved sleep. The dream kept ruining it.

The attending surgeons at Hopkins specialized in serious cases like pancreatic cancer, which meant that very often we were the only people standing between the patient and death. Pancreatic cancer grows silently, without symptoms, and by the time it is discovered, it is often quite advanced. Surgery was an option for only about 20 to 30 percent of patients. We were their last hope.

Our weapon of choice was something called the Whipple Procedure, which involved removing the head of the patient’s pancreas and the upper part of the small intestine, called the duodenum. It’s a difficult, dangerous operation, and in the early days it was almost always fatal. Yet still surgeons attempted it; that’s how desperate pancreatic cancer is. By the time I was in training, more than 99 percent of patients survived for at least thirty days after this surgery. We had gotten pretty good at catching the eggs.

At that point in my life, I was determined to become the best cancer surgeon that I could possibly be. I had worked really hard to get where I was; most of my high school teachers, and even my parents, had not expected me to make it to college, much less graduate from Stanford Medical School. But more and more, I found myself torn. On the one hand, I loved the complexity of these surgeries, and I felt elated every time we finished a successful procedure. We had removed the tumor—we had caught the egg, or so we thought.

On the other hand, I was beginning to wonder how “success” was defined. The reality was that nearly all these patients would still die within a few years. The egg would inevitably hit the ground. What were we really accomplishinge

When I finally recognized the futility of this, I grew so frustrated that I quit medicine for an entirely different career. But then a confluence of events occurred that ended up radically changing the way I thought about health and disease. I made my way back into the medical profession with a fresh approach, and new hope.

The reason why goes back to my dream about the falling eggs. In short, it had finally dawned on me that the only way to solve the problem was not to get better at catching the eggs. Instead, we needed to try to stop the guy who was throwing them. We had to figure out how to get to the top of the building, find the guy, and take him out.

I’d have relished that job in real life; as a young boxer, I had a pretty mean left hook. But medicine is obviously a bit more complicated. Ultimately, I realized that we needed to approach the situation—the falling eggs—in an entirely different way, with a different mindset, and using a different set of tools.

That, very briefly, is what this book is about.

The book

ΤΗΕ LONG GAME 7

There comes a point where we need to stop just pulling people out of the river . We need to go upstream and find out why the’re falling in (Bishop Desmond Tutu)

My focus as physician is on longevity. The problem is that I kind of hate the word longevity ,which has two components , how long you lιve and how well you live ( healthspan)10….to maintain and improve our physical and mental function…the only way to create a better future …is to start thinking and taking action about it now. ..we were more effective against fast death than slow death…less successful at helping our patients with chronic conditions……evade slow death..we approach both sets of patients-trauma victims and chronic disease suffers with the same basic script.11 buying a more few weeks or months of life at best…with signs that public health stalk our growing population crisis with virtually effective treatments .12…Even when somebody dies “suddenly” of a heart attack the disease had likely being progressing ….for two decades…Mainstream medicine still insists in waiting until the point of diagnosis before we intervene ..13 Mainstream medicine’s failing is to treat some conditions at the wrong end of the time scale rather than before….ignoring important warning signs and miss opportunities to intervene at a point where still we have chance to beat back theses diseases ,improve health and potentially extend lifespan.

Just to pick a few examples:

· Despite throwing billions of dollars in research funding at the Horsemen, ( :heart disease, cancer, neurodegenerative disease and type 2 diabetes and related metabolic dysfunction ) mainstream medicine has gotten crucial things dead wrong about their root causes. We will examine some promising new theories about the origin and causes of each, and possible strategies for prevention.

· The typical cholesterol panel that you receive and discuss at your annual physical, along with many of the underlying assumptions behind it (e.g., “good” and “bad” cholesterol), is misleading and oversimplified to the point of uselessness. It doesn’t tell us nearly enough about your actual risk of dying from heart disease—and we don’t do nearly enough to stop this killer. 16;;

Millions of people are suffering from a little-known anunderdiagnosed liver condition that is a potential precursor to type 2 diabetes. Yet people at the early stages of this metabolic derangement will often return blood test results in the “normal” range. Unfortunately, in today’s unhealthy society, “normal” or “average” is not the same as “optimal.”

•

• The metabolic derangement that leads to type 2 diabetes also helps foster and promote heart disease, cancer, and Alzheimer’s disease. Addressing our metabolic health can lower the risk of each of the Horsemen.

•

• Almost all “diets” are similar: they may help some people but prove useless for most. Instead of arguing about diets, we will focus on nutritional biochemistry—how the combinations of nutrients that you eat affect your own metabolism and physiology, and how to use data and technology to come up with the best eating pattern for you.

•

• One macronutrient, in particular, demands more of our attention than most people realize: not carbs, not fat, but protein becomes critically important as we age.

•

• Exercise is by far the most potent longevity “drug.” No other intervention does nearly as much to prolong our lifespan and preserve our cognitive and physical function. But most people don’t do nearly enough—and exercising the wrong way can do as much harm as good.

•

• Finally, as I learned the hard way, striving for physic health and longevity is meaningless if we ignore our emotional health. Emotional suffering can decimate our health on all fronts, and it must be addressed. 17 We must do it now ,no wait until disease has taken hold or until our cognitive and physical function has declined .No preventive medicine ,,proactive medicine …patients and physicians demand it.19,

•

• MEDICINE 3.0 20

• We found ourselves coming into conflict with a culture of resistance to change and innovation . 21 …The key word ,it turned out ,was risk.22 …My detour in the world of consulting came to an end ..it open my eyes to huge blind spot in medicine …the understanding of risk…..The ancient Greek dictum “ First do no harm “….Three problems with it.

• a. “Hippocrates never said it… –it is bullshit chit it is unhelpful on multiple levels 23..a case which the author used A procedure hugely risky caused to the patient short- term harm ,but has he not done it, the patient might have died waiting for a more and sterile procedure in the operating room .Fast death waits for no one. 24 Risk is not something to be avoided at all costs ….My point is that a physician who has never done any harm ….has probably never done much or anything to help a patient …sometimes doing nothing is the riskiest choice of all…. The notion of a complete march of progress from Hippocrates to the present is a fiction.25 Hippocrates’s major contribution was the insight that diseases are caused by nature and not by action of the gods…….a Viennese obstetrician ..concluded that the “childbed fever might be linked ,,,, the doctors did not wash their hands 26.. I remember that hepatitis C was an unstoppable epidemic……To day most cases can be cured by drugs 27….Medicine 2.0 made scant progress against the Horsemen [/heart- cancer –neurodegenerative- diabetes),.28

• We need a new way of treatment and thinking about chronic diseases ..in order to maintain long-term health. ,,,no two patients are exactly alike…. 29 Our technology is only to day catching up to a vision we’ve held for decades 30 Medicine 3.0…is not really about technology …it rather requires an evolution in our mindset ,a shift in which we approach medicine.

1.It places a far greater emphasis on prevention than treatment.

2. Conciders the patient as an unique individual 31

3. Our starting point is the honest assessment and acceptance of risk-including the risk of doing nothing.

4.It pays more attention to maintain health span the quality of life. ( Longevity it self and healthspan in particular does not fit into the business model of our health

care system )33

Medicine 3.0 demands more from the patient .Because in this scenario you are no longer a passenger on the ship. You are its captain. 35 …

OBJECTIVE,STRATEGY,TACTICS 36

The sad thing is that we watch people …undergo …ordeals expecting this to happen to our elders and few of us take measures to avoid that fate and although we have the idea that somebody of us might end in the same …there is need o think and plan for the later decades of our lives 37..Tactics without strategy is the noise before defeat..Aging is characterized by a progressive loss of physical integrity..This deterioration is the primary risk factor for major human pathologies…it makes us vulnerable to diseases 43..According to medicine 2.0 we seek a quick fix to our problem ,according to medicine 3.0 is required a major strategic first..44 I think about health span and its deterioration in terms of three vectors 1.-Cognitive decline 2.-Decline and eventual loss of our physical body 45 3.- It has to do with emotional health ,which unlike the other vectors is independent of age. 46 While actual death is inevitable the emotional death is less so..The difference between medicines 2.0(when something is acutely wrong- + two procedures and meditation types of tactics ) and 3.0(our tactics must become interwoven has to do with how and when we apply our tactics into daily lives + five broad domains : exercise ,nutrition ,sleep ,emotional health, exogenous molecules .meaning drugs ,hormones or supplements). 47.Our supporting frame work must shift from exclusive—based to evidence - informed, risk-adjusted precision medicine 51 ..It is difficult to draw firm conclusions from centenarians ….So we turn to life span data from animal models, but animals are not human… . -Our final source of insights is a very clever method of analysis called Mendelian randomization, or MR for short. MR helps bridge the gap between randomized controlled trials, which can establish causality, and pure epidemiology, which often cannot. We’ll talk about epidemiology in more detail later, but while it has proved useful, in certain situations, such as determining the link between smoking and lung cancer, it has been less useful in more complex scenarios. Mendelian randomization helps tease out causal relation’s between modifiable risk factors (e.g., LDL cholesterol) and an outcome interest (e.g., cancer) in situations where actual randomized experiments cannot easily be done. It accomplishes this by letting nature do the randomization. By considering the random variation in relevant genes and comparing them against the observed results, it eliminates many of the biases and confounders that limit the usefulness of pure epidemiology .For example , some epidemiologic studies have suggested an inverse relationship between LDL cholesterol and cancer risk. That is, people with lower LDL cholesterol appear to have a higher risk of cancer. But is the relationship causal ? That’s a tricky but important question. If true, it would imply that lowering LDL cholesterol, such as with statins, increases the risk of cancer, it would obviously be bad news. Epidemiology does not tell us the direction of causality, so we turn to MR.

CENTENARIANS 59

59 …In the end I think that the centenarians’ secret comes down to one word. Resilience. They are able to resist and avoid cancer and cardiovascular diseases, even if they have smoked for decades. They are able to maintain ideal metabolic health , often despite lousy diet. And they resist cognitive physical decline after their peers succumb .It is this resilience that we want to cultivate just as Ali prepared himself to withstand and ultimately outlast Foreman. He prepared intelligently and thoroughly ,he trained for a long time before the match and he displayed his tactics from the opening bell. He could not last for ever but he made through enough rounds that he was able to fulfill his objective and win.72

..EAT LESS -LIVE LONGER ?73

Studies have found that limiting caloric intake can lengthen lifespan of a mouse or rat ….from 15 to 45 percent ,depending on the age of onset and degree of restriction.. and that the underfed animals also seem to be healthier for their age developing fewer spontaneous tumors the normally fed mice, …. This does not mean that I will recommend this kind of caloric restriction (CR) as a tactic for my patients …very lean animals may be more susceptible to death from infection or cold temperatures ,….long-term severe caloric restrictions is difficult, if not impossible, for most human to sustain. …There is no evidence that extreme CR would truly maximize longevity in an organism as complex as we humans . 81 What we eat and how we metabolize it appear to play an outside role in longevity. 87

THE CRISIS OF ABUNDANCE 88

Avoiding human misery is more often caused not so much by stupidity as by ignorance particularly by ignorance of ourselves (Carl Sagan)…The liver is the body’s true work horse 89 91 Changing how we exercise, what we eat ,and how to sleep can completely turn the tables in our favor….The logical first in our quest to delay death is to get our metabolic house in order. 110

THE TICKER 111- 138

There is some risk invoved in action ,there always is. But there is far more risk,in failure to act.

HARRY S.TRUMAN

Glabally jeart disease and strke ,represent the leading cause of death 112 killing an estimated 2.300 people in the USA.Ameracan women are to ten timewmore likely to die for atheroscelortic disease than from cancer. 113…A ca;cium svoe I a predictor of future risk …Heart disease ..more easily prevented than cancer or Alz…The high prevalence ofmale centanarians in Darinia is largely attributed toheir ability to avoid or delay cicilatory disease….Our vascular network..if stretched woutd wrap around the earth more han twice(60.000 miles) if one vessel is injured,others regrow to take its place… 113 However our circulatory system is not perfect ,in fact it is perfectly designed to generate ….. atheroscelortic disease…largely because of another important function of our vasculature. In addition to transporting oxygen and nutrients to our tissues and carrying away waste ,our blood, traffics cholesterol molecules between cells…which is essential tolife ,required toproduce someof the most important structures in the body,incuding cellmembranes ,horones …. , and bile acids necessary for digesting food.116…It is not cholesterole that causes problem but thenature of the particle in which it is transported.117 …Eating lots of saturated fat can increase levels of lerosis causing lipoproteins in blood,but most of actual cholesterol that we consume in our food ends up excreted out our backsides….No connection between cholesterol in food and in blood. 118

HOW TO REDUCE CARDIOVASCULAR RISK

…Atherosclerosis probably would not occur in the absence of LDL-C concentrations in excess …It should not be in the top ten causes of death if we treated it more aggressively .Instad wehave over 18.000.000 cases per year globally.131 An Apo B or Apolipoprotein B-100 test is a blood test that can tell you about your risk for cardiovascular (heart and blood vessel) disease. To do this, it measures the amount of Apo B, which carries substances in your blood that help make plaque, a waxy fat that can block your arteries..Medicine 3.0 takes a longer view and seeks to eliminate and identify thee primary causative agent in the disease process apoB---- (: From VP :An Apo B or Apolipoprotein B-100 test is a blood test that can tell you about your risk for cardiovascular (heart and blood vessel) disease. To do this, it measures the amount of Apo B, which carries substances in your blood that help make plaque, a waxy fat that can block your arteries-

Από την Βικιπέδια

Η χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης (LDL), γνωστή και ως “κακή” χοληστερόλη, χρησιμοποιείται συχνά ως δείκτης κινδύνου καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού. Ωστόσο, μια πρωτεΐνη που ονομάζεται απολιποπρωτεΐνη-β (apoB) είναι ένας ακόμη πιο ακριβής δείκτης που μπορεί να εντοπίσει πιθανούς ασθενείς υψηλού κινδύνου.

Η apoB είναι μια κύρια δομική πρωτεΐνη που βρίσκεται στην LDL και βοηθά στην μεταφορά λίπους και χοληστερόλης σε όλο το σώμα. Οι λιποπρωτεΐνες που περιέχουν apoB, όπως η κακή χοληστερόλη, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες γιατί μπορούν να διεισδύσουν στα τοιχώματα των αρτηριών.

Αυτά τα σωματίδια apoB μπορούν να οδηγήσουν σε συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού, σύμφωνα με τη δρ. Nicole Harkin, καρδιολόγο και ιδρύτρια του Whole Heart Cardiology.

“Όταν μετράμε την apoB, στην πραγματικότητα μετράμε όλα αυτά τα σωματίδια που προκαλούν τη συσσώρευση αρτηριακής πλάκας και αυτός είναι ένας πολύ πιο ακριβής τρόπος για τον προσδιορισμό του καρδιαγγειακού κινδύνου λόγω χοληστερόλης”, σύμφωνα με την δρ. Harkin.

Επιπλέον, οι λιποπρωτεΐνες που περιέχουν apoB μέσα στα τοιχώματα της αρτηρίας μπορούν να προσελκύσουν κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, προκαλώντας περαιτέρω βλάβη, δήλωσε ο δρ. Kevin Jon Williams, καθηγητής καρδιαγγειακών επιστημών και ιατρικής στην Ιατρική Σχολή Lewis Katz στο πανεπιστήμιο Temple στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.

“Στην πλάκα συσσωρεύονται νεκρά κύτταρα, εναποθέσεις χοληστερόλης και κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτή η πλάκα μπορεί να εξασθενήσει και να διαβρωθεί ή να σπάσει, προκαλώντας καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό”, είπε ο δρ. Williams.

Γιατί η apoB να είναι καλύτερος προγνωστικός δείκτης καρδιακών παθήσεων?

Ένα τυπικό λιπιδικό προφίλ (σ.σ εξετάσεις αίματος για χοληστερίνη) περιλαμβάνει γενικά τέσσερα πράγματα:

1. ολική χοληστερόλη

2. χοληστερόλη λιποπρωτεΐνης υψηλής πυκνότητας (HDL)

3. χοληστερόλη LDL και

4. τριγλυκερίδια

Η χοληστερόλη που μεταφέρεται στο πλάσμα είναι ένα μείγμα άλλων λιποπρωτεϊνών, πολλές από τις οποίες δεν έχουν σχέση με καρδιακές παθήσεις.

Αν και τα επίπεδα LDL πράγματι υποδεικνύουν κινδύνους καρδιακών παθήσεων, δεν είναι πάντα συνεπή, επειδή μπορεί να ποικίλλουν σε μέγεθος και πυκνότητα. Αλλά κάθε σωματίδιο LDL φέρει ακριβώς ένα μόριο apoB. Αυτό καθιστά την μέτρηση της apoB πιο ακριβή προγνωστικό δείκτη κινδύνων καρδιακών παθήσεων.

“Τα μεγαλύτερα σωματίδια LDL μεταφέρουν περισσότερη χοληστερόλη, αλλά δυσκολεύονται περισσότερο να εισέλθουν στο αρτηριακό τοίχωμα και να κολλήσουν σε αυτό. Τα μικρότερα σωματίδια LDL μεταφέρουν το καθένα λιγότερη χοληστερόλη, αλλά είναι ευκολότερο να εισέλθουν στο τοίχωμα της αρτηρίας και να παραμείνουν εκεί. Έτσι, η βλάβη από κάθε σωματίδιο LDL (μεγάλο ή μικρό) είναι περίπου η ίδια”, είπε ο δρ. Williams.

Πρέπει να κάνετε τεστ μέτρησης της apoB;

Αν και δεν περιλαμβάνεται σε μια τυπική εξέταση αίματος για χοληστερίνη, ο δρ. Williams είπε ότι είναι καλή ιδέα να μετρήσετε τα επίπεδα apoB σας τουλάχιστον μία φορά για να δείτε εάν συμφωνούν με τα επίπεδα χοληστερόλης σας, ειδικά εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου.

Η δρ. Harkin πρόσθεσε ότι τα άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκία και εκείνοι με αυξημένα τριγλυκερίδια ή μεταβολικό σύνδρομο διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο για καρδιακή νόσο και θα πρέπει να ανησυχούν περισσότερο για τα επίπεδα apoB τους.

Εντούτοις, η LDL χοληστερόλη εξακολουθεί να είναι ένας πολύ καλός δείκτης για τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, σύμφωνα με τη δρ. Harkin.

“Έχουμε βιβλιογραφία δεκαετιών που δείχνει ότι μπορείτε να μειώσετε τον κίνδυνο για έμφραγμα κι εγκεφαλικό εάν μειώσετε την LDL. Η apoB είναι ένα πιο ακριβές μέτρο, το οποίο μπορεί να μας επιτρέψει να βελτιστοποιήσουμε καλύτερα την αξιολόγηση και τη διαχείριση του κινδύνου από αυξημένη χοληστερόλη. Τώρα αρχίζουμε να συγκεντρώνουμε αυτό το σύνολο αποδεικτικών στοιχείων”, κατέληξε η ίδια.----)---- This encapsulates the fundamental difference between Medicine 2.0 and Medicine 3.0 when it comes to cardiovascular disease. The former views prevention largely as a matter of managing relatively short-term risk. Medicine 5.0 takes a much longer view—and more importantly seeks to identify and eliminate the primary causative agent in the disease process: apoB. This changes our approach to treatment completely. For example, a forty-five-year- old with elevated apoB has a lower ten-year risk than a seventy-five-year-old with low apoB. Medicine 2.0 would say to treat the seventy-five-year-old (because of their age), but not the forty-five-year-old. Medicine 3.0 says to disregard the ten-year risk and instead treat the causal agent in both cases—lowering die forty-five-year-olds apoB as much as possible.

Once you understand that apoB particles—LDL, VLDL, Lp(a)—are causally- linked to ASCVD, the game completely changes. The only way to stop the disease is to remove the cause, and the best time to do that is now.

Still struggling with this idea? Consider the following example. We know that smoking is causally linked to lung cancer. Should we tell someone to stop smoking only after their ten-year risk of lung cancer reaches a certain threshold? That is, do we think its okay for people to keep smoking until they are sixty-five and then quit? Or should we do everything we can to help young people, who have maybe just picked up the habit, quit altogether?

When viewed this way, the answer is unambiguous. The sooner you cut the head off the snake, the lower the risk that it will bite you.

THE RUNAWAY CELL 140- 170

“Normal” is not the same as “healthy” …population in general becomes less healthy … In the late 1970s the average American adult weighed cancer is the ecnd lei]adding cause of death in the USA. 142 I kills Americans at almost the same rate as fifty years ago..cancer like heart is a disease of aging…For adults with leukemia ten years surnival rates nearly doubled between 1975 and 2000,leaping from 23% to 44% 143 Three part strategies for dealing with cancer. 1.-Prevention which is tricky because …we don’t know what drives initiation and progress 144…2.-The use of newer treatments, including the insatiable metabolic hunger of fast growing caser cells …3.-Try to detect cancer,..as early as possible 145…Cancer cells different from normal cells 1.-…they not stop growing when they are supposed to. 145 2.-metastasis 3.- cancer is not I simple disease ,but a condition with mind-boggling complexity/…Each tumor has more than hundred different mutations 146… solid organ tumors …kill you only when they spread to other organs We really do not know what causes cancer to spread. 147…killing cancer cells is easy ..but poisons we use for this purpose is that they slaughter the normal cells.148..Cancer is not invincible 1.Many cancer cells have an altered metabolism consuming huge amounts of glucose.(Areas with high glucose indicate possible presence of tumor) ……. 2.-They have the ability to evade the immune system 149-150 When a cell divides iut does not simply split into two smaller.the process requires not only the division of the nucleus . .but the actual physical materials required to construct a whole new cell. – 151 Globally about 12% to 13% of all cancer cases are thought to be attributed to obesity …Extreme obesity ( BMI>40)nis associated with a 52 greater risk of death from cancer in men and 62% in women. 152 Insulin accelerates the growth of cancer 153.cancer cells seem able to obtain the energy they need…154… perhaps early aggressive screening is important although this is a controversial point 165We are able to detect cancer in a reliable way in five Types of cancer. Lung( for smokers) breast ,prostate colorectal and cervical. 167 Of all the Horsemen cancer is probably the hardest to prevent .,It probably the one where bad luck plays the greatest role such as in the form of accumulated somatic mutations. The only modifiable risks that really stand out in the data are smoking ,insulin resistance and obesity and maybe pollution,but the datsa here ar less clear. 175.

CHASING MEMORY

(Understand Alzheimer’s disease and other Neurodegenerative Diseases) 177-205

Alzheimer’s disease is perhaps the most difficult ,most intractable of the Horsemen diseases. We have a much more limited understanding of how and why it begins and how to slow and prevent it…we have no way to treat it once symptoms’ begin …..for now our only strategy is to try to prevent it…...some diseases as Humington’s, Parkinson etc.179,,,”senile dementia” is a disease state and not a normal consequence of aging….a patient’s degree of cognitive impairment seemed to correlate with the extent of plaques in the brain 181 With AlLZ we have a large preventing tool kit and diagnostics methods ..Our goal is to improve glucose metabolism inflammation and oxidative….Mediterranean-style diet …consumption of fatty fish 200.. Exercise is the most important preventing tool to ALZ…endurance exercise produces factors that directly target regions in the brain responsible for cognition and memory.201 Sleep is a very powerful tool against ALZ…while asleep are brain are’ cleaning house’ sweeping away any intracellular waste that can build up between our neurons. 202 Hearing loss is connected with ALZ…also depression …brossing teeth. 203 Our strategy against ALZ toprevent it is basd on the following principles.

1. WHAT’S GOOD FOR THE HEART IS GOOD FOR THE BRAIN. That is, vascular health (meaning low apoB, low inflammation, and low oxidative stress) is crucial to brain health.

2.-WHAT’S GOOD FOR THE LIVER (AND PANCREAS) IS GOOD FOR THE BRAIN. Metabolic health is crucial to brain health.

3.- TIME IS KEY. We need to think about prevention early, and the more the deck is stacked against you genetically, the harder you need to work and the sooner you need to start. As with cardiovascular disease, we need to play a very long game.

4.- OUR MOST POWERFUL TOOL FOR PREVENTING COGNITIVE DECLINE IS. EXERCISE. We’ve talked a lot about diet and metabolism, but exercise appears to act in multiple ways (vascular, metabolic) to preserve brain health; we’ll get into more detail in Part III, but exercise—lots of it—is a foundation of our Alzheimer’s-prevention program.

I have great hope that in the future we will learn much more about how to prevent and treat all forms of dementia. But it’s going to take hard work and creative thinking from scientists researching the disease, a significant investment in new theories and approaches, much more attention to strategies of prevention, and courage on the part of patients who must face down this most feared and least understood of all the Horsemen. 205

…………………………………………………………………………..

ΞΕΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Why are women more likely to develop Alzheimer’s disease?

January 20, 2022

By Andrew E. Budson, MD, Contributor; Editorial Advisory Board Member, Harvard Health Publishing

Did you know that of the 6.2 million people with Alzheimer’s disease who are age 65 or older in this country, almost two-thirds are women? This means that Alzheimer’s disease is almost twice as common in women compared to men. Why is Alzheimer’s disease more common in women?

Women live longer

The first and most important reason is that women tend to live longer than men. If you look at actuarial life tables, you can see that a baby girl born in 2019 is likely to live five years longer than a baby boy: 81 versus 76 years.

The greatest risk factor for Alzheimer’s disease is age: the older you are, the more likely you are to develop Alzheimer’s disease. For example, out of 1,000 people, the incidence (the number who develop Alzheimer’s each year) depends on age:

· 4 out of 1,000 people ages 65 to 74 develop Alzheimer’s each year

· 32 out of 1,000 people ages 75 to 84 develop Alzheimer’s each year

· 76 out of 1,000 people ages 85 and older develop Alzheimer’s each year.

So, one reason that there are more women with Alzheimer’s disease than men is simply that there are more older women than older men living in our society — 5.7 million more of them — and the older you are, the more likely you are to develop Alzheimer’s disease.

But that’s not the whole answer.

The incidence of Alzheimer’s is greater in women

Your chances of developing Alzheimer’s disease late in life are somewhat greater if you are a woman than a man. One study followed 16,926 people in Sweden and found that, beginning around age 80, women were more likely to be diagnosed with Alzheimer’s disease than men of the same age. Similarly, a study based in Taiwan found that one’s chances of developing Alzheimer’s disease over seven years was greater in women compared to men. And a meta-analysis examining the incidence of Alzheimer’s disease in Europe found that approximately 13 women out of 1,000 developed Alzheimer’s each year, compared to only seven men.

So, women living longer than men cannot be the whole answer as to why women are more likely than men to develop Alzheimer’s disease, because even among individuals who are living and the same age, women are more likely to be diagnosed with Alzheimer’s than men.

The incidence of non-Alzheimer’s dementia is not greater in women

One clue to the answer to this puzzle is that your chances of developing dementia from a cause other than Alzheimer’s disease is not greater if you are a woman. For example, the study examining dementia rates in Sweden found that both women and men were equally likely to develop a non-Alzheimer’s dementia as they aged. That rates of Alzheimer’s disease differ by gender, whereas rates of non-Alzheimer’s dementias do not, suggests that there must be a specific interaction between Alzheimer’s disease and gender.

Amyloid deposition in Alzheimer’s may be fighting infections

Another clue to this puzzle comes from the work of Harvard researchers, who have suggested that amyloid, one component of Alzheimer’s disease pathology, may be deposited in order to fight off infections in the brain. If their suggestion turns out to be correct, we might think of Alzheimer’s disease as a byproduct of our brain’s immune system.

Autoimmune disorders are more common in women

The last piece of the puzzle is that women are about twice as likely to have an autoimmune disease compared to men. The reason for this difference is not entirely clear, but it is clear that the immune system is generally stronger in women than men, and many autoimmune diseases are more common during pregnancy. It may be that women’s stronger immune system developed through evolution to protect the fetus from infections. So, as part of their stronger immune systems, women may end up having more amyloid plaques than men.

Putting the pieces together

By combining all of this information, one possible explanation as to why women’s risk of Alzheimer’s disease is greater than men’s — in addition to women living longer — is:

· The amyloid plaques that cause Alzheimer’s disease may be part of the brain’s immune system to fight against infections.

· Women have stronger immune systems than men.

· As part of their stronger immune systems, women may end up having more amyloid plaques than men.

· Because they may have more amyloid plaques than men, this theory may explain why women end up having a greater risk of developing Alzheimer’s disease.

Please note the italicized words “may” that I have used. Although the ideas I have presented here are logical, coherent, and form the basis of a good theory, they have not yet been proven to be correct. More research is needed!

The bottom line

You are more likely to develop Alzheimer’s disease over your lifetime if you are a woman, because women live longer than men and, possibly, because women have stronger immune systems compared to men.

Does that mean that if you’re a woman, you’re more likely to develop Alzheimer’s disease and there’s nothing you can do about it? Not at all! You can do many things to reduce your risk of Alzheimer’s today.

· Engage in aerobic exercise such as brisk walking, jogging, biking, swimming, or aerobic classes at least 30 minutes per day, five days per week.

· Eat a Mediterranean menu of foods including fish, olive oil, avocados, fruits, vegetables, nuts, beans, whole grains, and poultry. Eat other foods sparingly.

· Sleep well — and clean those Alzheimer’s plaques out of your brain.

………………………………………………………………………………

Περισσότερο ευάλωτες στην εμφάνιση Αλτσχάιμερ είναι οι γυναίκες από ό,τι οι άνδρες. Mπορεί τα δύο φύλα να είναι ίσα, αλλά η νοσηρότητα που εμφανίζουν όσον αφορά σε κάποιες ασθένειες είναι διαφορετική. Τώρα οι ερευνητές γνωρίζουν γιατί συμβαίνει αυτό στο Αλτσχάιμερ. Η ανομοιογένεια στην εγκεφαλική συνδεσιμότητα των δύο φύλων και τα διαφορετικά φυλοσυνδεόμενα γονίδια που σχετίζονται με την εμφάνιση της συγκεκριμένης εκφυλιστικής νόσου του εγκεφάλου, αποτελούν παράγοντες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα από τους άντρες τη συγκεκριμένη ασθένεια, σύμφωνα με νέα ερευνητικά δεδομένα. Αλλωστε σήμερα οι γυναίκες που επιβιώνουν με την ασθένεια, την πιο διαδεδομένη μορφή άνοιας, είναι περισσότερες.

Μέχρι σήμερα υπήρχε η πεποίθηση ότι οι γυναίκες εμφανίζουν Αλτσχάιμερ συχνότερα από τους άντρες διότι ζουν περισσότερα χρόνια. Νέα δεδομένα όμως που παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Συνέδριο της Ενωσης Αλτσχάιμερ στο Λος Αντζελες ανατρέπουν αυτή την επικρατούσα άποψη.

Ερευνητές από το Ιατρικό Κέντρο του Βάντερμπιλτ μελέτησαν σε τομογραφίες εγκεφάλου την πρωτεΐνη «Τau» που έχει συνδεθεί –όπως και το αμυλοειδές βήτα– με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Οι πρωτεΐνες αυτές δημιουργούν τοξικές μάζες και οδηγούν τα εγκεφαλικά κύτταρα σε θάνατο με αποτέλεσμα την έκπτωση μνήμης. Βρέθηκε ότι στον εγκέφαλο των γυναικών οι συνδέσεις των περιοχών όπου παράγεται η πρωτεΐνη «Τau» είναι καλύτερες. Αυτό σημαίνει ότι η πρωτεΐνη «Τau» και επομένως και η γνωστική έκπτωση που αυτή μπορεί να προκαλέσει, εξαπλώνεται γρηγορότερα στον γυναικείο εγκέφαλο.

Η δρ Τζάνα Βόιγκ, επικεφαλής έρευνας του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Alzheimer’s Research UK» δήλωσε πως «οι διαφορές των δύο φύλων στην εγκεφαλική συνδεσιμότητα διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στα διαφορετικά ποσοστά που καταγράφονται ότι πάσχουν από Αλτσχάιμερ».

Την ίδια στιγμή, μία άλλη έρευνα, η οποία εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι διαπίστωσε ότι συγκεκριμένα γονίδια των δύο φύλων συνδέονται με το Αλτσχάιμερ, συμπέρασμα που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία διαφορετικών προφίλ κινδύνου για άνδρες και γυναίκες. Παραμένει, ωστόσο, άγνωστο κατά πόσον η συγκεκριμένη επιστημονική διαπίστωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναγνώριση αυτών που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για την εμφάνιση της νόσου.

Η δρ Βόιγκτ τόνισε πως «παραμένει άγνωστο γιατί συγκεκριμένα γονίδια στις γυναίκες συνδέονται με το Αλτσχάιμερ, ενώ στους άνδρες όχι. Αν όμως αυτό αποκαλυφθεί, θα μπορέσουμε να εξηγήσουμε τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων».

Πράγματι, το Αλτσχάιμερ πλήττει κυρίως τις γυναίκες. Στη Βρετανία πάσχουν από άνοια 500.000 γυναίκες, ενώ μόλις 350.000 άνδρες. Οι περισσότεροι άνθρωποι που νοσούν είναι άνω των 65 ετών, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αποκλείεται να προσβληθούν και οι νεότεροι σε ηλικία.

……………………………………………………………………………….

THINKING TACTICALLY 209-215

I don’t say that we must to return to a hunter-gatherer lifestyle. I would much rather live in a world, where I worry about losing my I Phone or missing a plane flight than endure the rampant disease, random violence, and lawlessness that our ancestors suffered through for millennia (and that our world still experience). But even as modern life has helped our lifespan and improve living standards, it has also conspired to limit our longevity in certain ways.

The conundrum we face is that our environment has changed dramatically over the last century or two, in almost even’ supply and eating habits, our activity levels, and the networks—while our genes have scarcely changed –at all. We saw an example of this, in chapter 6, with the changing role that fructose has played in our diet. Long ago, when we consumed fructose and honey, it enabled us to store energy as fat to periods of scarcity. Fructose was our friend. Now fructose is vastly abundant in our diet, too much of it in liquid form, which disrupts our metabolism and our overall energy balance. We can easily take in far more fructose calories than our bodies can safely handle.

This new environment we have created, is potentially toxic with respect to what we eat (chronically, not acutely), how we move (or don’t move) sleep (or don’t sleep), and its overall effect on our emotional health ( just spend a few hours on social media). Its as foreign to our evolved genome as an airport would have been to, say, Hippocrates,. That coupled with new found ability to survive epidemics, injuries, and illnesses, that formerly killed us has added much to almost a defiance to natural selection Our genes no more match our environment. Thus we must be cunning in our tactics if we are to adapt and thrive in this new and hazardous world has added up to almost a defiance of natural selection…..210 We have five tactical domains to alter health. Exercise, diet, sleep, drugs ,supplements and hormones .211….But we are not bound by any ideology etc. We range widely and pick and choose tactics that will work for us 215

EXERCISE 216-234

Some experts insist that strength training, is superior to cardio, while an equal number asserts the opposite…even a fairly minimal amount of exercise , can lengthen your life by several years ..It improves healthspan …delays the onset of chronic diseases, 217 peak aerobic cardiorespiratory fitness ,measured in terms of VO₂ ( V=volume O=Oxygen} max, is perhaps the single more power marker for longevity ..220….poor cardio respiratory fitness carries a greater relative risk of death, than smoking ..221…muscle may be almost as powerfully correlated with living longer…223 helps maintain the circulatory system…it improves the health of mitochondria 224….it is against ALZ…more efficient at preserving healthspan than lifespan….fatfree mass and activity levels remain relatively consistent as people age ..into middle age. 225 ..Your muscle keeps our actual skeleton upright and intact….226 sarcopenia a baseline were nearly six times likelier to have low quality life 227

TRAINING 235-262

It is impossible to produce superior performance unless you do something different from majority ( sir John Templeton)…The problem has three dimensions 235 …erobic endurance and efficiency ( mitochondria produce much of our energy –People with obesity or other metabolic problems will tend to have higher lactate levels and lactate which becomes lactic acid when paired with hydrogen ions, which causes that burning feel in the muscles during a hard effort- aerobic exercise creates new mitochondria ,aerobic capacity is correlated with longevity ,it raises the VO₂ max) 252,,strength (….muscle mass begins to decline as early as our twenties ,An eighty year old man will have about 40% less muscle tissue ….than he did at twenty five …..In its most extreme form the muscle floss is called sarcopenia….bone density diminishes on a parallel trajectory to muscle mass …for women more quickly once they hit menopause…….) and stability. 262

THE GOSPEL OF STABILITY 263- 290

The loftier the building, the deeper the foundation

Thomas A. Kempis

A typical seventy years old will do less half as much” to vigorous physical activity as she did at age forty –and after age of seventy the decline accelerates . The fit people in their seventies and eighties are the exception 263….the factor that explains it is: injury……More than 27% Americans over the age of forty-five suffer from chronic pain and about 10 to 12 percent, say that pain has limited their activities 264 My first commandment is : .First do thyself no harm….Better work, smart than too hard…Stability is often conflated with “core” but is much more…it is essential to any kind of movement ..it is the foundation on which our twin pillars of cardiovascular , fitness and strength must rest…Stability is the subconscious ability to harness ,decelerate or stop force. A stable person can react to internal or external stimuli to adjust position and muscular tension appropriately without a tremendous amount of conscious thought . 266. The key word, is safety. 267..Stab ility training begins ..with the breath, which is more than simply gas exchange ..We exhale and inhale more than twenty thousand times per day. Beth : How we breath , is who we are. 272

Hip-Hinging 101: How to Do a Step-Up

Rather than try to describe multiple exercises, I think it’s more instructive to provide a deeper explanation of one exercise. I’ve chosen a step-up, simply stepping up onto a box or a chair, for three reasons.

First, it’s a hip-hinging movement, one of our core elements of strength training.

Second, it’s a single-leg exercise that does not require much axial (spine) loading, even with weights in your hands, which means it’s very safe, even for beginners (you’ll start with just your body weight).

Third, it’s one of the best exercises to target the eccentric phase of the movement as well as the concentric phase.

I also like it because it demonstrates some of the key stability concepts we have been learning in this chapter.

First, find a box or a sturdy chair such that when your foot is on the step your thigh will be parallel to the floor. For most people this is about sixteen to twenty inches, but if that is too difficult start with twelve inches. Place one foot on the box, making sure that the big toe and pinky toe mounds and the entire heel are connected firmly to its surface (I like to do these barefoot). The back foot remains on the floor, roughly twelve inches behind the box, with roughly 40 percent of your weight on the back leg and 60 percent on the front leg. Keep your front hip flexed, spine tall, chest heavy (ribs down), arms relaxed by your sides, and eyes forward.

Now, slightly shift your head, ribs, and pelvis forward at the same time as you quietly but fully inhale through your nose, allowing the diaphragm to descend and creating intra abdominal pressure. You should feel pressure in the center of the front foot, toward the heel, but keep your toes connected to the box. Glide your front femur back slightly, so that you feel a stretch in both the hamstring and the glute max; they should be very slightly loaded. This sensation is the essence of the hip-hinge. You want to lead with your gluts and hamstrings, not pelvis or ribs. All of your power will come from these muscles working together, and not your back. Keep your knee behind your toes, and your pelvis and ribs in alignment, and load your front foot evenly, not favoring either the toes/forefoot or heel.

With your front foot, push down on the box with intent and with minimal push-off assistance from the back foot. Lift yourself off the floor, exhaling as you initiate the movement, extend the hip, and stand up straight on top of the box. Your head and ribs should finish directly over the pelvis. Bring your rear leg through to finish beside and a little in front of the working leg. Everything should arrive at the same time, as you complete the exhale (feeling the compression in the ribs). Hold this position for a second or two.

On the way down, step the nonworking (now front) foot off the back of the box as your head, ribs, and shoulders shift slightly forward and the hip flexes to (once again) prepare the hamstring and glute to lower your weight. Load the front of the stationary foot, the toes actively flexed into the box. As you lower your body down and back through space, feel the weight shifting from the forefoot into the midfoot, and finally to the heel, in a smooth, coordinated fashion that is controlled by the hamstring (think: slowly rocking backward).

Keep the tempo as slow and even as possible; aim for three seconds from step-off to landing (difficult; two seconds is good). As the back foot lowers, your weight continues to shift back until you “land.” Avoid shifting more than 40 percent of your weight to the back foot, to reduce the temptation to use forward momentum to start the next rep. Repeat.

Do five to six reps on each side. Start with body weight only, but once you have the movement and sensation down, you can add weights, ideally a dumbbell or kettlebell in each hand.

(Bonus points: Now you are training grip strength as well as hip- hinging.)

The loaded exercise is essentially the same in terms of sequence and position, with a few caveats:

1. Load is now a function of two things: weight and box height.

Box height can be an issue if mobility (flexibility and loading tolerance) is a factor.

2. The weights must hang straight down from the shoulders.

The brain will find any way to conserve energy and “cheat,” so avoid the subconscious urge to swing the weights forward or lift the shoulders to initiate the step-up (highly likely if the load is too heavy). The glute and hamstring should be doing all the work.

3. If the eccentric phase (step-down) cannot be controlled, the weight is too heavy. You never want to feel as if you are falling back. Try using less weight, or a shorter (two-second) step-down at first.

4. It is crucial to keep the ribs and head above or slightly ahead of the pelvis as you initiate the step-up. If you lead with the pelvis, you will be bending your back and also putting too much pressure on the knee. 287

NUTRITION 3.0-291-306

Religion is a culture of faith, Science is a culture of doubt.

Richard Feynman.

The correlation between poor metabolic health and being over nourished and undermuscled is very high. Hence for a majority of my patients the goal is to reduce energy intake, while adding lean mass …. This means: consume fewer calories while also increasing the protein intake. And to pair this with proper exercise. When my patients are undernourished ,it is typically because they are not taking enough protein to sustain muscle mass ,which is a crucial determinant of lifespan and healthspan. Any dietary intervention that compromises muscle or lean body mass is a non starter,….Nutritional interventions can be powerful tools with which to restore someone’s metabolic equilibrium and reduce the risk of chronic disease..But I am not convinced that they can extend and improve lifespan and healthspan almost magically…295 Animal protein is safe to eat. We evolved as omnivores ….296 A study is very far from providing a definitive answer to the question of whether red meat is “safe” to eat….John Ioannidis : Food is so complex made up of thousands of chemical compounds in million of possible combinations that interact with human physiology, in so many ways- in other words nutritional biochemistry –that epidemiology is simply not up to the task, of disentangling the effect of any individual nutrient or food.. Nutritional epidemiology is a scandal It should just go into the waste bin 300 The WHI( :Women’s Health Initiative ) found no statistically significant difference between the low and control die groups in terms of incidence of breast cancer ,colorectal cancer ,cardiovascular disease or overall mortality. 303 So it can’t be argued …that low-fat diets do not improve health ,only that the prescription of a low-fat diets in these populations did not improve health… Clinical trials seemed to show a clear advantage for the Mediterranean diet –or at least for nuts and olive oil 304 ….they delay disease and death ,..But all this don’t mean that necessarily Mediterranean diet is right for everyone 306

PUTTING NUTRITIONAL BIOCHEMISTRY IN PRACTICE 307-348

……almost all Diets rely at least one of the following three strategies to accomplish this:

1.CALORIC RESRICTION :eating less in total ,but without attention to what is being eaten

2.DIETARY RESTRICTION : eat in less of some particular element within the diet (meat, sugar,fats)

3.TIME RESRICTION :restriction eating to certain times ,up to and including multiday fasting. 309

Each of these approaches has its pros and cons …These will be covered in more detail below but ,her is the tl;dr;{ :too long ,,,a summary). In other words, if you are overnourished, and statistically speaking two-thirds of us are, you will need to apply at least one of these caloric reduction: deliberately tracking (and reducing) what you eat; out certain foods; and/or giving yourself less time in which to eat. T1 Breaking down our approach to nutrition to these three strategies to speak about dietary interventions more objectively, instead of relying on labels such as “low-fat” or Mediterranean” that don’t tell us very much, modify none of these variables—eating whatever we want, whenever- we want, in as great a quantity as we want—we end up right back at the SAD( : Standard American Diet: The USDA Dietary Guidelines for Americans defines the standard American diet (SAD) as being too low in fresh fruits and vegetables, whole grains, lean protein, and healthy oils, and too high in red meat, high-fat dairy products, processed and fast foods, refined carbohydrates, added sugars, salt, and calories.)

Each of these approaches has its pros and cons, as I’ve observed decade of working on nutrition issues with countless patients. These covered in more detail below, but here is the tl;dr: (: In summary) —

1.-From the standpoint of pure efficacy, CR (:caloric restriction) is winner, hands down. This is how bodybuilders shed weight while holding on to muscle mass, and it also allows the most flexible- food choices. The catch is that you have to do it perfectly—tracking( every single thing you eat, and not succumbing to the urge to cheat or snack—or it doesn’t work. Many people have a hard time sticking with it.

2.-DR (: dietary restriction) is probably the most common strategy- employed for reducing energy intake. It is conceptually simple; pick up a type of food, and then don’t eat that food. It only works, obvious that food is both plentiful and significant enough that eliminating will create a caloric deficit. Saying you’re going on the “no lettuce’ diet is pretty much doomed to fail. And you can still overeat while adhering perfectly to a particular DR, as I found out when I attempted to go vegan.

Calories Matter

The two monkeys studies tell us about nutritional biochemistry

1. Avoiding diabetes and related metabolic dysfunction –especially by eliminating or reducing junk food- is very important to longevity.

2. There appears to be a strong link between calories and cancer, the leading cause of death in the studies. The CR (calories restriction) monkeys had a 50% lower incidence of cancer.

3. The quality of food you eat , could be as important as quantity. If you eat the SAD,then you should eat much less of it.

4, Conversely, if your diet is high quality to begin with and you are metabolically healthy then only a slight degree of calories restriction –or simply not eating to excess-can still be beneficial.

I think this last point is key. Two studies suggest that if you are eating a higher-quality diet—and are metabolically healthy to begin with—the - severe caloric restriction may not even be necessary. The NIH (:National Institutes’ of Heath) control monkeys ate as much as they wanted of their better diet and still lived near/, as long as the CR monkeys in both studies. Interestingly, the post facto analyses also revealed that the NIH control monkeys naturally consumed about 10 percent fewer calories per day than the Wisconsin controls, likely because their higher-quality diet left them feeling less hungry. The researchers speculated that even this very slight degree of caloric reduction may have beer significant—certainly, it supports our thesis that it is better to avoid being overnourished.

Note that these study results do not suggest that everyone needs to undertake a drastic, severe reduction in caloric intake. Limiting calories can be helpful for people who are metabolically unhealthy and/or overnourishred. But I’m not convinced that whatever longevity boost long-term, deep caloric restriction may confer is worth some of the trade-offs—including potential weakened immunity and greater susceptibility to cachexia and sarcopenia (:muscle loss), not to mention constant hunger. These unwanted side effects would accelerate some of the negative processes that already go along with aging, suggesting that in older people especially, caloric restriction might more harm than good.

The monkeys teach us that if you are metabolically healthy and not overnourished, like the NIH animals, then avoiding a crap diet may be all you need. Some of the NIH CR monkeys ended up with some of the longest lifespan ever recorded in rhesus monkeys. It seems quite clear, then, that ever for monkeys, limiting caloric intake and improving diet quality “works”— how you pull it off that is tricky. As we’ll see…… there are many other strategies we can adopt to limit the calories we consume and tailor our food consumption to suit our metabolism and way of life.

316

The nutrition biochemistry Diet.

The hard part is what foods to eliminate,..Evolution has formed us omnivores ,but our environment makes it little too easy to find food..Thus being overnourished and unhealthy is now common place. We must erect walls to what we cannot eat. 317.We must manipulate our four macronutrients : alcohol, carbohydrates ,protein ,and fat

Alcohol.

It has potent effects on our metabolism. And is calorically dense..It serves no nutritional or health purpose....drinking it very often ,leads to mindless eating…..negative for longevity .

.Ethanol is a potent carcinogen and chronic drinking is associated with Alzheimer’s ,mainly via its negative effect on sleep but possibly via other mechanisms,…preferentially metabolized in the liver with well known long-term consequences …..loosens inhibition around other kinds of food consumption…..I strongly urge my patients to ,limit alcohol to fewer than servings per week and ideally no more on two on any given day 321

Carbohydrates

The balance οf nonalcoholic diet consists of carbohydrates, protein and fat and it is largely a job of finding the right mix for as an individual….Carbohydrates …are neither good nor bad –although some types are better than others…..they are our primary source energy source .In digestion most of them are broken down to glucose which is consumed by all cells to create energy in the form of ATP.

, (Adenosine triphosphate) is the source of energy for use and storage at the cellular level. The structure of ATP is a nucleoside triphosphate, consisting of a nitrogenous base (adenine), a ribose sugar, and three serially bonded phosphate groups.) Excess glucose ….can be stored in the liver or muscles as glucose in can be stored in liver or muscles in form for near term use or socked away …as fat,..In the form of carbohydrates ….extra calories can cause a multitude of problems …..Each person responds differently to an influx of glucose 322..Lessons from CGM(: Continuous Glucose Monitoring (CGM) systems continually check glucose levels throughout the day and night and can alert you if your glucose levels go too high or too low.)

1. Not all carbs are created equal. The more refined the carb….the faster and higher the glucose spike…. . less processed carbohydrates .and those with more fiber …blunt the glucose impact..I try to eat more than fifty grams per day 328

2. 2. Rice and oatmeal are surprisingly glycemic (meaning they cause a sharp rise in glucose levels), despite not being particularly refined; more surprising is that brown rice is only slightly less glycemic than long-grain white rice.

3. Fructose does not get measured by CGM, but because fructose is almost always consumed in combination with glucose, fructose-heavy foods will still likely cause blood-glucose spikes.

4. Timing, duration, and intensity of exercise matter a lot. In general, aerobic exercise seems most efficacious at removing glucose from circulation, while high-intensity exercise and strength training tend to increase glucose transiently, because the liver is sending more glucose into the circulation to fuel the muscles. Don’t be alarmed by glucose spikes when you are exercising.

5. A good versus bad night of sleep makes a world of difference in terms of glucose control. All things equal, it appears that sleeping just five to six hours (versus eight hours) accounts for about a 10 to 20 mg/dL (that’s a lot!) jump in peak glucose response, and about 5 to 10 mg/dL in overall levels.

6. Stress, presumably, via cortisol and other stress hormones, has a surprising impact on blood glucose, even while one is fasting or restricting carbohydrates. It’s difficult to quantify, but the effect is most visible during sleep or periods long after meals.

7. Nonstarchy veggies such as spinach or broccoli have virtually no impact on blood sugar. Have at them.

8. Foods high in protein and fat (e.g., eggs, beef short ribs) have virtually no effect on blood sugar (assuming the short ribs are not coated in sweet sauce), but large amounts of lean protein (e.g., chicken breast) will elevate glucose slightly. Protein shakes, especially if low in fat, have a more pronounced effect (particularly if they contain sugar, obviously).

9. Stacking the above insights—in both directions, positive or negative—is very powerful. So if you’re stressed out, sleeping poorly, and unable to make time to exercise, be as careful as possible with what you eat.

10. Perhaps the most important insight of them all? Simply tracking my glucose has a positive impact on my eating behavior. I’ve come to appreciate the fact that CGM creates its own Hawthorne effect, a phenomenon where study subjects change their behavior because they are being observed. It makes me think twice when I see the bag of chocolate-covered raisins in the pantry, or anything else that might raise my blood glucose levels.

Protein

Why is protein so important? One due lies in the name, which is derive; from the Greek word proteios, meaning “primary.” Protein and amino acids are the essential building blocks of life. Without them, we simply cannot build or maintain the lean muscle mass that we need. As we saw in chapter 11, this is absolutely critical to our strategy, because the older we get, the more easily we lose muscle, and the more difficult it becomes to rebuild it.

Remember the study we discussed in chapter 11 that looked at the effect of strength training in sixty-two frail seniors? The subjects who did only strength training for six months gained no muscle mass. What I didn’t mention there was that another group of subjects was given protein supplementation (via a protein shake); those subjects added an average of about three pounds of lean mass. The extra protein likely made the difference. Unlike carbs and fat, protein is not a primary source of energy. 330 …If you consume more protein than you can synthesize…you will excrete it as urea….The twenty amino acids that make up proteins, are the building blocks for our muscles ,enzymes and many of the most important hormones in our body. …a number of mouse studies suggest that restricting protein can improve lifespan ,but I am not convinced that these results are applicable to humans. 331… it remains unclear whether protein supplementation helps to improve muscle strength as well as muscle mass .There is some evidence that the older people might require more protein ,because of the anabolic resistance that develops with age. i.e, the greater difficulty in gaining muscles, 332 You don’t need to eat meat, fish ,diary to get sufficient protein ,but if you chose to take it from plants you must understand , their indigestible fiber and that therefore is less bioavailable to the person eating it ,because much of the plans ‘protein is tied to its roots ,leaves and other structures and only 60% or 70% of what we consume contributes to our needs 333 Studies suggest that those who ate the most protein kept more of their lean body mass longer three years than those who did not 335

The Case for and against Fasting 340

I am reluctant to use it in all but the most long-term fasting in all but metabolically sick patients ….The jury is still out on the utility of infrequently{ e.g. yearly} prolonged fasts. 340 prolonged fasting may be neither necessary nor wise patients,…You must eat enough to maintain lean mass. 346

Conclusion

In the last two chapters, we have explored the impact of what we eat—and sometimes what we do not eat—on our health, and the importance of moving our thinking toward a Nutrition 3.0 mindset, based on feedback and data rather than labels and trends and ideology.

I once believed that diet and nutrition could cure almost all ills, but I no longer feel that strongly about it. Nutritional biochemistry is an important component of our tactics, but it is not the only path to longevity, or even the most powerful one. I see it more as a rescue tactic, particularly for patient; like Eduardo and Tom, with really severe metabolic problems such as NAFT.D and type 2 diabetes. It is also essential for older people who need to build or maintain muscle mass. But its power to leverage increased lifespan and healthspan is more limited. Bad nutrition can hurt us more than good nutrition can help us. If you’re already metabolically healthy, nutritional interventions can only do so much.

I know this seems hard to believe, after all we’ve been conditioned to think and given all the grandstanding that goes into promoting this diet versus that one. But in reality, the first-, second-, and third-order terms in this problem come down to energy balance. CR, DR, and TR are just tools to reduce energy intake, to correct the state of being overnourished and/or metabolically unhealthy.

The bad news is that most Americans are not metabolically healthy, so they need to pay attention to nutrition. In most cases, addressing the problem means reducing overall energy intake—cutting calories—but in a way that is sustainable for the individual person. We also have to focus on eliminating those types of foods that raise blood glucose too much, but in a way that also does not compromise protein intake and lean body mass.

This is where it can get tricky. Protein is actually the most important macronutrient, the one macro that should not be compromised. Remember, most people will be overnourished—but also undermuscled. It is counterproductive for them to limit calories at the expense of protein and hence muscle mass.

This is also where other tactics can play a role. As we saw in chapter 12, zone 2 aerobic training can have a huge impact on our ability to dispose of glucose safely, and also on our ability to access energy we have stored as fat. And the more muscle mass we have, the more capacity we have to use and store excess glucose, and utilize stored fat. In the next chapter, we will see how important good sleep can be to maintaining metabolic balance.

If your issues fall more in the domain of lipoproteins and cardiovascular risk, then it makes sense to focus on the fats side of the equation as well, meaning mostly saturated fats, which raise apoB in some people, although this is relatively easy to control pharmacologically. Excessive carbohydrate intake can also have spillover effects on apoB, in the form of elevated triglycerides. (If there is one type of food that I would eliminate from everyone’s diet if I could, it would be fructose-sweetened drinks, including both sodas and fruit juices, which deliver too much fructose, too quickly, to a gut and liver that much prefer to process fructose slowly. Just eat fruit and let nature provide the right amount of fiber and water.)

In the end, the best nutrition plan is the one that we can sustain. How you manipulate the three levers of diet—calorie restriction, dietary restriction, and time restriction—is up to you. Ideally, your plan improves or maintains all the parameters we care about—not only blood glucose and insulin but also muscle mass and lipid levels, and possibly even weight—while reducing your risk of your most proximate Horseman or Horsemen. Your nutrition goals depend on your individual risk profile: Are you more at risk of metabolic dysfunction, or cardiovascular disease? There is no one right answer for everyone; each patient finds their own balance, their own best approach Hopefully, in this chapter I’ve given you some tools with which to come up with a plan that works for you.

And, one last thing. If, after reading this chapter, you’re upset because you don’t quite agree with some detail I’ve covered—be it the ratio of MUFA to PUFA to SFA, or the exact bioavailability of soy protein, the role of seed oil; and lectins, or the ideal target for average blood glucose levels—or if I have offended your sensibilities because I didn’t say your diet is the best diet, I have one final piece of advice. Stop overthinking nutrition so much. Put the book down. Go outside and exercise. 348

THE AWAKENING 349-376

“Every night ,when I go to sleep ,I die. And the next morning ,when I wake up ,I am reborn.”(Mahatma Gandhi)….

349…chronic debt is a far more insidious killer than the acute sleep deprivation that results in falling asleep at stop signs….insufficient sleep= less t. has seven hours at night … Sleep important for the body ..more for the brain our brain waves slow until they reach an extremely low frequency …good sleep critical tour cognitive function ,memory, emotional equilibrium…staving off Alzheimer’s disease 352 If sleep were unimportant why hasn’t evolution gotten rid of it?...Every animal engages in a form of sleep …. 353 When we sleep our heart rate slows ,our core temperature drops, our breathing becomes regular,…Meanwhile our brain is embarking on its own journey.. 360 Deep sleep crucial to learning and memory 361 essential to the health of our brain as an organ 362 Our ability for deep sleep declines with age 363

The overarching point here is that a good night of sleep may depend in part on a good day of wakefulness: one that includes exercise, some time, sensible eating (no late-night snacking), minimal to no alcohol .proper management of stress, and knowing where to set boundaries around and other life stressors.

How to Improve Your Sleep

The following are some rules or suggestions that I try to follow- to help me sleep better. These are not magic bullets but are mostly about creating better conditions for sleeping and letting your brain and body do the rest. The closer you can come to these operating conditions, the better your sleep will be. Of course, I’m not suggesting that it’s necessary to do all these things—in general, it’s best not to obsess over sleep. But the more of these you can check off, the better your odds of a good night of sleep.

1.-Don’t drink any alcohol, period—and if you absolutely, positively must, limit yourself to one drink before about 6 p.nr. Alcohol probably impairs sleep quality more than any other factor we can control. Don’t confuse the drowsiness it produces with quality sleep.

2.-Don’t eat anything less than three hours before bedtime— and ideally longer. It’s best to go to bed with just a little bi: of hunger (although being ravenous can be distracting.)

3.-Abstain from stimulating electronics, beginning two hours before bed. Try to avoid anything involving a screen if you’re having trouble falling asleep. If you must, use a setting ths: reduces the blue light from your screen.

4.-For at least one hour before bed, if not more, avoid doing anything that is anxiety-producing or stimulating, such as reading work email or, God help you, checking social media

These get the ruminative, worry-prone areas of our brain humming, which is not what you want.

5.-For folks who have access, spend time in a sauna or hot tub prior to bed. Once you get into the cool bed, your lowering body temperature will signal to your brain that it’s time to sleep. (A hot bath or shower works too.)

6.-The room should be cool, ideally in the midsixties. The bed should be cool too. Use a “cool” mattress or one of the many bed-cooling devices out there. These are also great tools for couples who prefer different temperatures at night, since both sides of the mattress can be controlled individually.

7.-Darken the room completely. Make it dark enough that you can’t see your hand in front of your face with your eyes open, if possible. If that is not achievable, use an eye shade. I use a silky one called Alaska Bear that costs about $8 and works better than the fancier versions I’ve tried.

8.-Give yourself enough time to sleep—what sleep scientists call a sleep opportunity. This means going to bed at least eight hours before you need to wake up, preferably nine. If you don’t even give yourself a chance to get adequate sleep, then the rest of this chapter is moot.

9.-Fix your wake-up time—and don’t deviate from it, even on weekends. If you need flexibility, you can vary your bedtime, but make it a priority to budget for at least eight hours in bed each night.

10.-Don’t obsess over your sleep, especially if you’re having problems. If you need an alarm clock, make sure it’s turned away from you so you can’t see the numbers. Clock- watching makes it harder to fall asleep. And if you find yourself worrying about poor sleep scores, give yourself a break from your sleep tracker. 375

But what if we still cant sleep? This brings us to the last and major sleep problem, true insomnia. We have probably all experienced the inability to fall asleep at some point, but for many people it is a chronic problem. So the first question to ask is: Is it really insomnia? Or are you simply – not prepared to sleep properly?

If you find yourself lying awake in bed, unable to get back to sleep my advice is to stop fighting it. Get up, go into another room and do something. Fix a cup of tea (non caffeinated, obviously), and read a (preferably boring) book until you feel sleepy again. The key, says Vikas Jain, is to find something that is relaxing and enjoyable but that serves no fiction; never want to give your insomnia a purpose, such as doing work or paying bills, because if you do, your brain will make sure to wake you up for it on a regular basis. Keep in mind, too, that you might not actually have insomnia you might simply be a night-owl chronotype, thinking you “should” go to bed much earlier than your brain or your body is ready for. So adjust your time and waking time, if possible.

If the sleeplessness persists, even after following the advice outlined above the most effective treatment is a form of psychotherapy called Cognitive behavioral Therapy for Insomnia, or CBT-I. The goal of CBT-I is to help restore. confidence in one’s ability to sleep, by helping the patient break bad habits and eliminate any anxieties that may be preventing them from ; to sleep. Therapists will also use sleep restriction, again, as a way of in. sleep pressure. That, in turn, helps restore confidence in their ability to Studies of CBT-I techniques have found that they are more effective sleeping medications.

After ignoring sleep for decades, I’m now a fan. I consider it a kind of performance-enhancing substance, not only physically but cognitively .’ long , term, this thing called sleep also has the power to improve our healhspan in remarkable ways. Just like exercise, sleep is its own kind of wonder drug; both global and localized benefits to the brain, to the heart, and especially to our metabolism.

So if evolution has made sleep non-negotiable, I’m no longer going to argue the point. Rather, I’ve embraced it. 376

WORK IN PROGRESS 377-408

( The high price of ignoring emotional health)

Every man is a bridge ,spanning the legacy he inherited and the legacy he passes on(Terrence Real)

Emotional health and physical health are closely intertwined…ii can trigger a cardiac event …. Suicide they estimate according to EDC that more one hundred thousand Americans died from drug overdoses between April 2020 and April 2021 ,about as many from diabetes 38…They are some slow-motion suicides, ..an often invisible form of the” slow” death deaths of despair ….. The type of suffering is far more prevalent than suicide rates suggest….Living or feeling alone is linked to mortality…. 382…. He was hated by his wife which is actually something we might have in common at a point in time 384 Trauma generally falls into five categories. Abuse, neglect, abandonment ,enmeshment, witnessing tragic events. 386 Addition not only to vices as drugs ,alcohol, gambling but also to socially accepted things such as work exercise and perfectionism represent the four branches of the trauma tree. 387……Real change is possible ,.you have to believe it. Mental health and emotional health are not the same thing. Mental health encompasses disease-like states such as clinical depression and schizophrenia who present recognizable symptoms 388 requires a paradigm taking care of our emotional health ..prevention just like our approach to preventing cardiovascular disease…. …What makes dealing with emotional health rather than physical health .I suspect is that we are too often less simple to recognize the need of making changes 389.. Children do not respond to their parents anger in a logical way ..they internalize that rage as though it were directed to them As it was written “ Family pathology rolls from generation 391to generation 392… Medications …can help. 399..Many behaviours are useful …..Buddha : Your worst enemy cannot harm you as much as your unguarded thoughts ..Seneca “ We suffer more often I imagination than in reality “ Shakespeare( Hamlet) : “There is nothing neither good or bad ,but thinking makes it so” 403…Exercise is an important component of overall emotional health. 405..More joy in being than doing 407…Paulo Coelho “ Maybe the journey is not so much about becoming anything .Maybe it is about unbecoming everything that is not really you ,so you can be who you were meant to b;e in the first place” 408:

Epilogue 409-411

It was only after much reflection on this whole experience that I really began to understand how emotional health relates to longevity ,and how my journey helped redefine my perspective.

I had long subscribed to a kind of Silicon Valley approach to longevity and health ,believing that is possible to hack our biology and hack it and hack it, until we become these perfect little humanoids who live to be 120 years old. I used to call all about that, constantly tinkering and experimenting with new fasting protocols or sleep gadgets to maximize my own longevity. Everything in my life seemed optimized .And longevity was basically an engineering problem. Or so I thought.

It took five years ,two stints in inpatient treatment centers ,and the near loss of my marriage, and my kinds to change my mind. What I eventually realized ,after this long and painful journey ,is that longevity is meaningless if your wife sucks. Or if your relationships suck. None of it matters if your wife hates you. None of it matters if you are a shitty father ,or if you are consumed 409 by anger or addiction. Your resume doesn’t really matter, either comes time for your eulogy.

All these need to be addressed if your life is to be worth prolonging, because the most important ingredient in the whole longevity equation is the why.

My obsession with longevity was really about my fear of something about having children was making my obsession with ever more frenetic. I was running away from dying as fast as I could Yet at the same time, ironically, I was also avoiding actually living. My tactics might have succeeded in my living longer, with optimal glucose regulation and ideal lipoprotein levels, but my strategy was unquestionably accumulating more regrets. My physical and cognitive health was great but my emotional health was tanking.

My biggest regret is that so much of the misery that I’ve experienced ,and the pain that I have inflicted on other people, could have been avoided if I had reached a better understanding of this sooner in life, preferably much sooner. - The saddest part is that I wasted so much time being so detached so miserable, and so misguided. So much time pursuing an empty goal.

But as my recovery progressed, I noticed that my preoccupation with dying began to fade away. And my quest for longevity no longer felt like grim, desperate task; now the things I did every day felt welcome necessary .I was enhancing my life and looking forward to the future .My journey to outlive finally had clarity ,purpose and meaning.

It brought me back to something my dear friend Ric Elias had said to me. Ric had been one of 155 passengers on the US Airways flight that emergency landed in the Hudson River in January of 2009. As the plane was coming down, Ric and most of the other passengers were certain that they were”, to die. Only the pilot’s skill and more than a little luck, prevented disaster .If the plane had been going a little bit faster, it would have broken apart on inpact ; a few miles per hour slower, and the nose would have tipped forward : and it would have sunk into the river. A handful of tiny factors like that made the difference between everyone on that plane living and many or most (or all) of them dying.410

That day changed Rics outlook on longevity in a way that really resonates with me. All that time, I had been obsessed about longevity for the wrong reason. I was not thinking about a long, healthy life ahead; instead, I was mourning the past. I was trapped by the pain that my past had caused and continuing to cause. I wanted to live longer, I think, only because deep n I knew I needed more runway to try to make things right. But I was looking backward, not forward.

I think people get old when they stop thinking about the future,” Ric told “If you want to find someone’s true age, listen to them. If they talk about past and they talk about all the things that happened that they did, they’ve old. If they think about their dreams, their aspirations, what they’re looking forward to—they’re young.”

Here’s to staying young, even as we grow older

33,Από σημιεωσεις μου :

Απλώς για να δημιουργηθούν ερεθίσματα-αφετηρίες για σκέψεις και έρευνα.

Α.- ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ

· Ο όρος «Αισθητική» χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τον , Baumgarden ως ορισμός της επιστήμης που εξετάζει το ωραίο στην φύση και στην τέχνη, στο δίτομο έργο του, Aesthetica (1750-1758). Για τον Baumgarden, που δίδασκε την «ενοποίηση σε συστηματική επιστήμη των κανόνων του κάλλους» όπως έλεγε ο ίδιος, το «κάλλος» έχει γνωστική διάσταση ή αλλιώς πως ,το «κάλλος» είναι η αισθητή μορφή της Αλήθειας. Στο έργο του, η ποιητική, η φιλοσοφία του κάλλους και η θεωρία των αισθήσεων, ενοποιούνται σε ένα συγκροτημένο σύστημα σκέψης το οποίο θεμελιώνεται στην ιδιο μορφία και στην αυτονομία της αισθητηριακής γνώσης.

Στην «Αισθητική» τού Ε.Παπανούτσου διαβάζουμε: « Αισθητική ονομάστηκε η έρευνα του Καλού…Η Αισθητική είναι μια ιδιαίτερη σχέση της ψυχής μας με τον κόσμο ..δεν είναι σωστό να υποστηρίζουμε ότι, ένα ωφέλιμο πράγμα,δεν μπορεί να είναι και ωραίο…το ωφέλιμο ή το βολικό είναι ένας βαθμός του ωραίου…Η τέρψη που προσφέρει στην ψυχή (η Τέχνη)δεν είναι η χαρά του ειδέναι ,αλλά η ηδονή άλλου ποιού. Όποιος βλέπει τον κόσμο με τα μάτια του θεωρητικού ανθρώπου δεσμεύει ή θολώνει την ευαισθησία του απέναντι στις ομορφιές του.»

Το American Heritage Colege Dictionary δίνει τέσσερις ορισμούς για την αισθητική.

Ο πρώτος: «Ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται, με τη Φύση και την έκφραση της ομορφιάς, όπως στις καλές τέχνες. Στην καντιανή φιλοσοφία, «ο κλάδος της μεταφυσικής που ασχολείται με τους νόμους της αντίληψης». Οι φιλόσοφοι μιλούν για το τι είναι ωραίο εδώ και πολλούς αιώνες. Η φιλοσοφική συζήτηση αρχίζει με τη θεωρία του Πλάτωνα ότι, το κάλλος είναι ανεξάρτητο από τον παρατηρητή ( αν και χρειάζεσαι έναν παρατηρητή). Αν κάτι είναι ωραίο, απλώς είναι δεν χρειάζεται η γνώμη κανενός.

Ο δεύτερος.: Κατά τον Καντ, ο οποίος ασχολήθηκε με την αισθητική αξία για τον παρατηρητή.: « Η ομορφιά βρίσκεται στο μάτι του παρατηρητή.Επομένως η ομορφιά δεν είναι παρά μια κρίση.

. Ο τρίτος ορισμός της αισθητικής.: Για την αντίληψη του τι είναι καλλιτεχνικά έγκυρο και ωραίο …υπάρχουν δύο είδη αισθητικής κρίσης ,ο ενστικτώδης και αυτόματος,ο συνειδητός και θεωρησιακός…

Ο τέταρτος ορισμός : « Μια καλλιτεχνικά όμορφη ή ευχάριστη παρουσία»

Κατά την Βικιπαίδεια «Αισθητική είναι ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται με τον ορισμό του ωραίου και αν μπορεί καταρχάς να υπάρξει ορισμός για το τι είναι ωραίο, αλλά και σε τι χρησιμεύει ένας τέτοιος ορισμός»

Κατά τον Πλάτωνα.:Εχει γραφεί πως για να κατανοήσουμε την αισθητική του πρέπει την συνδέσουμε με τις θεωρίες του περί των ιδεών, των ψυχών και τις ιδανικής πολιτείας. O Πλάτων ανέφερε όχι μόνο την ομορφιά των γυναικών και της Αφροδίτης, αλλά και την ομορφιά της δικαιοσύνης και της φρόνησης, των ωραίων εθίμων, της μάθησης, της αρετής και της ψυχής. Ετσι καταλήγουμε πως γι αυτόν η έννοια του ωραίου του Πλάτωνα ήταν πολύ ευρεία.και δεν διέφερε πολύ από μια ευρέως αντιληπτή έννοια του αγαθού. «Το ωραίο είναι το πρέπον»

Ota 27-5-2023

Β.- Η ΤΕΧΝΗ.

1.-Εννοια-ορισμός-σκοπός.

Η έννοια του τι είναι τέχνη, ποικίλει ανάλογα με την εποχή και την γεωγραφική περιοχή και , υπόκειται σε πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Για τους προϊστορικούς χρόνους,που είναι η περίοδος της γέννησης της τέχνης, υποθέτουν ότι, ο κύριος σκοπός της τέχνης ήταν θρησκευτικός (πεποιθήσεις και πνευματικές εκδηλώσεις), που στην συνέχεια ακολουθείται από την αισθητική (πρόθεση για γαρνιτούρα)

Ορισμός,γενικώς αποδεκτός του τι είναι Τέχνη δεν υφίσταται, όπως διαφαίνεται και από τις απόψεις που παρατίθενται πιο κάτω. Υπάρχει όμως μια γενική συναίνεση, στο ότι, η τέχνη είναι η συνειδητή δημι ουργία,με την βοήθεια πολλές φορές και της φαντασίας για, κάτι όμορφο ή με νόημα.

Σε ένα λεξικό βρίσκουμε τον παρακάτω ορισμό της τέχνης «Η προσπάθεια του ανθρώπου να μιμηθεί, να συμπληρώσει ,να τροποποιήσει ή να υπερβεί τα έργα της Φύσης.

Οι ορισμοί της τέχνης έχουν αλλάξει πολλές φορές μέχρι σήμερα. Κάθε φορά που αναπτύσσεται μια νέα κίνηση στην τέχνη, ο ορισμός του τι είναι τέχνη ή ό,τι είναι αποδεκτό ως τέχνη, συχνά μετα βάλλεται και αυτός. Στην φιλοσοφία της Τέχνης, δεν έχουμε μια οριστική ,ομόφωνα δεκτή ,κατάληξη . Έτσι το ερώτημα του «Τι είναι η τέχνη;» παραμένει, με αποτέλεσμα ο ορισμός της τέχνης να έχει «τριχοτομηθεί» σε τρεις κατηγορίες: την αναπαράσταση, την έκφραση και τη μορφή.

Κατά τον Harari στο Βιβλίο του , « Homo Deuss» : «Οι ανθρωπιστές σήμερα πιστεύουν πώς η μοναδική πηγή καλλιτεχνικής δημιουργίας και αισθητικής αξίας, είναι τα ανθρώπινα αισθήματα…..Δεν είναι παράξενο που όταν θέλουμε να αξιολογήσουμε την τέχνη δεν πιστεύουμε πια σε κάποιο αντικειμενικό μέτρο….στρεφόμαστε ..στα υποκειμενικά μας αισθήματα ..Η ομορφιά βρίσκεται στο βλέμμα του θεατή.»

Πλήρης απλοποίηση, πλήρης υποκειμενισμός, ανίκανος να δώσει πειστική έννοια του ωραίου, που ποδοπατεί την έννοια της τέχνης ως ¨επιστήμης¨του ωραίου. Ιδίως αν σκεφθεί κανείς ότι,οι θεατές συνήθως διαφωνούν μεταξύ τους. Ετσι αισίως φθάσαμε στην «Κρή νη» του Μαρσέλ Ντυσάν,-που το 1917 αγόρασε ένα συνηθισμένο ουρητήριο βιομηχανικής παραγωγής ,το ανεκήρυξε έργο τέχνης,και το έβαλε σ’ένα μουσείο του Παρισιού, με το χειρότερο ίσως, να βρίσκεται στην.υφέρπουσα υπόγεια παραδοχή και ορθότατη!!!!! παιδαγωγική προτροπή , –για να έχουμε πλήρη και συνεπή αρμονία στην σκέψη και την εν γένει συμπεριφορά μας σε όλα τα επίπεδα,- ότι ,θα πρέπει να δεχθούμε ότι, και ηθικό θα είναι πάν ό,τι στον καθένα μας, είναι ωφέλιμο και αρεστό,..!!!!!!;;;;;;

Θεμέλια για κοινωνία αγγέλων .

• Ο κορυφαίος φιλόσοφος της Τέχνης Danto, επιχειρηματολογεί ενάντια στις αναφορές που ορίζουν την τέχνη ως απεικόνιση ή ως μορφή έκφρασης και δεν δέχεται ότι, η τέχνη είναι έννοια απροσδιό ριστη. Λέγει ότι , τα κριτήρια είναι το νόημα και η «ενσάρκωσή» του, με την προσθήκη και ενός ακόμα κριτηρίου που αφορά τον θεατή: της ερμηνείας. Ο Danto στηρίζει την άποψή του με αναφορές τόσο στη φιλοσοφία όσο και στην τέχνη, παλαιότερη και πιο σύγχρονη.

• Οι Κλιάπης και Πολύζου γράφουν ότι ,η Τέχνη φανερώνει κάποιο νόημα που βρίσκεται εντός του έργου (embodied meaning), το οποίο νόημα είναι αποτέλεσμα της σκέψης του καλλιτέχνη,και ότι, η έννοια της αναπαράστασης δεν υπάρχει σε όλα τα έργα.

• Όπως γράφει ο Παπανούτσος στην «Αισθητική» του, στην ιστορική εμφάνιση της Τέχνης έχουμε την ρεαλιστική άποψη κατά την οποία ο καλλιτέχνης προσπαθεί να παρουσιάσει ένα όσο γίνεται πιστότερο αντίγραφο της Φύσης και της Ζωής,(«:Η τέχνη είναι μίμηση») και μια άποψη του αισθητικού ρεαλισμού που ,μεταθέτει το βάρος από το αντικείμενο στο υποκείμενο με αποτέλεσμα η συνείδηση του καλλιτέχνη να μην περιορίζεται από οιονδήποτε εξωτερικό περιο ρισμό.

Ο καλλιτέχνης δεν βλέπει, «θεάται»

Συμπερασματικώς : Κατά τον Παπανούτσο η αλήθεια είναι μοιρα σμένη ανάμεσα στις δύο απόψεις.

Ο Σεμιρ Ζλεκι στο περίφημο βιβλίο του «Εσωτερική Οραση», που γνώρισε τεράστια εκδοτική επιτυχία (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) βλέπει την τέχνη ως την αναζήτηση των σταθερών και ουσιαστικών χαρακτηριστικών του κόσμου, δηλαδή ως προέκταση των λειτουργιών του εγκεφάλου,

• .2.Από την πλευρά της ιστορικής διαδρομής :

Κατά τον Πλάτωνα, η τέχνη είναι «μίμησις μιμήσεως», γιατί η πραγματικότητα που αντιγράφει η τέχνη, είναι και αυτή αντίγραφο ενός άλλου, νοητού κόσμου (Πολιτεία).Η πλατωνική διδασκαλία «περί των μεγίστων γενών» συμπτύσσει τις κατηγορίες σε πέντε : όν, στάσις κίνησις, το αυτό, το έτερον, με σημασία γενικών όρων οντολογικής θεμελίωσης.

Ο Έγελος και ο Καντ έθεσαν το πρόβλημα πόσο η τέχνη είναι ο τόπος ή το μέσον της αλήθειας. Ερωτά:Γενικά, οι αισθητικές αξίες στέκονται σε απόσταση από την πραγματικότητα;Απευθύνουν όπως οι ηθικές αξίες, προστάγματα σε όλους τους ανθρώπους;Ή απευθύνονται μόνο σ’ εκείνους που τις καταλαβαίνουν; (Χάρτμαν)

Για τον John Dewey η τέχνη δεν είναι φτιαγμένη για τους λίγους που την γνωρίζουν, αλλά για να δίνει νόημα σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής. Ο Dewey ακολουθεί τις ιδέες του Bergson, υποστηρίζοντας ότι, η τέχνη θα πρέπει να ξαναγίνει οργανικό τμήμα της καθημερινής ζωής.

Ο Φρόυντ, υπεστήριξε ότι, η τέχνη είναι εξευγενισμός της λίμπιντο, ενώ άλλοι είδαν την ομορφιά στην υπηρεσία της ερωτικής έλξης. Για τον Φρόυντ κάθε έργο τέχνης είναι η ικανοποίηση των μυστικών και απωθημένων ορμών του καλλιτέχνη στην φαντασία του.

Κατά τον Αντλερ η τέχνη είναι μια μορφή αναπλήρωσης και υπεραναπλήρωσης ψυχικού πόνου ή συναισθημάτων στέρησης. Ο Αντλερ δεν αρνείται την ύπαρξη καλλιτεχνικού ταλέντου. Δέχεται μόνο ότι, το οποιοδήποτε φυσικό ταλέντο καλλιεργείται με την άσκηση και την αδιάκοπη προσπάθεια, στην οποία σπρώχνει το συναίσθημα της στέρησης και της κατωτερότητας. (Κατά τον Αντλερ, πάρα πολλοί καλλιτέχνες είχαν οργανικές ανεπάρκειες…)

Για τον Ruskin η τέχνη είναι έκφραση της λογικής και πειθαρχημένης χαράς που δοκιμάζει ο άνθρωπος στις μορφές και τους νόμους της Δημιουργίας, στην οποία λαβαίνει κι αυτός μέρος.

Για τον Oscar Wilde η τέχνη είναι η έξυπνη διαμαρτυρία μας και η γενναία προσπάθειά μας να βάλουμε την φύση στη θέση της. (Essays)..Σε άλλο σημείο( Εισαγωγή στο « The Picture of Dorian Grey» θεωρεί ότι, «η Τέχνη καθρεπτίζει τον θεατή και όχι την ζωή, ότι, κάθε τέχνη είναι άχρηση,ότι, η μόνη δικαιολογία για να κάνει κάποιος ένα άχρηστο πράγμα, είναι κάποιος που το θαυμάζει έντο να. .

Ο Goethe θεωρεί την τέχνη σαν την ένωση των απαιτούμενων περιστά σεων για να μπορέσει ο σκοπός της φύσης να πραγματοποι ηθεί. (Eckermann)

Για τον Ιερό Αυγουστίνο η τέχνη εικονογραφεί την βούληση της φύσης. Ο άνθρωπος, ασκώντας την τέχνη, επιτελεί τον φυσικό του προορισμό. Εμβαθύνοντας στα μυστικά της φύσης, εμβαθύνει στον ίδιο το Θεό, γίνεται μέτοχος της θεϊκής τάξης.

Για τον Χάιντεγγερ, με την τέχνη πραγματοποιείται μια αποκάλυψη τού «είναι»ι. Το ότι, συγκροτείται ένας κόσμος ως χώρος, όπου διαδραματίζεται ο ιστορικός βίος ενός λαού, τούτο οφείλεται στην δημιουργικότητα της τέχνης, ως τέχνης ποιητικής, η οποία θέτει στη διάθεση του λαού, την γλώσσα και τον θρύλο.

Για τον Βαλερύ το έργο τέχνης, δεν είναι συναισθηματική συγκινησιακή έκφραση, αλλά μορφοποίηση πνευματικών δυνάμεων.

Για τον υπαρξισμό η τέχνη θεωρείται ένας κόσμος σημείων, τα οποία την ερμηνεύουν σε μια συνοπτική στιγμή που κρύβει μέσα της κάτι από την αιωνιότητα, το νόημα και τις περιπέτειες της ανθρώπινης ύπαρξης.

Κατά τον Lukacs το έργο τέχνης αντανακλά τη συγκεκριμένη πραγματικότητα, χωρίς να αποτελεί απλή απεικόνιση ή αντιγραφή της, αλλά αποδίδοντας τη δυναμική της, τη διαλεκτική σχέση ουσίας και φαινομένων που την καθορίζει.«Επιπλέον, οι μάζες βλέπουν μέσα στις τέχνες όπλα μάχης…» (Μπρεχτ : «Οι τέχνες και η επανάστα ση»).

Ο Αντόρνο δεν θεωρεί ότι, το έργο τέχνης είναι αντανάκλαση της πραγματικότητας, αλλά η ίδια η πραγματικότητα.

Ο Ερνέστος Bloch θεωρεί την τέχνη προφαινόμενο και όχι αντανάκλαση. Αποκαλύπτει δηλαδή η τέχνη, το πραγματικά δυνατό, που δεν είναι άλλο από τον εξανθρωπισμό και την τελείωση του ανθρώπου.

Στην Αναγέννηση η τέχνη ενδιαφέρεται για τον κόσμο καθ’αυτόν, ως φυσικό σύμπαν, μέσα από νεοπλατωνικά δεδομένα που συγχωνεύονται με τα κείμενα του Αυγουστίνου για να δημιουργηθεί ένα καινούργιο φιλοσοφικό πρότυπο.(Natura est Deus). Παράλληλα αφυπνίζεται το ενδιαφέρον για την τεχνολογική θεώρηση.

Κατά τον Paul Feyerabend : Ο επιστήμονας αναλύει υλικά ή γεγονότα. Ο καλλιτέχνης πρωτίστως συνθέτει. Διαλέγει το υλικό του, συγκεντρώνει, οικοδομεί, συνθέτει. Ασχολείται με τον υποκειμενικό κόσμο των εικόνων και των συναισθημάτων. Μοχθεί να δώσει μορφή και υπόσταση στην άποψή του για τον κόσμο.«Μια φυσική θεωρία, όταν απαγγέλλεται με τη συνοδεία κιθάρας, μπορεί να ακούγεται πιο μελωδικά από μια άλλη φυσική θεωρία.»

3.-Προέλευση της Τέχνης

Για να κατανοήσουμε πώς εκδηλώνονταν η τέχνη στο παρελθόν, είναι απαραίτητη η χρήση εξαρτημάτων και χειρισμών του χρόνου (η οποία είναι επίσης γνωστή ως τα έπιπλα τέχνης), δεδομένου ότι, όλα τα είδη των δραστηριοτήτων τέχνης που σχετίζονται (π.χ., χοροί) είναι σχεδόν απρόσιτα. Μια άποψη υποστηρίζει ότι,η Τέχνη πρωτοεμφανίζεται στην παλαιολιθική περίοδο.. μια άλλη στην Άνω Παλαιολιθική, μία άλλη ότι , οι πίνακες και τα σκίτσα στις σπηλιές, δίνουν μια ένδειξη ότι, η προέλευση της τέχνης τοποθετείτε στην Κάτω Παλαιολιθική. Στη νέα περίοδο (την περίοδο του Holocene), η τέχνη φαίνεται να εμφανίζεται σε κάθε γωνιά του κόσμου με συγχρονισμένο τρόπο.. Η καταγωγή της τέχνης αποδίδεται στην Ευρώπη, κυρίως στις περιοχές της Ισπανίας και της Γαλλίας. Πολλοί επικαλούνται την τέχνη τοιχογραφία (γνωστό ως ροκ τέχνης), όπως οι ζωγραφιές των σπηλαίων,που έχουν διατηρηθεί σε βάθος χρόνου, και είναι γνωστό ότι, αυτά ήταν το καταφύγιο του ανθρώπου εκείνη την εποχή -. Πράγματι, σχεδόν όλη η προϊστορική τέχνη μπορεί να περιοριστεί σε αυτή τη γεωγραφική περιοχή. Ωστόσο, στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πολύ καλλιτεχνικό υλικό από την περιοχή εξαφανίστηκε λόγω άγνωστων αιτιών.

Η ροκ ζωγραφική πραγματοποιείται σε σπηλιές στην Αργεντινή καθώς και σε αυστραλιανά σπήλαια. δηλαδή, η πρακτική είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.Για ‘κείνους που δέχονται ως αρχικό βασικό χαρακτη ριστικό της Τέχνης την μίμηση,η μιμητική αναπαράσταση,απορρέει από την μαγική αναπαράσταση η οποία απέκτησε χαρακτήρα τυπικού παραδείγματος από τις Διονυσιακές τελετουργίες. Η ανάγκη για πιστότητα στην αναπαράσταση υπεχώρησε αργότερα του αρχι κού της στόχου σε μεταφυσική μετουσίωση

Για τους προϊστορικούς χρόνους, θεωρίες υποθέτουν ότι, ο κύριος σκοπός της τέχνης ήταν θρησκευτικός (πεποιθήσεις και πνευματικές εκδηλώσεις),που στη συνέχεια ακολουθήθηκε από την αισθητική (πρόθεση για γαρνιτούρα).Η τέχνη στην προϊστορία ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αντιπροσωπευτική ή εικονιστική. Ενώ υπήρχαν ιδεολογίες και παραμορφώσεις, τα αντικείμενα ή τα ζωντανά όντα που εμφανίζονταν στη σκαλισμένη ή ζωγραφική τέχνη ήταν αναγνωρίσιμα. Δεν υπήρχε πολύ αφηρημένη τέχνη.Το πιο συνηθισμένο ήταν να δούμε αναπαραστάσεις ζώων, ακολουθούμενες από ανθρώπους και σε άλλες περιπτώσεις, θα μπορούσατε να δείτε υβρίδια μεταξύ τους (σίγουρα, αυτές ήταν παραστάσεις σχετικές με θεότητες).Υπήρχαν επίσης μερικά μάλλον αινιγματικά σύμβολα και σημάδια, αλλά ήταν αναγνωρίσιμα, όπως το παράδειγμα, τα σεξουαλικά όργανα. Όσον αφορά την αφηρη μένη τέχνη, αυτά τα σχέδια ήταν γνωστά ως Ideomorphs.

4.α-ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

« Για τον Μπρέχτ, τέχνη, επιστήμη και φαντασία, δεν είναι ασυμβίβαστοι αντίπαλοι.»

Εχει γραφεί πώς δεν μπορούμε σήμερα να ισχυρισθούμε με άνεση ότι, υπάρχει (ή ότι,πρέπει να εξακολουθεί να ) υπάρχει πλήρης διαχωρισμός της Τέχνης από την Επιστήμη. Η γνώμη αυτή ενισχύεται και από όσα πιο κάτω εκτίθενται. Το διαζύγιο των «θετικών» επιστη μών από τις λεγόμενες «καλές» τέχνες ,προβάλλει ως αδιανόητο. Περιορίζει και την επιστημονική σκέψη και συγχρόνως εξαϋλώνει κάθε καλλιτεχνική δημιουργία, αφού την μετατρέπει σε αυθαίρετη υποκειμενική δραστηριότητα.

.β.-Ειδικώτερα :Τέχνη και Μαθηματικά

Πολλές φορές τέχνη και μαθηματικά έχουν διασταυρωθεί, δίνοντάς μας εξαιρετικά αποτελέσματα.Στις συνειδήσεις των περισσοτέρων από μας-πρόκειται για δύο εκ διαμέτρου αντίθετα πεδία καθώς πιστεύεται πως η τέχνη απευθύνεται στο συναίσθημα, ενώ τα μαθηματικά στη λογική. Η τέχνη, μέσα από επίπονες συχνά διαδι κασίες, καλείται να λύσει από τεχνικά έως εννοιολογικά προβλήματα μέσα σε ένα πλαίσιο αρμονίας και ισορροπίας της φόρμας. Θα λέγαμε λοιπόν πως είναι μία συστηματοποιημένη προσέγγιση ενός θέματος με κάποιο σκοπό, δηλαδή μια μέθοδος. Από την άλλη μεριά τα μαθηματικά, όπως τα χαρακτηρίζει ο Kline, είναι μέθοδος και τέχνη. Εκτός από τη λογική, απαιτούν φαντασία, διορατικότητα, διαίσθηση και επιπλέον χαρακτηρίζονται από αρμονία. Υπάρχει λοιπόν μία πολύ επίπεδη σχέση μεταξύ τέχνης και μαθηματικών που μπορεί να γεννήσει ποικίλους τομείς όπως: η τέχνη των μαθηματικών, τα μαθηματικά στην τέχνη, δημιουργία τέχνης από τα μαθηματικά ή δη μιουργία μαθηματικών με ερεθίσματα .

.γ-ΕΙΔΙΚΩΤΕΡΑ : ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ-

Παληότερα η δυτική σκέψη έβλεπε τον αυστηρό ορθολογισμό ως προϋπόθεση κάθε επιστήμης, ενώ την ελεύθερη και δημιουργική φαντασία ως το προνομιακό εργαλείο των τεχνών.Ομως σήμερα αυτός ο διαχωρισμός των «καλών» τεχνών από τις «θετικές» επιστήμες θεωρείται σχεδόν πλήρως αυθαίρετος.Ολοι σχεδόν δέχονται πως κοινή αφετηρία ή βάση των δύο αυτών φαινομενικώς ,αντιθέτων προσεγγίσεων της πραγματικότητας, είναι ο ανθρώπινος νους: έδρα της κάθε σκέψης μας και, σε τελευταία ανάλυση, η «μηχανή παραγωγής» κάθε τέχνης και κάθε επιστήμης.

Ετσι ,έχει προβληθεί -υποστηριχθεί ότι,ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει κατασκευαστεί κατά τέτοιο τρόπο,ώστε να « διαβάζει» ευκολώ τερα το ωραίο και ότι,στην περίπτωση αυτή, δαπανά ολιγώτεη προς πάθεια. Ομάδα υπό τον ερευνητή Julien Renoult από το CNRS στο Παρίσι,ασχολήθηκε και ερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ομορφιά. Τα αποτελέσματα-συμπεράσματα, που δημοσιεύ θηκαν στην επιστημονική «The Royal Society,» δείχνουν τον τρόπο που λειτουργούν οι νευρώνες μας όταν βλέπουν ένα πρόσωπο. Ο νωθρός αλλά ευφυής εγκέφαλός μας επιλέγει να εργάζεται όσο το δυνατόν λιγότερο ,για να έχει τα περισσότερα αποτελέσματα. Αυτή η τάση για οικονομία, που ονομάζεται θεωρία «αποτελεσματικής κωδικοποίησης», χρησιμοποιήθηκε στο πείραμα. «Ανακαλύψαμε ότι ,αυτή η στρατηγική (...) είναι πολύ παρούσα στον εγκέφαλο των ζώων, πιθανώς επειδή είναι ενεργειακά αποδοτική λόγω του γεγονότος ότι, είναι απαραίτητο να ενεργοποιηθούν λίγοι νευρώνες κάθε φορά», εξηγεί ο J. Renoult στο « Sciences et Avenir». Αυτό που βλέπουμε «έχει ως αποτέλεσμα την έκκριση ντοπαμίνης». Αυτό είναι που μας δίνει ευχαρίστηση όταν βλέπουμε ένα «όμορφο» πρόσωπο.

Ο Julien Renoult η Jeanne Bovet και ο Michel Raymond Montepellier επέλαξαν για την διενέργεια ενός σχετικού πειράματος, δύο ομάδες ανδρών, όλων στρατολογημένων από δημόσιους χώρους στο Μονπελιέ, από τους οποίους ζητήθηκε η γνώμη τους για την ομορφιά γυναικείων προσώπων (που προέρχονταν από την Γαλλία). Η πρώτη ομάδα των 169 ανδρών, με μέσο όρο ηλικίας τα 38, έπρεπε να βαθμολογήσει με άριστα το 20, σε 160 φωτογραφίες γυναικείων προσώπων. Η δεύτερη, αποτελούμενη από 156 άνδρες ηλικίας 36 ετών κατά μέσο όρο, έπρεπε να επιλέξει το πιο όμορφο πρόσωπο ανάμεσα σε δύο προτάσεις.«Μοντελοποιήσαμε τον πρωτογενή οπτικό φλοιό για να υπολογίσουμε από μια φωτογραφία τον αριθμό των νευρώνων που έπρεπε να ενεργοποιηθούν για να επεξεργαστούν τις οπτικές πληροφορίες», λέγει ο J. Renoult. Όσο υψηλότερη ήταν η δεδομένη βαθμολογία, τόσο περισσότερο το πρόσωπο θεωρούνταν ελκυστικό και τόσο χαμηλότερος ήταν ο αριθμός των ενεργοποι ημένων νευρώνων.

Λίγη αδυναμία στη στρογγυλότητα

«Πρόκειται για στρογγυλεμένα πρόσωπα με ομοιογενές δέρμα, κανονικά περιγράμματα, με λεπτές καμπυλότητες, που θεωρούνται τα πιο ελκυστικά» σύμφωνα με την ερευνήτρια. Αυτό δεν συνι στούσε έκπληξη. Προηγούμενες μελέτες είχαν ήδη δείξει ότι, τα συμμετρικά χαρακτηριστικά εκτιμώνται περισσότερο από άλλα «επειδή αυτό το κριτήριο υποδηλώνει καλή ανάπτυξη στη μήτρα, η οποία συσχετίζεται με την καλή υγεία και την καλή ανοσολογική αντίσταση», συμπέραναν οι επιστήμονες. Παρά το αυτονόητο ενδια φέρον του πειράματος και των σχετικών΄ συμπερασμάτων,υπάρχει μια αναγκαία επισήμανση και επιφύλαξη για το ασφαλές του συμπεράσματος.: Ο μικρός αριθμός συμμετεχόντων και το γεγονός ότι, μόνον οι άνδρες έπρεπε να βαθμολογήσουν τις γυναίκες. «Μον τελοποιήσαμε τον πρωτογενή οπτικό φλοιό για να υπολογίσουμε από μια φωτογραφία τον αριθμό των νευρώνων που έπρεπε να ενερ γοποιηθούν για να επεξεργαστούν τις οπτικές πληροφορίες που έφταναν», διευκρινίζει ο J. Renoult.

Υπάρχουν χωριστές φλοιικές περιοχές για τις αισθητικές πληρο φορίες από τα μάτια και για τις πληροφορίες από τα αυτιά, … Δεν υπάρχει καμία ένδειξη πώς ο άνθρωπος έχει περισσότερες φλοιικές περιοχές από τον πίθηκο..ίσως οι συνδέσεις στον άνθρωπο να είναι διαφορετικές.

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ αφορά την ικανότητα να παρατηρούμε μια συμπεριφορά και στην συνέχεια να βγάζουμε τα συμπεράσματα για την μη παρατηρήσιμη νοητική κατάσταση που την προκάλεσε … που φαίνεται να είναι ανεξάρτητη από την δείκτη νοημοσύνης. …είναι σχεδόν βέβαιο ότι, οι χιμπατζήδες δεν καταλαβαίνουν τον νού των άλλων, με τον ίδιο τρόπο που το κάνει ο άνθρωπος, καταλαβαίνουν όμως ορισμένες ψυχολογικές διεργασίες (λ.χ. την όραση) …..Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που επεμβαίνει συνειδητά στο DNA μέσω της τεχνολογίας και μέσω αυτής διαχωρίζει το σεξ από την αναπαραγωγή …

.δ.-Ειδικότερα :η Τέχνη και η όραση

Η νευροαισθητική και οι βιολογικές ρίζες του ωραίου»

«Θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς για τον διάλογο της ανθρώπινης όρασης με το φως σε τρεις βασικές αρχές: (1) δεν βλέπουμε με τα μάτια αλλά με τον οπτικό εγκέφαλο, (2) η ενιαία λειτουργία της όρασης βασίζεται και προκύπτει από επιμέρους ημιαυτόνομα οπτικά κέντρα, και (3) τα χρώματα και οι άλλες οπτικές ιδιότητες των αντικειμένων (μορφή, κίνηση, θέση στον χώρο) δεν υπάρχουν στη φύση ανεξάρτητα από τα αντίστοιχα οπτικά κέντρα για την επεξεργασία τους. Από αυτές τις φαινομενικά «αθώες» αρχές λειτουργίας του οπτικού εγκεφάλου προκύπτουν, πολλά απρόσμενα και ιδιαίτερα ανατρεπτικά συμπεράσματα για τη γνωστική λειτουργία της όρασης. Ίσως όμως τα πιο εντυπωσιακά και καινοφανή συμπεράσματα είναι αυτά που σχετίζονται με τη δημιουργία και την απόλαυση των εικαστικών τεχνών.Αραγε, μπορούν αυτές οι νέες επιστημονικές κατακτήσεις να εξηγήσουν τον τρόπο που αντιλαμβα νόμαστε τη δημιουργία της πραγματικής τέχνης και τις αισθητικές απολαύσεις που αυτή μας προσφέρει; Η νευροαισθητική υποστηρίζει ότι, κάθε αισθητική εμπειρία, είτε πρόκειται για τη δημιουργία είτε για την πρόσληψη ενός έργου τέχνης, επιτελείται από τον ανθρώπινο νου, ο οποίος συνδέεται αμετάκλητα με τις δομές και τις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αρα, τόσο η καλλιτεχνική δημιουργία όσο και η αισθητική απόλαυση που βιώνουμε καθορίζονται ή, τουλά χιστον, επηρεάζονται από τη βασική οργάνωση του εγκεφάλου μας.Με ποιο μέρος του σώματός μας απολαμβάνουμε ένα έργο τέχνης; Αραγε, «βλέπουμε» με τα μάτια μας έναν πίνακα ζωγρα φικής ή «ακούμε» με τα αυτιά μας ένα μουσικό έργο; Το οπτικό και το ακουστικό μας σύστημα διαθέτουν τις απαραίτητες δομές για να ερμηνεύουν ή να αξιολογούν (προφανώς με εγκεφαλικά και όχι με οικονομικά κριτήρια!) ένα έργο τέχνης; Μήπως, εν τέλει, πρέπει να προσφύγουμε στην κοινότοπη ιδέα της «άυλης ψυχής» προκειμένου να εξηγήσουμε τη φύση και τη λειτουργία της αισθητικής απόλαυσης που γεννά μέσα μας (αλήθεια, πού ακριβώς;) ένα έργο τέχνης; Δυστυχώς, όχι. Κι αυτό για έναν πολύ απλό λόγο: η ασώματη, εξ ορισμού, ψυχή δεν θα μπορούσε να αντιληφθεί τίποτα –πόσο μάλλον να εννοήσει ή να απολαύσει!– χωρίς τα αισθητήρια όργανα του σώματος και τα ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα επεξεργασίας των αισθητικών πληροφοριών. Κάτι που επιβεβαιώνεται, εξάλλου, και από την εξονυχιστική νευροβιολογική ανάλυση των μηχανισμών της ανθρώπινης όρασης: ακόμη και η πιο στοιχειώδης οπτική ενέργεια δεν είναι ποτέ μια «πιστή» αναπαράσταση αυτού που βλέπουμε αλλά, αντίθετα, η ενεργητική και δημιουργική απάντηση του εγκεφα λικού φλοιού σε ορισμένα εξωτερικά ερεθίσματα. Μια ολοκληρωμένη απάντηση που αναδύεται και εξαρτάται από τη στενότατη αλληλο σύνδεση και την καλή λειτουργία των επιμέρους μικροδομών του οπτικού μας συστήματος.Και θα ήταν λάθος αν πιστεύαμε ότι, αυτά ισχύουν μόνο για την όραση. Ολες οι αισθήσεις του σώματός μας βασίζονται στην ίδια εγκεφαλική αρχιτεκτονική και επιτελούν, καθεμιά με τον τρόπο της, ανάλογη λειτουργία: μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε και να δίνουμε νόημα σε ό,τι μας περιβάλλει.

Πιο πρόσφατα , μάλιστα, η εντυπωσιακή πρόοδος στη μελέτη του εγκεφάλου μάς υποχρέωσε να αποδεχτούμε ότι, κάθε νοητική ικανό τητα, με τη σειρά της προκύπτει από -ή, έστω, βασίζεται σε- κάποια εγκεφαλική λειτουργία. Κατά συνέπεια η πραγματική έδρα του ανθρώπινου νου είναι ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αν λοιπόν αναζητάτε έναν κοινό τόπο συνάντησης των «καλών» τεχνών με τις «κακές» επιστήμες, τότε αυτός δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον εγκέφαλό μας. Εξάλλου, οι τελευταίες ανακαλύψεις των νευροεπιστημών φαίνεται να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ορισμένων κοινών εγκεφαλικών μηχανισμών που ενεργοποιούνται κατά την παραγωγή πρωτότυπου έργου τόσο στις επιστήμες όσο και στις τέχνες.

.ε.Το καταστροφικό διαζύγιο της τέχνης από την επιστήμη

Το μέχρι χθες επιβεβλημένο, αλλά γνωσιακά αυθαίρετο, διαζύγιο των επιστημών από τις λεγόμενες «καλές» τέχνες όχι μόνο δεν πρέπει να θεωρείται αναγκαίο ή οριστικό, αλλά αποδεικνύεται και καταστροφικό: αφ’ ενός περιορίζει ασφυκτικά και φτωχαίνει την επιστημονική σκέψη και αφ’ ετέρου «εξαϋλώνει» κάθε καλλιτεχνική δημιουργία όταν την περιγράφει ως μια αποκλειστικά «ποιητική» και περίπου αυθαίρετη υποκειμενική δραστηριότητα.Ετσι, όλο και περις σότεροι σύγχρονοι στοχαστές –επιφανείς καλλιτέχνες, φιλόσοφοι αλλά και διαπρεπείς επιστήμονες– έχουν αναδείξει με το έργο τους τα αδιέξοδα αυτής της δυϊστικής αντίληψης και των κοντόφθαλμων συντεχνιακών πρακτικών που αυτή νομιμοποιεί. Και σχεδόν οι πάντες αναγνωρίζουν ότι, η δημιουργικότητα, τόσο στην τέχνη όσο και στην επιστήμη, θα πρέπει να βασίζεται σε κοινές εγκεφαλικές-νοητικές ικανότητες. Τόσο οι επιστήμονες όσο και οι καλλιτέχνες μοιράζονται από κοινού κάποιες νοητικές ικανότητες οι οποίες θα πρέπει να είναι, από τη φύση τους, ανοιχτές και αέναα μεταβαλλόμενες, όπως ακριβώς και ο εγκέφαλος που τις παράγει!

Ναι, αλλά ποιες είναι και πού ακριβώς εντοπίζονται αυτές οι κοινές νευροψυχολογικές προϋποθέσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας; Σε τέτοια αποφασιστικά ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η «νευροαισθητική», ένα νέο διεπιστημονικό πεδίο έρευνας που, προγραμματικά, επιχειρεί να κατανοήσει τις νευροβιολογικές προϋποθέσεις κάθε ανθρώπινης αισθητικής εμπειρίας και καλλιτε χνικής πρακτικής. Σύμφωνα με τη νευροαισθητική, τόσο η καλλιτεχνική δημιουργία όσο και η αισθητική απόλαυση που βιώνουμε όταν θαυμάζουμε ένα έργο τέχνης καθορίζονται ή, έστω, επηρεάζονται από τη βασική οργάνωση του εγκεφάλου μας: από την οργάνωση του οπτικού φλοιού, όταν πρόκειται για έργο των οπτικών τεχνών, από την οργάνωση του ακουστικού φλοιού, όταν πρόκειται για μουσικό έργο!

.στ-.-Από τη νευροεπιστήμη στη νευροαισθητική

Αλήθεια, πόσο πλήρης και επιστημονικά τεκμηριωμένη μπορεί να θεωρείται σήμερα η οποιαδήποτε αισθητική θεωρία και αξιολόγηση της καλλιτεχνικής εμπειρίας όταν αγνοεί ή, ακόμη χειρότερα, όταν σκοπίμως παραβλέπει τα πολλά και εντυπωσιακά που έχουν καταφέρει να ανακαλύψουν τα τελευταία χρόνια οι νευροεπιστήμες σχετικά με τη μικροδομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου μας;Μελετώντας εργαστηριακά τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς που κινητοποιούνται όταν δημιουργούμε ή όταν απλώς παρατηρούμε έναν ζωγραφικό πίνακα, μια χορογραφία, ή ένα γλυπτό, οι νευροεπιστήμονες διαπίστωσαν ότι, η όρασή μας δεν λειτουργεί καθόλου ως φωτογραφική μηχανή που αποτυπώνει πιστά και αισθητικά την οπτική σκηνή που βλέπουμε.Αντίθετα, ο οπτικός μας εγκέφαλος μπορεί να βλέπει και άρα να ικανοποιείται από π.χ. ένα ζωγραφικό έργο, επειδή είναι σε θέση να αφαιρεί συστηματικά ή να παραβλέπει όλα τα επουσιώδη στοιχεία της οπτικής σκηνής, έχει δηλαδή την ικανότητα να εξάγει τα πιο ουσιώδη και σταθερά οπτικά χαρακτηριστικά του έργου.Και όπως ανακάλυψαν, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός ζωγραφικού πίνακα ή ενός αγάλματος (μορφή, χρώμα, προοπτική) ανιχνεύονται από ειδικούς νευρώνες που βρίσκονται σε διαφορετικά νευρωνικά κυκλώματα και περιοχές του οπτικού φλοιού. Πιο πρόσφατες έρευνες, μάλιστα, έδειξαν ότι, η οπτική επεξεργασία του χρώματος, της κίνησης και της αναγνώρισης μορφών ή προσώπων είναι, τόσο τοπολογικά όσο και λειτουργικά, είναι διακριτές λειτουργίες που εκτελούνται παράλληλα και ημιαυ τόνομα η μια από την άλλη!Υπό αυτή την έννοια, τα τελευταία επιτεύγματα των επιστημών της όρασης επιβεβαιώνουν πανηγυρικά τη βαθυστόχαστη αλλά εμπειρική διαπίστωση ενός μεγάλου καλλιτέχνη, του Ανρί Ματίς (H. Matisse), ότι «το να βλέπεις είναι ήδη μια δημιουργική λειτουργία η οποία απαιτεί προσπάθεια».

Ανάλογες «αλήθειες» για την ανθρώπινη όραση είχαν διατυπωθεί από πολλούς μεγάλους καλλιτέχνες κατά το παρελθόν, είτε με λέξεις είτε με το έργο τους. Και η επιβεβαίωσή τους από τη μεταγενέστερη επιστημονική έρευνα ώθησε, στις μέρες μας, τον Σεμίρ Ζέκι (Semir Zeki), μέγιστη αυθεντία στη μελέτη του οπτικού φλοιού και χαρισματικό «πατέρα» της νευροαισθητικής, να προτείνει την ιδιαίτερα προκλητική άποψη ότι «οι καλλιτέχνες είναι, κατά κάποιον τρόπο, νευροβιολόγοι, οι οποίοι μελετούν τον εγκέφαλο και την οργάνωσή του με τεχνικές μοναδικές γι’ αυτούς, έστω και χωρίς να το συνειδητοποιούν»!

Τις επιστημονικές και τις αισθητικές συνέπειες αυτής της προκλητικής άποψης διερευνά ο Σεμίρ Ζέκι στο περίφημο βιβλίο του «Εσωτερική Οραση», που γνώρισε τεράστια εκδοτική επιτυχία (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Σε αυτή τη «Βίβλο» του νευροαισθητικού προγράμματος ο συγγραφέας, αφού ορίσει την τέχνη ως την αναζήτηση των σταθερών και ουσιαστικών χαρακτηριστικών του κόσμου, δηλαδή ως προέκταση των λειτου ργιών του εγκεφάλου, εξετάζει αν η ιστορία της τέχνης (κυρίως της ζωγραφικής και της γλυπτικής) επιβεβαιώνει αυτή την τολμηρή προσέγγιση.Αναλύοντας με νευροβιολογικούς όρους το έργο πολυά ριθμων ζωγράφων, από όλες τις σχολές και τις εποχές των οπτικών τεχνών, ο Ζέκι διαπίστωσε ότι μπορούσε να εξηγήσει πολλές άγνωστες ή παραμελημένες πτυχές της καλλιτεχνικής δημιουργίας, καθώς και τις δυσκολίες και τις παρανοήσεις που συνάντησαν αυτά τα πρωτοποριακά έργα όταν πρωτοεμφανίστηκαν στην εποχή τους.

Βασιζόμενος λοιπόν στις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της νευροεπιστήμης της όρασης, στην ανάπτυξη της οποίας ο ίδιος συνέβαλε αποφασιστικά, πρότεινε ένα διαφορετικό επίπεδο (εγκεφαλικό) και μοντέλο εξήγησης (νευροεπιστήμη) της καλλιτεχνικής εμπειρίας. Ενα εναλλακτικό μοντέλο στις κυρίαρχες, μέχρι τότε, αισθητικές αντιλήψεις και προσεγγίσεις της τέχνης.

Ως επίσημη ημερομηνία γέννησης αυτού του νέου ερευνητικού πεδίου θεωρείται από τους ιστορικούς της επιστήμης το 1994, όταν δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Brain» ,το περίφημο άρθρο-μανιφέστο των Μ. Λαμπ (Mathew Lamb) και Σ. Ζέκι με τίτλο «Η Νευρολογία της κινητικής τέχνης». Σ’ αυτό , οι δύο Βρετανοί ερευνητές εξαγγέλ λουν, κυρίως όμως τεκμηριώνουν πειραματικά, ότι: «Κάθε οπτική τέχνη οφείλει να υπακούει στους νόμους του οπτικού συστήματος του εγκεφάλου»! Τα αμέσως επόμενα χρόνια ο Ζέκι θα προπαγανδίσει όσο ουδείς άλλος την δυνατότητα, αλλά και την αναγκαιότητα ανάπτυξης ενός ευρύτερου προγράμματος νευροβιολογικής κατανόησης όλων των αισθητικών εμπειριών, πρόγραμμα που μάλλον αυτός πρώτος αποκάλεσε «νευροαισθητική». Εκτοτε, όλο και περισσότεροι διαπρεπείς επιστήμονες και φιλόσοφοι θα συνταχθούν με αυτό το τολμηρό ερευνητικό πρόγραμμα, συμβάλ λοντας στη διεύρυνση και την ανανέωσή του.

Πώς όμως θα μπορούσε να οριοθετηθεί το αντικείμενο μελέτης ενός τόσο αχανούς γνωστικού πεδίου; Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα, ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος ο Ζέκι την νευροαισθητική: «Πρόκειται για ένα σχετικά νέο πεδίο έρευνας, στόχος του οποίου είναι να διερευνήσει την εγκεφαλική δραστηριότητα που βρίσκεται στη βάση της δημιουργικότητας και της απόλαυσης της τέχνης. Η θεμελιώδης παραδοχή της είναι ότι, το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας προκύπτει από την δραστηριότητα του εγκεφάλου και υπακούει στους νόμους του εγκεφάλου. Γι’ αυτό, μόνο αν κατανοήσουμε τις νευρολογικές βάσεις της δημιουργικότητας και της καλλιτεχνικής εμπειρίας θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε μια έγκυρη αισθητική θεωρία».

Πράγματι, η νευροαισθητική έρευνα επιχειρεί να κατανοήσει όχι μόνο ποιοι εγκεφαλικοί μηχανισμοί εμπλέκονται στην παραγωγή και την απόλαυση ενός έργου τέχνης αλλά και πώς αυτή η αισθητική εμπειρία τροποποιεί τις ανθρώπινες εγκεφαλικές δομές. Θα πρέπει λοιπόν να είναι σαφές ότι, η νευροαισθητική σκέψη, εξαιτίας της πολύπλοκης και πολύτροπης φύσης του αντικειμένου της, είναι υποχρεωμένη να κινείται αδιάκοπα πάνω στο ασαφές όριο μεταξύ επιστήμης, φιλοσοφίας και της καθημερινής ανθρώπινης εμπειρίας του ωραίου.

.ζ.-Οι βιολογικοί μηχανισμοί της δημιουργίας ή της απόλαυσης ενός έργου τέχνης;

· Εχει γραφεί ότι : «Την ειδική αίσθηση που δέχεται το ωραίο, πρέπει να την αναζητήσουμε στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα αντικείμενα και τις καταστάσεις, δημιουργεί μια εικονική πραγματικότητα του κόσμου και επιτρέπει να αλληλεπιδρούμε αποτελεσματικά με το περιβάλλον.

Η «πραγματικότητα» που δημιουργεί ο εγκέφαλος βασίζεται στην δημιουργία εννοιών. Οι έννοιες αυτές μπορούν να διακριθούν σε κληρονομούμενες και επίκτητες-συνθετικές. Πρέπει να υπάρχει ένα είδος μηχανισμού που να επισημαίνει ότι, ένα λ.χ.συγκεκριμένο τοπίο, πλησιάζει στο να ικανοποιήσει την έννοια που έχουμε διαμορφώσει στον εγκέφαλό μας για το τέλειο τοπίο.

Πειράματα, που έγιναν από τον Ζέκι, έδειξαν ότι, όταν κάποιοι αξιολογούν π.χ. έναν πίνακα, μια τοπιογραφία, ως όμορφο, υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα στον κογχικο-μετωπιαίο φλοιό, μια περιοχή που είναι μόνο τμήμα του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου, στο οποίο συμμετέχουν και άλλες φλοιικές και υποφλοιικές περιοχές.

Η μεγαλύτερη δραστηριότητα στην περιοχή αυτή δεν αφορά μια συγκεκριμένη κατηγορία πινάκων. Οι τοπιογραφίες που θεωρούνται όμορφες μπορούν να αυξάνουν εξίσου την δραστηριότητα στον κογχικο-μετωπιαίο φλοιό όσο και οι προσωπογραφίες, οι νεκρές φύσεις ή τα αφηρημένα έργα που θεωρούνται όμορφα. Ο κοινός παρονομαστής είναι ότι, ο πίνακας θεωρείται όμορφος. Η ομορφιά, επομένως, είναι ανάκλαση στον εξωτερικό κόσμο μιας έννοιας που κατασκευάζεται από τον εγκέφαλο, τον κάθε εγκέφαλο.

Πέρα από το σύστημα ανταμοιβής, μπορεί να συμμετέχουν στην εκτίμηση της ομορφιάς και άλλες εγκεφαλικές περιοχές, ανιχνεύοντας ανωμαλίες χρονικές ή μεγέθους, καθώς και οι «νευρώ νες κάτοπτρα». Πώς οι νευρώνες κάτοπτρα συμβάλλουν, μέσω ενσυναίσθησης, στη συναισθηματική απόλαυση που μας προσφέρουν όλα τα είδη της τέχνης, μουσική, ζωγραφική, γλυπτική, χορός; Μέσα από τα έργα της τέχνης ίσως να δημιουργείται ένα είδος συντονισμού, ή ταύτισης, ανάμεσα στα συναισθήματα των δημιουργών και των θεατών, τα οποία δεν είναι κατ’ ανάγκη τα ίδια αλλά είναι της ίδιας υφής.Υπάρχουν, επίσης, νόμοι ή αρχές που διέπουν την οπτική οργάνωση, τους οποίους εφαρμόζει τόσο ο καλλιτέχνης, συνειδητά ή ασυνείδητα, προκειμένου να διεγείρει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις οπτικές περιοχές του εγκεφάλου όσο και ο θεατής προκειμένου να κατανοήσει το έργο του καλλιτέχνη. Ορισμένοι από τους νόμους αυτούς είναι η ομαδοποίηση, η αντίθεση, η απομόνωση ενός οπτικού χαρακτηριστικού και η συμμετρία.

Κατά συνέπεια, όταν πραγματώνεται η συνθετική έννοια, δραστηριοποιείται ο κατοπτρικός μηχανισμός, εφαρμόζονται οι νόμοι ή η «γραμματική της ομορφιάς και της τέχνης» (ή εντέχνως παραβιάζονται) και δεν ανιχνεύονται ανωμαλίες χρονικές ή μεγέθους από τον εγκέφαλο, τότε η ομορφιά, ή ένα έργο τέχνης, δεν περιγράφεται, δεν χρειάζεται ρηματικούς υπαινιγμούς, απλώς βιώνεται ως αποκάλυψη.»

Ο Δαρβίνος θεωρούσε την αισθητική αίσθηση ,μια πνευματική ιδιότητα… ,αποτέλεσμα της φυσικής επιλογής. Και η Dissanayke δέχεται ότι, η τέχνη είναι μια βιολογική συμπεριφορά που….εξελίχθη κε μέσω της φυσικής επιλογής.. «..να κάνεις κάτι το ιδιαίτερο »…Μερικοί υποστηρίζουν ότι, η τέχνη απορρέει από ένα μόνον κίνητρο: την δημιουργική παρόρμηση,,,ανακούφιση από την ανία ,την επικοινωνία …Ο Geoffrey Miller .. τηνθεωρεί ως προϊόν φυλετικής επιλογής.Τα δημιουργικά άτομα είχαν μεγαλύτερη αναπαραγωγική επιτυχία. Ο Steven Pinker αμφιβάλλει για την προσαρμοστική λειτουργία της τέχνης και κλίνει μάλλον προς την άποψη ότι ,οι τέχνες αποτελούν παραπροϊόν άλλων λειτουργιών του εγκεφάλου και ασκώντας κριτική στην άποψη της Dissanayke αναφέρεται στην χρήση ναρκωτικών ουσιών που ναι μεν προκαλούν ευχαρίστηση αλλά κανείς δεν χαρακτηρίζει την σχετική συμπεριφορά προσαρμοστική. …Οι Tooby και Cosmides δεν πιστεύουν ότι, η θεωρία δίδει απαντήσεις, και μιλούν για ,ότι από εξελικτική ….άποψη, έχουμε αινιγματικές ανωμαλίες ..Το παράδοξο είναι η ενασχόληση με τις δημιουργικές τέχνες προσφέρει αυτοεπιβεβαίωση χωρίς προφανές λειτουργικό όφελος…Γιατί ο εγκέφαλος περιέχει συστήματα επιβρά βευσης σε όσους κάνουν τις φαντασιακές εμπειρίες ευχάριστες ;…..Φαίνεται ότι,οι άνθρωποι διαθέτουμε ένα εξειδικευμένο σύστημα που μας επιτρέπει να εισερχόμαστε σε φανταστικούς κόσμους. ….Ο νευρωνικός μηχανισμός που επιτρέπει το παιχνίδι με τους φανταστικούς κόσμους ,μπορεί να διαταραχθεί επιλεκτικώς (αυτιστικά παιδιά με περιορισμένη φαντασία)…Πως καταλαβαίνει ένα παιδί ,το τι είναι πραγματικό και τί όχι; Οι Tooby και Cosmides : «Πιστεύουμε ότι ,το έργο της οργάνωσης του εγκεφάλου, τόσο από υλική όσο και από πληροφοριακή άποψη, στη διάρκεια της ζωής είναι το πιο απαιτητικό προσαρμοστικά πρόβλημα που θέτει η ανάπτυξη του ανθρώπου. Η οικοδόμηση του εγκεφάλου και η προετοιμασία καθεμιάς από τις προσαρμογές του για την όσο το δυνατόν επιτυχέστερη εκτέλεση της αντίστοιχης λειτουργίας της, συνιστά, όπως πιστεύουμε, μια κραυγαλέα υποεκτιμημένη προσαρμοστική πρόκληση. Θεωρούμε ότι, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά από αναπτυξιακές προσαρμογές που έχουν αναπτυχθεί για την υπερνίκηση τέτοιων προσαρμοστικών προκλήσεων, και ότι, η πιθανότητα ύπαρξης πολλών από αυτές τις προσαρμογές έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό.Έτσι, πέρα από την αισθητική ως τομέα έρευνας που εστιάζεται στον εξωτερικό κόσμο και εκείνη που εστιάζεται στο σώμα, υπάρχει επίσης και ένα σύνθετο πεδίο της αισθητικής που επικεντρώνεται στον εγκέφαλο.»

Η τέχνη ως μορφή μάθησης .

Humphrey : « Μας βοηθά στην κατηγοριοποίηση ,αυξάνει την προβλεπτική μας δύναμη βοηθά την αντίδραση μας σε καταστά σεις…. Κατά τους Tooby και Cosmides συμβάλλει στην επιβίωσή μας.…Αυτό που οι άνθρωποι βρίσκουν ωραίο, είναι προιόν εξέλιξης εκατομμυρίων ετών των αισθήσεων ,της αντίληψης και της γνωστικής λειτουργίας των ανθρωπιδών. Η προτίμηση προς την συμμετρία ανιχνεύεται σε όλους τους πολιτισμούς και έχει εντοπιστεί και σε άλλα ζώα…Οι Reber,Schwsartz,Wikielman : « Δεν είναι η συμμετρία αυτή καθ’ εαυτήν που προκρίνεται αλλά το γεγονός ότι, φέρει λιγώτερη πληροφορία και είναι ευκολώτερη στην επεξεργασία O κόσμος προτιμά τα αντικείμενα με καμπύλες γιατί φοβάται τα σπασίματα ή γιατί οι καμπύλες απαιτούν μικρότερη νοητική επε ξεργασία ; Η φυσιολογική όραση επεξεργάζεται τις κάθετες ή οριζόντιες γραμμές παρά τις λοξές…Εχουμε μια έμφυτη τάση προς τα φυσικά τοπία ( Μήπως η φράκταλ δομή τους;)δένδρα με φύλλωμα ( προγονικό ενδιαίτημα ;) Προτίμηση προς τα φράκταλ σχέδια…Όταν κάτι κρίνεται ωραίο υπάρχει μεγαλύτερη δραστηριό τητα στο αριστερό ημισφαίριο ….πάντως συμμετέχουν κι άλλες περιοχές του εγκεφάλου, Ο κοινός μας πρόγονος δεν τραγουδούσε .

Κατά τον Δαρβίνο η μουσική πιθανώς αρχικά προσαρμοστική ,μετά ,μορφή επικοινωνίας, πρωτογλώσσα και μετά γλώσσα Και τα όψιμα έμβρυα ανταποκρίνονται στην μουσική, Μερικοί ερευνητές πιστεύ ουν ότι, ο εγκέφαλος ,τουλάχιστον σε νεαρή ηλικία αντιμετωπίζει την γλώσσα ως ειδική περίπτωση μουσικής … η μουσική μπορεί να προετοιμάσει για την αναγνώριση λέξεων .. Μουσική και γλώσσα έχουν μερικές κοινές νευρωνικές περιοχές. Υπάρχει μια φράκταλ συνιστώσα και στην μουσική,..Οταν ακούμε μουσική έχουμε έκλυση οπιοειδών ,και κατάσταση ευφορίας…απελεθέρωση ντοπαμίνης. Η μουσική αυξάνει θετικά συναισθήματα ,όπως ακριβώς και τα οπτικά ερεθίσματα ,πράγμα καλό,γιατί η καλή διάθεση διευκολύνει την δημιουργική επίλυση προβλημάτων…αυξάνει την λεκτική ευφράδεια .Τα ερεθίσματα που μας φέρνουν σε κατάσταση διέγερσης δεν περιορίζονται στην μουσική…τα μαθήματα μουσικής κατά την παιδική ηλικία ,συνδέονται με μικρές αλλά μακράς διαρκείας αυξήσεις στο δείκτη νοημοσύνης. αγνοούμε γιατί ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου είναι μεγαλύτερες στους μουσικούς…δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτό οφείλεται στην εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου, ή αν τα παιδιά που επιλέγουν να μάθουν ένα μουσικό όργανο, έχουν ήδη νευρωνικές διαφορές αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι, η μάθηση προκαλεί τις διαφορές αυτές,…..πιθανόν η εκπαίδευση στην μουσική, και στις τέχνες να βελτιώνει την γλώσσα,τις οπτιχωρικές δεξιότητες ,την προσοχή,( μια πτυχή της οποίας, αφορά τους μηχανισμούς για την αυτορρύθμιση του γιγνώσκειν και του συναισθήματος όπως η συγκέντρωση και ο έλεγχος των παρο ρμήσεων) και και τις επιδόσεις στην αριθμητική..

· Φαίνεται ότι, οι Tooby και Cosmides έχουν δίκιο όταν λέγουν ότι, τα παιδιά θα πρέπει να ζουν σε ένα αισθητικά ευχάριστο περιβάλλον . Ανεξάρτητα από το αν κάθεστε σε ένα λιβάδι στο βουνό ή αν κοιτάζετε τις κάτασπρες Άλπεις από τον Σηκουάνα, από το αν θαυμάζετε έναν πίνακα του Μπονάρ ή το τελευταίο σας χειροτέχνημα , από το αν ακούτε Μπετόβεν ή Νιλ Γιανγκ, από το αν παρακολουθείτε τη Λίμνη των κύκνων ή δείχνετε στα παιδιά σας πώς να χορεύουν ταγκό, από το αν διαβάζετε Ντίκενς ή λέτε τα δικά σας παραμύθια, η τέχνη μπορεί να φέρει το χαμόγελο- ’στο πρόσωπό σας. Μπορεί ο λόγος για τον οποίο χαμογελάτε να οφείλεται στον αυτάρεσκο εγκέφαλό μας, που χαίρεται επειδή επεξεργάστηκε με ευχέρεια ένα ερέθισμα —δεν είναι ανάγκη όμως να το πείτε αυτό στον καλλιτέχνη. Τα οφέλη που απορρέουν για το άτομο και την κοινωνία από τα θετικά συναισθήματα και μόνο δείχνουν ότι, ο κόσμος, αν έχει ομορφιά, μπορεί να γίνει ένα πιο χαρωπό μέρος.

.ζ-Τα ασαφή όρια μεταξύ επιστήμης και μεταφυσικής

«Το πέρασμα, από τη νευροεπιστήμη στη νευροαισθητική δεν ήταν ούτε τόσο εύκολο ούτε και τόσο γραμμικό, όσο υποστηρίζεται σήμερα από τους πρωταγωνιστές αυτού του νέου διεπιστημονικού προγράμματος. Η κοινότοπη θεώρηση της τέχνης ως απόκοσμης και σχεδόν υπερφυσικής δραστηριότητας του ανθρώπινου «πνεύματος» στάθηκε ανέκαθεν το βασικό εμπόδιο για την ουσιαστική κατανόηση των πραγματικών προϋποθέσεων της αισθητικής εμπειρίας. Αν, όπως όλα δείχνουν, ο βασικός λόγος της ύπαρξης και της εντυπωσιακής βιολογικής εξέλιξης των οπτικών εγκεφάλων ήταν και είναι η δημιου ργία και η επικοινωνία μιας άμεσης, τρισδιάστατης και έγχρωμης εικόνας του κόσμου και των όσων συμβαίνουν σ’ αυτόν, τότε η ανάπτυξη και η έκφραση των οπτικών τεχνών, σε κάθε ιστορική εποχή, δεν μπορεί παρά να εξαρτάται από τις δυνατότητες –αλλά και τους εγγενείς περιορισμούς– του ανθρώπινου εγκεφάλου. Οσο εξοργιστική ή αιρετική κι αν ακούγεται αυτή η άποψη, θα αποτελέσει την απαρχή για την ανάδυση ενός νέου και δυναμικού διεπιστη μονικού κλάδου, της νευροαισθητικής.

.η-Τέχνη και Λογική

· Υποστηρίζεται ότι, η Τέχνη έχει και πρέπει να έχει μια αυτονομία απέναντι στην Λογική και τις ηθικές αξίες.

Ο H. Bergson – πρόδρομος της «φιλοσοφίας της ζωής», αμφισβητεί την δυνατότητα της νόησης να καθορίσει τις αξίες και τις ηθικές προτάξεις. Εκφράζει αντίσταση κατά της «λογικής», εισάγοντας μια αντιορθολογική θεώρηση της πραγματικότητας, του Κόσμου και της Ζωής, με μεγάλη απήχηση σε όλα τα επίπεδα, και της Τέχνης , αναγνωρίζοντας στο ένστικτο ή στο βάθος της ψυχής την προδιάθεση του ανθρώπου προς αναζήτηση και κατάκτηση υπερβατικών πραγματικοτήτων.

. Υπιστηρίζεται η γνώμη ότι,η άποψη αυτή δεν είναι ορθή. Τηρου μένων των αναλογιών, ισχύουν εδώ και όσα έχουμε γράψει ,σε προηγούμενο σημείωμά μας,για την σχέση Τέχνης και Ηθικής. Καμιά συμπεριφορά,με την ευρεία έννοια της λέξης, όταν δημοσιο ποιείται- δεν είναι αδιάφορη για τον συνάνθρωπο..Ολες λίγο ως πολύ ,φανε ρά ή όχι, άμεσα ή έμμεσα τον επηρεάζουν. (: τηλεόρα ση,κινημα τογράφος….)

Θ.-Η ασχήμια στην Τέχνη.

1.Αν θέσουμε ως αφετηρία τον ορισμό της αισθητικής ότι, είναι η « «επιστήμη» του ωραίου,καταλήγουμε άνετα στο ότι, η ασχήμια στην Τέχνη περιέχει μια αντίφαση,ή ακόμη πιο καθαρά,ότι ,δεν είναι Τέχνη.

2.Η Κατερίνα Παρρή γράφει :

«Στην ιστορία της τέχνης δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες οι οποίοι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν την ασχήμια ως το όχημα που θα τους επέτρεπε να εξερευνήσουν και να αποδώσουν τις πιο σκοτεινές πτυχές και τα ελαττώματα του ανθρώπου. Η παραμόρφωση της φιγούρας και η ανάδειξη, ο υπερτονισμός άσχημων στοιχείων του προσώπου ή του σώματος, αιώνες τώρα εκφράζουν την εσωτερική – ψυχική παθογένεια, καθώς και την κοινωνική. Από τις αναπα ραστάσεις της κολάσεως στις βυζαντινές και αναγεννησιακές αγιογραφίες, μέχρι τα έργα σύγχρονων καλλιτεχνών αλλά και τα κόμιξ, το δύσμορφο σώμα γίνεται ο καθρέπτης κάθε λογής ασχήμιας της ανθρωπότητας και της ανθρώπινης υπόστασης. …….. Κάποιοι από αυτούς που κάνουν… ασχήμια θα μπορούσαν να θεωρηθούν μάστορες στη ζωγραφική. Η δική μου υποψία είναι ότι, η άσχημη οφείλεται σε παράγοντες που έχουν να κάνουν με την ίδια την ψυχοσύνθεση του καλλιτέχνη. Ίσως αγαπά και συγχωρεί λιγότερο από τους άλλους ομότεχνούς του την ατελή ανθρώπινη φύση. Ίσως πάλι να είναι απλά το γεγονός ότι η ειρωνεία προς το ανθρώπινο είναι μια ευκαιρία για θέματα αλλιώτικα, που θα τον διαφοροποιήσουν με ευκολία από τους άλλους

Ο καλλιτέχνης Νίκος Παπαδόπουλος λέγει ( εν «Η γοητεία της εμμονής»- Ροπή 2023): «…Στην τέχνη όσο περισσότερο οφείλει κανείς να επιδιώκει την ομορφιά,άλλο τόσο πρέπει να την αποφεύγει…το κίνητρο τής τέχνης δεν μπορεί να είναι η ομορφιά. Δεν είναι καν ζητούμενο στην σύγχρονη τέχνη.Ιστορικά υπήρξε ζητούμενο και ιδανικό πολλών αιώνων .Αλλά νομίζω ότι,σήμερα η τέχνη οφείλει παράλληλα με την απόλαυση που μπορεί να προσφέρει ,να αφυπνίζει να προβληματίζει και να ανοίγει ένα διάλογο. …..Είναι ομορφος ο τρόπος που κατασκευάζεται (το έργο) και όχι αυτό που απεικονίζεται….το άσχημο επιβιώνεςι στην τέχνη εδώ και αιώνες ….Νομίζω ότι, η ομορφιά στην τέχνη παίζει σήμερα ρόλο, μέσου… Ένα έργο μπορεί να είναι αριστουργηματικό ,έχοντας τις δομές του σωστού σχεδίου και του χρώματος χωρίς απαραίτητα να εκπέμπει ομορφιά….το όμορφο είναι εκείνο που μπορούμε να ερμηνεύσουμε πιο εύκολα .Τόσο το όμορφο όσο και το άσχημο μπορούν να σε βοηθήσουν να καταλάβεις ένα νόημα ……Η τέχνη έχει ένα δικό της κώδικα ,με τον οποίο εξελίσσεται ανά εποχή, αναπροσαρμόζεται κι αντικατοπτρίζει το σκεπτικό της ».

.»

• Αποσπάσματα από άρθρο του Francesco Lamendola

«Ό, τι και να λένε κάποιοι σύγχρονοι διανοούμενοι με τους ομιχλώδεις στοχασμούς τους σχετικά με το τέλος της ωραίας τέχνης, η άσχημη τέχνη είναι μία αντίφαση, διότι η τέχνη είναι η έκφραση του συναισθήματος του ωραίου, το οποίο είναι έμφυτο και αποτελεί ένα από τα λίγα σίγουρα και βέβαια σημεία αναφοράς καθ’ όλη την επικίνδυνη πορεία της ανθρώπινης ζωής. Γι’ αυτό η άσχημη τέχνη είναι μία λογική αντίφαση: εάν είναι άσχημη, δεν είναι τέχνη. Ωστόσο, εάν υποθέσουμε ότι, είναι δυνατόν να δεχτούμε μία ασχήμια ως τέχνη, αυτό ισοδυναμεί με μία ενέργεια που δεν είναι μόνον αντιαισθητική αλλά ακόμη και ανήθικη. Πράγματι, ο εορτασμός του άσχημου, του παραμορφωμένου, του παθολογικού, του αποτρό παιου, του αηδιαστικού, όπως κάνουν πολλοί αυτοαποκαλούμενοι καλλιτέχνες, ποιητές, ζωγράφοι, μουσικοί, σημαίνει ότι ,πηγαίνουν σκόπιμα εναντίον ενός από τους λίγους φάρους που λάμπουν μέσα στο σκοτάδι της νύχτας της ύπαρξης, δηλαδή την αισθητική αίσθηση του ανθρώπου και πιο συγκεκριμένα την ανάγκη του για το ωραίο. Η εσκεμμένη δημιουργία άσχημων και αποκρουστικών έργων, που όμως παρουσιάζονται -ιδιαίτερα από τους κριτικούς- ως καλλιτεχνικά, ωστόσο, πηγαίνει ενάντια στην ηθική και εμφανίζεται σαν κάτι το διαβολικό, με την κυριολεκτική έννοια του όρου: κάτι που σκοπεύει να αναδεύσει το λασπώδη και αποτρόπαιο πυθμένα που ευτυχώς βρίσκεται απομονωμένος και κοιμισμένος στα πιο σκοτεινά και αβυσσαλέα σπήλαια της ανθρώπινης ψυχής. Αυτό που μπορεί να εφαρμοστεί στις εικαστικές τέχνες (μορφή) είναι συχνά ασυμβίβαστο με τη λογοτεχνία (περιεχόμενο) και το αντίστροφο. Το ηθικό πρόβλημα συνδέεται με το αισθητικό πρόβλημα….Η ταύτιση με τον Θεό είναι μια εξίσωση με την ομορφιά…Ομορφιά-Αλήθεια-Καλό… δεν είναι το ίδιο όσον αφορά την ασχήμια. ...Η νέα αντίληψη της τέχνης... αντιμετωπίζει το άσχημο ως μια μορφή του νέου που κάνει το κακό. ... η ασχήμια γίνεται το αδιαμφισβήτητο φαινόμενο του 19^ου-20^ου αιώνα...ένας απόλυτος και συνολικός ορισμός του ωραίου και του άσχημου είναι δύσκολος...απλώς δίνεται στον άνθρωπο να βρει...κάποιες ουσίες που ξεφεύγουν από τον έλεγχο ενός σφιχτού η λογική και η ακρίβεια των μαθηματικών τύπων . Η υποτιθέμενη ασχήμια της μοντέρνας τέχνης είναι συχνά μια πτυχή του Τραγικού που χρωματίζει την εποχή μας... Αν στην ελληνική τραγωδία, το Δράμα φτάνει στα ύψη του υψηλού που του προσδίδει μια απαράμιλλη τραγική ομορφιά, ή η τραγωδία της εποχής μας….διατηρεί μια τρομακτική όψη συχνά εμφανή στην ασχήμια….η εικόνα που αντανακλάται στο υποσυνείδητο του καλλιτέχνη απομακρύνεται από το μοντέλο και τις περισσότερες φορές αποκλίνει από την πραγματικότητα… ….ο σύγχρονος καλλιτέχνης δεν επιδιώκει να δημιουργήσει επαφή με το κοινό του…. Ο διάβολος. Η κακή δύναμη και η ηθική ασχήμια. Ο Σατανάς βρίσκει την αισθητική του έκφραση σε όλες τις χώρες. ….Υπάρχει μια ηδονή του πόνου και της ασχήμιας..ο καλλιτέχνης έλκει μέσα από την ασχήμια ξαναβρίσκει μια αισθητική ηδονή..Αν η ασχήμια ελκύει τον καλλιτέχνη με τον δυναμισμό της, έχει και το χάρισμα να τον απωθεί έντονα. και αναγκάζοντάς τον να αναζητήσει μια Αντίθεση. Κατάλληλο να τον διαδεχθεί …… το ένστικτο επαναστατεί, αντιστέκεται στην ασχήμια γιατί είναι αντίπαλος.

Η Lydie Krestovsky στο «Le problème spirituel de la Beauté et de la laideur’» γράφει(μεταξύ άλλων)

….το πρόβλημα της ασχήμιας γίνεται ένα ανθρώπινο πρόβλημα, το οποίο είναι βασικά το πρόβλημα της εξέγερσης ενάντια στους παραδοσιακούς κανόνες και κανόνες… η ασχήμια είναι το τερατώ δες.. η βρωμιά.. η φθορά….μια βαθύτερη εξήγηση, είναι ένα είδος μανιχαϊστικού δυϊσμού.. που βρίσκει κανείς ριζωμένο…στο ανθρώπινο πνεύμα.. ο άνθρωπος που βρίσκει στην κακία…. απανθρωπισμός, που θέτει υπό αμφισβήτηση όλες τις αξίες της ανθρωπότητας.. …Φροϋδισμός που έχει μια επιρροή στη σύγχρονη λογοτεχνία μοιάζει με μια εσωτερική πτυχή αυτού του δυϊσμού, με τον Σατανά εδώ να είναι το ασυνείδητο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο σατανισμός είναι μια μαρτυρία αυτού του γούστου για κακία… οι σύγχρονοι υπαρξιστές ονειρεύονται να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους

Αυτό που μπορεί να εφαρμοστεί στις εικαστικές τέχνες (μορφή) είναι συχνά ασυμβίβαστο με τη λογοτεχνία (περιεχόμενο) και το αντίστρο φο………Η ταύτιση με τον Θεό είναι μια εξίσωση με την ομορφιά…Ομορφιά-Αλήθεια-Καλό… δεν είναι το ίδιο όσον αφορά την ασχήμια. ...Η νέα αντίληψη της τέχνης... αντιμετωπίζει το άσχημο ως μια μορφή του νέου που κάνει το κακό. ... η ασχήμια γίνεται το αδιαμφισβήτητο φαινόμενο του 19^ου-20^ου αιώνα... Η …. ασχήμια της μοντέρνας τέχνης είναι συχνά μια πτυχή του Τραγικού που χρωματίζει την εποχή μας... Αν στην ελληνική τραγωδία το Δράμα φτάνει στα ύψη του υψηλού που του προσδίδει μια απαράμιλλη τραγική ομορφιά, η η τραγωδία της εποχής μας….διατηρεί μια τρομακτική όψη συχνά εμφανή στην ασχήμια….η εικόνα που αντανακλάται στο υποσυνείδητο του καλλιτέχνη απομακρύνεται από το μοντέλο και τις περισσότερες φορές αποκλίνει από την πραγματικότητα… ….ο σύγχρονος καλλιτέχνης δεν επιδιώκει να δημιουργήσει επαφή με το κοινό του….Ο διάβολος Η κακή δύναμη και η ηθική ασχήμια. Ο Σατανάς βρίσκει την αισθητική του έκφραση σε όλες τις χώρες Η αναπαράσταση της κόλασης και του κυρίου της πιθανότατα προέρχεται από τις ινδικές παραστάσεις και συνδέεται με τις ετρουσκικές θεότητες ….Υπάρχει μια ηδονή του πόνου και της ασχήμιας..ο καλλιτέχνης έλκει μέσα από την ασχήμια ξαναβρίσκει μια αισθητική ηδονότητα ..αναζητά ασυναίσθητα νέους κώδικες για να τους αντιτάξει σε μορφές που πεθαίνουν...συχνά θέλει να αντιστρέψει τα λατρεμένα είδωλα...μια εναλλαγή σαν την άμπωτη και τη ροή της θάλασσας κύματα ....Αν η ασχήμια ελκύει τον καλλιτέχνη με τον δυναμισμό της, έχει και το χάρισμα να τον απωθεί έντονα. και αναγκάζοντάς τον να αναζητήσει μια Αντίθεση. Κατάλληλο να τον διαδεχθεί …… το ένστικτο επαναστατεί, αντιστέκεται στην ασχήμια γιατί είναι αντίπαλος. Απογυμνωμένη από τον πραγματικό της χαρακτήρα, η ζωή αποκτά το δικαίωμα να γίνει έργο τέχνης

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Υπάρχουν στιγμές που ο κόσμος μοιάζει με ένα τεράστιο σπίτι στις φλόγες στη μέση του οποίου πεθαίνουν οι θησαυροί της ανθρωπότητας. Συντετριμμένοι από την ατυχία, οι γύρω του κοιτάζουν απαθείς το απαίσιο θέαμα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους.

Ο άνθρωπος ζει σε μια κατάσταση αναισθητικής αναισθησίας. Έχουμε κουραστεί τόσο πολύ από τα βάσανα του θανάτου, του αίματος, του φόνου, που καταλήγουμε να μην αντιδρούμε, ακόμα κι όταν αυτή η ταλαιπωρία παίρνει απάνθρωπες διαστάσεις. Δεν είναι πια μια μάσκα που βάζεις στο πρόσωπό σου, αλλά μια μουσούδα που μετριάζει το κλάμα, έτοιμο να ξεφύγει.

Γεγονός είναι ότι η Τέχνη αντικατοπτρίζει όχι μόνο την ίδια τη φοβερή εποχή, αλλά και τον κόσμο του καλλιτέχνη, κλειστό στη χαρά.

Είναι ο Τραγικός, το Τέρας, ο Πνευματικός Δαίμονας οι μόνοι που συνθέτουν την εποχή; Σίγουρα όχι. Όμως δίνουν μια συνοπτική περίληψη των μεγάλων ρευμάτων της Μοντέρνας Τέχνης.

Κάθε έργο έχει τον αριθμό του. Κάθε εποχή έχει το Μήνυμά της και την Πίστη της. Το δικό μας τοποθετείται κάτω από το σημάδι των τριών κομβικών φαινομένων αυτού του έργου:

ο Τραγικός, το Τέρας και ο Πνευματικός Δαίμονας.

Αυτές οι τρεις δυνάμεις βρίσκονται στη βάση όλου του Προβλήματος της Ομορφιάς και της Ασχήμιας που λαμβάνεται από τη γωνία της εποχής μας. Αυτές είναι ίσως οι πραγματικές λέξεις-κλειδιά που καθιστούν δυνατή την προσέγγιση του προβλήματος σε όλη του την πολυπλοκότητα στο πλαίσιο της εποχής μας.

Ένα μαύρο και τραγικό φωτοστέφανο πηγάζει από αυτές τις δυνάμεις και πέφτει σε συμπαγή σκιά πάνω στην Ομορφιά. Δεν μπορεί να παραμείνει απομονωμένο σε ένα Crystal Palace, διατηρώντας παράλληλα την ακεραιότητα της αγνότητάς του. Την αγγίζουν οι τραγικοί αντανακλάσεις της Εποχής και όλη της η λάμψη αμαυρώνεται. Η ομορφιά έχει ζήσει το δράμα της, τόσο αισθητικό όσο και ηθικό. Και αυτό του χάρισε ένα οδυνηρό, τεταμένο και τραγικό προφίλ.

Όμως ο άνθρωπος αρχίζει να βγαίνει από το σκοτάδι. Τείνει να σπάσει τον μαύρο κύκλο. Σε χλωμή σιλουέτα ένας νέος κόσμος αναδύεται στο βάθος.

Την ημέρα που ολόκληρο το Σύμπαν θα ξαναβρεί την αγάπη του για την Ομορφιά, τη νοσταλγία του για όλα όσα είναι ξεκάθαρα, θα δούμε τον χαμένο ρυθμό και την ισορροπία να αποκαθίσταται. Τότε η ασχήμια θα υποχωρήσει μπροστά στις νέες θεότητες που θα φέρουν μαζί τους ζωντανές δυνάμεις, νέα μικρόβια.

«Ο κόσμος θα σωθεί από την Ομορφιά. »

Η ασχήμια είναι μόνο ένα στάδιο, ένα εξελικτικό ορόσημο μεταξύ των δύο γωνιών του τριγώνου

Ασχήμια Ομορφιά Ομορφιά

Στο χέρι του νέου άντρα είναι να βρει τον τρόπο που θα αποκαταστήσει την ισορροπία και θα δημιουργήσει νέους ρυθμούς.Έχουμε μελετήσει συνειδητά το πρόβλημα των Παραμορφωμένων. Βλέποντας μέσα από την Ασχήμια, η Ομορφιά ξαναπαίρνει τη θέση της.Γιατί το Απόλυτο Ωραίο είναι το αποκορύφωμα της Τέχνης, όλης της Τέχνης, ακόμη και πληγωμένης, ακόμη και ακρωτηριασμένης από τους αιώνες.Ξεκινώντας από τον Σατανά, ακολουθήσαμε σε αυτό το έργο μια καμπύλη που, μέσα από πολλές παγίδες, τελειώνει, στο τέλος της, ενώνοντας λογικά όλα τα αντίθετα και οδηγεί στην Τυπική Αντίθεση του Σατανά

Ο Matteo Marangoni σημαντικός ιστορικός της τέχνης και συνθέτης, στο βιβλίο του Come si guarda un’opera d’arte (:Πως κοιτάζουμε ένα έργο τέχνης): κάνει ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις πάνω στην τέχνη : «Γιατί δεν υπάρχει λογοκρισία για το άσχημο γούστο; Γιατί πρέπει να είναι νόμιμη η δημοσίευση των πιο γλυκανάλατων ελαιογραφιών, των πιο ασήμαντων μυθιστορημάτων ή η μετάδοση της πιο χυδαίας μουσικής; Θα δοθεί η συνηθισμένη απάντηση: Εάν αυτά τα πράγματα πουλάνε σημαίνει ότι, αρέσουν, ότι, υπάρχει ένα κοινό που τα ψάχνει, κάθε κοινό έχει την τέχνη που του αξίζει. Δυστυχώς έτσι είναι, το μέσο επίπεδο του μουσικού γούστου του κοινού μας είναι ακόμη πολύ χαμηλό. Όμως είναι ακόμη πιο άσχημο το γεγονός ότι, δεν γίνεται τίποτα για να εκπαιδευτεί η κοινωνία και να αποκτήσει ένα ανώτερο αισθητικό επίπεδο.Μου φαίνεται σαν να ακούω να λένε: “Ο καθένας έχει το δικαίωμα να έχει το γούστο που θέλει, χωρίς γι’ αυτό να προσβάλει ή να βλάπτει τους άλλους: όλα αυτά πέραν από τις κοινωνικές και ηθικές θεωρήσεις.” Ιδού το λάθος, η παλιά νοοτροπία δύσκο λα πεθαίνει. Είναι λάθος να θεωρούμε ανήθικο μόνο εκείνο που προσβάλει άμεσα την λεγόμενη ηθική αίσθησή μας. Ακόμη και ένα άσχημο ποίημα, μία χυδαία μουσική, ένας αποκρουστικός ζωγραφικός πίνακας είναι ανήθικα, διότι έμμεσα, υποστηρίζουν, κολακεύουν, ευνοούν την νοητική τεμπελιά, το κακό γούστο, τον πιο ευτελή συναισθηματισμό των μαζών, που έχουν ήδη πληγεί από ελαττώματα τέτοιου είδους. Και κανείς δεν θα μπορεί ποτέ να πει πόσο αυτά τα ‘αισθητικά δηλητήρια’ εξασθενίζουν την ψυχολογία και επομένως την ίδια την ψυχή ενός λαού.»

Σημειώσεις του Μεταφραστή:

«Εάν συγκρίνουμε τα παλαιότερα έργα τέχνης με αυτά που δημιούργησε το ρεύμα της μοντέρνας τέχνης, δεν θα ανακαλύψουμε μόνον μία λανθασμένη φιλοσοφία τέχνης ή μία πνευματική αστοχία, αλλά ένα βαθύ και τρομακτικό μίσος, μίσος προς μία συγκεκριμένη Κοσμοθεώρηση. Και φυσικά, το μίσος πάντα καλύπτεται από φανταχτερά ενδύματα πολυσύνθετων νοητικών κατασκευών και ψευδό-φιλοσοφιών.»

.Ας μη φοβόμαστε την «πλήξη» του ωραίου – το ωραίο έχει άπειρους δρόμους και ανεξάντλητους τρόπους να μας αποκαλύπτεται. «Δεν είναι παρά μια υπόσχεση ευτυχίας» – πόσο όμορφα το διατύπωσε ο Σταντάλ! Ίσως και να το έχει ανάγκη σήμερα –και να το προτιμούσε– περισσότερο από κάθε άλλη εποχή το ανθρώπινο πλάσμα. Κι αυτό το ανθρώπινο πλάσμα έχει δικαίωμα να «δει» και την ομορφιά του, επιτέλους!

.Δεν έχω την ικανότητα,τις γνώσεις, για να ασχοληθώ με την κριτική των θέσεων των υποστηρικτών της ασχήμιας στην Τέχνη ,και χαίρομαι ιδιαίτερα γι αυτό.Με την αποστροφή που νοιώθω για τέτοιες απόψεις, θα ήμουν προκατειλημμένος, και όχι αμερόληπτος.Τις βλέπω αρρωστημένες και άκρως επικίνδυνες .Αντί άλλων αφιερώνω στους υποστηρικτές της ασχήμιας μια περίπτωση (υπάρχουν δυστυχώς και άλλες παρόμοιες _που εκφράζουν απαράδεκτες και ανατριχιαστικές-τουλάχιστον για μένα τον μη ειδικό-πρακτικές και «φιλοσοφίες»

Το παραθέτω, μετά από αρκετούς δισταγμούς. Θέλω να τονίσω, να καταδείξω, που θέλουν να μας σύρουν μερικοί που βλέπουν την ασχήμια, επιτρεπτή στην τέχνη.Τα κίνητρα και η εξήγηση του φαινομένου,ποικίλουν.Η προβολή,η επιπόλαια ροπή προς το καινούργιο,η εξωτερίκευση μιας αρρωστημένης εσωτερικής συγκρότησης η ηροστράτεια μανία καταστροφής του ωραίου..

Μακάρι να σφάλλω.

«Η τέχνη είναι περιττώματα».

Τη φράση διετύπωσε ο Ιταλός καλλιτέχνης Piero Manzoni (1933-1963) όταν, τη δεκαετία του 1960, κονσερβοποίησε τα ίδια του τα περιττώματα σε 90 βαζάκια με ετικέτα και τα πουλούσε. Σημειωτέον ότι, το 2002 ένα βρετανικό μουσείο αγόρασε την «κονσέρβα» Νο68 στην τιμή των 40.000 δολαρίων περίπου!!!!!!!!!

Ο Ντοστογιέφσκυ είπε :«Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο»

Συμπληρώνουμε το αυτονόητο:

Ας μην επιτρέψουμε στην ασχήμια να τον καταστρέψει.

.ι.Η Τέχνη και τα ζώα.Μόνον ανθρώπινο χαρακτηριστικό;

Εδικώτερα ο εγκέφαλος και η Τέχνη κατά τούς Gazzaniga ,Tooby και Cosmides

Οι άνθρωποι μοιραζόμαστε με άλλα ζώα ορισμένες ικανότητες, ειδικές για τα διάφορα πεδία, όπως το να τρομάζουμε όταν βλέπουμε φίδια και να αναγνωρίζουμε άλλα αρπακτικά ζώα. Μοιραζόμαστε επίσης με τα άλλα ζώα ένα μέρος από τη διαισθητική φυσική μας, όπως την μονιμότητα των αντικειμένων και την βαρύτητα, καθώς και κάποια υποτυπώδη διαισθητική ψυχολογία. .Ωστόσο, τα είδη διαφέρουν ως προς τις ιδιαιτερότητες των πεδίων αυτών. Σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, εμείς οι άνθρωποι έχουμε πιο διευρυμένη διαισθητική κατανόηση της φυσικής. Κατανοούμε ότι ,υπάρχουν αόρατες δυνάμεις. Από τις μέχρι τώρα ενδείξεις προκύπτει ότι ,είμαστε το μοναδικό είδος που κατανοεί μη παρατηρήσιμες δυνάμεις. Είμαστε οι μόνοι που σχηματίζουμε έννοιες για μη αισθητά πράγματα και προσπαθούμε να εξηγήσουμε ένα αποτέλεσμα σαν να έχει προκληθεί από κάτι. Επιστρατεύουμε επίσης αυτές τις ίδιες ικανότητες για να σκεφτόμαστε και να εξηγούμε μη αισθητά πράγματα στη βιολογική και στην ψυχολογική αρένα. Κατανοούμε ότι ,άλλα έμβια όντα έχουν μια αθέατη ουσία που είναι ανεξάρτητη από την εμφάνισή τους, αν και μπορεί να παρασυρθούμε μακριά σε σχέση με το τι ακριβώς είναι αυτή η ουσία. Αυτή η ικανότητά μας για αναζήτηση και αιτιολόγηση σχετικά με μη αισθητές δυνάμεις είναι εξαιρετικά σημαντική. Άναψε τη σπίθα της περιέργειας που σε συν δυασμό με την συνειδητή αναλυτική σκέψη κατέστη ο ακρογωνιαίος λίθος της επιστήμης. Η ίδια όμως αυτή περιέργεια έχει οδηγήσει και σε άλλους λιγότερο αυστηρούς τρόπους εξήγησης των μη αισθητών δυνάμεων ,όπως οι μύθοι, η ψευδοεπιστήμη. Ας μην ξεχνάτε πόσο σημασία έχει αυτή και το συναίσθημα...Είμαστε όλοι δημιουργήματα με βάση τον άνθρακα, ωστόσο κάθε είδος είναι μοναδικό και το ίδιο ισχύει και για μας….Η κρίσιμη διαφορά για το εγκέφαλο έγκειται στο ότι δεν έχουμε την ίδια συνδεσμολογία .Τα πάντα έχουν τροποποι ηθεί και διασυνδεθεί. «Ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος κατευθύνει τις σκέψεις και τις πράξεις μας παραμένει αδιευκρίνιστος. Ένα μεγάλο μυστήριο είναι το πώς μια σκέψη μεταβαίνει από τα βάθη του ασυνειδήτου στον κόσμο του συνειδητού. Καθώς οι μέθοδοι για την μελέτη του εγκεφάλου έχουν βελτιωθεί, κάποια μυστήρια βρήκαν απάντηση, αλλά φαίνεται πως η διαλεύκανση ενός μυστηρίου συχνά οδηγεί στην δημιουργία πολύ περισσότερων. Οι απεικονιστικές μελέτες του εγκεφάλου είχαν ως αποτέλεσμα να αμφισβητηθούν κάποιες κοινά αποδεκτές αρχές και να απορριφθούν εντελώς κάποιες άλλες. Παραδείγματος χάριν, η άποψη ότι, ο εγκέφαλος λειτουργεί ως υπεύθυνος γενικών καθηκόντων, ο οποίος επεξεργάζεται όλες τις εισερχόμενες πληροφορίες ισότιμα και με τον ίδιο τρόπο και κατόπιν τις εναρμονίζει μεταξύ τους, είναι λιγότερο αποδεκτή σήμερα απ’ ό,τι ήταν πριν από δεκαπέντε χρόνια. Από τις απεικονιστικές μελέτες προκύπτει ότι, συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται για συγκεκριμένους τύπους πληροφορίας. Όταν κοιτάζουμε ένα εργαλείο (ένα τεχνούργημα, που δημιούργησε ο άνθρωπος έχοντας κατά νουν κάποιον σκοπό), δεν μετέχει ολόκληρος ο εγκέφαλός μας στη μελέτη του, μόνο μια ορισμένη περιοχή ενεργοποιείται για την εξέτασή του.Τα ευρήματα στον τομέα αυτό οδηγούν σε πολλά ερωτήματα. Πόσοι τύποι πληροφορίας υπάρχουν, καθένας με τη δική του περιοχή; Ποια συγκεκριμένη πληροφορία ενεργοποιεί κάθε περιοχή; Γιατί έχουμε ορισμένες περιοχές για ένα είδος δραστηριότητας και όχι για κάποιο άλλο ;Και τι γίνεται αν δεν υφίσταται μια ορισμένη περιοχή για κάποιον τύπο πληροφορίας; Άν και οι σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης μπορούν να μας δείξουν ποιο τμήμα του εγκεφάλου ασχολείται με συγκεκριμένες μορφές σκέψης ή δράσης, δεν μας διαφωτίζουν για το τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό το τμήμα του εγκεφάλου. Σήμερα, ο φλοιός των εγκεφαλικών ημισφαιρίων θεωρείται «ίσως η πιο πολύπλοκη οντότητα που γνωρίζει η επιστήμη» Το αν ο εγκέφαλος μας έχει την ικανότητα να αφομοιώνει όλες τις πληροφορίες που συλλέγει είναι αμφισβητήσιμο ….Κανένα άλλο είδος δεν φιλοδοξεί να είναι κάτι περισσότερο από ό,τι όντως είναι….Ο άνθρωπος θα καθίσει μπροστά σ’έναν υπολογιστή ,και θα προσπαθήσει να καταλάβει το νόημα της ζωής. Τα ζώα απλώς ζουν την ζωή.

Εχουν αίσθηση των αντικειμένων πού αντιστοιχούν σ’αυτές αλλά δεν αισθάνονται την ομορφιά…

2.-Υπάρχουν και πιό «μετριοπαθείς» προσεγγίσεις.

· Ο Gazziniga… δεν είναι τόσο απόλυτος .Γράφει: «Προφανώς πολλές μορφές τέχνης απαντούν μόνον στον άνθρωπο H εξήγηση της τέχνης είναι ένα αίνιγμα…. Η τέχνη είναι ένα από τα ανθρώπινα καθολικά περιστατικά. Ολοι οι πολιτισμοί έχουν κάποια μορφή τέχνης»….Αναφερόμενος σε σχετικό πείραμα λέγει. «Όταν έδωσαν σε ορισμένους χιμπαντζήδες,νεαρής ηλικίας μολύβια και χρώματα, τα ζώα απορροφήθηκαν σε αυτά, σε σημείο να αγνοούν την αγαπημένη τους τροφή, να γυρίζουν την πλάτη στους άλλους χιμπαντζήδες για όσο χρόνο εργάζονταν σε ένα σχέδιο. Χιμπαντζή δες εξοικειωμένοι με την σχεδίαση, ζητούν υλικά από τον φροντιστή, όταν αντιλαμβάνονται ότι,τα έχει στην κατοχή του ,ενώ οργίζονται όταν τους σταματούν την ώρα που ζωγραφίζουν.Ενας άγριος χιμπαντζής, με το όνομα Άλφα, αρνήθηκε να σχεδιάσει όταν του έδωσαν ένα αιχμηρό ραβδί και απέρριψε τα μολύβια που δεν ήταν ξυσμένα. Όπως φαίνεται, σε ορισμένους χιμπατζήδες αρέσει η σχεδίαση και είναι αρκετά λεπτολόγοι όσο αφορά το αποτέλεσμα. Επίσης, οι χιμπαντζήδες αυτοί έμεναν μέσα στα όρια του χαρτιού τους και ένας χιμπατζής μάλιστα σημάδευε τις γωνίες πριν αρχίσει. Μια σειρά από τρία έργα ζωγραφικής,ενός αρσενικού χιμπατζή, του Κόνγκο, πουλήθηκαν σε δημοπρασία αντί 12.000 λιρών.O Des mond Morris, ο οποίος μελέτησε κυρίως τον Κόνγκο και τα σχέδια και τις ζωγραφιές άλλων πρωτευόντων μπόρεσε να εντοπίσει έξι κοινές αρχές στην τέχνη του ανθρώπου και των χιμπαντζήδων.Ηταν μιά δραστηριότητα που απέφερε αυτοεπιβράβευση, υπήρχε στις ομοιότητες της, σύνθεση,τα θέματα και οι γραμμές ποίκιλλαν, και χαρακτηριζόταν από μεγίστη ετερογένεια και καθολική θεματολογία. Όπως ακριβώς η τέχνη των παιδιών και των ακατάρτιστων ενηλίκων σε όλους τους πολιτισμούς είναι παρόμοια όσον αφορά τα εικαστικά της θέματα και την μορφή, τα σχέδια και οι πίνακες των χιμπα τζήδων έμοιαζαν επίσης μεταξύ τους.Ο Morris αποδίδει την καθο λική θεματολογία της ανθρώπινης τέχνης εν μέρει στις ομοιότητες των κινήσεων του σώματος και στους περιορισμούς του οπτικού συστήματος. Καθώς ο καλλιτέχνης εξασκείται αποκτά μεγαλύτερο έλεγχο των μυών του και, μέσα από την άσκηση ,μια τρίτη επιρροή γίνεται πό έντονη: ο ψυχολογικός παράγοντας. Ωστόσο , ο Κόνγκο δεν ήταν και ο πρώτος κολορίστας, όπως φαίνεται ίσως από τα έργα του. Αν τον άφηναν μόνο του με τα χρώματα τα ανακάτευε όλα μαζί μέχρι να δημιουργήσει ένα καφέ χρώμα το οποίο χρησιμοποιούσε στη συνέχεια. Του έδιναν πινέλα με ένα χρώμα και, όταν αυτό τελείωνε, του έδιναν πινέλο- με άλλο χρώμα. Για να μπορέσουν οι ερευνητές να μελετήσουν την «καλλιγραφία» στις πινελιές του, άφηναν να στεγνώσει ένα χρώμα πριν του δώσουν το επόμενο, ώστε να μην ανακατεύονται τα χρώματα και οι πινελιές. Διαφορετικά,αν έμενε μόνος με τα εργαλεία του, δεν περίμενε να στεγνώσει το χρώμα. Χρησιμοποιούσε αμέσως το επόμενο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα συνονθύλευμα από χρώματα και πινελιές. Μετά την ολοκλήρωση ενός σχεδίου.. έδινε σήμα όταν είχε τελειώσει ένα σχέδιο, συχνά σχεδίαζε πάνω του αν του το έδιναν κάποια άλλη στιγμή...Οι χιμπατζήδες έχουν συναισθηματικές αντιδράσεις σε κάποια φυσικά φαινόμενα …..Χιμπατζήδες αντιδρούν θετικά όταν τους έδωσαν μολύβια και χρώματα..σε ορισμένους αρέσει η σχεδίαση ..Μια σειρά από τρία έργα ενός αρσενικού χιμπατζή, πωλήθηκε αντί 12.000 λιρών …Ο Morris λέγει : «..τα ζωτικά στοιχεία –συμμετρία, επανάληψη, σταθερότητα, ρυθμός, έλκουν το μάτι στην επιλογή ενός σχεδίου..Φαίνεται να υπάρχει μία βιολογική τάση στην προτίμηση για ορισμένα από τα συστατικά μέρη των εικαστικών εικόνων…… στην τάξη και όχι στο χάος…

Η δημιουργία τέχνης είναι νέα για τον κόσμο των ζώων. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι ,αυτό, το αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό εδράζεται σταθερά στη βιολογία μας Έχουμε ορισμένες κοινές αντι ληπτικές ικανότητες επεξεργασίας με άλλα ζώα, και για αυτό ίσως μοιραζόμαστε και τις επονομαζόμενες αισθητικές προτιμήσεις. Στον ανθρώπινο εγκέφαλο όμως συμβαίνει και κάτι παραπάνω κάτι που μας επέτρεπε να χρησιμοποιήσουμε με την προσποίηση, όπως προτείνει ο Alan Leslie,κάποια αλλαγή στη συνδετικότητα που μας επέτρεψε να διακρίνουμε την αλήθεια από το φανταστικό, όπως υποστηρίζουν οι Tooby και Cosmides: να χρησιμοποιούμε συγκυριακά αληθείς πληροφορίες. Αυτή η μοναδική ικανότητα μας κατέστησε ευέλικτους και προσαρμόσιμους στα διάφορα περιβάλ λοντα, ικανούς να ξεφεύγουμε από τα άκαμπτα συμπεριφορικά πρότυπα στα οποία υπόκεινται τα άλλα ζώα. Η φαντασία μας επέτρεψε σε έναν από εμάς, πριν από χιλιάδες χρόνια, να κοιτάξει έναν τοίχο σε ένα άδειο σπήλαιο στη Γαλλία και να αποφασίσει να τον καλλωπίσει με μια μικρή τοιχογραφία, σε κάποιον άλλο να εξιστορήσει τις περιπέτειες του Οδυσσέα, σε έναν τρίτο να κοιτάξει ένα κομμάτι μάρμαρο και να δει τον Δαβίδ παγιδευμένο στο εσωτερικό του, και σε έναν άλλο να κοιτάξει την ακτογραμμή της πόλης και να οραματιστεί την Όπερα του Σύδνεϋ.- Η αιτία που πυροδότησε αυτή την αλλαγή στην συνδετικότητα’ παραμένει άγνωστη. Να οφειλόταν άραγε σε μια αλλαγή στον προμετωπιαίο φλοιό ως αποτέλεσμα κάποιας μικρής γενετικής μετάλλαξης ή ήταν μια πιο βαθμιαία διαδικασία; Κάνεις δεν ξέρει. Μήπως συνέβαλε σε αυτό η αυξανόμενη πλαγίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας,; Ίσως.Κ ατάτον Humfrey : « Οι αισθητικές προτιμήσεις απορρέουν από μια προδιάθεση ανθρώπων και ζώων για την αναζήτηση εμπειριών με τις οποίες θα μάθουν να ταξινομούν τα αντικείμενα του περιβάλλοντός των » Όμορφες δομές είναι εκείνες που διευκολύνουν την ταξινόμηση..

.κ.-Τέχνη και Ηθική

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ

ΗΘΙΚΗ

Ετυμολογικά

Η λέξη προέρχεται από την ομηρική «ήθος» που, σημαίνει συνήθεια έθιμο ( αλλά και «συνήθης διαμονή, ενδιαίτημα»,Ετσι το « έθος ανθρώπω δαίμων» θα μπορούσε να μεταφρασθεί σε κατοικία του ανθρώπου είναι η θεότητα»).

Κατά τις αρχαιοελληνικές σκέψεις, «ηθική» ήταν η γενική ερμηνεία του Αγαθού και υπεδείκνυε τον τρόπο προσέγγισης του ανθρώπου προς αυτό, προς την ευδαιμονία, τον τρόπο δηλαδή υπαρξιακής του ολοκλήρωσης. Το ζητούμενο ήταν «τι είναι εκείνο που καθιστά τον άνθρωπο ευδαίμονα». Κατά τον Αριστοτέλη, σκοπός του ανθρώπινου βίου είναι η επίτευξη του «αγαθού»

( Ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για μια πλήρη ενημέρωση, παραπέμπεται στην « Ηθική »του Ε.Παπανούτσου- Δωδώνη 1995)

Η «ηθική» λοιπόν, μελετούσε – αλλά και εξακολουθεί να μελετά,αυτό το « δέον» της συμπεριφοράς του ανθρώπου.Και ασφαλώς αυτό το δέον πρέπει να συνδέεται με τον προορισμό του ανθρώπου με νόημα,της ύπαρξής του,με το νόημα του σύμπαντος του οποίου είναι αναπόσπαστο τμήμα,( και ομοούσιο;),με την στάση του απέναντι στο ΟΛΟ και τον εαυτό του.Με ισοδύναμη ουσιαστικώς διατύπωση η Ηθική προέρχεται από τον τρόπο νοηματοδότησης του Κόσμου ως πεδίου αναφοράς μας και του νοήματος που δίνουμε στη ζωή.

Οι όροι αισθητική και ηθική είναι πολύσημοι, και ίσως ασαφείς.Εχουμε την γνώμη ότι,σε τελευταία ανάλυση η ανήθικη πράξη είναι και άσχημη.(και η ήθική ωαία)Ετσι που για να αντιγράψουμε την Lydie Krestovsky ( εν :“Le problème spirituel de la Beauté et de la laideur’» P.U.F) υπάρχει μια εξίσωση : ωραίο =καλό,άσχημο=κακό.

Σχηματικά –διαγραμματικά- (και κατηγορίες απόψεων,όπως εκτίθενται από ορισμένους υποστηικτες )

1.Δεν μπορεί να γίνει λόγος για ηθική στην Τέχνn .

Παραθέτουμε:

Wittgenstein «.. μια νοητική κατάσταση, στο μέτρο που μ’ αυτήν την έκφραση εννοούμε ένα περιγράψιμο γεγονός, δεν είναι υφ’οιανδήποτε ηθική έννοια, καλή ή κακή. Αν για παράδειγμα, διαβάσουμε την περιγραφή ενός φόνου με όλες του τις λεπτομέρειες, φυσικές και ψυχολογικές, η σκέτη περιγραφή αυτών των γεγονότων δεν θα περιέχει τίποτα που θα μπορούσε να ονομαστεί ηθική πρόταση………..Ασφαλώς η ανάγνωση αυτής της περιγραφής μπορεί να μας προκαλέσει πόνο ή οργή ή οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα, ή μπορεί να διαβάσουμε για τον πόνο ή την οργή που αυτός ο φόνος προκάλεσε σε άλλους ανθρώπους, αλλά όλα αυτά θα είναι γεγονότα, γεγονότα και τίποτε άλλο από γεγονότα, όχι Ηθική…..η Ηθική, αν είναι κάτι, είναι υπερφυσική… Ηθική και Αισθητική είναι ένα[1].

Nietzsche .Αλλά και ο Νίτσε, στην «Γενεαλογία της Ηθικής» και στο «Πέρα από το καλό και το κακό» γράφει πως δεν υπάρχουν ηθικά γεγονότα, δεν υπάρχει Ηθική, αλλά μόνο ηθικές ερμηνείες των γεγονότων, προϊόν ενδεχόμενων συνθηκών και άρα υποκείμενα σε συνεχή αλλαγή και αμφισβήτηση.

Oscar Wilde.Στον πρόλογο τού «πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» αναφερόμενος ειδικότερα στην λογοτεχνία, γράφει : « Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως ηθικό ή ανήθικό βιβλίο. Τα βιβλία είναι καλογραμμένα ή κακογραμμένα. Αυτό είναι όλο….. Όσοι βρίσκουν άσχημα νοήματα στα όμορφα πράγματα είναι διεφθαρμένοι χωρίς να είναι γοητευτικοί…η ηθική της τέχνης συνίσταται στην τέλεια χρήση ενός ατελούς μέσου….Κανένας καλλιτέχνης δεν έχει ηθικές συμπάθειες. Η ηθική συμπάθεια σε έναν καλλιτέχνη είναι ένας ασυγχώρητος τρόπος στυλ.. Το κακό και η αρετή είναι για το καλλιτέχνη το υλικό μιας τέχνης..»

Schelling:. «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η ανεξαρτησία μεταξύ ηθικής και αισθητικής»…

Ο H. Bergson – πρόδρομος της «φιλοσοφίας της ζωής», αμφισβητεί την δυνατότητα της νόησης να καθορίσει τις αξίες και τις ηθικές προτάξεις. Εκφράζει αντίσταση κατά της «λογικής», εισάγοντας μια αντιορθολογική θεώρηση της πραγματικότητας, του Κόσμου και της Ζωής, με μεγάλη απήχηση σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου και της Τέχνης , αναγνωρίζοντας στο ένστικτο ή στο βάθος της ψυχής την προδιάθεση του ανθρώπου προς αναζήτηση και κατάκτηση υπερβατικών πραγματικοτήτων.

2.Μια διαφορετική άποψη.

· α.-H Lydie Krestovsky στο «Le problème spirituel de la Beauté et de la laideur» P.U.F. …γράφει: «..το πρόβλημα της ασχήμιας γίνεται ένα ανθρώπινο πρόβλημα, ……… … η ασχήμια είναι το τερατώδες.. η βρωμιά.. η φθορά… η ρήξη ενός κρανίου...΄΄....μια βαθύτερη εξήγηση, είναι ένα είδος μανιχαϊστικού δυϊσμού.. που βρίσκει κανείς ριζωμένο…στο ανθρώπινο πνεύμα.. ο άνθρωπος που βρίσκει στην κακία….στην ανυπακοή στην ηθική ένα υπεράνθρωπο μεγαλείο….η αισθητική τότε σπάει με την ηθική… μια κρυφή τάση…προς μια νέα πνευματικότητα,μια ομορφιά που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ασχήμια….απανθρωπισμός, που θέτει υπό αμφισβήτηση όλες τις αξίες της ανθρωπότητας.. … ……………….. Το ηθικό πρόβλημα συνδέεται με το αισθητικό πρόβλημα….Η ταύτιση με τον Θεό είναι μια εξίσωση με την ομορφιά…Ομορφιά-Αλήθεια-Καλό….Η νέα αντίληψη της τέχνης... αντιμετωπίζει το άσχημο ως μια μορφή του νέου που κάνει το κακό. ... η ασχήμια γίνεται το αδιαμφισβήτητο φαινόμενο του 19^ου-20^ου αιώνα..... Αν στην ελληνική τραγωδία το Δράμα φτάνει στα ύψη του υψηλού που του προσδίδει μια απαράμιλλη τραγική ομορφιά, ή η τραγωδία της εποχής μας….διατηρεί μια τρομακτική όψη συχνά εμφανή στην ασχήμια….η εικόνα που αντανακλάται στο υποσυνείδητο του καλλιτέχνη απομακρύνεται από το μοντέλο και τις περισσότερες φορές αποκλίνει από την πραγματικότητα…. ….ο απόλυτος και ολοκληρωτικός ορισμός του ωραίου και του άσχημου είναι δύσκολος,…..Υπάρχει μια ηδονή του πόνου και της ασχήμιας..ο καλλιτέχνης έλκει μέσα από την ασχήμια ξαναβρίσκει μια αισθητική ηδονή ..αναζητά ασυναίσθητα νέους κώδικες για να τους αντιτάξει σε μορφές που πεθαίνουν....Αν η ασχήμια ελκύει τον καλλιτέχνη με τον δυναμισμό της, έχει και το χάρισμα να τον απωθεί έντονα και αναγκάζοντάς τον να αναζητήσει μια Αντίθεση. Κατάλληλο να τον διαδεχθεί …… το ένστικτο επαναστατεί, αντιστέκεται στην ασχήμια γιατί είναι αντίπαλος.

Υπάρχουν στιγμές που ο κόσμος μοιάζει με ένα τεράστιο σπίτι στις φλόγες, στη μέση του οποίου πεθαίνουν οι θησαυροί της ανθρω πότητας. Συντετριμμένοι από την ατυχία, οι γύρω του κοιτάζουν απαθείς το απαίσιο θέαμα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους.

Ο άνθρωπος ζει σε μια κατάσταση αναισθησίας. Έχουμε κουραστεί τόσο πολύ από τα βάσανα του θανάτου, του αίματος, του φόνου, που καταλήγουμε να μην αντιδρούμε, ακόμα κι όταν αυτή η ταλαιπωρία παίρνει απάνθρωπες διαστάσεις. Δεν είναι πια μια μάσκα που βάζεις στο πρόσωπό σου, αλλά μια μουσούδα που μετριάζει το κλάμα, έτοιμο να ξεφύγει.

Μπορούμε να περιμένουμε από τον καλλιτέχνη που ζει σε αυτή την ατμόσφαιρα πολέμου, μιζέριας, απομόνωσης να έχει κλίση προς την Ομορφιά και τη Χαρά; Ή πρέπει λογικά να δημιουργήσει έναν απατηλό κόσμο που θα τον απομακρύνει από την πραγματικότητα και θα αντικαταστήσει τις μορφές που πεθαίνουν;

Θα ήταν μάταιο να κάνουμε προβλέψεις, να εκφέρουμε ανακριβείς κρίσεις. Γεγονός είναι ότι η Τέχνη αντικατοπτρίζει όχι μόνο την ίδια τη φοβερή εποχή, αλλά και τον κόσμο του καλλιτέχνη, κλειστό στη χαρά.

Είναι ακόμα και πάντα η συγχώνευση δύο στοιχείων φαινομενικά αφομοιώσιμων και όμως συγγενών και επαρκών.

Το ίδιο συμβαίνει και στη Λογοτεχνία. …..Ο άνθρωπος λυγίζει στη μοίρα, χωρίς να προσπαθεί να γνωρίσει ή να κατανοήσει τα ελατήρια που θέτουν σε κίνηση τα γρανάζια όλης της ανθρώπινης ζωής. Σκέφτεται χωρίς να καταλαβαίνει. Ζει χωρίς να εκπλήσσεται σε έναν κόσμο αδιαφορίας, παραλογισμού ή μίσους. Το μόνο του λάθος είναι να παραμείνει ζωντανός και να μην μεταμορφωθεί σε μια κινούμενη μηχανή, σε ένα αυτόματο που διέπεται από μια θέληση που αγνοεί………Είναι το πνευματικό παράδοξο του ανθρώπου που έχει φτάσει στην άκρη της αβύσσου όπου βρίσκεται το όνειρό του…….Η ομορφιά έχει ζήσει το δράμα της, τόσο αισθητικό όσο και ηθικό. Και αυτό του χάρισε ένα οδυνηρό, τεταμένο και τραγικό προφίλ….Όμως ο άνθρωπος αρχίζει να βγαίνει από το σκοτάδι. Τείνει να σπάσει τον μαύρο κύκλο. Σε χλωμή σιλουέτα ένας νέος κόσμος αναδύεται στο βάθος…..Την ημέρα που ολόκληρο το Σύμπαν θα ξαναβρεί την αγάπη του για την Ομορφιά, τη νοσταλγία του για όλα όσα είναι ξεκάθαρα, θα δούμε τον χαμένο ρυθμό και την ισορροπία να αποκαθίσταται. Τότε η ασχήμια θα υποχωρήσει μπροστά στις νέες θεότητες που θα φέρουν μαζί τους ζωντανές δυνάμεις….

«Ο κόσμος θα σωθεί από την Ομορφιά. »

Αυτά τα λόγια του Ντοστογιέφσκι, πρέπει να γίνουν το σύνθημα των Νέων Καιρών.

Η ασχήμια είναι μόνο ένα στάδιο, ένα εξελικτικό ορόσημο μεταξύ των δύο γωνιών του τριγώνου

Ασχήμια Ομορφιά Ομορφιά

Βλέποντας μέσα από την Ασχήμια, η Ομορφιά ξαναπαίρνει τη θέση της.

Γιατί το Απόλυτο Ωραίο είναι το αποκορύφωμα της Τέχνης, όλης της Τέχνης, ακόμη και πληγωμένης, ακόμη και ακρωτηριασμένης από τους αιώνες.

.β.Η Κατερίνα Παρρή γράφει :

γ.-Αποσπάσματα από άρθρο του Francesco Lamendola

Matteo Marangoni Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι παρατηρήσεις του που κάνει πάνω στην τέχνη αυτός ο σημαντικός ιστορικός της τέχνης και συνθέτης, στο βιβλίο του Come si guarda un’opera d’arte (:Πως κοιτάζουμε ένα έργο τέχνης): «Γιατί δεν υπάρχει λογοκρισία για το άσχημο γούστο; Γιατί πρέπει να είναι νόμιμη η δημοσίευση των πιο γλυκανάλατων ελαιογραφιών, των πιο ασήμαντων μυθιστορημάτων ή η μετάδοση της πιο χυδαίας μουσικής; Θα δοθεί η συνηθισμένη απάντηση: Εάν αυτά τα πράγματα πουλάνε σημαίνει ότι αρέσουν, ότι υπάρχει ένα κοινό που τα ψάχνει, κάθε κοινό έχει την τέχνη που του αξίζει. Δυστυχώς έτσι είναι, το μέσο επίπεδο του μουσικού γούστου του κοινού μας είναι ακόμη πολύ χαμηλό. Όμως είναι ακόμη πιο άσχημο το γεγονός ότι, δεν γίνεται τίποτα για να εκπαιδευτεί η κοινωνία και να αποκτήσει ένα ανώτερο αισθητικό επίπεδο.Μου φαίνεται σαν να ακούω να λένε: “Ο καθένας έχει το δικαίωμα να έχει το γούστο που θέλει, χωρίς γι’ αυτό να προσβάλει ή να βλάπτει τους άλλους: όλα αυτά πέραν από τις κοινωνικές και ηθικές θεωρήσεις.” Ιδού το λάθος, η παλιά νοοτροπία δύσκο λα πεθαίνει. Είναι λάθος να θεωρούμε ανήθικο μόνο εκείνο που προσβάλει άμεσα την λεγόμενη ηθική αίσθησή μας. Ακόμη και ένα άσχημο ποίημα, μία χυδαία μουσική, ένας αποκρουστικός ζωγραφικός πίνακας είναι ανήθικα, διότι έμμεσα, υποστηρίζουν, κολακεύουν, ευνοούν την νοητική τεμπελιά, το κακό γούστο, τον πιο ευτελή συναισθηματισμό των μαζών, που έχουν ήδη πληγεί από ελαττώματα τέτοιου είδους. Και κανείς δεν θα μπορεί ποτέ να πει πόσο αυτά τα ‘αισθητικά δηλητήρια’ εξασθενίζουν την ψυχολογία και επομένως την ίδια την ψυχή ενός λαού.»

Σημειώσεις του Μεταφραστή:

3.Καταβλήθηκε προσπάθεια για να λυθεί το πρόβλημα της σχέσης της τέχνης με την ηθική, να πλήξει την αυτονομία που διεκδικεί η πρώτη. Εχει γραφεί ότι, το κοινό σημείο μεταξύ των δύο απόψεων ευρίσκεται στην αναγνώριση του νοήματος της ζωής και της βαθύ τερης ανθρώπινης σημασίας της ηθικής πράξεως και της αισθη τικής εμπειρίας.

Eργο της τέχνης είναι το αντικείμενο θεωρούμενο υπό το πρίσμα της αιωνιότητας .Αυτός είναι ο δρόμος ανάμεσα σε τέχνη και ηθική.»

4.α. Αφετηριακή θέση μας είναι ότι, ο άνθρωπος είναι μέρος ευρύτερων συνόλων, ότι ,το « πεπρωμένο»του είναι συνδεδεμένο με την ύπαρξη των συνόλων αυτών,και, ότι επομένως πρέπει η συμπεριφορά του να υπηρετεί την ύπαρξη και συντήρηση των συνόλων αυτών.

.β.-Σε κείνους που δέχονται τα υπό α, απευθύνονται οι παρακάτω σκέψεις.

ι.-Τα μηνύματα, με την ευρεία σημασία της λέξεως, που εκφράζει ο άνθρωπος ,όταν απευθύνεται σε συνανθρώπους του, πρέ πει να υπηρετούν τον σκοπό αυτό .

ιι.-Τα μηνύματα αυτά,πρέπει να απευθύνονται περισσότερο και στην νόηση,και στα ένστικτα,που δεν προάγουν συνήθως τον παραπάνω σκοπό.

ιιι.-Ο καλλιτέχνης εκφράζεται , απευθύνεται στους συναν θρώπους του με τα έργα του.

.ιν.- Κάθε δράση και γενικότερα κάθε συμπεριφορά του ,πρέπει να αφετηριάζεται από την κατανόηση του ρόλου του έναντι του εαυτού του και του συνόλου.

.ν.-Η ασχήμια που προβάλλεται από τον καλλιτέχνη δεν προάγει τον παραπάνω σκοπό. Απευθύνεται κυρίως στα κακά ένστικτα,πληγώνει την ψυχλη του αποδέκτη,κλονίζει την πίςτη τουπρος ¨δοκμασμεες αξίες.προς την παραδεδεγμενη ηθικη.Οπως τόνισε ο Αμερικανός καλλιτέχνης Σολ Λιούιτ.: «Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, το μόνο «νόημα», που γίνεται αυτοσκοπός, είναι η σκανδαλιστική αφύπνιση του σκοτεινού ενστίκτου, ό,τι συνιστά τις ποικίλες σκοτεινές, διαστροφικές «δυνατότητες»

.νι.Ο απόλυτος εγωκεντρισμός του καλλιτέχνη και στείρος είναι και για τον ίδιο, και βλαβερός για τον διπλανό μας και το ΟΛΟ.Ο καλλιτέχνης πρέπει να διαπαιδαγωγεί και να μην λησμονεί ότι το έργο του επηρέαζει .Από την στιγμή που το έργο του προβάλλεται ενώπιον συνανθρώπων του, ανακύπτει η ευθύνη του για το τι προτείνει,προβάλλει, τι εισηγείται συνειδητώς η ασυνειδήτως.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ.Η ασχήμια στην Τέχνη δεν είναι συμβατή με την σωστή «τροφοδοσία» του ανθρώπου.Δεν γίνεται αποδεκτή, ως ανήθικη, απάνθρωπη και επικίνδυνη,το τελευταίο ιδίως εξαιτίας της δύναμης της εικόνας και μιας κακώς νοούμενης κουλτούρας και μορφής ελευθερίας.

Δεν προσφέρει τίποτε το θετικό στον προσδιορισμό της δέουσας ,ηθικής, ανθρώπινης συμπεριφοράς.Η προβολή μιας παθογένειας στην Τέχνη δεν βοηθά στην εξαφάνισή της.Πολλές φορές( αν όχι πάντοτε,) βοηθά στην μίμηση του κακού,βλάπτει. Οι σκηνές βίας,ανωμάλων καταστάσεων που προβάλλει η τηλεόραση ενισχύουν σοβαρώς την άποψη αυτή. ( Η εγκληματικότητα,το διεστραμμένο ,στις μέρες μας ακολουθεί ανιούσα πορεία.)Η Τέχνη αποτυπώνει το ωραίο.Η άσχημη Τέχνη δεν είναι τέχνη

Η ελπίδα για τον άνθρωπο είναι η ομορφιά,

Θα μας επιτραπεί μια τελευταία σκέψη,που ίσως ξεφεύγει από την γραμμή του κειμένου.Καθώς η αγάπη, είναι το υπέρτατο κάλλος και παραφράζοντας ( συμπληρώνοντας)τον Ντοστογιέφσκυ,αλλά –πιστεύοντας- χωρίς να τον προδίδουμε-, θα προσθέταμε το ισοδύ ναμο:

«Η αγάπη , δηλαδή η ομορφιά, θα σώσει τον κόσμο»

Ota 5-5-2023

………………………………………………………………………………………………….

ι.Η Τέχνη και τα ζώα.Μόνον ανθρώπινο χαρακτηριστικό;

Απόψεις των Gazzaniga ,Tooby,Cosmides. Hutcheson, Desmond Morris, Dissanayke.

· Κατά τον Hutcheson τα ζώα που έχουν πέντε αισθήσεις έχουν αίσθηση των αντικειμένων πού αντιστοιχούν σ’αυτές αλλά δεν αισθάνονται την ομορφιά.Ο ίδιος θεωρεί αναγκαία την υπόθεση μιας ειδική «αίσθησης» που πρόσφερε στην συνείδηση την αντίληψη του ωραίου.

· Ο Gazziniga( Στο βιβλίο του «Ανθρωπος»… δεν είναι τόσο απόλυτος. Γράφει: « Προφανώς πολλές μορφές τέχνης απαντούν μόνον στον άνθρωπο H εξήγηση της τέχνης είναι ένα αίνιγμα…. Η τέχνη είναι ένα από τα ανθρώπινα καθολικά περιστατικά. Ολοι οι πολιτισμοί έχουν κάποια μορφή τέχνης…».Αναφερόμενος σε σχετικό πείραμα λέγει. «Όταν έδωσαν σε ορισμένους χιμπαντζήδες,νεαρής ηλικίας μολύβια και χρώματα, τα ζώα απορρο φήθηκαν σε αυτά, σε σημείο να αγνοούν την αγαπημένη τους τροφή, να γυρίζουν την πλάτη στους άλλους χιμπαντζήδες για όσο χρόνο εργάζονταν σε ένα σχέδιο. Χιμπαντζήδες εξοικειωμένοι με τη σχεδίαση, ζητούν υλικά από τον φροντιστή, όταν αντιλαμβάνονται ότι,τα έχει στην κατοχή του ενώ οργίζονται όταν τους σταματούν την ώρα που ζωγραφί ζουν.Ενας άγριος χιμπαντζής, με το όνομα Άλφα, αρνήθηκε να σχεδιάσει όταν του έδωσαν ένα αιχμηρό ραβδί και απέρριψε τα μολύβια που δεν ήταν ξυσμένα. Όπως φαίνεται, σε ορισμένους χιμπατζήδες_ αρέσει η σχεδίαση και είναι αρκετά λεπτολόγοι όσο αφορά το αποτέλεσμα. Επίσης, οι χιμπαντζήδες αυτοί έμεναν μέσα στα όρια του χαρτιού τους και ένας χιμπατζής μάλιστα σημάδευε τις γωνίες πριν αρχίσει.Μια σειρά από τρία έργα ζωγραφικής,ενός αρσενικού χιμπατζή, του Κόνγκο, πουλήθηκαν σε δημοπρασία αντί 12.000 λιρών.O Desmond Morris, ο οποίος μελέτησε κυρίως τον Κόνγο και τα σχέδια και τις ζωγραφιές άλλων πρωτευόντων μπόρεσε να εντοπίσει έξι κοινές αρχές στην τέχνη του ανθρώπου και των χιμπαντζήδων.Ηταν μιά δραστηριότητα που απέφερε αυτοεπίβράβευση, υπήρχε στις ομοιότητες της, σύνθεση,τα θέματα και οι γραμμές ποίκιλλαν, και χαρακτηριζόταν από μεγίστη ετερογένεια και καθολική θεματολογία. Όπως ακριβώς η τέχνη των παιδιών και των ακατάρτιστων ενηλίκων σε όλους τους πολιτισμούς είναι παρόμοια όσον αφορά τα εικαστικά της θέματα και την μορφή, τα σχέδια και οι πίνακες των χιμπατζήδων έμοιαζαν επίσης μεταξύ τους.Ο Morris αποδίδει την καθολιική θεματολογία της ανθρώπινης τέχνης εν μέρει στις ομοιότητες των κινήσεων του σώματος και στους περιορισμούς του οπτικού συστήματος.

Καθώς ο καλλιτέχνης εξασκείται αποκτά μεγαλύτερο έλεγχο των μυών του και, μέσα από την άσκηση ,μια Τρίτη επιρροή γίνεται πό έντονη: ο ψυχολογικός παράγοντας.Ωστόσο , ο Κόνγκο δεν ήταν και ο πρώτος κολορίστας, όπως φαίνεται ίσως από τα έργα του. Αν τον άφηναν μόνο του με τα χρώματα τα ανακάτευε όλα μαζί μέχρι να δημιουργήσει ένα καφέ χρώμα το οποίο χρησιμοποιούσε στη συνέχεια. Του έδιναν πινέλα με ένα χρώμα και, όταν αυτό τελείωνε, του έδιναν πινέλο- με άλλο χρώμα. Για να μπορέσουν οι ερευνητές να μελετήσουν την ¨»καλλιγραφία» στις πινελιές του, άφηναν να στεγνώσει ένα χρώμα πριν του δώσουν το επόμενο, ώστε να μην ανακατεύονται τα χρώματα και οι πινελιές. Διαφορετικά,αν έμενε μόνος με τα εργαλεία του, δεν περίμενε να στεγνώσει το χρώμα. χρησιμοποιούσε αμέσως το επόμενο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα συνονθύλευμα από χρώματα και πινελιές. Μετά την ολοκλήρωση ενός σχεδίου.. έδινε σήμα όταν είχε τελειώσει ένα σχέδιο, συχνά σχεδίαζε πάνω του αν του το έδιναν κάποια άλλη στιγμή. Ο Morris : «..τα ζωτικά στοιχεία –συμμετρία, επανάληψη, σταθερότητα, ρυθμός, έλκουν το μάτι στην επιλογή ενός σχεδίου..Φαίνεται να υπάρχει μιά βιολογική τάση στην προτίμηση γα ορισμένα από τα από τα συστατικά μέρη των εικαστικών εικόνων…… στην τάξη και όχι στο χάος … Ο Δαρβίνος θεωρούσε την αισθητική αίσθηση ,μια πνευματική ιδιότητα… ,αποτέλεσμα της φυσικής επιλογή. Και η Dissanayke δέχεται ότι η τέχνη είναι μια βιολογική συμπεριφορά.….εξελίχθηκε μέσω της φυσικής επιλογής.. «..να κάνεις κάτι το ιδιαίτερο »…Μερικόί υποστηρίζουν ότι, η τέχνη απορρέει από ένα μόνον κίνητρο …δημιουργική παρόρμηση,,,ανακούφιση από την ανία ,την επικοινωνία …Ο Geoffrey Miller .. προϊόν φυλετικής επιλογής.τα δημιουργικά άτομα είχαν μεγαλύτερη αναπαραγωγική επιτυχία. Ο Steven Pinker αμφιβάλλει για την προσαρμοστική λειτουργία της τέχνης και κλίνει μάλλον προς την άποψη ότι ,οι τέχνες αποτελούν παραπροϊόν άλλων λειτουργιών του εγκεφάλου και ασκώντας κριτική στην άποψη της Dissanayke αναφέρεται στην χρήση ναρκωτικών ουσιών που ναι μεν προκαλούν ευχαρίστηση αλλά κανείς δεν χαρακτηρίζει την σχετική συμπεριφορά προσαρμοστική. …Οι Tooby και Cosmides δεν πιστεύουν ότι, η θεωρία δίδει απαντήσεις, και μιλούν για ,ότι από εξελικτική ….άποψη, έχουμε αινιγματικές ανωμαλίες .Το παράδοξο είναι η ενασχόληση με τις δημιουργικές τέχνες προσφέρει αυτοεπιβεβαίωση χωρίς προφανές λειτουργικό όφελος…Γιατί ο εγκέφαλος περιέχει συστήματα επιβράβευσης σε όσους κάνουν τις φαντασιακές εμπειρίες ευχάριστες …..Φαίνεται ότι,οι άνθρωποι διαθέτουμε ένα εξειδικευμένο σύστημα που μας επιτρέπει να εισερχόμαστε σε φανταστικής κόσμους. ….Ο νευρωνικός μηχανισμός που επιτρέπει το παιχνίδι με τους φανταστικούς κόσμους ,μπορεί να διαταραχθεί επιλεκτικώς (αυτιστικά παιδιά με περιορισμένη φαντασία)…Πως καταλαβαίνει ένα παιδί ,το τι είναι πραγματικό και τί όχι; Οι Tooby και Cosmides : «Πιστεύουμε ότι ,το έργο της οργάνωσης του εγκεφάλου, τόσο από υλική όσο και από πληροφοριακή άποψη, στη διάρκεια της ζωής είναι το πιο απαιτητικό προσαρμοστικά πρόβλημα που θέτει η ανάπτυξη του ανθρώπου. Η οικοδόμηση του εγκεφάλου και η προετοιμασία καθεμιάς από τις προσαρμογές του για την όσο το δυνατόν επιτυχέστερη εκτέλεση της αντίστοιχης λειτουργίας της, συνιστά, όπως πιστεύουμε, μια κραυγαλέα υποεκτιμημένη προσαρμοστική πρόκληση. Θεωρούμε ότι, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά από αναπτυ ξιακές προσαρμογές που έχουν αναπτυχθεί για την υπερνίκηση τέτοιων προσαρμοστικών προκλήσεων, και ότι, η πιθανότητα ύπαρξης πολλών από αυτές τις προσαρμογές έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό. Έτσι, πέρα από την αισθητική ως τομέα έρευνας που εστιάζεται στον εξωτερικό κόσμο και εκείνη που εστιάζεται στο σώμα, υπάρχει επίσης και ένα σύνθετο πεδίο της αισθητικής που επικεντρώνεται στον εγκέφαλο.

Μήπως οι καλαισθητικές εμπειρίες κάνουν τον εγκέφαλό να λειτουργεί καλύτερα; Μήπως η αισθητική είναι θεμελιώδους σημασίας για τη μάθηση; Με όσο περισσότερο λογισμικό τροφοδο τούμε τον εγκέφαλό μας τόσο αυτός λειτουργεί αποδοτικότερα. Οι προαναφερόμενοι συγγραφείς πιστεύουν ότι, ίσως έχουμε αισθητικά κίνητρα που εξελίχθηκαν να χρησιμεύουν ως «σύστημα καθοδήγησης »που μας ωθεί να αναζητούμε και να βιώνουμε πτυχές του κόσμου –κάτι που θα βοηθήσει τις προσαρμογές μας να αυξήσουν τις δυνατότητες τους. Οταν το κάνουμε αυτό ανταμει βόμαστε με ένα αίσθημα ευχαρίστησης. Κατά τους ίδιους η αισθητικώς καθοδηγούμενη συμπεριφορά φαίνεται να μην είναι ωφέλιμη γιατί την αναλύουμε από την πλευρά των προσαρμοστικών αλλαγών στον εξωτερικό κόσμο,όχι στον εσωτερικό κόσμο του εγκεφάλου. Κατά τους ίδιους, η τέχνη δεν είναι το κερασάκι της τούρτας,αλλά η μαγειρική σόδα,.Oι Tooby και Cosmides στην συνέχεια,λέγουν όχι με πολλή σιγουριά ,ότι η τάξη των ωραίων οντοτήτων σχεδιάστηκε για να κινητοποιεί επαρκώς την προσοχή μας προς αυτές ..Ο άνθρωπος θα πρέπει να βρίσκει το ωραίο γιατί αυτό θα αποκαλύπτει ενδείξεις που θα σηματοδοτούν την στροφή της προσοχής του προς αυτές,. Η βασική ικανότητα που μας δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιούμε όλες αυτές τις φαντασιακές πληροφορίες είναι ο μηχανισμός αποσύνδεσης που διακρίνει την προσποίηση από την πραγματικότητα στον εγκέφαλό μας,….. Ο μηχανισμός αυτός φαίνεται να απαντά αποκλειστκά στον άνθρωπο….εμεις διαφέρουμε ριζικά από τα άλλα είδη όσον αφόρα το πλήθος των συγκυριακά αληθών πληροφοριών που χρησιμο ποιούμε.Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις πληροφορίες ….Ο εγκέφαλός μας δεν αποθηκεύει απλώς γεγονότα, αλλά πληροφορίες που ενδέχεται να είναι αληθείς μόνον προσωρινά ή τοπικά ή σε συγκεκριμένο άτομο. E.O.Wilson : « Δεν υπήρχε αρκετός χρόνος προκειμένου να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα την απεραντοσύνη των συγκυριακών δυνατοτήτων που απεκάλυψε η υψηλή νοημο σύνη…Το κενό αυτό κάλυψαν οι τέχνες» Η τέχνη ως μορφή μάθησης . Humphrey : « Μας βοηθά στην κατηγοριοποίηση ,αυξάνει την προβλεπτική μας δύναμη βοηθά την αντίδραση μας σε καταστά σεις…. Κατά τους Tooby και Cosmides συμβάλλει στην επιβίωσή μας.…Αυτό που οι άνθρωποι βρίσκουν ωραίο είναι προϊόν εξέλιξης εκατομμυρίων ετών των αισθήσεων ,της αντίληψης και της γνωστικής λειτουργίας των ανθρωπιδών. Η προτίμηση προς την συμμετρία ανιχνεύεται σε όλους τους πολιτισμούς και έχει εντοπιστεί και σε άλλα ζώα…Οι Reber,Schwsartz,Wikielman : « Δεν είναι η συμμετρία αυτή καθ εαυτήν που προκρίνεται αλλά το γεγονός ότι, φέρει λιγώτερη πληροφορία και είναι ευκολώτερη στην επεξεργασία O κόσμος προτιμά τα αντικείμενα με καμπύλες γιατί φοβάται τα σπασίματα ή γιατί οι καμπύλες απαιτούν μικρότερη νοητική επεξε ργασία ; Η φυσιολογική όραση επεξεργάζεται καλύτερα τις κάθετες ή οριζόντιες γραμμές παρά τις λοξές…Εχουμε μια έμφυτη τάση προς τα φυσικά τοπία ( Μήπως η φράκταλ δομή τους;)δένδρα με φύλλωμα ( προγονικό ενδιαίτημα ;) Προτίμηση προς τα φράκταλ σχέδια …Όταν κάτι κρίνεται ωραίο υπάρχει μεγαλύτερη δραστηριότητα στο αριστερό ημισφαίριο ….πάντως συμμετέχουν κι άλλες περιοχές του εγκεφάλου,

Ota 5-5-2023

Γ. ΤΟ ΩΡΑΙΟ

1.Aν αναφερθούμε μόνον στην ανθρώπινη συμπεριφορά, θα λέγαμε ότι ,ωραίο είναι,ό,τι (πρέπει να)αρέσει σ΄ένα «σωστό» άνθρωπο,σ΄έναν άνθρωπο με συγκεκριμένη συγκρότηση.( Με μια γενικόλογη διατύπωση σ΄έναν άνθρωπο με παιδεία(ας μην ασχοληθούμε στο σημείο αυτό,με το περιεχόμενο και το στόχο ,την έννοιά της και κυρίως το πώς). Το ποιά θα είναι η συγκρότηση αυτή, το πώς θα επιτευχθεί, τούτο, το πώς θα βρεθεί ο σωστός οδηγός και το σωστό κριτήριο ,είναι ασφαλώς αποτέλεσμα επιλογής ορθών κριτηρίων, και αποτέλεσμα μιάς επίπονης και μακράς πορείας, μιάς άσκησης ,μιάς τεχνικής, ίσως μιάς φώτισης.

Στην«Αισθητική» τού Charles Lalo (και ασφαλώς τα εκτιθέμενα εκεί αφορούν κυρίως τις εικαστικές τέχνες) γίνεται προσπάθεια να αποδοθεί η έννοια,να δοθεί ο ορισμός τού ωραίου. Και θυμάμαι ότι, διάβασα εκεί, βασικώς τρείς θέσεις.Η μια ήταν καθαρώς υποκειμενική. Ωραίο είναι ό,τι αρέσει.Η δεύτερη διαμετρικώς αντίθετη ήθελε σαφή αντικειμενικά κριτήρια.Η τρίτη,θα λέγαμε συμβιβαστική, θεωρεί ωραίο,ό,τι αρέσει σε μια καλλιτεχνική συνεί δηση.Θέλοντας να ιδρύσουμε μια αναλογία, και να αναφερθούμε στην ανθρώπινη συμπεριφορά, θα λέγαμε ότι ,Καλό είναι,ό,τι (πρέπει να)αρέσει σε ένα σωστό σ΄έναν καλό, σ΄ένα τελειωμένο άνθρωπο,σ΄έναν άνθρωπο με συγκεκριμένη συγκρότηση.( Με μια γενικόλογη διατύπωση σ΄έναν άνθρωπο με παιδεία(ας μην ασχοληθούμε στο σημείο αυτό,με το περιεχόμενο και το στόχο και την έννοιά της).

2.Ας ανατρέξουμε στην Κοινωνιοβιολογία. Μας λέγει λοιπόν ο Κ.Κριμπάς,ότι,ήδη από τον Δαρβίνο υπονοήθηκε η συσχέτιση τού « ωραίου» και της σεξουαλικής επιλογής, ότι ,επιστήμονες «εξετάζουν κατά πόσον υπάρχει μια καθολική αποτύπωση τού ωραίου, ειδικώτερα μια ανελαστική γενετική εγγραφή ή εάν τούτο υπόκειται σε πολιτισμικές μεταβολές,» ότι, μήπως άραγε η αξεπέραστη ομορφιά των κλασσικών αρχαιοελληνικών προτύπων οφείλεται στο ότι, πλησιάζουν στην καθολική εγγραφή τού ωραίου, και ότι, με την πάροδο τού χρόνου η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει προς την πλευρά των γενετικών εγγραφών. Αναφέρεται δε ο συγγραφέας στον Kant ο οποίος αποδίδει στην αισθητική κρίση, αντικειμενική ισχύ, και ισχυρίζεται ότι, είναι μια a priori αρχή, μια κοινή αίσθηση αναγόμενη σ’ένα υπεραισθητό υπόστρωμα της ανθρωπότητας,ότι, ο «Δαρβίνος δεν περιέπεσε στην λεγόμενη φυσιοκρατική πλάνη, (naturalistic fallacy) που θέλει να παράγει το «δέον» από το «είναι», να συμπεράνει δηλαδή το «δέον» από την εξελικτική πορεία» αλλά υποστηρίζει ότι,τα ηθικά συναισθήματα, προέρχονται από επιλογή γιατί δρούν θετικώς στην ύπαρξη κοινωνικής δομής, εκτός τής οποίας είναι αδύνατη η επιβίωση για τον Άνθρωπο και γενικώτερα ότι, τα ηθικά προτάγματα είναι προιόντα τής εξελικτικής πορείας τού Ανθρώπου. (Θέση που μας παραπέμπει στις Ιδέες του Πλάτωνος)

3.Σε κάποιο « άλλο» επίπεδο, θα λέγαμε ότι, η απάντηση στο ερώτημα τού τι είναι Καλό( και το ωραίο είναι καλό,- όμως από την στενά αισθητική πλευρά δεν ισχύει πάντοτε και το αντίστροφο) ,είναι θέμα αισθητικής,είναι μια σχέση ερωτική προς την έννοια τού, ωραίου.Αλλά ο έρωτας προς το ωραίο, η προσπέλαση προς το ωραίο προϋποθέτει μια συγκεκριμένη συγκρότηση.Στην προσπάθεια ίδρυσης μιας αναλογίας και αναφοράς στην ανθρώπινη συμπεριφο ρά,προτάθηκε ότι ,ωραίο για ένα σωστό άνθρωπο, σ΄έναν άνθρωπο με συγκεκριμένη συγκρότηση ,είναι συμβατό με την φύση και τον προορισμό του, ορισμός για μερικούς αρκετά νεφελώδης...

• Ο Πλωτίνος συνεχίζει τις θεωρίες του Πλάτωνα (με τις πραγματείες του ‘Περί του καλού’ και ‘Περί του νοητού κάλλους’).
« ‘Αρμονίη αφανής φανερής κρείττων»

Η Αριστοτελική λογική συνδέει άρρηκτα τις λογικές διαδικασίες με τον προφορικό λόγο, παραβλέποντας τη γενική αυτοτέλεια των νοητικών διεργασιών που έχει αναγνωρίσει η σύγχρονη μαθηματική λογική. Ο Αριστοτέλης, θεωρεί ως πηγή του καλού τον ρυθμό ,την συμμετρία και την αρμονία (Ποιητική) και απαριθμεί δέκα κατηγορίες αξιολόγησης του αισθητικού αντικειμένου: ουσία, ποσόν, ποιόν, προς τι, που, πότε, κείσθαι, έχειν , ποιείν, πάσχειν..

Ο Ηράκλειτος κάνει λόγο για κρυμμένη αρμονία, ανακαλύπτοντάς την ακόμα και σε αυτό που ο Νίτσε ονόμασε αργότερα ‘Διονυσιακό στοιχείο’.

Για τον Χέρμπαρτ το ωραίο δεν οφείλει την ύπαρξή του στο περιεχόμενό του, αλλά στη μορφική του διάταξη.(Αισθητική της Μορφής)

Η ελπίδα για τον άνθρωπο είναι η ομορφιά,

«Η αγάπη , δηλαδή η ομορφιά, θα σώσει τον κόσμο»

Δ Η Μουσική

Ετυμολογικά

Γνωστή και ως Απολλώνια Τέχνη, η μουσική έλκει το όνομά της από τις εννέα Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Με την αρχική αρχαιοελληνική της έννοια η μουσική περιελάμβανε το σύνολο των τεχνών που βρίσκονταν υπό την προστασία των Μουσών δηλαδή την Ποίηση, το Μέλος και τον Χορό ως μια αδιάσπαστη ενότητα τεχνών που καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα στο Θέατρο. Κατ’επέκταση τα γράμματα και τις τέχνες ,εκτός των εικαστικών και τής αρχιτεκτο νικής.( Εγκυκλ.ΗΛΙΟΥ)K

· Κατά τον εσωτεριστή Fabre d’‘Olivet ( εν « Η εσωτερική διάσταση της Μουσικής» - «Music Explained as Science and Art».Πύρινος Κόσμος 1991)η λέξη «μουσική» είναι ελληνική και προέρχεται από τη λέξη «μούσα» που ανάγεται στους Αιγύπτιους και την κατάληξη «ική» που είναι Κελτικής προέλευσης. Η Αιγυπτιακή λέξη «μας» ή «μους» σημαίνει στην πραγματικότητα «γενιά» «παραγωγή» ή «ανά πτυξη έξω από μια αρχή», δηλαδή τυπική εκδήλωση ή ενεργοποίηση αυτού που ήταν εν δυνάμει. Αποτελείται από τη ρίζα «ας» που

χαρακτηρίζει τη συμπαντική, πρωταρχική αρχή και την ρίζα «μα», που εκφράζει όλα όσα γεννούν, αναπτύσσονται ή εκδηλώνονται

ή αποκτούν μια εξωτερική μορφή.

· Οπως ισχύει σε πάρα πολλές γλώσσες, το μοναδικό ον, ο Θεός και η «μα» αφορούν καθετί το γόνιμο, το δημιουργικό, το παραγωγικό — στην ουσία έχουν την έννοια της«μητέρας» .Έτσι, η ελληνική λέξη «μούσα» αφορούσε, από τότε ακόμη που καθιερώθηκε, κάθε ανά πτυξη που προκύπτει από μια αρχή, σε κάθε σφαίρα δραστηριότητας όπου, το πνεύμα περνά από τη δυνητικότητα στην πράξη και ενδύεται μια ορατή μορφή. Στην πιο περιορισμένη της εφαρμογή εκφράζει έναν τρόπο ύπαρξης, όπως δηλώνει η λατινική λέξη «μος». Η κατάληξη «ική» φανερώνει ότι,το ένα συσχετίστηκε με το άλλο λόγω ομοιότητας ή εξάρτησης ή λόγω του ότι, προέκυψε απ’ αυτό.»

· Κατά Μπαμπινιώτη από το λατινικό musica

Ορισμός -Έννοια

• Με την σημερινή της έννοια μουσική είναι η Τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων και σκοπός της είναι η σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση/λήψη ενός έργου. Με τον όρο μουσική εννοείται επίσης και το σύνολο ήχων από το οποίο απαρτίζεται ένα μουσικό κομμάτι

• Το Καθολικό Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford Universal Dictionary) γράφει ότι, η μουσική είναι : «μία από τις καλές τέχνες που ασχολεί ται με το συνδυασμό ήχων, με σκοπό την ομορφιά της μορφής και της έκφρασης της σκέψης ή συναισθήματος»

• Μπορούμε επίσης να ορίσουμε την μουσική ως τέχνη, που καλύπτει την ανάγκη του ανθρώπου, να εκφράσει με τους ήχους, τις σκέψεις, και τα συναισθήματά του.

Ιστορικά

Πρέπει κατ’αρχήν να σημειωθεί το μέχρι στιγμής αυτονόητο---και λέγουμε μέχρι στιγμής γιατί δεν δικαιούμαστε να αγνοήσουμε πιθανές σχετικές μελλοντικές δυνατότητες της Τεχνικής Νοημοσύνης--- ότι, μόνον η μουσική δεν έχει εξ όσων γνωρίζουμε,την δυνατότητα να μας δώσει ένα απτό δείγμα της παρελθούσας της ζωής.

Μετά την Εισαγωγή αυτή έχουμε :

Προϊστορική εποχή

Ανευρέθηκαν αρχαιολογικά ευρήματα ,που έχουν θεωρηθεί ως αυλοί.. όπως αυλοί με επτά τρύπες, και έγχορδα όργανα σε αρχαιολογικούς χώρους του πολιτισμού της κοιλάδας Ίντους, με την Ινδία να έχει μία από τις παλαιότερες μουσικές παραδόσεις του κόσμου. Από τον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού ποταμού, έχουν διασωθεί γλυπτά που αναδεικνύουν χορευτικές δραστηριότητες, καθώς και μουσικά όργανα όπως το φλάουτο με επτά τρύπες. Διαφόρων ειδών έγχορδα όργανα και τύμπανα έχουν βρεθεί σε ανασκαφές .Το ιερό κείμενο Ριγκβέντα περιέχει στοιχεία που βρίσκον ται στη σημερινή Ινδική μουσική, με μουσική σημειογραφία που υποδηλώνει το μέτρο και τον τρόπο της ψαλμωδίας. Η Ινδική κλασική μουσική (ή μάργκα) είναι μονοφωνική και βασίζεται σε μια μελωδική γραμμή - ή ράγκα - που οργανώνεται ρυθμικά μέσω των τάλα. Η ινδουιστική μουσική επηρεάστηκε από περσικές πρακτικές εκτέλεσης των Αφγανών της μογγολικής αυτοκρατορίας της Ινδίας.

Οι αρχαιότερες συλλογές προϊστορικών μουσικών οργάνων έχουν βρεθεί στην Κίνα και χρονολογούνται μεταξύ των 7000 και 6600 π.Χ. Η Κινέζικη κλασική μουσική - η παραδοσιακή τέχνη ή αλλιώς αυλική μουσική της Κίνας - έχει ιστορία με εύρος περίπου τριών χιλιάδων χρόνων. Περιλαμβάνει αυτούσια συστήματα μουσικής σημειογραφίας, μουσικές τονικότητες και τονικά ύψη, όργανα, μουσικά είδη και στυλ. Η κινέζικη μουσική είναι πεντατονική-διατονική και έχει κλίμακες με δώδεκα φθόγγους, όπως οι αντίστοιχες του δυτικοευρωπαϊκού συστήματος.

Στην Αρχαία Ελλάδα

Κατά την αρχαϊκή και κλασική εποχή, ο όρος μουσική εννοούσε τον μουσικά προκαθορισμένο στίχο, όπως εμφανιζόταν στα διάφορα ποιητικά είδη και κυρίως στη λυρική ποίηση. Η μουσική αυτή αποτελούσε ένα μεγάλο κομμάτι του αρχαιοελληνικού θεάτρου με μεικτές χορωδίες να τραγουδούν .Υπήρχαν μουσικά όργανα όπως, μεταξύ άλλων, ο αυλός, η λύρα, και ιδιαίτερα η κιθάρα. Η μουσική συνιστούσε σημαντικό τμήμα της αρχαιοελληνικής παιδείας. Τα αγόρια άρχιζαν μουσικές σπουδές από την ηλικία των έξι . Σε μεταγενέστερα χρόνια η αρχαιοελληνική μουσική δέχτηκε επιδράσεις από τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή αυτοκρατορία, και την ανατολική Ευρώπη.

Μεσαίωνας

Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα (500 – 1400), το μοναδικό ευ ρωπαϊκό ρεπερτόριο που διασώζεται και χρονολογείται πριν τις αρχές του 8^ου αιώνα είναι το μονοφωνικό λειτουργικό τραγούδι της Ρωμαϊκής Καθολικής Εκκλησίας, της οποίας η κύρια παράδοση ονομάζεται Γρηγοριανό Μέλος. Παράλληλα με τις εκκλησιαστικές και ιερές παραδόσεις, υπήρχε μια ζωντανή παράδοση λαϊκών τρα γουδιών με μη-θρησκευτικού χαρακτήρα (αγγλ., secular song).

Κατά την Αναγεννησιακή περίοδο (1400 - 1600), ένα μεγάλο μέρος της διασωθείσας μουσικής της Ευρώπης του 14^ου αιώνα είναι λαϊκά τραγούδια. Από τα μέσα του 15^ου αιώνα, χρησιμοποιούνταν από συνθέτες και τραγουδιστές σε θρησκευτικές συνθέσεις. Διακεκριμένοι συνθέτες της περιόδου θεωρούνται οι Παλεστρίνα, Τόμας Μόρλεϋ (Thomas Morley) και Ορλάντο ντι Λάσο.

Τον ενδέκατο αιώνα, ο Βενεδικτίνος μοναχός Γκουίντο ντ’ Αρέτσο, (Guido d’Arezzo,(995 - 1050) καθιέρωσε ένα σύστημα καταγραφής της μουσικής, βασιζόμενο σε οριζόντιες γραμμές και τετράγωνα σύμβολα τα οποία σημείωναν τη σχέση της εκάστοτε νότας με μια κεντρική. Το σύστημα αυτό θεωρείται ως ο πρόδρομος του πεν ταγράμμου που επικρατεί στη Δυτική μουσική σημειογραφία μέχρι σήμερα.

Βυζαντινή μουσική

Η Βυζαντινή μουσική είναι η μουσική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που απαρτίζεται αποκλειστικά από ελληνικά κείμενα ως μελωδία. Έλληνες και ξένοι ιστορικοί συμφωνούν ότι, αυτές οι μελωδίες, οι εκκλησιαστικοί Ήχοι και γενικά το όλο σύστημα της βυζαντινής μουσικής, συνδέεται στενά με το αρχαίο ελληνικό μουσικό σύστημα. Οι αρχές της χρονολογούνται από ορισμένους μελετητές στον 4^ο αιώνα μ.Χ, λίγο μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη από τον Μέγα Κωνσταντίνο.

Η βυζαντινή μουσική που διασώζεται είναι στο σύνολό της εκκλησιαστική, με εξαίρεση κάποιους αυτοκρατορικούς ύμνους, που και αυτοί έχουν θρησκευτικά στοιχεία. Το βυζαντινό άσμα ήταν μονωδικό, σε ελεύθερο ρυθμό ,και προσπάθησε συχνά να απεικονίσει μελωδικά την έννοια των λέξεων. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ελληνική.

Κλασική μουσική

Στη δυτική Ευρώπη, η μουσική εξελίχθηκε από την μονοφωνία ως την πολυφωνία και την ομοφωνία, από την εξάρτησή της στο ποιητικό - κυρίως θρησκευτικού αρχικά περιεχομένου - κείμενο, έως την ανεξαρτητοποίηση της από την γλώσσα μέσω της ενόργανης μουσικής, από τις πρώτες προσπάθειες για δημιουργία ενός ορθολογικού συστήματος σημειογραφίας από τον Βοήθιο κατά τον 5^ο αιώνα, μέχρι την τονική μουσική και από εκεί στην ατονικό τητα στις αρχές του 20^ου αιώνα. Στον δυτικοευρωπαϊκό χώρο επινοήθηκε επίσης και τελειοποιήθηκε σειρά από συστήματα Μου σικής Σύνθεσης, όπως η Αντίστιξη ή Κοντραπούντο, η Φούγκα, η Αρμονία, ο Δωδεκαφθογγισμός ή Σειραϊσμός.

• Ο Fabre d’Olivet λέγει ότι, η μουσική που δόθηκε στους ανθρώπους σαν ένα θεικό δωρο , μεταφέρθηκε από τους Ουρανούς στην Γή από κάποιο Θεό ή υπερφυσική οντότητα.

Η αξία –επίδραση της Μουσικής-

Διαγραμματικά:

1.-Η Μουσική με το να τροποποιεί τις βιοχημικές διαδικασίες και να ενισχύει την πλαστικότητα του εγκεφάλου, διευκολύνει την επίλυση προβλημάτων, την αύξηση της λεκτικής ευφράδειας, του δείκτη Νοημοσύνης κλπ.

Ειδικότερα.

Η Μουσική (μεταξύ άλλων)

2.-Δημιουργεί κατάσταση ευφορίας με την έκλυση ντομαμίνης.

3.-Επηρεάζει ολόκληρο το σώμα μας.

4.-Αναδιοργανώνει τις νευρωνικές διασυνδέσεις στον ακουστικό φλοιό και επηρεάζει την ψυχολογική μας διάθεση. Καταπραΰνει την ανθρώπινη συμπεριφορά. (τουλάχιστον ορισμένα είδη μουσικής)

5.-Συνιστά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο εκφράσεως συναι σθημάτων, καθώς ο έναρθρος λόγος, ως ηχητικό μέσο δεν δύναται να αποδώσει το φάσμα των αποχρώσεων των προσωπικών ανθρώ πινων σκέψεων και συναισθημάτων

6.Θεραπεύει ασθένειες .Έχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική, για θερα πευτικούς σκοπούς.( σε περίπτωση νευρασθένειας ,της νόσου Πάρκισον, επιληψίας, της ημικρανίας κλπ)

7.-Προάγει την ανάπτυξη των αισθητηριακών και γνωστικών λει τουργιών στα νεογνά .

8.-Χρησιμοποιείτα—για την αντιμετώπιση του άγχους και του πό νου. Τα εργαστήρια μουσικής πολλαπλασιάζονται για να βοηθήσουν άτομα. Βοηθά στην ανάπτυξη των ικανοτήτων εκμάθησης ομιλίας στα μικρά παιδιά.

9.-Εμπλέκει τον εγκέφαλο σε κάθε είδους ενδιαφέρουσες δραστηρι ότητες. Η αναπαραγωγή μουσικής οδηγεί τον εγκέφαλο σε πλήρη αποδέσμευση

10.-Η κατάλληλη μουσική.—και η προϋπόθεση αυτή,ισχύει πάντοτε)-καταπραΰνει την «ψυχή» ,ηρεμεί.

11.-Κατά τον Fabre d’Olivet, με την μουσική διεισδύεις στην εσώτατη φύση των πάντων και μπορείς να γνωρίσεις το άγνωστο

12.- .Η μουσική είναι τρόπος επικοινωνίας

13.-Η κατάλληλη μουσική διευκολύνει την συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων, την ενωτική πορεία τους, και την απαλλαγή τους από κακές πρακτικές και αντιλήψεις.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΤΕΡΑ

Η Επίδραση της Μουσικής (Γενικώς)

• Την αξία της Μουσικής αντελήφθησαν και εξύμνησαν μεγαλοφυΐες του πνεύματος όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Πυθαγόρας, ο Ρομαίν Ρολάν , ο Καρτέσιος, ο Γκαίτε, ο Μπετόβεν, ο Βάγκνερ, ο Στραβί νσκι κ.α., καθώς φυσικά και οι λαοί μέσω της παραδοσιακής τους τραγουδοποιίας.Η μουσική είναι ένας μη λεκτικός, αλλά ιδιαίτερα από τελεσματικός τρόπος μετάδοσης συναισθημάτων: αυτά που βιώνουμε όταν ακούμε ένα μουσικό έργο ταυτίζονται εντυπωσιακά με εκείνα των συνανθρώπων μας που μοιράζονται μαζί μας αυτή τη μουσική εμπειρία.

Ειδικώς για τον Πυθαγόρα

Αναφέρεται πώς ο Πυθαγόρας είχε «εμπλοκή» και με την μουσική. Οτι, ανεκάλυψε την διατονική κλίμακα και ,ότι, υπεστήριξε πώς όλη η μουσική μπορεί να ταξινομηθεί και εκφρασθεί σε μαθηματικούς λόγους που μπορούσαν να εφαρμοστούν στο Σύμπαν .Η τελευταία αυτή σκέψη οδήγησε στην διαμόρφωση της περίεργης θεωρίας της αρμονίας ( ή Μουσικής των σφαιρών). Βάση της θεωρίας ήταν οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ όλων των ουρανίων σωμάτων που παρή γαν μουσική, οφειλόμενη ειδικότερα στο ότι, όλα τα ουράνια σώματα κινούνται ορμητικώς στο διάστημα ,η οποία όμως μουσική δεν ήταν δυνατόν να ακουσθεί από τους ανθρώπους, και τούτο γιατί αυτοί δεν μπορούσαν να υπερβούν την υλική κατάστασή τους. Μόνον οι φωτισμένοι όπως ο Πυθαγόρας .

Ο Πυθαγόρας ήταν αυτός που πρώτος έθεσε τις βάσεις της επιστήμης της Μουσικής με μια επιστημονικά θεμελιωμένη θεωρία της Μουσικής. Ανεκάλυψε τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των χορδών και το τονικό ύψος που δίνουν. Η σχέση μεταξύ δύο αριθμών, αυτό δηλαδή που ονομάζεται σήμερα στην αριθμητική και στην γεωμετρία, λόγος, στη μαθηματική θεωρία της Μουσικής του Πυθαγόρα ονομάζεται «Διάστημα», που ορίζεται ως η αριθμητική σχέση με την οποία εκφραζόταν ο λόγος του μουσικού διαστήματος. Το μουσικό διάστημα, που εκφραζόταν ως «σχέση δύο αριθμών προς αλλήλους» στην θεωρία της Μουσικής του Πυθαγόρα, ονομαζόταν κατά τα άνω, αρχικά διάστημα = απόσταση δυο σημείων απ’ αλλήλων. Το «διάστημα» αυτό είχε πράγματι δύο συνοριακά σημεία (πέρατα, όρους), τα οποία δινόντουσαν ως αριθμοί. Για να το πετύχει αυτό χρησιμοποίησε ένα έγχορδο όργανο, που το δημιούργησε ο ίδιος, το «Μονόχορδο»Ο Πυθαγόρας ,ή ακριβέστερα και ίσως δικαιότερα οι Πυθαγόρειοι, ανεκάλυψαν μια σχέση απόλυτα σταθερή ανάμεσα στο μήκος των χορδών της λύρας και των βασικών συγχορδιών (1/2 για την όγδοη, 3/2 για την πέμπτη και 4/3 για την τέταρτη). H θαυμαστή ιδιότητα αυτών των αρμονικών σχέσεων έγκειτο στο ότι περι λάμβαναν τους τέσσερις πρώτους φυσικούς αριθμούς (1, 2, 3, 4), το άθροισμα των οποίων ισούται με το 10, τον ιερό αριθμό των Δελφών (Τετρακτύς). Σε εκείνο που ενδιαφέρει στην προσπάθειά μας και αυτή που λέγεται ότι, άσκησε την ευρύτερη επίδραση πάνω στη σκέψη του και ότι, υπήρξε το θεμέλιο της μαθηματικής φιλοσοφίας του Πυθαγόρα ήταν αυτή που . αφορούσε το πεδίο της μουσικής. Δηλαδή: Ανεκάλυψε ότι., αυτά τα διαστήματα της μουσικής κλίμακας, που ακόμη και σήμερα ονομάζονται τέλειες αρμονίες μπορούν να διατυπωθούν όπως και ανωτέρω αναφέρεται, αριθμητικά ως αναλογίες μεταξύ των αριθμών 1,2,3 και 4. Οι αριθμοί αυτοί προστιθέμενοι μας δίνουν το 10, αριθμό που, σύμφωνα με τον περίεργο πυθαγόρειο συνδυασμό μαθηματικών και μυστικισμού, ονομαζόταν τέλειος αριθμός.(Σημ. Αν δεν κάνω λάθος σήμερα τέλειος αριθμός θεωρείται εκείνος που είναι άθροισμα των διαιρετών του.λ.χ.. το 6=1+2+3 Από την άποψη αυτή το 10 δεν είναι τέλειος αριθμός)

Ο κοινός μας πρόγονος δεν τραγουδούσε .Κατά τον Δαρβίνο η μουσική πιθανώς αρχικά ήταν προσαρμοστική ,αργότερα κατέστη ,μορφή επικοινωνίας, πρωτογλώσσα και μετά γλώσσα . Και τα όψιμα έμβρυα ανταποκρίνονται στην μουσική, . Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι, ο εγκέφαλος ,τουλάχιστον σε νεαρή ηλικία αντιμετωπίζει την γλώσσα ως ειδική περίπτωση μουσικής. Η μουσική μπορεί να προετοιμάσει για την αναγνώριση λέξεων .. Μουσική και γλώσσα έχουν μερικές κοινές νευρωνικές περιοχές. Υπάρχει μια φράκταλ συνιστώσα και στην μουσική,..Οταν ακούμε μουσική έχουμε έκλυση οπιοειδών ,και κατάσταση ευφορίας…απελεθέρωση ντοπαμίνης. Η μουσική αυξάνει θετικά συναισθήματα ,όπως ακριβώς και τα οπτικά ερεθίσματα ,πράγμα καλό,γιατί η καλή διάθεση διευκολύνει την δημιουργική επίλυση προβλη μάτων…αυξάνει την λεκτική ευφράδεια .Τα ερεθίσματα που μας φέρνουν σε κατάσταση διέγερσης δεν περιορίζονται στην μουσική…τα μαθήματα μουσικής κατά την παιδική ηλικία ,συνδέονται με μικρές αλλά μακράς διαρκείας αυξήσεις στο δείκτη νοημοσύνης. Αγνοούμε το γιατί ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου είναι μεγαλύτερες στους μουσικούς,δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτό οφείλεται στην εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου, ή αν τα παιδιά που επιλέγουν να μάθουν ένα μουσικό όργανο, έχουν ήδη νευρωνικές διαφορές, αλλά υπάρ χουν ενδείξεις ότι, η μάθηση προκαλεί τις διαφορές αυτές ,,…..πιθανόν η εκπαίδευση στην μουσική, και στις τέχνες να βελτιώνει την γλώσσα,τις οπτιχωρικές δεξιότητες ,την προσοχή,( μια πτυχή της οποίας, αφορά τους μηχανισμούς για την αυτορρύθμιση του γιγνώσκειν και του συναισθήματος όπως η συγκέντρωση και ο έλεγχος των παρορμήσεων) και τις επιδόσεις στην αριθμητική, -

- Κατά τον εσωτεριστή Fabre d’Olivet που ανάλωσε όλη του τη ζωή στην μελέτη της εσωτερικής γνώσης, οι ρίζες της οποίας ανάγονται, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, σε μυθικές εποχές , η μουσική δεν ασκεί επιρροές με τις εξωτερικές της φόρμες ,ούτε με τα στοιχεία που εξυπηρετούν την διαμόρφωσή τους, αλλά με τις αρχές που τις δομούν. Κατά τον ίδιο, η μουσική είναι συμπαντική επιστήμη χωρίς την οποία δεν μπορεί κανείς να εισδύσει στην εσώτατη ουσία των πάντων και ότι,εκείνο που την έκανε να θεωρείται τόσο σπουδαία ήταν η ιδιότητα της να αποτελεί ένα εύκολο πέρασμα από φυσικό στο άγνωστο.

Η θεραπευτική επίδραση της μουσικής.Η ηθική της

• Ενώ χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να κατανοηθεί ένα μουσικό έργο, εντούτοις, για την αισθητική απόλαυσή του αρκεί, η διάθεση για ακρόασή του, με τον « αστερίσκο» ότι,η απόλαυση αυτή εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τον μουσικό και τον ευρύτερο καλλιτεχνικό πολιτισμό της ιδιαίτερης καταγωγής και διαμονής του, καθώς και από τα μουσικά ύφη και είδη με τα οποία είναι προσωπικά εξοικειωμένος. Λ.Χ.δύο ακροατές με διαφορετικό μουσικό και πολιτι σμικό υπόβαθρο, ένας Γερμανός και ένας Ινδός, θεωρείται δύσκολο να έχουν τα ίδια αισθητικά συμπεράσματα. ακούγοντας την 9^η Συμφωνία του Μπετόβεν ή μια ινδική ράγκα.

Η ηχοθεραπευτική αγωγή Tomatis, (επιδρά ως μία κατ’ ουσία νευρωνική επίδραση), επενεργεί ευεργετικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα ενεργοποιώντας τη λειτουργικότητά του και προάγοντας τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες (μνήμη, κρίση, αντίληψη). Ως εκ τούτου, εφαρμόζεται με επιτυχία στα άτομα τρίτης ηλικίας βελτιώνοντας τη νευρομυϊκή υποτονικότητα και την απάθεια, τόσο συχνά στις προχωρημένες ηλικίες, επάγοντας ένα συναίσθημα ψυχικής ευεξίας και αισιοδοξίας. Για τους ίδιους ακριβώς λόγους χρησιμοποιείται με πολύ καλά αποτελέσματα σε μια ευρεία γκάμα νευρολογικών παθήσεων.Κοινά στοιχεία τόσο της γλώσσας όσο και της ομιλίας και της μουσικής είναι ο παράγοντας χρόνος, το τονικό ύψος, η χροιά, ο ρυθμός, η ένταση, το μελωδικό περίγραμμα, η δόμηση προτάσεων εννοιολογικών και μουσικών φράσεων αντίστοιχα.

• Αναφερόμενος στην σχέση της μουσικής με την ηθική διαπαιδαγώγηση αναφέρεται ο εσωτεριστής Fabre d’Olivet,στο βιβλίο του « Η εσωτερική διάσταση της Μουσικής» ( «Music Explained as Science and Art.) Κατ΄αυτόν ,o Πλάτων χρονολογούσε την διαφθορά των νέων από την περίοδο που άρχισε να παρακμάζει η μουσική.

Γράφει ο Σ.Μανουσέλης

«Η νευροαισθητική έρευνα επιχειρεί να διαφωτίσει το πώς αντιδρά ο εγκέφαλός μας όταν ακούει ή δημιουργεί ένα όμορφο μουσικό έργο και όχι «τι είναι» η ομορφιά που βιώνουμε σε αυτό . Η προσωπική εμπειρία μας από την ακρόαση ή την εκτέλεση ενός μουσικού έργου αναδύεται ως «εγκεφαλική συμφωνία» από την ενεργοποίηση όλων των ανατομικών και λειτουργικών «σπονδύλων» του μουσικού εγκεφάλου, δηλαδή των ειδικών συστημάτων του εγκεφάλου μας που ενεργοποιούνται από τη μουσική.

Γιατί όποτε ακούμε μουσική ή όταν τραγουδάμε, κρατάμε τον ρυθμό χτυπώντας το πόδι μας στο πάτωμα και όταν αλλάζει ο ρυθμός της μουσικής αλλάζει και ο ρυθμός που κινούμε το πόδι ή άλλα μέρη του σώματός μας; Γεγονός που υποδεικνύει ότι τόσο το άκουσμα όσο και η εκτέλεση της μουσικής επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα μας. Πίσω από τις μουσικές μας απολαύσεις δεν κρύβονται μόνο νότες, ρυθμοί και μελωδίες, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο, μια ιδιαίτερα περίπλοκη και εν πολλοίς υποσυνείδητη εγκεφαλική διεργασία που δύσκολα περιγράφεται λεκτικά από τους μουσικόφιλους.

Μόνο ανοίγοντας το «μουσικό κουτί» του εγκεφάλου θα μάθουμε πώς μας επηρεάζει η μουσική

Πράγματι, όπως επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών, το άκουσμα της μουσικής ασκεί πάνω στο σώμα μας, και ειδικά στον εγκέφαλό μας, την ίδια διεγερτική επίδραση με τις εξωγενείς ψυχοδραστικές ουσίες, που η λήψη τους προκαλεί την έκλυση ντοπαμίνης στο κεντρικό νευρικό μας σύστημα. Η ντοπαμίνη είναι μια οργανική ουσία που δρα στον εγκέφαλο ως νευροδιαβιβαστής, δηλαδή ως ένα χημικό σήμα που παράγεται από τα νευρικά κύτταρα για να επικοινωνούν μεταξύ τους και να ρυθμίζουν κάποιες σημαντικές λειτουργίες τους.

Η έκλυση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο μετά από κάποιες έντονες μουσικές εμπειρίες αναδιοργανώνει τις νευρωνικές διασυνδέσεις στον ακουστικό φλοιό και επηρεάζει την ψυχολογική μας διάθεση. Ισως έτσι εξηγείται η αινιγματική δύναμη της μουσικής να μας συνεπαίρνει και να μας γεννά εντονότατα συναισθήματα.

Αν, όμως, όπως υποστηρίζουν οι σύγχρονες Νευροεπιστήμες, κάθε διανοητική και συναισθηματική μας εκδήλωση εξαρτάται από την ενεργοποίηση ορισμένων δομών του εγκεφάλου μας, της πολύπλοκης βιολογικής μηχανής που με βάση τα εξωτερικά ερεθίσματα συνδιαμορφώνει κάθε συμπεριφορά μας, τότε δεν θα έπρεπε να αναζητήσουμε μέσα στον εγκέφαλό μας το αναγκαίο βιολογικό υπόστρωμα για την έκφραση της πανανθρώπινης μουσικής ικανότητας, η οποία εκδηλώνεται τόσο κατά την ακρόαση όσο και κατά την εκτέλεση ενός μουσικού έργου;

Πράγματι, καταγράφοντας την εγκεφαλική δραστηριότητα και τις ψυχολογικές αντιδράσεις των ατόμων που ακούν ένα ορισμένο μουσικό κομμάτι, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι, οι περισσότεροι άνθρωποι, μολονότι ενδέχεται να έχουν διαφορετική μουσική παιδεία ή να ανήκουν σε διαφορετικές πολιτισμικές-εθνικές παραδόσεις, εκδηλώνουν συνήθως πανομοιότυπες και προβλέψιμες συναισθηματικές αντιδράσεις στο άκουσμα της συγκεκριμένης μουσικής.

Υπάρχει ένα εγκεφαλικό κέντρο για τη μουσική ;

Ωστόσο, καταγράφοντας και παρακολουθώντας εργαστηριακά τα λεπιμέρους δομικά στοιχεία κάθε μεμονωμένης μουσικής εμπειρίας, όπως είναι το ιδιαίτερο ύψος, η χροιά, ο ρυθμός, η μελωδία και η αρμονία, οι νευροεπιστήμονες διαπίστωσαν ότι, ο εγκέφαλός μας δεν επεξεργάζεται αυτά τα επιμέρους δομικά στοιχεία σε ένα ενιαίο και μοναδικό «κέντρο για τη μουσική». Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο: στον εγκέφαλό μας υπάρχουν πολλά συστήματα για την επεξεργασία της μουσικής, τα οποία είναι διάσπαρτα κατανεμημένα στο φλοιό των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων (κυρίως στον άνω βρεγματικό και στον κογχο-μετωπιαίο εγκεφαλικό φλοιό), στην παρεγκεφαλίδα και σε υποφλοιώδεις δομές, όπως π.χ. η αμυγδαλή.

Πράγματι, στον εγκέφαλό μας έχουν εντοπιστεί διαφορετικά υποσυστήματα που ενεργοποιούνται τόσο για την επεξεργασία των επιμέρους δομικών στοιχείων της μουσικής όσο και για την τελική, ενιαία εμπειρία ενός συγκεκριμένου μουσικού έργου. Ομως, αυτή η τελική και ενιαία αντίληψη της μουσικής προϋποθέτει και εξαρτάται από την ενεργοποίηση όλων των ημιαυτόνομων (ανατομικά) αλλά στενότατα συνδεδεμένων (λειτουργικά) εγκεφαλικών υποσυστημάτων.

Επομένως, η ενιαία εμπειρία ενός μουσικού έργου αναδύεται ως «εγκεφαλική συμφωνία» από τη σχεδόν ταυτόχρονη ενεργοποίηση όλων αυτών των «σπονδύλων» του, δηλαδή των δομικών-λειτουργικών υποσυστημάτων του εγκεφάλου μας που ενεργοποιούνται από τη μουσική.

Αν, όμως, η κάθε μουσική μας εμπειρία εξαρτάται από διαφορετικές ανατομικά και λειτουργικά εγκεφαλικές δομές και ολοκληρώνεται σε διαφορετικά επίπεδα οργάνωσης του εγκεφάλου, τότε η μουσική μας αντίληψη μπορεί να εμφανίζει τόσες δυσλειτουργίες ή και ανωμαλίες, όσα είναι και τα επίπεδα ολοκλήρωσής της. Κάτι που επιβεβαιώνεται καθημερινά από τη νευρολογική διάγνωση των πολυάριθμων μουσικών παθήσεων, δηλαδή των διαφόρων περιπτώσεων «αμουσίας».

Πράγματι, οι πρώτες σαφείς ενδείξεις σχετικά με τις δομές που εμπλέκονται στην πρόσληψη, την επεξεργασία και την εξωτερίκευση-δημιουργία της μουσικής από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, προήλθαν από τις κλινικές νευρολογικές μελέτες των εγκεφαλικών δυσλειτουργιών κατά την εκτέλεση αυτών των τριών «πράξεων» κάθε μουσικής εμπειρίας. Δυσλειτουργίες που μπορεί να οφείλονται είτε σε επίκτητες παθολογίες είτε σε κληρονομικές νευροεκφυλιστικές παθήσεις, οι οποίες εκδηλώνονται ως «αμουσία», δηλαδή ως σοβαρές διαταραχές κατά την πρόσληψη ή την επεξεργασία της μουσικής.

Η κλινική μελέτη των ασθενών που είχαν υποστεί ένα σοβαρό εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο, που έπασχαν από επιληπτικές κρίσεις ή είχαν αναπτύξει έναν εγκεφαλικό όγκο, έδειξε ότι οι τρεις βασικές πράξεις της μουσικής αντίληψης -πρόσληψη, επεξεργασία και εξωτερίκευση της μουσικής- διαφοροποιούνται όχι μόνο λειτουργικά αλλά και ανατομικά-τοπολογικά: καθεμία συντελείται σε διαφορετικό εγκεφαλικό υποσύστημα.

Τι μας αποκαλύπτει η παθολογική αμουσία;

Ισως η πιο ορατή συνέπεια της σπονδυλωτής οργάνωσης του εγκεφαλικού ακουστικού μας συστήματος είναι ότι, υπάρχουν πολλές μορφές αμουσίας, οι οποίες ενδέχεται να εκδηλωθούν ως ειδική περίπτωση κωφότητας είτε στον τόνο είτε στον ρυθμό είτε στη χροιά, στη μελωδία κ.α. Επίσης, αυτές οι διαφορετικές μορφές αμουσίας μπορεί να είναι επίκτητες ή συγγενείς (δηλαδή κληρονομικές).

Μια διάσημη περίπτωση συγγενούς αμουσίας είναι ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, ο οποίος μας προσφέρει μια αρκετά καλή περιγραφή αυτής της πάθησης: «Λυπάμαι που το λέω, αλλά η μουσική με αγγίζει μόνο ως αυθαίρετη διαδοχή ήχων, λίγο-πολύ ενοχλητικών», όπως εξομολογείται στο περίφημο βιβλίο του «Μίλησε μνήμη» (ελλ. εκδ. Πατάκης).

Πρόκειται για την πιο ακραία και σπάνια μορφή κωφότητας στη μουσική, που περιγράφεται συνήθως ως «ολική αμουσία». Οι υπέροχες και αρμονικές μελωδίες δεν είναι καθόλου αντιληπτές από τον ολικά άμουσο ή την άμουση, γι’ αυτά τα άτομα το άκουσμα της μουσικής μετατρέπεται σε βασανιστικό θόρυβο. Πάντως, η περίπτωση Ναμπόκοφ παρουσιάζει ένα επιπρόσθετο ενδιαφέρον, επειδή μας αποκαλύπτει ότι η ολική αμουσία δεν συνδέεται με την αλεξία (σοβαρή γλωσσική πάθηση) ούτε επηρεάζει τις γλωσσικές ικανότητες των άμουσων.

Αλλά και αρκετοί κορυφαίοι μουσικοσυνθέτες του 20ού αιώνα, όπως ο Μορίς Ραβέλ (Maurice Ravel), ο Τζορτζ Γκέρσουιν (George Gershwin), ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν (Benjamin Britten), εμφάνισαν κάποια στιγμή της ζωής τους μια σοβαρή εγκεφαλική πάθηση που τους προκάλεσε «επίκτητη αμουσία», η οποία τους στέρησε τη δυνατότητα να συνεχίσουν το δημιουργικό τους έργο. Και η ιατρική της εποχής τους ήταν ανίκανη να κατανοήσει αυτές τις ασθένειες, πόσω μάλλον να τις αντιμετωπίσει.

Πάντως, σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί και η σύγχρονη νευρολογία δεν θεωρεί πλέον τις παθήσεις που σχετίζονται με τη μουσική ως... μυστήρια. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια η επιφανής Καναδή νευροεπιστήμονας Τζάστιν Σέρτζεντ (Justine Sergent) και οι συνεργάτες της έδειξαν ότι ο Μορίς Ραβέλ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε απολέσει κάθε ικανότητα να συνθέτει, ενώ ήταν σε θέση να ακούει, να εκτελεί γνωστές μουσικές κλίμακες και να απολαμβάνει τη μουσική.

Υπέφερε από μια νευροεκφυλιστική νόσο που είχε καταστρέψει ορισμένες περιοχές στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο. Αυτές οι εγκεφαλικές περιοχές, στα φυσιολογικά άτομα, επιτρέπουν την άμεση σύνδεση και την επικοινωνία μεταξύ των διαφορετικών εγκεφαλικών υποσυστημάτων που εμπλέκονται στις επιμέρους μουσικές ικανότητες της ακοής, της εκτέλεσης και της σύνθεσης της μουσικής. Ετσι, ο Ραβέλ μπορούσε να ακούει ευκρινώς μέσα στο κεφάλι του το έργο, ενώ δεν μπορούσε πια ούτε να το μεταγράψει σε νότες ούτε τα το παίξει στο πιάνο!

Στις μέρες μας, η νευροεπιστημονική ανάλυση της περίπτωσης του Μ. Ραβέλ και πολλών άλλων ανάλογων περιπτώσεων επίκτητης αμουσίας μάς αποκαλύπτει κάτι πολύ σημαντικό σχετικά με την οργάνωση του μουσικού εγκεφάλου: Η δομή και η λειτουργία των εγκεφαλικών περιοχών που εμπλέκονται άμεσα στην αντίληψη, την εκτέλεση και τη δημιουργία της μουσικής είναι «σπονδυλωτή»: αποτελείται από πολλά και ιεραρχικά οργανωμένα υποσυστήματα, καθένα από τα οποία επιτελεί μία επιμέρους, αλλά αναγκαία και αποφασιστική μουσική λειτουργία.»

Η Μουσική και τα ζώα

O Παναγιώτης Τσιαμούρας είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Από τις εκδόσεις Κυαναυγή κυκλοφορεί το βιβλίο του «Για μια φιλοσοφία της ζωότητας. Aπό το ανοιχτό στην απελευθέρωση των ζώων» (2021)

Γράφει :

«Η τέχνη στο κελάηδισμα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα πουλιά είναι μοναδικοί μουσικοί. Άραγε το αγνοούν ή έχουν συνείδηση της τέχνης τους; Αρκεί να πάμε στο δάσος την άνοιξη και θα βρούμε την απάντηση. Όταν δύο αρσενικά του ίδιου είδους κελαηδούν το ένα κοντά στο άλλο, καταλαβαίνουμε ότι, αγωνίζονται για την ένταση και την ποικιλομορφία του τραγουδιού τους. Η τσίχλα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ένα αρσενικό τραγουδάει μόνο του. Το τραγούδι του είναι όμορφο, αν και κάπως συνηθισμένο, παρά την ποικιλομορφία του. Όταν όμως αρχίσει να κελαηδάει ένα άλλο αρσενικό, τότε το πρώτο αποφασίζει να προσθέσει κι άλλες στροφές, να εμπλουτίσει το ρεπερτόριό του, να δυναμώσει τη φωνή του. Άλλωστε σε πολλά είδη πουλιών τα θηλυκά τα κατακτούν οι καλύτεροι τραγουδιστές. Η τέχνη του τραγουδιού στο φλερτ… Όσο προχωρούν οι επιστημονικές έρευνες για τα ζώα διαπιστώνουμε ότι, έχουν μεγαλύτερη ευφυΐα, μεγαλύτερη ευαισθησία και μεγαλύτερη ενσυναίσθηση απ’ ό,τι πιστεύουμε. Τότε γιατί τους αρνιόμαστε κάθε πιθανή σχέση με την τέχνη και την τάση προς το ωραίο;»,( Philippe J. Dubois & Élise Rousseau, Η φιλοσοφία των πτηνών. Μαθήματα ζωής από τους μικρούς φιλόσοφους της φύσης, μτφ. Εύη Γεροκώστα, Διόπτρα, 2019, σσ. 75-76).

Έχουμε συνηθίσει να πιστεύουμε ότι, πολλές ικανότητες είναι αποκλειστικά προνό μια του ανθρώπου· μεταξύ αυτών και η μουσική. Τι θα συνέβαινε όμως, αν ανακαλύπταμε ότι, και τα μη ανθρώπινα ζώα δημιουργούν ήχους για αισθητικούς λόγους και όχι μόνο για το απλό στοιχειώδες φυσικό ένστικτο της μεταξύ τους επικοινωνίας; ……..Ο Ντάριο Μαρτινέλι (Dario Martinelli), στη μονογραφία του How Musical is a Whale? Towards a Theory of Zoomusicology, χαρακτήρισε την «ζωομουσικολογία την επιστήμη που μελετά την αισθητική χρήση της ηχητικής επικοινωνίας μεταξύ των ζώων», δίνοντας έμφαση περισσότερο στην έννοια «αισθητική» παρά σε εκείνη της «μουσικής»…. Ο ίδιος σε συνέντευξή του θα εξηγήσει πως «η ζωομουσικολογία γεννιέται από την υπόθεση, που σήμερα πλέον αποτελεί μια εμπειρική πραγματικότητα, ότι ,δεν είναι μόνο το ανθρώπινο πλάσμα που τραγουδά και δημιουργεί μουσική, αλλά αυτό το χάρισμα ανήκει και σε άλλα ζώα………….Οι «πρωτοζωομουσικολογικές» –αν θα ήταν δόκιμο να τις ονομάσουμε έτσι– έρευνες έχουν μακρότατη ιστορία, καθώς μελέτες σχετικά με τη χρήση του ήχου για αισθητικούς σκοπούς από την πλευρά των ζώων είχαν ήδη γίνει από τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους – «Η συμβολή του Αριστοτέλη στην ζωομουσικολογία», αυτός ήταν ο ενδεικτικός τίτλος μιας εκ των εκδηλώσεων για το Επετειακό Έτος Αριστοτέλη (2016). Σε έργα συγγραφέων όπως ο Δημόκριτος, ο Λουκρήτιος, ο Πλούταρχος και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος συναντάμε συχνά την ιδέα σύμφωνα με την οποία τα ζώα, και κυρίως τα πουλιά, είναι εκείνα που πραγματικά ανακάλυψαν τη μουσική και οι άνθρωποι την έμαθαν από αυτά ή τα μιμήθηκαν. Για παράδειγμα, ο Λουκρήτιος γράφει στο Περί Φύσεως (5.1379-1381): «Έναν καιρό, προτού ακόμα βρουν οι άνθρωποι του τραγουδιού τους δρόμους/ και φκιάξουν μελωδίες απαλές να τις ακούν και να ευχαριστιούνται/ μιμούνταν με το στόμα των πουλιών το λαγαρό κελάηδημα» Ανεβαίνοντας προς την εποχή μας, μεταξύ των περισσότερο κοντινών μας στοχαστών που ανέδειξαν την αισθητική πλευρά του τραγουδιού των πουλιών συγκαταλέγονται οι Αθανάσιος Κίρχερ (Athanasius Kircher, Musurgia Universalis, 1650), Τζoν Λοκ (Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση [An Essay Concerning Human Understanding], 1690) και Τζον Χόκινς (John Hawkins, A General History of the Science and Practice of Music, 1776). Αυτοί οι «πρωτοζωομουσικολόγοι» ενδιαφέρθηκαν για τις ηχητικές εκδηλώσεις στα μη ανθρώπινα ζώα θεωρώντας τες λίγο πολύ μουσική. Από την άλλη είναι έξω από κάθε αμφιβολία πως «πρόκειται για μια εξαιρετικά ανομοιογενή εικόνα, με εσφαλμένη θεωρητική και/ή εμπειρική έρευνα, αναχρονιστικές και/ή διορατικές υποθέσεις, στοχευμένα και/ή εργαλειακά επιχειρήματα». Με τη δημοσίευση της Καταγωγής του ανθρώπου (The Descent Of Man, 1871) από τον Κάρολο Δαρβίνο μεταβλήθηκε πλήρως το επιστημονικό βλέμμα προς τα μη ανθρώπινα ζώα. Ο Δαρβίνος τοποθετεί εντός του πλαισίου της ανθρώπινης εξέλιξης τη μουσική συμπεριφορά, αρχής γενομένης από το τραγούδι των πουλιών, για να τη συσχετίσει με την αναπαραγωγή, τη σεξουαλική επιλογή και τους τρόπους αλληλεπίδρασης μεταξύ των φύλων………. Κατά τη δεκαετία του 1950, στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, ο Φρανκ Ουάτλινγκτον (Frank Watlington), μηχανικός στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ, καθώς εργαζόταν στις Βερμούδες σε έναν σταθμό παρακολούθησης των σοβιετικών υποβρυχίων,…, άρχισε να ακούει ασυνήθιστους και ανησυχητικούς ήχους οι οποίοι έφταναν από τον ωκεανό και ξεκίνησε να τους καταγράφει. Πολύ γρήγορα συνειδητοποίησε ότι, οι συγκεκριμένοι ήχοι προέρχονταν από τις μεγάπτερες φάλαινες (Megaptera novaeangliae), οι οποίες περνούσαν τον χειμώνα ανοιχτά των ακτών των Βερμούδων. Στη συνέχεια ήρθε σε επαφή με τον βιοακουστικό Ρότζερ Πέιν (Roger Payne), ο οποίος μελέτησε τις ηχογραφήσεις και αντιλήφθηκε ότι ,ακούγονταν σταθερά ρυθμικά σχήματα επαναλαμβανόμενων ήχων, με άλλα λόγια τραγούδια. Η Κέιτι Πέιν (Katy Payne), τότε σύζυγος του Ρότζερ Πέιν, παρατήρησε πως όλες οι μεγάπτερες μιας ορισμένης περιοχής τραγουδούν εκδοχές του ίδιου τραγουδιού, το οποίο αλλάζει στη διάρκεια της περιόδου. Το 1970 το ζεύγος Πέιν προχώρησε στην παραγωγή ενός μουσικού άλμπουμ με τίτλο Songs of the Humpback Whale, που έγινε το περιβαλλοντικό άλμπουμ με τις περισσότερες πωλήσεις στην ιστορία. Οι επιστήμονες της «Ocean Alliance», μιας οργάνωσης που ασχολείται με την προστασία των φαλαινών και του θαλάσσιου περιβάλλοντός τους, διαπίστωσαν ότι, τα τραγούδια διέφεραν μεταξύ των πληθυσμών των μεγάπτερων….: «Αν επιβεβαιωθεί ότι ,η μουσική είναι ένα φαινόμενο εκτεταμένο και μεταξύ ζωικών ειδών διαφορετικών από το ανθρώπινο ον, αυτό θα έθετε σε ζωηρή αμφισβήτηση και τον ορισμό της μουσικής, όπως επίσης και εκείνο του ανθρώπινου πλάσματος και του πολιτισμού του, ακόμη και την ίδια την αντίληψη που έχουμε για τα ζώα».Μεταξύ των σημαντικότερων ζωομουσικολόγων μελετητών συγκαταλέγεται ο ιταλικής καταγωγής Ντάριο Μαρτινέλι, .. Ο Μαρτινέλι είχε αφιερώσει ένα από τα πρώτα κείμενά του,,στις… μεγάπτερες. Κατά τον ίδιο, οι μεγάπτερες είναι οι «κατεξοχήν ταλαντούχες, λόγω της ποικιλίας και του πλούτου των τραγουδιών. Η παραγωγή τους είναι εντυπωσιακή· αυτά τα κητώδη είναι πραγματικοί τζαζίστες: οι μελωδίες τους βασίζονται στον αυτοσχεδιασμό, στην παραλλαγή και στην επανεπεξεργασία των θεμάτων. Μόνο τα αρσενικά τραγουδούν την περίοδο του ζευγαρώματος και, επειδή τα θηλυκά δεν θέλουν να βαριούνται και έχουν την τάση να προτιμούν τα πιο δημιουργικά και καινοτόμα άτομα, το ρεπερτόριο αλλάζει εντελώς σε διάστημα ορισμένων ετών. Το πιο νόστιμο είναι πως, αν ένα τραγούδι αρέσει στα θηλυκά περισσότερο από άλλα, τότε μετατρέπεται κυριολεκτικά σε αντικείμενο ενός αληθινά μιμητικού φαινομένου μεταξύ των αρσενικών μιας κοινότητας, ακριβώς όπως στον χώρο της ποπ μουσικής οι τραγουδιστές που σημειώνουν επιτυχία επηρεάζουν τους άλλους με το χάρισμα και το στιλ τους. Αμέσως τα υπόλοιπα αρσενικά αρχίζουν να ενσωματώνουν στο δικό τους στοιχεία του πετυχημένου τραγουδιού….H καναδικής καταγωγής συνθέτρια και ερευνήτρια Έμιλι Ντουλίτλ (Emily Doolittle) δραστηριοποιείται με πολύ γόνιμα αποτελέσματα σε αυτόν τον χώρο. …ανεκάλυψε κοινά σχήματα στο τραγούδι της τσίχλας ερημίτη (Catharus guttatus). Αποφάσισε να εξετάσει βαθύτερα το τραγούδι αυτού του πουλιού και για να το κάνει επιβράδυνε –έως τριάντα φορές– και χαμήλωσε κατά ορισμένες οκτάβες την ηχογράφηση, προκειμένου να την καταστήσει πιο προσιτή στο ανθρώπινο αυτί. Με τον τρόπο αυτόν αντιλήφθηκε πως χρησιμο ποιούνταν αρμονικές κλίμακες γνωστές σε διάφορους ανθρώπινους πολιτι σμούς…Οι πιο αυστηροί κριτικοί υποστηρίζουν ότι, δεν μπορούμε να αναλύσουμε στα ζώα αισθητικές δραστηριότητες που είναι αμιγώς ανθρώπινες μορφές τέχνης, όπως η μουσική ή η αρχιτεκτονική, γιατί αυτά δεν έχουν τα βιολογικά χαρακτη ριστικά και τις διανοητικές ικανότητες του ανθρώπου και ότι οι πράξεις τους μπορούν να εξηγηθούν με το ζωικό ένστικτο: το ένστικτο αποτελεί τη βολική και σταθερή ερμηνευτική οδό που ακολουθούμε, όταν αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε κάποιες δεξιότητες ή νοημοσύνη στα ζώα. Άλλοτε πάλι υποστηρίζεται ότι, τα ζώα ανθρωπομορφίζονται με λοξό και εσφαλμένο τρόπο, αποδίδοντάς τους ανθρώπινες προθέσεις και σκοπιμότητες, αλλοιώνοντας τα όποια δικά τους χαρακτηριστικά και τα οποία ερμηνεύουμε βάσει δικών μας κατηγοριών. Ωστόσο το θηλυκό πουλί που ακούει το κάλεσμα του αρσενικού για ζευγάρωμα, επιλέγει με ποιον θα πάει βάσει αισθητικών κριτηρίων, εξού και όλα τα τραγούδια δεν είναι ίδια………..τι είναι η μουσική; Από πού έρχεται; Ποιες είναι οι συμπεριφορικές πρακτικές που την εμπεριέχουν και την υποδηλώνουν; ….. έτσι δεν υπάρχει μία οικουμενική ΜΟΥΣΙΚΗ, αλλά οι μουσικές………… «Κανείς δεν παρέχει επιστημονικές βάσεις με τις οποίες τα μη ανθρώπινα ζώα θα ήταν ανίκανα να παραγάγουν μουσική»……….¨».

Μουσική-μνήμη- μάθηση

• Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Oberta της Καταλονίας (UOC) στη Βαρκελώνη η ευεργετική επίδραση της μουσικής στη μνήμη δεν είναι ίδια για όλους. Διαμορφώνεται ανάλογα με τις συνήθειες του ατόμου, αλλά και το επίπεδο των νοητικών λειτουργιών του. Το τι μας αρέσει να ακούμε και πώς σχετιζόμαστε με τη μουσική στην καθημερινότητά μας είναι κεντρικά θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία μνήμης και μάθησης.Η μελέτη του UOC, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023 στην Επιθεώρηση της Νόσου Αλτσχάιμερ, συμπεριλάμβανε 65 ασθενείς με ήπια εξασθένηση μνήμης, οι οποίοι επιλέχθηκαν από την Μονάδα Νευροψυχολογίας του Νοσοκομείου Sant Pau στη Βαρκελώνη. Πραγματοποιήθηκε με την συνεργασία του UOC, ερευνητών του Sant Pau Hospital, απ’ όπου επιλέχθηκαν και οι ασθενείς, επιστη μόνων του Concordia University του Καναδά και ερευνητών του Gregorio Marañón Ινστιτούτου Υγείας στη Μαδρίτη.Τα θετικά που έχει η συνήθεια της μουσικής υπόκρουσης στην καθημερινότητά μας στην αυτοβιογραφική μνήμη και στη λεξιλογική πρόσβαση και ανάκτηση έχουν ήδη αποδειχθεί. Η νέα αυτή μελέτη πρόσθεσε επιστημονική γνώση που αφορά στη θεραπευτική προσέγγιση ατόμων με διαταραχές μνήμης και μάθησης, καθώς σε καταστάσεις όπως η ήπια γνωστική εξασθένηση δεν υπάρχουν επίκαιρα στοιχεία που να αποδεικνύουν την επίδραση της μουσικής υπόκρουσης σε γνωστικές λειτουργίες όπως η μνήμη ή η μάθηση.Οι ερευνητές για να ελέγξουν την επίδραση της μουσικής στην διάρκεια μιας άσκησης μνήμης, προχώρησαν σε τρία πειράματα. Σε κάθε πείραμα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να απομνημονεύσουν είκοσι τέσσερις φωτογραφίες αγνώστων προσώπων. Δέκα λεπτά αργότερα, στους συμμετέχοντες δόθηκε άλλο ένα «πακέτο» φωτογραφιών που περιλάμβανε τις πρώτες είκοσι τέσσερις φωτογραφίες και είκοσι τέσσερις επιπλέον. Ζητήθηκε τότε από τους συμμετέχοντες να αναγνωρίσουν ανάμεσα στις σαράντα οκτώ φωτογραφίες εκείνες που είχαν αρχικά δει.Στο πρώτο πείραμα υπήρχε μουσική υπόκρουση μόνο κατά τη διάρκεια της φάσης της απομνημόνευσης. Στο δεύτερο η υπόκρουση υπήρχε και στην φάση κωδικοποίησης και στην φάση αναγνώρισης. Στις δύο περιπτώσεις οι επιστήμονες διεπίστωσαν ότι, η μουσική ούτε βελτίωσε ούτε χειροτέρεψε τις επιδόσεις των συμμετεχόντων στην μελέτη. Η μουσική που χρησιμοποιήθηκε στα δύο αυτά πειράματα ήταν κλασική και συγκεκριμένα το Κοντσέρτο για τσέμπαλο σε Ρε ελάσσονα του Μπαχ. «Είναι ένα είδος μουσικής μεταξύ χαλάρωσης και διέγερσης, το οποίο έχει αποδειχτεί ως το πιο αποτελεσματικό για την ενίσχυση της μνήμης», εξήγησε ο Dr Marco Calabria, ερευνητής του του Πανεπιστημίου Oberta της Καταλονίας και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες η «υψηλής διέγερσης» μουσική μπορεί να ενισχύσει περισσότερο τις επιδόσεις στις ασκήσεις μνήμης. Έτσι, στο τρίτο πείραμα, οι συγγραφείς και ερευνητές έλεγξαν δύο συνθήκες: εκείνες με μουσική χαμηλής διέγερσης και με μουσική υψηλής διέγερσης. Στην πρώτη περίπτωση οι ασθενείς εκτέθηκαν στο Adagio σε ρε ελάσσονα του Μπαχ. Για το σενάριο της υψηλής διέγερσης επέλεξαν την ούτε πολύ διεγερτική ούτε χαλαρωτική ορχηστρική εκδοχή του Un rayo de sol, των Los Diablos.

Οι ερευνητές κατανόησαν ότι οι διαφορές που είχαν οι μεταξύ τους οι συμμετέχοντες όσον αφορά στις μουσικές τους προτιμήσεις αλλά και η ίδια η σχέση τους με τη μουσική επηρεάζουν σημαντικά τα οφέλη από την ακρόαση.Ανεκαλυψαν επίσης,, ότι οι θετικές επιδράσεις της μουσικής στην μνήμη εξαρτώνται από το είδος της σχέσης που είχαν με τη μουσική. «Αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τακτικά στην καθημερινή τους ζωή τη μουσική σαν ρυθμιστή του συναισθήματός τους, π.χ. για να ηρεμούν, ή αν την χρησιμοποιούν σαν συντροφιά, θα είναι πιο εύκολο να κερδίσουν περισσότερα οφέλη από τη μουσική προσπαθώντας να μάθουν κάτι καινούργιο», εξήγησε σε συνέντευξη τύπου ο Calabria και συνέχισε: «Οι άνθρωποι αυτοί επέτυχαν υψηλότερη επίδοση στην άσκηση μνήμης όταν εκτέθηκαν σε διεγερτική μουσική. Απαιτείται ένα επαρκές επίπεδο διέγερσης για να δημιουργηθούν οι βέλτιστες φυσιολογικές συνθήκες για την ενίσχυση της μάθησης. Αν αυτό δεν επιτευχθεί –όπως στην περίπτωση της κλασικής μουσικής, η οποία δρα χαλαρωτικά–, η μάθηση δεν ενισχύεται».

Σχέση μουσικής και γλώσσας

(όπως πάντοτε οι υπογραμμίσεις δικές μου)

«Η διαφορά γλώσσας και μουσικής έγκειται,μεταξύ άλλων στο ότι, η μεν γλώσσα αποδίδει έννοιες νοητικά αντιληπτές και διευκολύνει τη λογική και συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, ενώ η μουσική εκφράζει βιωματικές καταστάσεις και επάγει μόνο την αισθητική και συναισθηματική επικοινωνία όσων την απολαμβάνουν ή τη διακονούν ανεξάρτητα γλωσσικών διαφοροποιήσεων. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι, η γλώσσα προσδιορίζεται με γεωγραφικούς όρους και εθνικούς περιορισμούς. Έχει λοιπόν μια περιορισμένη εμβέλεια ενώ αντίθετα, η μουσική είναι παγκόσμια, υπερβαίνει τους εθνικούς διαχωρισμούς και μεταδίδει συναισθήματα καθολικά αναγνωρίσιμα, προάγοντας την επικοινωνία τόσο μεταξύ των θρώπων όσο και μεταξύ των λαών.»

Υποστηρίζεται παράλληλη εξέλιξη Μουσικής και Γλώσσας,με την μουσική να καλύπτει ένα κενό. Δηλαδή: Kαθώς ο έναρθρος λόγος ως ηχητικό μέσο δεν δύναται να αποδώσει το φάσμα των αποχρώσεων των προσωπικών ανθρώπινων σκέψεων και συναισθημάτων, ο άνθρωπος ανέπτυξε ένα νέο ηχητικό μέσο έκφρασης: Ετσι η Μου σική, προβάλλει ως απαραίτητη ανάγκη του ανθρώπου, για την έκφραση και ερμηνεία της ύπαρξής του , σε όλες της,τις εκδηλώσεις της. Αλλά και για προστασία και αποκατάσταση, της υγειάς του:Εχει χρησιμοποιηθεί στην ιατρική,για θεραπευτικούς σκοπούς.( σε περίπτωση νευρασθένειας κλπ .οπός αναφέρουμε σε άλλο σημείο).

Κατά τον Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, του Α.Π.Θ Δρ. Γεώργιο Παπαδέλη, « Η γλωσσική λειτουργία και η αποκαλούμενη «μουσική συμπεριφορά» αποτελούν δύο θεμελιώδεις συνιστώσες του ανθρώπινου γνωστικού συστήματος. …Γεννάται το ερωτημα: Είναι η μουσική ένα είδος γλώσσας παρόμοιο με την φυσική γλώσσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να επικοινωνούν μεταξύ τους; Παρατηρούνται στην μουσική μορφολογικά και συντακτικά φαινόμενα, ανάλογα με αυτά της γλώσσας; ‘Η αντίστρο φα, μπορούμε να εντοπίσουμε στην γλώσσα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που θεωρούνται θεμελιώδη στη μουσική, όπως για παρά δειγμα η μελωδία, ο ρυθμός, ή άλλα μορφολογικά στοιχεία της μουσικής, τα οποία επιπρόσθετα να παίζουν κάποιο σημαντικό ρόλο στη γλώσσα από λειτουργικής πλευράς;………. Όπως , αναφέρει ο Pinker στο βιβλίο του «The language instinct» (Το γλωσσικό ένστικτο), «Η γλώσσα είναι μια σύνθετη και εξειδικευμένη ικανότητα, που αναπτύσσεται στο παιδί αυθόρμητα και χωρίς συνειδητή προσπάθεια ή με την βοήθεια κάποιας μορφής τυπικής εκπαιδευτικής διαδικασίας, αποκτάται (εγκαθιδρύεται) χωρίς έκδηλη επίγνωση της βαθύτερης λογικής της, είναι ποιοτικά παρόμοια σε κάθε άτομο, και διαφέρει από άλλες γενικότερες λειτουργίες που διέπουν την επεξεργασία της πληροφορίας και τη νοήμονα συμπεριφορά» …………. …………….. Τόσο η γλώσσα όσο και η μουσική είναι συστήματα επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων που χρησιμο ποιούν αλληλουχίες αντιληπτικά διακριτών μεταξύ τους ηχητικών σημάτων (φθόγγων) προκειμένου να μεταδώσουν μηνύματα ή/και συναισθήματα. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και την πρόθεση της επικοινωνίας στους δύο αυτούς τομείς, αλλά και το βαθμό στον οποίο ο επικοινωνιακός χαρακτήρας υπερισχύει σε σύγκριση με τον αισθητικό/συναισθηματικό, διαπιστώνουμε αρκετά θεμελιακές διαφο ρές. Παρά το γεγονός, επίσης, ότι, και η μουσική μπορεί να θεωρηθεί ένα σύστημα ανθρώπινης μη λεκτικής επικοινωνίας.Συχνά αναφέ ρεται στη σχετική βιβλιογραφία, ότι, οι διάφορες θεωρίες που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί, προκειμένου οι γλώσσες των ανθρώπων αλλά και διαφορετικά μουσικά ιδιώματα να περιγραφούν με συστήματα κανόνων και αρχών, καταδεικνύουν υποκείμενες νοητι κές διεργασίες συνιστώσες, είτε της γλωσσικής λειτουργίας, είτε και της μουσικής συμπεριφοράς. Το βασικό θεωρητικό πλαίσιο της «τριμερούς παράλληλης αρχιτεκτονικής», περιγράφεται ψς της τριάδας δηλαδή των δομών που χαρακτηρίζουν την οργάνωση της γλώσσας (φωνολογική, συντακτική και σημασιολογική δομή), όπως τις περιγράφει η σύγχρονη γλωσσολογία. Η ανάλυση προεκτείνεται στη συνέχεια σε μια θεώρηση του παραπάνω πλαισίου αντιπαραθέτοντάς το, με τα βασικά σημεία της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής (Generative Theory of Tonal Music) των Lerdahl και Jackendoff (1985). Η θεωρία αυτή, λόγω των επιρροών που δέχτηκε από την Γενετική γραμματική του Noam Chomsky κυρίως ως προς την σύλληψη και διατύπωση των βασικών της αρχών, συνιστά ένα από τα σύγχρονα συστήματα μουσικής ανάλυσης που αναδεικνύει με τον προσφορότερο τρόπο τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ δομικών χαρακτηριστικών της γλώσσας σε σύγκριση με αντίστοιχα της μουσικής, όπως αυτά μπορούν να μελετηθούν στα διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης. Δύο γενικά μοντέλα από τον κυρίως χώρο της γνωσιοεπιστήμης, που περιγρά φουν, το πρώτο, τις διεργασίες που εμπλέκονται στην νοητική επεξεργασία του προφορικού λόγου και το δεύτερο, αντίστοιχες διεργασίες που εμπλέκονται στην επεξεργασία χαρακτηριστικών της μουσικής, παρουσιάζονται στην συνέχεια, σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν ποιες επιμέρους διεργασίες και στάδια επεξεργασίας της ακουστικής πληροφορίας θεωρείται ότι, είναι κοινά και στις δύο μορφές επεξεργασίας ή εξειδικεύονται μόνο σε κάποια από αυτές. Τα μοντέλα που παρουσιάζονται, συνοψίζουν την τρέχουσα γνώση μας στους δύο τομείς, μέσα από την προοπτική της Ψυχογλωσσολογίας και της Μουσικής Ψυχολογίας αντίστοιχα. Καθώς, λοιπόν, το δεύτερο βασίζεται κατά ένα μεγάλο βαθμό σε στοιχεία από μελέτες εγκε φαλικών βλαβών οι οποίες συνδέονται με διαταραχές της γλωσσικής λειτουργίας (περιπτώσεις αφασιών) και επηρεάζουν, είτε επιλεκτικά, είτε από κοινού, την αντίληψη χαρακτηριστικών της μουσικής (αμου σίες), Η φωνολογική δομή απεικονίζει την ροή του φωνητικού υλικού ως ακολουθία διακριτών φωνητικών μονάδων ή φωνημάτων (τεμαχιακή δομή), την οργάνωσή τους σε συλλαβές (συλλαβική δομή), την οργάνωση των συλλαβών σε (φωνολογικές) λέξεις (μορφοφωνολογική δομή), καθώς επίσης και δύο προσωδιακά χαρα κτηριστικά του εκφωνήματος (προσωδιακή δομή): την οργάνωση των συλλαβών σε επιτονικές φράσεις και τα σχήματα σχετικού τονισμού των συλλαβών. ………………. Ένα δεύτερο διαφοροποιητικό στοιχείο ανακύπτει αν εξετάσουμε με προσοχή την οργάνωση που παρουσιάζει η αλληλουχία των στοιχειωδών μουσικών και γλωσσικών μονάδων στο χρόνο. Η παραγωγή ενός σύνθετου εκφωνήματος π.χ. μιας πρότασης- σε ρέοντα προφορικό λόγο, αν συγκριθεί με την εκφορά του ίδιου ακριβώς εκφωνήματος με έμμετρο τρόπο –προσαρμοσμένου, δηλαδή, στα πλαίσια κάποιου ποιητικού μέτρου- ή και τραγουδιστά,ωστόσο, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συστήματος αυτού διαφέρουν σημαντικά από βασικά γνωρίσματα των συστημάτων γλωσσικής επικοινωνίας που προτείνει η λειτουργική και δομική γλωσσολογία, δηλαδή, την ιδιότητα των γλωσσικών μηνυμάτων να απαρτίζονται από απομονώσιμες μονάδες, τυπικά απαράλλαχτες από μήνυμα σε μήνυμα, και τη σταθερότητα των συνδυαστικών κανόνων με βάση τους οποίους οι σταθερές αυτές μονάδες κατασκευάζουν τα μηνύματα. Ως προς την ίδια τη φύση του μέσου, δηλαδή του ηχη τικού σήματος, μέσα από το οποίο πραγματώνεται τόσο ο προ φορικός λόγος όσο και η μουσική, μπορούμε να επισημάνουμε κάποια γενικά κοινά γνωρίσματα. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, τόσο το λεκτικό όσο και το μουσικό ηχητικό σήμα, ενώ στο φυσικό επίπεδο αποτελούν μια συνεχή ροή ηχητικής ενέργειας, ωστόσο γίνονται αντιληπτά ως διαδοχές διακριτών μονάδων που ξετυλίγονται στο χρόνο και επιπλέον, η σειρά με την οποία οι μονάδες αυτές ακολουθούν η μια την άλλη, έχει λειτουργικό χαρακτήρα. Τα φωνήματα, οι ελάχιστες διακριτικές μονάδες της γλώσσας, διαφοροποιούνται ως προς τα βασικά τους χαρακτηριστικά από τους μουσικούς φθόγγους, όμως σημαντικές αναλογίες παρατηρούνται ως προς τις βασικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες οι μονάδες αυτές συνδυάζονται και οργανώνονται για να δημιουργήσουν περισσότερο σύνθετες δομές (λέξεις, προτάσεις στη γλώσσα – μελωδικά σχήματα, φράσεις στη μουσική). Η αρχή της οικονομίας στην κωδικοποίηση του μηνύματος είναι πρόδηλη και στους δύο τομείς. Το σύνολο της ανθρώπινης εμπειρίας περιγράφεται στις διάφορες φυσικές ανθρώπινες γλώσσες ως ένα δυνητικά απεριόριστο πλήθος εκφράσεων που σχηματίζεται με την βοήθεια μερικών χιλιάδων μόνο μορφημάτων -των ελάχιστων μονάδων που έχουν και μορφή και σημασιολογικό ή λειτουργικό περιεχόμενο στη γλώσσα-, ενώ οι χιλιάδες αυτές των μορφημάτων σχηματίζονται με τη βοήθεια ενός ελάχιστου αριθμού φωνητικών μονάδων, των φωνημάτων της κάθε γλώσσας.

Ανάλογα στη μουσική, όλες οι πιθανές αλληλουχίες μουσικών φθόγγων, που απαντά κανείς στις διάφορες μουσικές παραδόσεις ανά την υφήλιο, σχηματίζονται με τη βοήθεια ενός σχετικά ελάχι στου πλήθους τονικών υψών και ρυθμικών διαρκειών. Μια δεύτερη θεμελιώδης αρχή, κοινή ανάμεσα στη μουσική και τη γλώσσα, αφορά τον τρόπο (τον κώδικα) με τον οποίο οι στοιχειώδεις μονάδες συνδυάζονται για να δημιουργήσουν συνθετότερες δομές. Η άποψη της ύπαρξης ενός πεπερασμένου συνόλου κανόνων που συνιστούν, σύμφωνα με τις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες, μια νοητική γραμματική, βρήκε πρόσφορο έδαφος και στο χώρο της μουσικής και η εφαρμογή γλωσσολογικών μοντέλων δομικής σύνταξης αποδεί χθηκε ως ένα αρκετά ισχυρό εργαλείο μουσικής ανάλυσης κατά τις τελευταίες δεκαετίες, παρά τις σημαντικές διαφορές που παρου σιάζονται στην ιδιαίτερη μορφή των συντακτικών δομών που απαντώνται στους δύο τομείς. Για παράδειγμα, η παραδοσιακή διάκριση των δομικών στοιχείων μιας γλωσσικής φράσης σε μέρη του λόγου δεν συσχετίζεται με κάποιο ανάλογο στη μουσική, ενώ, από την άλλη πλευρά, η αρμονική δομή που αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη δομικά χαρακτηριστικά τουλάχιστο στη δυτική μουσική παράδοση, δεν έχει αντίστοιχό της στην γλώσσα.

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ένα ολοένα αυξανόμενο πλήθος ενδείξεων που συνάγονται από πειραματικές γνωσιοεπιστημονικές μελέτες και ιδιαίτερα μέσα από την εφαρμογή μεθόδων νευρο απεικόνισης, συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι, η επεξεργασία της γλώσσας στον άνθρωπο σε αντιπαραβολή με αυτή της μουσικής δεν πραγματώνεται από διαφορετικά, ξένα μεταξύ τους υποσυστήματα, αλλά αντίθετα, και οι δύο τους «μοιράζονται» ένα σημαντικό πλήθος κοινών δομών του νευρικού συστήματος. Η γνώση μας για τα ειδικότερα φυσιολογικά, δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των υποσυστημάτων αυτών παραμένει ακόμη ελλιπής και αποσπα σματική. ……….Επιχειρείται μια «συναρμογή» θεωρητικών και πειραματικών ευρημάτων από διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά, ώστε να προκύψουν από αυτή βαθύτερες ενοράσεις για την σχέση ανάμεσα στην γλωσσική και την μουσική αντίληψη. Λόγω ….της ευρύτητας του πεδίου, η συζήτηση περιορίζεται κυρίως στη συγκριτική ανάλυση δύο χαρακτηριστικών λειτουργιών: της κατανόησης του προφορικού λόγου και της αντίληψης του μουσικού ήχου. Συχνά αναφέρεται στην σχετική βιβλιογραφία, ότι, οι διάφορες θεωρίες που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί, προκειμένου οι γλώσσες των ανθρώπων αλλά και διαφορετικά μουσικά ιδιώματα να περιγραφούν με συστήματα κανόνων και αρχών, καταδεικνύουν υποκείμενες νοητικές διεργασίες συνιστώσες, είτε της γλωσσικής λειτουργίας, είτε και της μουσικής συμπεριφοράς. Για το λόγο αυτό, στις πρώτες ενότητες περιγράφεται συνοπτικά το βασικό θεωρητικό πλαίσιο της «τριμερούς παράλληλης αρχιτεκτονικής», της τριάδας δηλαδή των δομών που χαρακτηρίζουν την οργάνωση της γλώσσας (φωνολογική, συντακτική και σημασιολογική δομή), όπως τις περιγράφει η σύγχρο νη γλωσσολογία. Η ανάλυση προεκτείνεται στην συνέχεια σε μια θεώρηση του παραπάνω πλαισίου αντιπαραθέτοντάς το με τα βασικά σημεία της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής (Generative Theory of Tonal Music) των Lerdahl και Jackendoff (1985). Η θεωρία αυτή, λόγω των επιρροών που δέχτηκε από την Γενετική γραμματική του Noam Chomsky κυρίως ως προς την σύλληψη και διατύπωση των βασικών της αρχών, συνιστά ένα από τα σύγχρονα συστήματα μουσικής ανάλυσης που αναδεικνύει με τον προσφορότερο τρόπο τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ δομι κών χαρακτηριστικών της γλώσσας σε σύγκριση με αντίστοιχα της μουσικής, όπως αυτά μπορούν να μελετηθούν στα διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης. Δύο γενικά μοντέλα από τον κυρίως χώρο της γνωσιοεπιστήμης, που περιγράφουν, το πρώτο, τις διεργασίες που εμπλέκονται στην νοητική επεξεργασία του προφορικού λόγου και το δεύτερο, αντίστοιχες διεργασίες που εμπλέκονται στην επεξεργασία χαρακτηριστικών της μουσικής, παρουσιάζονται στην, συνέχεια, σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν ποιες επιμέρους διεργασίες και στάδια επεξεργασίας της ακουστικής πληροφορίας θεωρείται ότι, είναι κοινά και στις δύο μορφές επεξεργασίας ή εξειδικεύονται μόνο σε κάποια από αυτές. Τα μοντέλα που παρουσιάζονται, συνοψίζουν την τρέχουσα γνώση μας στους δύο τομείς μέσα από την προοπτική της Ψυχογλωσσολογίας και της Μουσικής Ψυχολογίας αντίστοιχα. Καθώς, λοιπόν, το δεύτερο βασίζεται κατά ένα μεγάλο βαθμό σε στοιχεία από μελέτες εγκεφαλικών βλαβών οι οποίες συνδέονται με διαταραχές της γλωσσικής λειτουργίας (περιπτώσεις αφασιών) και επηρεάζουν, είτε επιλεκτικά, είτε από κοινού, την αντίληψη χαρακτηριστικών της μουσικής (αμουσίες), θεωρήσαμε σκόπιμο να παραθέσουμε κάποια ενδεικτικά ευρήματα νευροαπεικονιστικών μελετών, τα οποία, έστω και αποσπασματικά, συμπληρώνουν την εικόνα του σημερινού πεδίου έρευνας και της προβληματικής που το διακατέχει. Για να οδηγηθούμε σε βαθύτερες ενοράσεις για τα ερωτήματα που αναπτύχθηκαν παραπάνω, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούμε στα βασικά σημεία της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής (Generative Theory of Tonal Music) των Lerdahl και Jackendoff (1985). Οι ιδιαίτεροι δεσμοί ανάμεσα στην Μουσική Ανάλυση και την Γλωσσολογία τους οποίους η θεωρία αυτή εγκαθιδρύει με ιδιαίτερα συστηματικό τρόπο, προκύπτουν ως αποτέλεσμα της συνεργασίας ενός συνθέτη, του Fred Lerdahl και ενός γλωσσολόγου, του Ray Jackendoff. Ισχυρά επηρεασμένη, από τις βασικές αρχές και τις μεθόδους της Γενετικής γραμματικής του Noam Chomsky, επιχειρεί να διατυπώσει μια τυπική περιγραφή των δομικών χαρακτηριστικών της μουσικής, όπως αυτά γίνονται αντιλη πτά από «έναν ακροατή, έμπειρο σε κάποιο μουσικό ιδίωμα». Σύμφωνα με τους εμπνευστές της, η οργάνωση του μουσικού υλικού μπορεί να περιγραφεί μέσα από μια ρητά διατυπωμένη, τυπική μουσική γραμματική, η οποία προτυποποιεί τις «συνδέσεις» που αντιλα μβάνεται ο ακροατής ανάμεσα στην «επιφάνεια» ενός μουσικού αποσπάσματος και στην δομή που αυτός της αποδίδει. Η περιγραφή αυτή επικεντρώνεται σε τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά της οργάνωσης της μουσικής.

Την ομαδοποιητική δομή (grouping structure), η οποία περιγράφει την ιεραρχική οργάνωση ενός μουσικού αποσπάσματος σε μοτίβα, φράσεις και μέρη.

Την μετρική δομή (metrical structure), που εκφράζει την κατ’ αίσθηση αντίληψη του ακροατή ότι η αλληλουχία των διακριτών ηχητικών συμβάντων που συνθέτουν ένα απόσπασμα (μουσικοί φθόγγοι), ξετυλίγεται μέσα σε ένα πλαίσιο εναλλαγής ισχυρών και ασθενών επιπέδων δυναμικού τονισμού, τα οποία ξετυλίγεται μέσα σε ένα πλαίσιο εναλλαγής ισχυρών και ασθενών επιπέδων δυναμικού τονισμού, τα οποία διαμορφώνουν μια πολυεπίπεδη ιεραρχική δομή.

Την αναγωγή ως προς τα χρονικά διαστήματα (time-span redu ction), η οποία προσδιορίζει την ιεραρχική «σπουδαιότητα» που αποκτά κάθε μεμονωμένος μουσικός φθόγγος μέσα σε μια αλληλουχία (μουσικό απόσπασμα) ως αποτέλεσμα της θέσης του στην ομαδοποιητική και τη μετρική δομή.

Την προεκτασιακή αναγωγή (prolongational reduction), η οποία περιγράφει την ιεράρχηση των φθόγγων μέσα σε ένα συμφραστικό περιβάλλον αρμονικής και μελωδικής έντασης, χαλάρωσης, συνοχής και εξέλιξης.

Η δομική ανάλυση ενός μουσικού έργου στα πλαίσια της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής υλοποιείται με δύο επιμέρους διαδικασίες. Με αφετηρία την «επιφάνεια του μουσικού έργου» εξάγεται αρχικά ένα πλήθος πιθανών δομικών περιγραφών με την βοήθεια κανόνων καλού σχηματισμού. Στη συνέχεια, από τις πιθανές δομικές περιγραφές που προκύπτουν, επιλέγονται οι περισσότερο αποδεκτές με εφαρμογή συνόλων από κανόνες προτίμησης. Οι κανόνες προτίμησης αποτελούν θεμελιώδες συστατικό της θεωρίας αυτής. Στην ουσία είναι μια προτυποποίηση των διαισθητικών κριτη ρίων με βάση τα οποία ένας «έμπειρος ακροατής» θεωρεί κάποιες από τις πιθανές δομικές περιγραφές ως περισσότερο αποδεκτές ή και ενδεδειγμένες στα πλαίσια κάποιου συγκεκριμένου μουσικού ιδιώματος. Όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς εμβαθύνοντας λίγο περισσότερο στις λεπτομέρειες της «Τυπικής Μουσικής Γραμματικής» που προτείνουν οι Lerdahl και Jackendoff, καθώς επίσης και από τις αναφορές που οι ίδιοι οι συγγραφείς παραθέτουν, στους δεσμούς της θεωρίας τους με τη Γλωσσολογία, η δομική περιγραφή της γλώσσας παρουσιάζει βασικές διαφορές συγκρινόμενη με αυτή της μουσικής. Η έννοια της γραμματικότητας, ο βαθμός, δηλαδή, κατά τον οποίο μια πεπερασμένη αλληλουχία συντακτικών μονάδων, με την βοήθεια ενός πεπερασμένου πλήθους κανόνων και χάρη σε διαδοχικούς μετασχηματισμούς, παράγει ορθές φράσεις στα πλαίσια μιας γλώσσας -έννοια κεντρική στις σύγχρονες θεωρίες δομικής σύνταξης της γλώσσας- αποτελεί μάλλον περιφε ρειακό στοιχείο της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής, όπου εκφράζεται εν μέρει με το σύνολο των κανόνων καλού σχηματισμού. Στη μουσική, η «ορθότητα» των αλληλουχιών που παράγονται από ένα πεπερασμένο πλήθος φθόγγων, είναι σχεδόν δεδομένη. Για παράδειγμα, όλες οι δυνατές αλληλουχίες ενός συγκεκριμένου πλήθους μουσικών φθόγγων (μελωδίες) που μπορούν να παραχθούν ως αποτέλεσμα συνδυασμού ενός συγκεκριμένου αριθμού τονικών υψών και ρυθμικών διαρκειών, αποτελούν «γραμματικά» ορθές μελωδίες και είναι δυνατόν να απαντώνται, λιγότερο ή περισσότερο, σε διάφορα μουσικά ιδιώματα. Όμως, τα διαισθητικά κριτήρια του «μουσικά έμπειρου ακροατή» -κατηγορία κριτηρίων που δεν έχει γλωσσολογικό αντίστοιχο- είναι αυτά που τελικά δίνουν ιδιαίτερο νόημα σε κάποιες από αυτές μέσα στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου μουσικού ιδιώματος. Πέρα από τις σημαντικές διαφορές η δομική ανάλυση έχει αναδείξει και κάποιες ενδιαφέρουσες ομοιότητες ανάμε σα στις γλωσσικές και τις μουσικές δομές. Το στοιχείο της διαφο ροποίησης του τονισμού, της διάρκειας ή και του τονικού ύψους των συλλαβών σε κάποιες γλώσσες, προκειμένου να σηματοδοτηθεί η διάκριση ανάμεσα σε «ασθενείς» και «ισχυρές» συλλαβές, παρατη ρείται αντίστοιχα και στην μουσική, όπου οι ίδιες παράμετροι αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν διαβαθμίσεις της σπουδαιότητας που αποκτά κάθε φθόγγος μιας «μουσικής επιφάνειας» μέσα στην προκύπτουσα ιεραρχική δομή.

Το σημαντικότερο, ίσως, πεδίο στο οποίο παρατηρείται ιδιαίτερη σύγκλιση των δομικών περιγραφών, είναι αυτό ανάμεσα στη θεωρία περί «αναγωγής ως προς τα χρονικά διαστήματα» και σε θεωρητικά συστήματα ανάλυσης της προσωδιακής (Σημ,Η προσωδία είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την κατανόηση της γλώσσας. Λέγοντας προσωδία εννοούμε τον τονισμό, το ύφος, την μελωδία, το ρυθμό μιας πρότασης, μιας σειράς προτάσεων.) δομής της γλώσσας. Η χρησιμοποίηση δενδρικών δομικών αναπαραστάσεων σε συνδυασμό με την εμφανή συγγένεια ανάμεσα στα υποκείμενα σύνολα κανόνων με βάση τους οποίους αναλύονται οι αλληλουχίες των μουσικών και φωνολογικών μονάδων αντίστοιχα, ξεπερνά τα όρια μιας συμπτωματικής σύγκλισης των μεθοδολογικών τεχνικών ανάμεσα στους δύο τύπους ανάλυσης, και αναδεικνύει σημαντικές ομοιότητες στα «βαθύτερα στρώματα», τόσο από δομικής, όσο και από λειτουργικής πλευράς. Είναι γεγονός, επίσης, ότι, ενώ παρόμοια δενδροειδή σχήματα χρησιμοποιούνται και στην ανάλυση των συντακτικών δομών, ωστόσο οι δομές αυτές παρουσιάζουν θεμελιώδεις διαφορές σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες. Παρακάμπτοντας στο σημείο αυτό μια αναλυτική σύγκριση των ειδικότερων χαρακτηριστικών που συνηγορούν υπέρ της άποψης για την ομοιότητα δομικών χαρακτη ριστικών της μουσικής με αντίστοιχα της προσωδιακής δομής της γλώσσας, …., θα σταθούμε στην επισήμανση ότι, οι ομοιότητες αυτές που εντοπίζει η θεωρητική δομική ανάλυση, πιθανόν υποδηλώνουν κοινούς ή αλληλοεπικαλυπτόμενους μηχανισμούς επεξεργασίας σε γνωστικό επίπεδο. Μέσα από την προοπτική αυτή και με άξονα την υπολογιστική άποψη για την ανθρώπινη νόηση, ότι, δηλαδή το ανθρώπινο γνωστικό σύστημα αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών, θα προχωρήσουμε στη, συνέχεια στην περιγραφή βασικών νοητικών διεργασιών που εμπλέκονται στην αντίληψη και κατανόηση του προφορικού λόγου και της μουσικής αντίστοιχα.

Η γνωστική επεξεργασία του προφορικού λόγου

Η έννοια της γραμματικότητας, ο βαθμός, δηλαδή, κατά τον οποίο μια πεπερασμένη αλληλουχία συντακτικών μονάδων, με τη βοήθεια ενός πεπερασμένου πλήθους κανόνων και χάρη σε διαδοχικούς μετασχηματισμούς, παράγει ορθές φράσεις στα πλαίσια μιας γλώσσας -έννοια κεντρική στις σύγχρονες θεωρίες δομικής σύνταξης της γλώσσας- αποτελεί μάλλον περιφερειακό στοιχείο της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής, όπου εκφράζεται εν μέρει με το σύνολο των κανόνων καλού σχηματισμού. Στην μουσική, η «ορθότητα» των αλληλουχιών που παράγονται από ένα πεπερασμένο πλήθος φθόγγων, είναι σχεδόν δεδομένη. Για παράδειγμα, όλες οι δυνατές αλληλουχίες ενός συγκεκριμένου πλήθους μουσικών φθόγγων (μελωδίες) που μπορούν να παραχθούν ως αποτέλεσμα συνδυασμού ενός συγκεκριμένου αριθμού τονικών υψών και ρυθμικών διαρκειών, αποτελούν «γραμματικά» ορθές μελωδίες και είναι δυνατόν να απαντώνται, λιγότερο ή περισσότερο, σε διάφορα μουσικά ιδιώματα. Όμως, τα διαισθητικά κριτήρια του «μουσικά έμπειρου ακροατή» -κατηγορία κριτηρίων που δεν έχει γλωσσολογικό αντίστοιχο- είναι αυτά που τελικά δίνουν ιδιαίτερο νόημα σε κάποιες από αυτές μέσα στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου μουσικού ιδιώματος. Πέρα από τις σημαντικές διαφορές η δομική ανάλυση έχει αναδείξει και κάποιες ενδιαφέρουσες ομοιότητες ανάμεσα στις γλωσσικές και τις μουσικές δομές. Το στοιχείο της διαφοροποίησης του τονισμού, της διάρκειας ή και του τονικού ύψους των συλλαβών σε κάποιες γλώσσες, προκειμένου να σηματοδοτηθεί η διάκριση ανάμεσα σε «ασθενείς» και «ισχυρές» συλλαβές, παρατηρείται αντίστοιχα και στη μουσική, όπου οι ίδιες παράμετροι αλληλεπιδρούν και διαμορφώνουν διαβαθμίσεις της σπουδαιότητας που αποκτά κάθε φθόγγος μιας «μουσικής επιφάνειας» μέσα στην προκύπτουσα ιεραρχική δομή. Το σημαντικότερο, ίσως, πεδίο στο οποίο παρατηρείται ιδιαίτερη σύγκλιση των δομικών περιγραφών, είναι αυτό ανάμεσα στη θεωρία περί «αναγωγής ως προς τα χρονικά διαστήματα» και σε θεωρητικά συστήματα ανάλυσης της προσωδιακής δομής της γλώσσας. Η χρησιμοποίηση δενδρικών δομικών αναπαραστάσεων σε συνδυασμό με την εμφανή συγγένεια ανάμεσα στα υποκείμενα σύνολα κανόνων με βάση τους οποίους αναλύονται οι αλληλουχίες των μουσικών και φωνολογικών μονάδων αντίστοιχα, ξεπερνά τα όρια μιας συμπτωματικής σύγκλισης των μεθοδολογικών τεχνικών ανάμεσα στους δύο τύπους ανάλυσης, και αναδεικνύει σημαντικές ομοιότητες στα «βαθύτερα στρώματα», τόσο από δομικής, όσο και από λειτουργικής πλευράς. Είναι γεγονός, επίσης, ότι, ενώ παρόμοια δενδροειδή σχήματα χρησιμοποιούνται και στην ανάλυση των συντακτικών δομών, ωστόσο οι δομές αυτές παρουσιάζουν θεμελιώδεις διαφορές σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες. Παρακάμπτοντας στο σημείο αυτό μια αναλυτική σύγκριση των ειδικότερων χαρακτηριστικών που συνηγορούν υπέρ της άποψης για την ομοιότητα δομικών χαρακτηριστικών της μουσικής με αντίστοιχα της προσωδιακής δομής της γλώσσας, η οποία ξεπερνά τους στόχους της παρούσας ανάλυσης, θα σταθούμε στην επισήμανση ότι, οι ομοιότητες αυτές που εντοπίζει η θεωρητική δομική ανάλυση, πιθανόν υποδηλώνουν κοινούς ή αλληλοεπικαλυπτόμενους μηχανι σμούς επεξεργασίας σε γνωστικό επίπεδο. Μέσα από την προοπτική αυτή και με άξονα την υπολογιστική άποψη για την ανθρώπινη νόηση, ότι δηλαδή το ανθρώπινο γνωστικό σύστημα αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών,…»

Σχέση γλώσσας και μουσικής και η επίδρασή τους στην επικοινωνία.

«Ο Δαρβίνος το 1871 στο βιβλίο του, « Η καταγωγή του Ανθρώπου» καθώς και άλλοι όπως ο Σπένσερ είχαν παρατηρήσει τη στενή σχέση μεταξύ μουσικής και γλώσσας.Ο Δαρβίνος απέδιδε τη προέλευση της μουσικής σε σεξουαλική επιλογή.

Η ανθρωπολόγος Sang-Hee Lee,υποστηρίζει ότι, με τον διποδι σμό,καθώς το επάνω μέρος του σώματος του ανθρώπου απελευθερώθηκε,απελευθρώθηκε και το διάφραγμα,έτσι που η αναπνοή δεν περιοριζόταν πλέον από την κίνηση κι έτσι κατέστη εφικτή ή διευκολύνθηκε η εκφορά ήχων.

· Μερικοί υποστηρίζουν πώς μουσική και γλώσσα σχετίζονται τόσο στενά,ώστε να είναι επόμενο να υποτεθεί η ύπαρξη μιάς πρώιμης «μουσικογλώσσας» που αναπτύχτηκε πριν να επιτευχθεί ο διαχω ρισμός μουσικής και γλώσσας………….,ότι, οι Νεάντερ νταλ,τραγουδούσαν αλλά δεν μιλούσαν .(Κριμπάς.)..

Μερικές γλώσσες παλαιολιθικών κυνηγών, όπως οι πολυάριθμες ιθαγενείς γλώσσες τής Αυστραλίας, κλείνουν μέσα τους, ,γνήσια πρωτόγονα χαρακτηριστικά και η ύπαρξη γλωσσών πού βρίσκονται σέ διάφορα στάδια εξελίξεως εβοήθησε στην κατανόηση τής ιστορικής εξελίξεως τών λεκτικών ήχων.

Από τους μουσικούς φθόγγους, παρατηρούνται ως προς τις βασικές αρχές …. σημαντικές αναλογίες με τις οποίες οι μονάδες αυτές συνδυάζονται και οργανώνονται για να δημιουργήσουν περισσότερο σύνθετες δομές (λέξεις, προτάσεις στη γλώσσα – μελωδικά σχήματα, φράσεις στη μουσική). Η αρχή της οικονομίας στην κωδικοποίηση του μηνύματος είναι πρόδηλη και στους δύο τομείς. Το σύνολο της ανθρώπινης εμπειρίας περιγράφεται στις διάφορες φυσικές ανθρώ πινες γλώσσες ως ένα δυνητικά απεριόριστο πλήθος εκφράσεων που σχηματίζεται με την βοήθεια μερικών χιλιάδων μόνο μορφημάτων -των ελάχιστων μονάδων που έχουν και μορφή και σημασιολογικό ή λειτουργικό περιεχόμενο στη γλώσσα-, ενώ οι χιλιάδες αυτές των μορφημάτων σχηματίζονται με την βοήθεια ενός ελάχιστου αριθμού φωνητικών μονάδων, των φωνημάτων της κάθε γλώσσας.

Ανάλογα στην μουσική, όλες οι πιθανές αλληλουχίες μουσικών φθόγγων που απαντά κανείς στις διάφορες μουσικές παραδόσεις ανά την υφήλιο, σχηματίζονται με τη βοήθεια ενός σχετικά ελάχιστου πλήθους τονικών υψών και ρυθμικών διαρκειών.

Μια δεύτερη θεμελιώδης αρχή, κοινή ανάμεσα στην μουσική και την γλώσσα, αφορά τον τρόπο (τον κώδικα) με τον οποίο οι στοιχειώδεις μονάδες συνδυάζονται για να δημιουργήσουν συνθετότερες δομές.

Η άποψη της ύπαρξης ενός πεπερασμένου συνόλου κανόνων που συνιστούν, σύμφωνα με τις σύγχρονες γλωσσολογικές θεωρίες, μια νοητική γραμματική, βρήκε πρόσφορο έδαφος και στον χώρο της μουσικής και η εφαρμογή γλωσσολογικών μοντέλων δομικής σύνταξης αποδείχθηκε ως ένα αρκετά ισχυρό εργαλείο μουσικής ανάλυσης κατά τις τελευταίες δεκαετίες, παρά τις σημαντικές διαφορές που παρουσιάζονται στην ιδιαίτερη μορφή των συντακτικών δομών που απαντώνται στους δύο τομείς. Για παράδειγμα, η παραδοσιακή διάκριση των δομικών στοιχείων μιας γλωσσικής φράσης σε μέρη του λόγου δεν συσχετίζεται με κάποιο ανάλογο στη μουσική, ενώ, από την άλλη πλευρά, η αρμονική δομή που αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη δομικά χαρακτηριστικά τουλάχιστο στη δυτική μουσική παράδοση, δεν έχει αντίστοιχό της στη γλώσσα .

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, ένα ολοένα αυξανόμενο πλήθος ενδείξεων που συνάγονται από πειραματικές γνωσιοεπιστημονικές μελέτες και ιδιαίτερα μέσα από την εφαρμογή μεθόδων νευροαπεικόνισης, συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι, η επεξεργασία της γλώσσας στον άνθρωπο σε αντιπαραβολή με αυτή της μουσικής δεν πραγματώνεται από διαφορετικά, ξένα μεταξύ τους υποσυ στήματα, αλλά αντίθετα, και οι δύο τους «μοιράζονται» ένα σημαντικό πλήθος κοινών δομών του νευρικού συστήματος. Η γνώση μας για τα ειδικότερα φυσιολογικά, δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των υποσυστημάτων αυτών παραμένει ακόμη ελλιπής και αποσπασματική. Στις ενότητες που ακολουθούν, επιχειρείται μια «συναρμογή» θεωρητικών και πειραματικών ευρημάτων από διαφορετικούς επιστημονικούς χώρους που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά, ώστε να προκύψουν από αυτή βαθύτερες ενοράσεις για τη σχέση ανάμεσα στη γλωσσική και τη μουσική αντίληψη. ………. η συζήτηση περιορίζεται κυρίως στη συγκριτική ανάλυση δύο χαρακτηριστικών λειτουργιών: της κατανόησης του προφορικού λόγου και της αντίληψης του μουσικού ήχου. Συχνά αναφέρεται στην σχετική βιβλιογραφία, ότι, οι διάφορες θεωρίες που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί, προκειμένου οι γλώσσες των ανθρώπων αλλά και διαφορετικά μουσικά ιδιώματα να περιγραφούν με συστήματα κανόνων και αρχών, καταδεικνύουν υποκείμενες νοητικές διεργασίες συνιστώσες, είτε της γλωσσικής λειτουργίας, είτε και της μουσικής συμπεριφοράς. Για το λόγο αυτό, στις πρώτες ενότητες περιγράφεται συνοπτικά το βασικό θεωρητικό πλαίσιο της «τριμερούς παράλληλης αρχιτεκτονικής», της τριάδας δηλαδή των δομών που χαρακτηρίζουν την οργάνωση της γλώσσας (φωνολογική, συντακτική και σημασιολογική δομή), όπως τις περιγράφει η σύγχρονη γλωσσολογία. Η ανάλυση προεκτείνεται στην συνέχεια σε μια θεώρηση του παραπάνω πλαισίου αντιπαραθέτοντάς το με τα βασικά σημεία της Γενετικής θεωρίας της τονικής μουσικής (Generative Theory of Tonal Music) των Lerdahl και Jackendoff (1985). Η θεωρία αυτή, λόγω των επιρροών που δέχτηκε από την Γενετική γραμματική του Noam Chomsky κυρίως ως προς τη σύλληψη και διατύπωση των βασικών της αρχών, συνιστά ένα από τα σύγχρονα συστήματα μουσικής ανάλυσης που αναδεικνύει με τον προσφορότερο τρόπο τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ δομικών χαρακτηριστικών της γλώσσας, σε σύγκριση με αντίστοιχα της μουσικής, όπως αυτά μπορούν να μελετηθούν στα διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης. Δύο γενικά μοντέλα από τον κυρίως χώρο της γνωσιοεπιστήμης, που περιγράφουν, το πρώτο, τις διεργασίες που εμπλέκονται στην νοητική επεξεργασία του προφορικού λόγου και το δεύτερο, αντίστοιχες διεργασίες που εμπλέκονται στην επεξεργασία χαρακτηριστικών της μουσικής, παρουσιάζονται στη συνέχεια, σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν ποιες επιμέρους διεργασίες και στάδια επεξεργασίας της ακουστικής πληροφορίας θεωρείται ότι, είναι κοινά και στις δύο μορφές επεξεργασίας ή εξειδικεύονται μόνο σε κάποια από αυτές. Τα μοντέλα που παρουσιάζονται, συνοψίζουν την τρέχου σα γνώση μας στους δύο τομείς μέσα από την προοπτική της Ψυχογλωσσολογίας και της Μουσικής Ψυχολογίας αντίστοιχα. Καθώς, λοιπόν, το δεύτερο βασίζεται κατά ένα μεγάλο βαθμό σε στοιχεία από μελέτες εγκεφαλικών βλαβών οι οποίες συνδέονται με διαταραχές της γλωσσικής λειτουργίας (περιπτώσεις αφασιών) και επηρεάζουν, είτε επιλεκτικά, είτε από κοινού, την αντίληψη χαρακτηριστικών της μουσικής (αμουσίες),… παραθέτουμε κάποια ενδεικτικά ευρήματα νευροαπεικονιστικών μελετών, τα οποία, έστω και αποσπασματικά, συμπληρώνουν την εικόνα του σημερινού πεδίου έρευνας και της προβληματικής που το διακατέχει.

. Δομές οργάνωσης της γλώσσας

Η έννοια της δομής είναι μια έννοια κεντρική στη σημερινή γλως σολογία, με βάση την οποία η επιστημονική σκέψη επιχειρεί να περιγράψει μορφές οργάνωσης του ακατέργαστου γλωσσικού υλικού και να διατυπώσει θεωρητικά πλαίσια για να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο οι διάφορες μορφές οργάνωσης αποκτούν λειτουργικό χαρα κτήρα και σημασιολογικό περιεχόμενο. Σύμφωνα με την θεώρηση αυτή, το ακατέργαστο γλωσσικό υλικό δομείται από στοιχειώδεις φωνητικές μονάδες που δεν είναι φορείς νοήματος, τα φωνήματα (μονάδες δεύτερης άρθρωσης), οι οποίες συνδυάζονται σύμφωνα με κάποιους κανόνες διασύνδεσης σε ελάχιστες σύνθετες αλληλουχίες με σημασιολογικό περιεχόμενο, τα μορφήματα ή πονήματα στην ορολογία του Martinet (μονάδες πρώτης άρθρωσης). Το χαρακτηριστικό αυτό, που φαίνεται να αποτελεί διακριτικό γνώρισμα των ανθρώπινων γλωσσών σε αντιδιαστολή με άλλα ζωικά συστήματα επικοινωνίας, ονομάστηκε διπλή άρθρωση. Οι μονάδες πρώτης άρθρωσης συνδυάζονται, επίσης, μεταξύ τους σύμφωνα με συντακτικούς κανόνες και σχηματίζουν περισσότερο σύνθετες αλληλουχίες με σχετικά αυτοτελή χαρακτήρα, τις φράσεις, οι οποίες μπορούν να εκφράσουν ένα νόημα, μια «πλήρη σκέψη». Μορφές οργάνωσης όπως αυτή που περιγράψαμε προηγουμένως, υποδηλώνουν την ύπαρξη πολλαπλών και επικαλυπτόμενων επιπέδων δόμησης του γλωσσικού υλικού και, φυσικά, αντίστοιχα πολλαπλές κατηγορίες πληροφορίας και επίπεδα ανά κατηγορία στα οποία μπορεί να επικεντρωθεί η περιγραφική δομική ανάλυση. Παρά το πλήθος των διαφορετικών προσεγγίσεων και θεωριών που έχουν διατυπωθεί μεταξύ των γλωσσολόγων για τη φύση και την αρχιτε κτονική των γλωσσικών δομών, γενικά παρατηρείται καθολική αποδοχή ως προς τη διάκριση τριών κατηγοριών πληροφορίας που εμπεριέχεται στο γλωσσικό υλικό (φωνολογική, συντακτική και σημασιολογική) και στις οποίες στοχεύει η ανάλυση. Η προοπτική αυτή οδηγεί στη θεώρηση ενός μοντέλου τριμερούς παράλληλης αρχιτεκτονικής που συνίσταται από τρεις ανεξάρτητες μεταξύ τους δομές, τη φωνολογική, τη συντακτική και τη σημασιολογική, καθώς και από ένα σύνολο συνδέσεων μεταξύ τους. Η φωνολογική δομή απεικονίζει τη ροή του φωνητικού υλικού ως ακολουθία διακριτών φωνητικών μονάδων ή φωνημάτων (τεμαχιακή δομή), την οργάνωσή τους σε συλλαβές (συλλαβική δομή), την οργάνωση των συλλαβών σε (φωνολογικές) λέξεις (μορφοφωνολογική δομή), καθώς επίσης και δύο προσωδιακά χαρακτηριστικά του εκφωνήματος (προσωδιακή δομή): την οργάνωση των συλλαβών σε επιτονικές φράσεις και τα σχήματα σχετικού τονισμού των συλλαβών. Η συντακτική δομή αναπαριστά την λειτουργική και δομική ανάλυση του εκφωνήματος στις συντακτικές του μονάδες και περιγράφει τα ποικίλα επίπεδα δόμησης της κάθε φράσης. Θεμε λιώδης στόχος της ανάλυσης αυτής είναι, επίσης, η ταξινόμηση των συντακτικών μονάδων σε λειτουργικές κατηγορίες, όπως για παρά δειγμα η ταξινόμηση σε μέρη του λόγου ή ταξινομήσεις σύμφωνα με χαρακτηριστικά όπως ο αριθμός, το γένος, το πρόσωπο, η πτώση και ο χρόνος. Η σημασιολογική δομή περιγράφει τις σημασίες των γλωσσικών μονάδων και το νόημα που αποκτούν σε ένα συγκε κριμένο συμφραστικό περιβάλλον. Παράλληλα, επιχειρεί να αναδείξει την οργάνωσή τους σε εννοιολογικές κατηγορίες, όπως για παρά δειγμα αντικείμενο, κατάσταση, ιδιότητα κ.λ.π., αλλά και τις μεταξύ τους συγγένειες ή σχέσεις. Βέβαια, είναι γεγονός ότι, τα συστήματα σημασιολογικής εννοιολογικής ανάλυσης είναι ακόμη αρκετά ασαφή σε σύγκριση με αντίστοιχα της φωνολογικής και συντακτικής ανάλυσης. Όπως επισημάνθηκε και προηγουμένως, οι τρεις δομές με βάση τις οποίες είναι δυνατόν να αναλυθεί η οργάνωση του γλωσσικού υλικού, αποτελούν σχετικά ανεξάρτητα μεταξύ τους συστήματα και καθένα από αυτά διαθέτει τις δικές του αρχές οργάνωσης (κανόνες σχηματισμού). Παρόλο που η αντιστοίχηση μεταξύ τους είναι μόνο μερική και εντοπίζεται κυρίως σε σχέσεις ανάμεσα σε σύνθετες μονάδες, εντούτοις, η ανάλυση τα αντιμε τωπίζει ως ένα ενιαίο σύνολο δομών διατυπώνοντας σύνολα κανόνων που περιγράφουν τις σχέσεις διασύνδεσης μεταξύ τους. Δομές οργάνωσης της μουσικής Προτού αναφερθούμε σε χαρακτηριστικές μορφές οργάνωσης της μουσικής, προσπαθώντας να εντοπίσουμε κοινά στοιχεία και διαφορές με δομές που η ανάλυση έχει αναδείξει στο πεδίο της γλώσσας, θα παραθέσουμε δύο ενδεικτικά παραδείγματα, ώστε, μέσα από την εμπειρική παρατήρηση να αναδειχθούν κάποια σημαντικά γνωρίσματα που διακριτοποιούν το γλωσσικό από το μουσικό υλικό.
Από τους πρώτους μήνες της ζωής, ο άνθρωπος διαθέτει την ικανότητα να ξεχωρίζει ποιοτικά τον ήχο ενός φθόγγου της γλώσσας που εκφέρεται κανονικά, όπως, δηλαδή, συνηθίζεται στον καθημερινό προφορικό λόγο σε κάποιο γλωσσικό ιδίωμα, από την εκφορά του ίδιου ακριβώς φθόγγου τραγουδιστά. Δύο χαρακτη ριστικά γνωρίσματα που πολύ εύκολα μπορεί να εντοπίσει κανείς στη δεύτερη περίπτωση τα οποία την διακριτοποιούν από την πρώτη, είναι αυτά της αντίληψης του τονικού ύψους υπό τη μορφή διακριτών κατηγοριών και της ύπαρξης έντονου vibrato. Η διαφορά αυτή είναι εμφανής ακόμη και σε γλώσσες, όπως για παράδειγμα η κινεζική του Πεκίνου, όπου το τονικό ύψος της φωνής χρησι μοποιείται ως διακριτικό στοιχείο για να αποδώσει διαφορετική σημασία σε ίδια μορφήματα. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι, ακόμη και στο επίπεδο των μονάδων που σχηματίζουν το εκφώνημα στις δύο περιπτώσεις, υπάρχει εμφανής διαφορά ως προς τα διακριτικά τους γνωρίσματα και κατ’ επέκταση στο πληροφοριακό περιεχόμενο που «μεταφέρουν» οι μονάδες αυτές.

Ένα δεύτερο διαφοροποιητικό στοιχείο ανακύπτει αν εξετάσουμε με προσοχή την οργάνωση που παρουσιάζει η αλληλουχία των στοιχειωδών μουσικών και γλωσσικών μονάδων στο χρόνο. Η παραγωγή ενός σύνθετου εκφωνήματος π.χ. μιας πρότασης- σε ρέοντα προφορικό λόγο, αν συγκριθεί με την εκφορά του ίδιου ακριβώς εκφωνήματος με έμμετρο τρόπο –προσαρμοσμένου, δηλα δή, στα πλαίσια κάποιου ποιητικού μέτρου- ή και τραγουδιστά, αναδεικνύει την δεσπόζουσα σημασία της ρυθμικής οργάνωσης στην περίπτωση της έμμετρης εκφοράς και ιδιαίτερα στην περίπτωση της μουσικής. Πέρα, λοιπόν, από τις ριζικές διαφορές ανάμεσα στην γλώσσα και την μουσική που εντοπίζονται επιφανειακά, μήπως μπορούμε να διακρίνουμε και κάποιες ομοιότητες στα «βαθύτερα στρώματα» της δομής τους; Είναι, επίσης, εφικτό να εντοπίσουμε ανάλογα της φωνολογικής, της συντακτικής και της σημασιολογικής δομής και στη μουσική; Η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα αυτά, η οποία εξελίσσεται με αμείωτο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των επιρροών που δέχθηκε η σύγχρονη μουσικολογία και ειδικότερα η μουσική ανάλυση από τη γλωσσολογία, δεν έχει καταλήξει ακόμη σε σαφή συμπεράσματα..»

Κατά την Ψυχίατρο Ακούστικο-Ψυχο-Φωνολόγο Χριστίνα Λαμπριανίδου οι ανάγκες για επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, ξεκινούν αρκετά πριν στη ζωή του άνθρωπου,στην ενδομήτρια ζωή,,με το έμβρυο να «βομβαρδίζεται» από ήχους.( της καρδιάς δικής του και της μητέρας του ,της αναπνοής της κλπ.,),που όταν είναι ρυθμικοί του δίνουν ένα αίσθημα ηρεμίας και ασφάλειας στο έμβρυο που τις απορροφά και «τρέφεται» από αυτά.. Με την επανάληψη αυτός ο κύκλος επιθυμίας - ικανοποίησης δημιουργεί μια ανάγκη για επικοινωνία. Πολλές μητέρες διαισθάνονται την σιωπηλή παράκληση του αγέννητου παιδιού τους για διάλογο και αντα ποκρίνονται. Τραγουδούν τα ίδια τραγούδια ή νανουρίσματα ξανά και ξανά, λένε παραμύθια ή ακόμα και συνομιλούν ζωηρά με το παιδί τους. Το αγέννητο παιδί δεν καταλαβαίνει το νόημα των ηχητικών μηνυμάτων που στέλνει η φωνή της μητέρας, αλλά βιώνει το συναισθηματικό περιεχόμενό τους. Μια φωνή που μεταφέρει χαρά, ηρεμία, ζεστασιά, αγάπη, ελπίδα και ικανοποίηση είναι περισσότερο πιθανό να γεννήσει στο έμβρυο την επιθυμία για επικοινωνία από μια φωνή που μεταδίδει άγχος, θυμό ή λύπη. Επίσης, όταν η φωνή δεν ακούγεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, το έμβρυο μπορεί να βιώσει τα πρώτα συναισθήματα άγχους, ματαίωσης ακόμα και εγκατάλειψης. Ο μοναδικός χρωματισμός της φωνής της μητέρας, οι ιδιαίτεροι ρυθμοί και τονισμοί της φωνής της και της γλώσσας που μιλάει - η οποία αργότερα θα γίνει η μητρική γλώσσα του παιδιού - διεγείρουν και τροφοδοτούν το νευρομυϊκό του σύστημα. Από αυτή ακριβώς την εποχή, το παιδί αρχίζει να «ενσωματώνει» την μουσική της ιδιαίτερης γλώσσας του!

Κατά την ίδια το να μιλάμε στο αγέννητο παιδί έχει μεγάλη σημασία από τον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης, που είναι η εποχή που αρχίζει να λειτουργεί το εσωτερικό αυτί και οι συνδέσεις του με τον εγκέφαλο Το έμβρυο μπορεί να ακούει μέσα στη μήτρα από τους 4,5 εμβρυϊκούς μήνες και ότι, η φωνή της μητέρας δεν είναι μόνο συναισθηματική τροφή για το βρέφος αλλά επίσης, το προετοιμάζει για να μάθει την γλώσσα του μετά τη γέννησή του. Εχει διαπιστωθεί ότι, η μουσική που περιέχει υψηλές αρμονικές όπως αυτή του Mozart και του Vivaldi, προάγει την νευρομυϊκή ωρίμανση. Το έμβρυο αρχίζει σιγά – σιγά ν’ αναγνωρίζει τους φιλικούς ήχους, όπως την φωνή της μητέρας του -με την οποία είναι ήδη εξοικειωμένο και τους προτιμάει από άλλους και τους ξεχωρίζει από τους «εχθρικούς» όπως τους απότομους ή δυνατούς θορύβους. Η μουσική που άκουγε η μητέρα όταν ήταν έγκυος είναι ήδη γνώριμη στο βρέφος και η επανάληψή της, όπως και αυτή των γνώριμων νανουρισμάτων, θα το βοηθήσουν να αισθανθεί ασφαλές στο καινούργιο του περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι, σε κάθε λαό και σε όλους τους πολιτισμούς διαχρονικά, υπάρχει μια ολόκληρη παράδοση που δυστυχώς στις μέρες μας τείνει να εκλείψει, για τα νανουρίσματα που θεωρούνται αυθόρμητες εκφράσεις αγάπης και φροντίδας και ξεχωρίζουν για τις ηρεμιστικές τους ιδιότητες. Εμείς οφείλουμε να σεβαστούμε και να φροντίσουμε για την ακοή τού νεογέννητου προστατεύοντάς το από τους διαταρρακτικούς θορύβους, όπως είναι για παράδειγμα οι δια πληκτισμοί των γονέων ή οι δυνατοί και μονότονοι ήχοι της τηλεόρασης κλπ. Έτσι, δεν θα βιώνει αυτό τον κόσμο εχθρικό από τις πρώτες στιγμές της ζωής του και θα παραμείνει ανοιχτό στη γλώσσα και την επικοινωνία.

Παραδείγματα ανθρωπολογικής σημασίας μουσικής και χορού

Mπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε την μεγάλη σπουδαιότητα των ανθρώπινων αλληλένδετων αισθήσεων όπως η όραση και η ακοή που μαρτυρούν την μνήμη του ανθρώπου. Αναλυτικότερα, η ακοή και το τραγούδι, η μουσική, η ηχώ αλλά και ο χορός, η κίνηση των ανθρώπινων άκρων που συνοδεύουν ένα άσμα, αποτελούν μεγαλειώδεις ικανότητες του ατόμου που του επιτρέπουν να επικοινωνούν, να μοιράζονται απόψεις και ιστορίες, να διασκεδάζουν και να συνευρίσκονται και φυσικά να υπάρχουν και να ζουν. Άλλοτε να θυμούνται και να συγκρατούν στη μνήμη τους ευχάριστες στιγμές που θέλουν να διαδώσουν. Επομένως δίχως την εύρεση της Ανθρωπολογίας του Χορού και της Μουσικής δεν θα κατανοούσαμε και τη σπουδαιότητα που αντλούμε από το πιο απλό τραγούδια και την πιο απλή χορευτική κινησιολογία που χωρίς εκείνα θα είμασταν «κουφοί», αναίσθητοι.

Ακόμη ο χορός μπορεί να αποτελέσει ένα τελετουργικό στάδιο σύμφωνα με το οποίο (παραδείγματος χάριν ο χορός του Ησαΐα) επιτρέπει στο παντρεμένο ζευγάρι να περάσει από το «θνητό», απλό στάδιο της σχέσης, στην επισημοποίηση του ιερού δεσμού του ζευγαριού. Παρόμοια συνδήλωση μπορούμε να συναντήσουμε σε πολλά και διαφορετικά μέρη του πλανήτη είτε στο πεδίο του χορού είτε ακόμα και της μουσικής.

Από την άλλη πλευρά η μουσική που μας αρέσει να ακούμε, ο χορός που επιθυμούμε να χορεύουμε δείχνει την ουσία και την πραγματο ποίηση της ατομικότητάς καθώς, προβάλλουμε την σύνδεση του εαυτού μας με το σώμα μας αλλά και τη θέση μας στον κόσμο.

Η μουσικότητα των γλωσσών

Η ομιλία μας από μόνη της έχει μια μουσικότητα. Κανένας μας δεν μιλάει μονότονα αλλά κινείται σε ένα συγκεκριμένο φάσμα συχνο τήτων. Ανάλογα με τη γλώσσα κάθε λαού, αυτές ποικίλουν και εκτείνονται σε συγκεκριμένες περιοχές (π.χ. η αγγλική γλώσσα χαρακτηρίζεται κυρίως από τις υψηλές συχνότητες που περιέχει και πιο συγκεκριμένα εκτείνεται από 2000 έως 12000 Hz, ενώ, αντίθετα, στην γερμανική γλώσσα βρίσκουμε μια συγγένεια με τους χαμηλούς ήχους που εκτείνονται μέχρι τα 3000 Hz). Έτσι, δεν θα ήταν άστοχο να μιλήσουμε για μια «ακουστική γεωγραφία»! Στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου απαρτιώνονται τα μουσικά στοιχεία της γλώσσας, ενώ οι αφασικοί ασθενείς έχουν υποστεί βλάβη στο αριστερό εγκεφα λικό ημισφαίριο. Αυτοί είναι ικανοί να τραγουδούν όπως παλιά τα τραγούδια που ήξεραν καλά, χωρίς όμως να αναγνωρίζουν την σημασία των στίχων ή να μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν χωρίς την συνοδεία μουσικής.

Μουσική και Ηθική( :προτάσεις )

O Άνθρωπος είναι ομοούσιο και αναπόσπαστο τμήμα του Σύμπαντος την πορεία του οποίου και επηρεάζει με την ηθική του συμπεριφορά.

Σκοπός του σύμπαντος είναι η επίτευξη ενότητας’

Ηθική συμπεριφορά από την πλευρά αυτή, είναι εκείνη που βοηθά την επίτευξη του σκοπού του Σύμπαντος

Για έχει «μετρήσιμο» αποτέλεσμα αυτή η συμπεριφορά απαιτείται συνεργασία μεγάλου αριθμού συνειδήσεων και η απαλλαγή από περιττά έως επικίνδυνα βάρη

Η μουσική ευνοεί την αυτή την συνεργασία, αυτή την απαλλα γή,αυτόν τον καθαρμό.

Πρόσθετος όρος για την επίτευξη του συμπαντικού σκοπού, δηλαδή ταυτόχρονα μέθοδος και στόχος είναι η αγάπη.

Μερικές διευκρινίσεις.

1^α-Δεχόμαστε,στην περίπτωσή μας, την ηθική υπό την ευρεία της έννοια, πιστεύοντας ότι, μια σωστή πανανθρώπινη συμπεριφορά,-ηθική, ευνοεί όχι μόνον, τον άνθρωπο, και την ανθρωπότητα, αλλά και το Σύμπαν,το οποίο αυτή επηρεάζει, δεδομένου ότι,ο άνθρωπος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του και στην πορεία και την πείρα του οποίου ( τουλάχιστον εν μέρει) επιδρά με την «παραγωγή» καλών συνειδήσεων

.β.Η σημασία της συνειδήσεως αναγνωρίζεται από πολλούς.

Σταχυολογούμε :

«Θεωρώ την συνείδηση ως θεμελιώδη. Θεωρώ την ύλη ως παράγω γο της συνείδησης. Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε την συνείδηση. Τα πάντα για τα οποία μιλάμε, όλα όσα θεωρούμε ως υφιστάμενα, αξιώνουν συνείδηση». (Max Planck)

«Τους ανθρώπους καθεύδοντας εργάτας είναι και συνεργούς των εν τω κόσμω γινομένων» (Ηράκλειτος)

«………Εμείς και το Σύμπαν πορευόμαστε χέρι-χέρι. Προσωπικά πιστεύω ότι, δεν έχει κανένα νόημα να πούμε ότι, μπορεί να υπάρχει Σύμπαν,χωρίς παρατηρητές.Δεν μπορώ να φαντασθώ καμιά λογική θεωρία των πάντων που θα αγνοεί τη συνείδηση….Χωρίς παρατη ρητές το Σύμπαν είναι νεκρό. (Andrei Lindε)

«… Τα πάντα συγκλίνουν προς το σημείο Ω δηλαδή την υπερ-ανθρωπότητα τής πλήρους συνείδησης…. τέλειος άνθρωπος είναι ο συνειδητός άνθρωπος,που ανταποκρίνεται και συμφωνεί έτσι,σ΄ένα κοσμικό όραμα και σε μια θεμελιώδη παρόρμηση να γίνει όσο μπορεί πιο συνειδητός…... Και εφόσον το Σύμπαν επιτυγχάνει—και επιτυχία σημαίνει ότι, γίνεται πιο συνειδητό,--σημαίνει ότι, μέσα στο Σύμπαν ωριμάζει μια συνείδηση. Προτείνεται λοιπόν ότι,ο σκοπός τής εξέλιξης είναι η δημιουργία συνειδήσεων (Teilhard de Chardin),

Η Μουσική με το να μας απομακρύνει έστω και προσωρινώς από την απατηλή πραγματικότητα και απελευθερώνοντας μας–,μας επιτρέπει να ενώνουμε την συνείδηση μας ,με την συμπαντική,

2.-Δεχόμαστε ότι, μια επιτυχημένη, αποτελεσματική και ωφέλιμη ανθρώπινη κατά τα άνω τέτοια, συμπεριφορά προϋποθέτει την συνεργασία όλων μας.

Βιολόγοι όπως η Lynn Margulis ,κατηγορούν τον Δαρβίνο, γιατί, ενώ δίνει,πολύ μεγάλη σημασία για την εξέλιξη, στον ανταγωνισμό, που θεωρεί την κύρια δύναμη για την επιβίωση, παραγνωρίζει ότι, η συνεργασία,είναι εξίσου σημαντική και ότι, η φύση παρέχει πολλά παραδείγματα συμβίωσης, όπως λ.χ. οι μέλισσες και τα άνθη. Και καταλήγει η βιολόγος με την επισήμανση,ότι, στο ανθρώπινο σώμα διάφορα είδη κυττάρων και ιών, συνεργάζονται για τη δημιουργία ενός πολύπλοκου οργανισμού.

Στην σημασία τής συνεργασίας αναφέρεται και ο Barbault,που την θεωρεί ως μία από τις σημαντικές στρατηγικές που δημιουργούν την ζωή.Την συνεργασία αυτή την βλέπει παντού στην ιστορία τής ζωής ,(συνεργασία) που αποβλέπει στο κοινό όφελος και εξηγεί έτσι φαινόμενα,που θάταν ακατανόητα από πρώτη θεώρηση,ώς αντι στρατευόμενα,το ένστικτο τής επιβίωσης και τις δαρβινικές απόψεις. Συνεργασία που εκδηλώνεται με την δωρεά αίματος ανάμεσα στις νυκτερίδες-βαμπίρ, από την ομαδική φροντίδα των μικρών στις οικο γένειες των μελισσών(: εργάτριες που αποκηρύσσουν την δική τους αναπαραγωγή) και των μυρμηγκιών. Συνεργασία ,που οδηγεί στην δημιουργία σχέσεων,ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες πολλα πλασιασμού που εξηγεί σε ένα (τουλάχιστον ποσοστό) τον αλτρου ισμό.

Μήπως αλήθεια η επιτυχία τού homo sapiens δεν συνδέεται άμεσα με το ότι ,είναι κοινωνικό ζώο, και από μια σκοπιά,δημιούργημα μιάς συνεργασίας;Συνεργασία όχι μόνον μεταξύ έμβιων όντων αλλά και μεταξύ εμβιων όντων και περιβάλλοντος (Maturana κλπ)

Oι «Sapiens είναι σχετικά αδύναμα ζώα,το πλεονέκτημα των οποίων βρίσκεται στην ικανότητά τους να συνεργάζονται σε μεγάλο αριθμό. Αυτού βρίσκεται η εξήγηση της μεγάλως επιτυχίας τους.( Yuval Noah Harari :«Sapiens»)

3.-Και τέλος δεχόμαστε ότι,την συνεργασία αυτή,ευνοεί (και) η μουσική που θα βοηθήσει που προάγει την.απελευθλερωσση από την ύλη, την ομαδικότητα,την ένωση,την αγάπη.

Γράφοντας για την σχέση Τέχνης και ηθικής, είχαμε αποτυπώσει την γνώμη εκείνων που υποστηρίζουν για σχετική αυτονομία της Τέχνης με την έννοια ότι, δεν νοείται να γίνεται λόγος για ηθική ή ανήθικη τέχνη. ( αλλά μόνον για καλή ή κακή Τέχνη)

Η παραπάνω άποψη ας θεωρηθεί ότι, περιλαμβάνει και την Μουσική.( και πάντοτε εννούμε την καλή μουσική,)

Η ταπεινή μου γνώμη ως μη ειδικού, είναι ότι, τέτοια αυτονομία δεν υπάρχει.( Η γνώμη αυτή,που την υπολαμβάνω ως την μόνη ορθή- στάθηκε καθοριστικά στην διάθρωση του κειμένου )Εμφανώς ή όχι, η η Μουσική έχει σχέση με την ηθική. Η Μουσική ασκεί (εκτός άλλων που αναφέρονται πιο πάνω ) ευεργετική θετική επίδραση για την ύπαρξη μιας ηθικής συμπεριφοράς. Οι λόγοι που επιτρέπουν την άποψη αυτή, εκτίθενται σε προηγούμενη εργασία μας.Πέρα από την αναφορά στην εργασία μου εκείνη (επ)αναφέρω ορισμένες απόψεις.:

· Η δύναμη της μουσικής, στοχεύει στην μεταμόρφωση της ομάδας προσώπων σε κοινωνία ,την ατομικότητας σε σύνολα και κατορθώνει να δημιουργήσει την αρμονική κοινότητα, αυτό το αίσθημα ομαδικότητας, να συνενώσει ηθικές δυνάμεις ηθικές συνειδήσεις. Αυτή η ομαδικότητα δεν αφορά μόνο σ’ εκείνους που είναι δεμένοι με την μουσική τέχνη, δηλαδή τους μουσικούς. Η τέχνη μας συμπαρασύρει στον ίδιο μαγικό κύκλο και τους ακροατές.

- Ο έρωτας της μουσικής, που μας κατακλύζει σαν χείμαρρος, λύνει τα δεσμά της ατομικότητας. Η μοναχική ψυχή που στη Γη αυτή , που είναι καταδικασμένη να ζει για πάντα φυλακισμένη στον εαυτό της, ανυψώνεται στην σφαίρα της αιωνιότητας της μουσικής, γίνεται μέτοχος της αιώνιας ένωσης με το σύμπαν, βιώνει την αίσθηση της ολότητας ,της γαλήνης. Της ευτυχίας

Για τις μεγάλες στιγμές κατά τις οποίες η μουσική μας συναρπάζει και παρέχει ευτυχία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του θνήσκοντος Φάουστ:

«Μες απ’ την πρόγευση μιας τέτοιας μεγάλης ευτυχίας ένιωσα τώρα την πιο υψηλή ηδονή».

• Ο Πλάτων έγραψε πριν τόσους αιώνες, πως η «μουσική εκπαίδευση είναι πιο δυνατό όργανο από οτιδήποτε άλλο, επειδή ο ρυθμός και η αρμονία βρίσκουν τρόπο να εισχωρήσουν στα ενδότερα της ψυχής».

• Και στην συνεργασία, βρίσκεται η ηθική της! Σ’ αυτό το μαγικό τρόπο που έχει η μουσική να σε κάνει να ξεπερνάς το εγώ σου και να γίνεσαι ένα με τον άλλον. Να τον αγαπάς, να τον προσέχεις και να τον θαυμάζεις πάνω στην σκηνή…

• Κατά τον Fabre d’Olivet( εν : « Η εσωτερική διάσταση της «μουσικής») γράφει ότι,ο Πλάτων «είχε αναμφίβολα στο νού την σημασία της μουσικής , όταν χρονολογούσε την διαφθορά των Αθηνών από την περίοδο που άρχισε να παρακμάζει η μουσική.

• Ο Νίτσε είπε ότι , «χωρίς μουσική ο κόσμος θα ήταν λάθος»

17 « Ian Stewart- Martin Golubitsky Είναι ο Θεός Γεωμέτρης, Η τρομερή συμμετρία.Ιs God a Geometer?(Fearfull Symmetry) Τραυλός 2005

Πόσο όμως τυπική είναι μια τέτοια δυναμική της συμμετρίας;

Ας δούμε και ένα παράδειγμα σπασίματος συμμετρίας από την βιολογία.

(Μωυσής Α.Μπουτουρίδης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης) 17

18.- Max Tegmark Life 3.0 Being Human in the age of Artificial Intelligence Τραυλός 2018

18.a-Max Termark «Το Μαθηματικό Σύμπαν μας» Τραυλός 2015(Our

Mathematical Universe-(My Quest for the Ultimate Nature of Reality 2015)

Max Erik Tegmark is a Swedish-American physicist and cosmologist. He is a

professor at the Massachusetts Institute of Technology and the scientific director of

...

Institutions?: ?MIT

Fields?: ?Cosmology?, ?physics

Max Termark «Το Μαθηματικό Σύμπαν μας» Τραυλός 2015(Our Mathematical Universe-(My Quest for the Ultimate Nature of Reality 2015)

Max Erik Tegmark is a Swedish-American physicist and cosmologist. He is a professor at the Massachusetts Institute of Technology and the scientific director of ...

Institutions‎: ‎MIT

Fields‎: ‎Cosmology‎, ‎physics

Μαθηματικά, μαθηματικά παντού!

Το Σύμπαν μας είναι μαθηματικά - τίποτε άλλο!

- --------------------------------------------------

… το ατόφιο ατσάλι είναι ως επί το πλείστον κενός χώρος( ο πυρήνας που συνιστά το 99.5% της μάζας του καταλαμβάνει μόνον το0.0000000000001 το όγκου του), μας δίνει την αίσθηση του στερεού σώματος, επειδή οι ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις που συγκροτούν τους πυρήνες στις θέσεις τους είναι πολύ ισχυρές, . …τα υποατομικά σωματίδια μπορούν.. να βρίσκονται ταυτοχρόνως σε διαφορετικές θέσεις.16…—οι απόψεις ..κορυφαίων επιστημόνων διίστανται,άλλοι υποστηρίζουν ότι πράγματισυμβαίνει αυτό,και η πραγματικότητα χωρίζεται σε δύο παράλληλα σύμπαντα με διαφορετικές ιστορίες,ενώ άλλοι θεωρούν ότι η εξίσωση του Σρέντιγκερ –ο υπέρτατος νόμος της κβαντικής κίνησης πρέπει να διορθωθεί .17…Η παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στις φυσικές επιστήμες είναι ένα μυστήριο(Eugene Wigner)..21…Ο Πλάτων είχε δίκαιο..η σύγχρονη φύση της πραγματικότητας δεν είναι αυτή που φαίνεται 23… Μαθηματικά, μαθηματικά παντού!

19.- Lawrence M.Krauss “

:The most beautiful theory of all time

E = me2

And it works backwards: mass is a source of energy. Because c (the speed of light) is such a big number, very little mass is worth a lot of energy. For example, just one

gram of mass, if fully converted into electricity, will power the average middle-class household for several years.

… 20.- Καραποστόλης Μούσες εναντίον Σειρήνων

(Ο γόνιμος άνθρωπος σ ‘έναν άγονο κόσμο)

Πατάκη 2018

21.-ΤΟ ΤΥΧΑΙΟ-ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Η τύχη δηλαδή δεν αρκεί να μάς δώσει την εξήγηση

Παραθέτουμε απόσπασμα από του βιβλίο τους:

Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες συνθήκες απ’ ό,τι οι βάσεις RΝΑ.

Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.

(Το σχετικό κείμενο στην αγγλική παρατίθεται στο Παράρτημα υπό τον τίτλο «Ο Αινστάιν για τον παράγοντα ΤΥΧΗ)

Το ερώτημα αυτό, αντιμετωπίζεται μερικώς σε άλλο σημείο του πονήματος.

Γιατί Θεός (όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθένας μας) υπάρχει.

Παρατίθεται σχετικό απόσπασμα:

Γιατί, δεν ταυτίζονται μεταξύ τους τα μονοζυγωτικά δίδυμα; Αφού πρόκειται για αδέλφια που έχουν το ίδιο γενετικό υλικό θα ανέμενε κάποιος μια πλήρη ταύτιση και ομοιότητα μεταξύ τους. Πώς λοιπόν δικαιολογείται ότι, το ένα εκδηλώνει μια ασθένεια και το άλλο όχι;. Και γιατί στην συνέχεια,με την ανάπτυξή τους,εμφανίζουν μεταξύ τους,όλο και περισσότερες διαφορές; Επομένως τα γονίδιά μας δεν είναι απαράβατοι και αναλλοίωτοι νόμοι, αλλά ενδέχεται να μεταβληθούν ως αντίδραση στο περιβάλλον,ή στον τρόπο ζωής μας……».

22.- 10 Mind-Blowing Mysteries That Science Has Not Been Able To Explain

Here is a list of 10 mind-blowing things that science has not been able to explain:

1. UNIDENTIFIED SPECIES

There are many species on this planet that have no known ancestral background. No one knows where they came from. Even scientists are unable to decipher the exact mystery of evolution.

2. BLACK HOLES

Black holes are the strangest objects in the Universe. They’re formed when a giant star collapses, imploding into a tiny area of intense gravity, that even the surrounding light is sucked in.

3. MAGNETIC COMPASS IN COWS?

4. MYSTERY STAR KIC 8462852

5. DARK MATTER, MATTERS.

There’s something really attractive 220 million light years away, and it’s dragging our whole galaxy towards it.

6. THE GREAT ATTRACTOR

NASA/Hubble Telescope

Ever since the Big Bang, the entire universe is expanding, so it makes sense that our galaxy would be moving. But not in the direction it’s headed.

7. RIGHT HANDED V/S LEFT HANDED

Read Also: Here are 23 Stunning Facts about Left-Handed People that you had no idea about

8. BLOOD TYPE 0

9. WHAT ARE DREAMS MADE OF?

. THE SO-CALLED SPACE ROAR

23.-Ernest Nagel-James Newman \

ΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΟΥ GODEL(Τροχαλία 1991-Godel’s proof 1958 New York University Press)

Σημ.Μεταμαθηματικά Οι συγγραφείς προσπαθούν να κάνουν κατανοητή την έννοια.

24.-Steven Weinberg « Πώς να εξηγήσουμε τον Κόσμο»

Ροπή 2016( To explain the world 2015)

25.- James Stein “Πως τα μαθηματικά εξηγούν τον κόσμο»

26.-Frank Wilczek Ένα όμορφο ερώτημα»

27.-Lydie Krestovsky “Le problème spirituel de la Beauté et de la laideur’» P.U.F. 1948

…………………………………………………………………….

………………………………………………………………….

CONCLUSION

Le Tragique, le Monstre, la Démonie Spirituelle sont-ils seuls a synthétiser l’époque? Certainement non. Mais ils donnent un résumé succinct des grands courants de l’Art Moderne.

C’est encore et toujours la fusion des deux éléments apparemment inassimilables et cependant congénères et adéquats.

Dans un autre ordre d’idées ‘Eve Future se classe dans la même catégorie. Peut-on affirmer qu’elle n’est qu’un grotesque, une caricature cocasse?

Non. Elle traduit le rêve dément de l’auteur qui voudrait approcher son idéal de Femme, son Illusion, sa Maïa.

C’est le paradoxe spirituel de l’homme arrivé au bord du gouffre où gît son rêve.

L’artiste a passé par une nuit noire de solitude, d’incompréhension. La vie qui n’a jamais été facile pour lui l’est devenue encore moins depuis le début du siècle.

Chaque œuvre possède son chiffre. Chaque époque a son Message et son Credo. La nôtre se place sous le signe des trois phénomènes-pivots de ce travail :

le Tragique, le Monstre et la Démonie spirituelle.

Mais l’homme commence à sortir des ténèbres. Il tend à rompre le cercle noir. En silhouette pâle un monde nouveau se dessine au loin.

« Le Monde sera sauvé par la Beauté. »

Ces paroles de Dostoïevski, dont la primauté appartient au grand penseur russe Khomiakoff, doivent devenir le mot d’ordre des Temps Nouveaux.

La_Laideur n’est qu’une étape, un jalon évolutif entre les deux angles du triangle

Laideur Beauté Beauté

C’est à l’homme nouveau de trouver la voie qui rétablira l’équilibre et créera des rythmes encore inédits.

Nous avons consciemment étudié le problème du Difforme. Vue à travers la Laideur, la Beauté reprend sa place.

Car la Beauté Absolue est l’aboutissement de l’Art, de tout Art, même blessé, même mutilé par les siècles.

La Haute Spiritualité.

28.-ΠΛΑΤΩΝ :

Η θεωρία των Ιδεών

Πλάτων, Φαίδων 99d-e

Πλάτων, Φαίδων 100c-d

ΤΙΜΑΙΟ

Στον Τίμαιο

δεν γίνεται λόγος για δημιουργία εκ του μηδενός. Χρησιμοποιήθηκαν προϋπάρχοντα υλικά.

έχουμε έχουμε τάξη εκ της αταξίας στην πράξη της Δμιουργίας.Ordo ab chao.

γίνεται λόγος για συνεργάτες του Δημιουργού.

διαφαίνεται το ότι, ο Δημιουργός δεν ήταν εξ αρχής βέβαιος ότι ,επέτυχε πλήρως να κατασκευάσει τον κόσμο πλήρως όμοιο με τον εαυτό του,ούτε ότι ,τελικώς το επέτυχε

αναφέρεται, ότι μετά την δημιουργία, ο Δημιουργός έπαυσε να αναμειγνύεται στην « τύχη» του κόσμου.

φαίνεται ότι, ο Πλάτων προσπαθεί να δώσει μιά τελεολογική εξήγηση του Σύμπαντος. Συνταιριάζει τις εξηγήσεις των φαινομένων ,σε μια φιλοσοφία που βασίζεται στην κίνηση.

Ο Πλάτων δέχεται ότι,την απόλυτη εξήγηση των φαινομένων μόνον ένας Θεός μπορεί να παράσχει.

κηρύσσεται η ανάγκη μιας εμπιστοσύνης που ο άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει στην θεωρία των Ιδεών, στην πίστη προς τους άφθαρτους τύπους .που κυβερνούν όλα όσα συμβαίνουν στο Σύμπαν.

Παρατίθενται μερικά μόνον αποσπάσματα αυτά που κρίθηκαν τα ουσιωδέστερα.

Άρα ο κόσμος μας είναι διχασμένος. Από τη μια μεριά, υπάρχει η ασαφής και χαοτική πραγματικότητα της καθημερινής μας εμπειρίας, με την οποία είναι εξοικειωμένοι όλοι οι άνθρωποι. Και από την άλλη, υπάρχει το σταθερό σύμπαν των αιώνιων Ιδεών, την ύπαρξη του οποίου ελάχιστοι υποψιάζονται. Ο ένας είναι ο κόσμος της αίσθησης και της ανθρώπινης γνώμης (της «δόξας»), και ο άλλος ο κόσμος της νόησης και της αλήθειας. Η μετάβαση από τον έναν κόσμο στον άλλο είναι ο δρόμος της φιλοσοφίας, ένας δρόμος που απαιτεί σκληρή προσπάθεια και κατάλληλη εκπαίδευση. Σε μια υποβλητική μεταφορά ο Πλάτων παρομοιάζει τους ανθρώπους με αλυσοδεμένους δεσμώτες οι οποίοι έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει σε ένα υπόγειο σπήλαιο και θεωρούν ότι, η πραγματικότητα ταυτίζεται με τις αμυδρές σκιές που βλέπουν να κινούνται στα τοιχώματα του σπηλαίου. Ορισμένοι από τους δεσμώτες έχουν την τύχη να τους ελευθερώσει κάποιος και να τους πείσει με πολύ κόπο να στραφούν προς την έξοδο του σπηλαίου ανεβαίνοντας ένα μακρύ και δύσβατο μονοπάτι. Μόνο όταν βγουν από το σπήλαιο και εξοικειωθούν με το εκτυφλωτικό φως του ήλιου, θα αντιληφθούν την πλάνη μέσα στην οποία έζησαν όλη την προηγούμενη ζωή τους. Η φιλοσοφική ζωή είναι αφιερωμένη στη νόηση και στις Ιδέες.

29.-Neil Shubin « Το Ψάρι μέσα μας» Κάτοπτρο 2009 (Your Inner Fish –Α journey into the 3.5 billion-year history of the human body.2008)

H απάντηση βρίσκεται στην κατανόηση τού ποία τμήματα τού DNA (γονίδια) ενεργοποιούνται σε κάθε κύτταρο. Ένα επιθηλικό κύτταρο διαφέρει από ένα νευρικό κύτταρο (νευρώνα) επειδή διαφορετικά γονίδια είναι ενεργά σε κάθε περίπτωση. Οταν ένα γονίδιο ενεργοποιείται, παράγει μια πρωτείνη που ενδέχεται να επηρεάσει τη μορφή και τη συμπεριφορά του κυττάρου. Κατά συνέπεια, για να κατανοήσουμε τι καθιστά ένα κύτταρο τού ματιού διαφορετικό από τα κύτταρα των οστών τού χεριού, πρέπει να γνωρίζουμε τους γενετικούς διακόπτες που ρυθμίζουν την ενεργότητα των γονιδίων σε κάθε κύτταρο και ιστό.

Ρίχνουμε έτσι το πέπλο της τύχης πάνω σε πληρο¬φορίες από την γνώση των οποίων παραιτούμαστε.

Και ο συγγραφέας τελειώνει με τις ακόλουθες σκέψεις

35.-Bruce Schumm “Η Μαγεία της Σωματιδιακής Φυσικής»

…Μπίγκ Μπάνγκ….Η θεωρία υποστηρίζει ότι,το διάστημα πτυχώνεται όπως η επιφάνεια της θάλασσας..ότι χώρος και πεδίο είναι το ίδο πράγμα…Η κβαντομηχανική ,γνώρισε τεράστια πειραματική επιτυχία…..και ώστόσο,…παραμένει τυλιγμένη σ΄΄ένα παράξενο άρωμα ακατανοησίας και μυστηρίου …….Παίρνοντας της έμπνευση του Πλανκ ο Αινστάιαν έδειξε(«Μου φαίνεται ότι…κινούνται χωρίς να διαιρούνται περαιτέρω) ότι το φώς αποτελείται από πακέτα φωτός,…τα σημερινά φωτόνια. 26….ο,Μπόρ έδειξε ότι, τα ηλεκτρόνια στα άτομα κινούνται μόνον σε ορισμένες τροχιές καθορισμένης ενέργειας… ..μεταπηδούν από μια τροχιά σε άλλη εκπέμποντας ή απορροφώντας ενέργεια,28…..κάθε στοιχείο στον περιοδικό πίνακα του Μεντελέγιεφ αντιστοιχεί με μια λύση βασικής εξίσωσης της κβαντικής μηχανι κής….όλη η χημεία προκύπτει από αυτή την μοναδική εξίσωση………..Ο Χαιζενμπεργκ φαντάστηκε ότι τα ηλεκτρόνια υπάρχουν ..όταν αλληλεπιδρούν με κάτι άλλο…όταν κανείς δεν τα ενοχλεί δεν υπάρχουν πουθε νά΄…στην κβαντική μηχανική κανένα αντικείμενο δεν έχει σαφή θέση εκτός αν συγκρουσθεί με κάτι άλλο 29……ως προς τα άλματα…δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε που θα επανεμφανισθεί ένα ηλεκτρό νιο….τούτο φάνηκε παράλογο στον Αινστάιν30 που δεν μπορούσε να παραδεχθεί ότι, δεν υπάρχει μια αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από οποιονδήποτε αλληλεπιδρά με αυτή,…. δεν πίστευε ότι, τα πράγματα είναι τόσο αλλόκοτα και έλεγε ότι, έπρεπε να υπάρχει μια βαθύτερη λογική ΄εξήγηση31…..Και σήμερα ακόμη τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα.Η κβαντομηχανική είναι εξαιρετικά χρήσιμη στην τεχνολογία,παραμένει όμως μυστηριώδης,επειδή δεν περιγράφει τι συμβαίνει σ’ένα φυσικό σύστημα,,αλλά πώς αυτό επηρεάζει ένα ‘άλλο …Μήπως αυτό σημαίνει πώς η πραγματικότητα είναι μόνον αλληλοπεπί δραση;32…….Η κβαντομηχανική μας δίδαξε ότι, ο κόσμος είναι ένα συνεχές αεικίνητο σμήνος πραγμάτ ων,μια συνεχής εμφάνιση και εξαφάνιση εφήμερων οντοτήτων…Ένας κόσμος συμβάντων όχι πραγμάτων47…..Υπάρχει σήμερα μια θεωρία …που επιβεβαίωσε τα πειράματα, ως προς τις προβλέψεις της,………… το «Καθιερωμένο πρότυπο Στοιχειωδών Σωματιδίων»…όμως οι φυσικοί δεν την αποδέχονται 48.. παραμένει όμως κατά τον συγγραφέα η καλύτερη περιγραφή που διαθέτουμε για τον κόσμο των πραγμάτων5….Το παράξενο με την θεωρία της σχετικότητας και την κβαντομηχανική,…είναι ότι αντικρούουν η μία την άλλη…Λ.χ. κατά την πρώτη ο χώρος είναι καμπύλος κατά την άλλη επίπεδος όπου κβάντα ενεργείας πηδούν πέρα δωθε -.. …και παρόλο που και οι δυό λειτουργούν καλά.,.παρόλο που φαινομενικώς αντιφάσκουν55…Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΒΡΟΧΩΝ προσπαθεί να συνδυάσει τις δύο θεωρίες 56……….δέχεται ότι, ο χρόνος δεν είναι συνεχής,δεν είναι απείρως διαιρετώς,αλλά απαρτίζεται από κόκκους ή «άτομα χώρου» πού δεν βρίσκονται πουθενά γιατί είναι ό ίδιος ο χώρος…. Η θεωρία αυτή, δεν δέχεται την ιδέα ενός στοιχειώδους και αρχέγονου χρόνου 67 ……………..η αλλαγή είναι πανταχού παρούσα…κάθε διαδικασία χορεύει ανεξάρτητα από τις γειτονικές στον δικό της ρυθμό58…δεν υπάρχει πειραματική επαλήθευση της θεωρίας των βρόχων59 Σχετικώς με τις μαύρες τρύπες….Στον ουρανό,βρί σκουμε μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν από άστρα που κατέρρευσαν….Η ύλη-τους βυθίζεται προς τα μέσα…Αλλά που πάει;…Κατά την θεωρία της κβαντικής βαρύτητας βρόχων….η ύλη γίνεται όλο και πυκνώτερη,ώσπου η κβαντική μηχανική να ασκήσει μια αντίθετη αντισταθμιστική πίεση….Αυτό το τελικό στάδιο είναι γνωστό ως άστρο Πλάνκ….Αν ο Ηλίος σχημάτιζε μια μαύρη τρύπα,,ολόκληρη η ύλη του, θα ήταν συμπυκνωμένη στον χώρο ενός ατόμου,θα αποτελούσε ,ένα άστρο Πλάνκ,που δεν θα ήταν σταθερό,γιατί μόλις συμπιεστεί στο μέγιστο,αναπηδά και αρχίζει να επεκτείνεται και πάλι.60 Η μαύρη τρύπα είναι ένα άστρο που αναπηδά σε εξαιρετική αργή ταχύτητα.61…..κατά την θεωρία των βρόχων πριν από το Big Bang υπήρχε το Big Bounce (αναπήδηση) δηλαδή ο κόσμος μπορεί να γεννήθηκε από ένα προηγούμενο Σύμπαν, που συρρικνώθηκε από το ίδιο το βάρος του,συμπιέστηκε και αναπήδησε από μια προηγούμενη φάση χωρίς χρόνο η χώρο.62-63……ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Η διαφορά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος,υπάρχει μόνον όταν μεσολαβεί η θερμότητα…Η θερμότητητα μεταδίδεται από τα θερμότερα πράγματα και όχι αντιστρόφως,από καθαρή τύχη (Μπόλτσμαν)και τούτο ΄γιατί το θερμό έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κινηθεί με τον τρόπο αυτό.67…………..γιατί ένα γρήγορα κινούμενο άτομο της ζεστής ουσίας, κινείται πιο γρήγορα από ένα ψυχρό και έχει περισσότερες πιθανότητες να συγκρουσθεί με αυτό. 68…και να αφήσει την ενέργειά του και όχι το αντίστροφο.69……..Στη φυσική δεν υπάρχει τώρα73….Ισως η εντύπωση για το πέρασμα του χρόνου,να βρίσκεται στην στενή σχέση χρόνου και θερμότητας..ανιχνεύσιμη διαφορά ανάμεσα’ στο παρελθόν και το μέλλον,υπάρχει μόνον όταν υπάρχει ροή θερμότητας…η ροή του χρόνου…..δεν περιγράφει ακριβώς τα πράγματα 76.Ο Χώκιγκ απέδειξε πώς οι μαύρες τρύπες είναι πάντα θερμές77….Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι σαν μια στήλη της Ροζέτας, γραμμένη με συνδυασμό τριών γλωσσών,των Κβάν των,της Βαρύτητας και της Θερμοδυναμικής,που περιμένει να zαποκρυπτογραφηθεί για να μας πεί τι είναι πραγματικά η ροή του χρόνου.78….Αποτελούμαστε από κβάντα και σωματίδια;Αν ναι από πού έρχεται αυτή η αίσθηση της ατομικής ύπαρξης του μοναδικού εαυτού μας,που έχει ο καθένας από μας;Είμαστε οι συλλογικοί δημιουργοί αυτής της «φωτογραφίας» της πραγματικό τητας που προσπάθησα να συνθέσω,.Δεν είμαστε εξωτε ρικοί παρατηρητές …η ματιά μας είναι εκ των έσω80……. Ποιά η σημασία του ότι, είμαστε ελεύθεροι να παίρνουμε αποφάσεις,αν η συμπεριφορά μας,απλώς ακολουθεί τους προκαθορισμένους νόμους της φύσεως;.86….πιστεύω ότι, το είδος μας δεν θα διαρκέσει πολύ.92

………………………………………………………………………………………………………………………………

36 Mario Livio The Golden Ratio Broadway Books 2012

When you cannot express it in numbers your knowledge is of meager and unsatisfactory kind( Lord Kelvin ) 1 ….The Pythagoreans believed that the existence of the this number was so horrific, that it must represent some sort of cosmic error ,one that should be kept secret 5…..The commοn symbol was the greek letter τ (τομή)which means the cut or the section.The name Φ was given at the beginning of the 19nth centuty by the American mathematician Mark Barr (from the name of Φειδίας) ……number of art, historians maintained that Phidias had made frequent….. …use of the Golden Ratio. But the fascination with the Golden Ratio is confined just to mathematicians( Penrose-Kepler etc)Biologists ,artists,musicians,historians,architects .psychologists and even mystics have ponder and debated the basis of its ubiquity and appeal/..The Golden ratio(Goldene Schintt) has inspired thinkers of all disciplines like to other number in the history of mathematics, …The term Golden Ratio was first used by the german mathematician Martini Ohm 6…The Golden Ratio’s attractiveness stems first..from the fact that it has uncanny way of popping up where at least it is expected…..example apple ….the apple’s seeds are arranged in a five-pointed star pattern ,or pentagram7…………. each of the five isosceles triangles, that make the corner has the property that the ratio of the length of its longer side to shorter one,(the imply de base) is equal to the Golden Ratio…According to Buddist tradition in one of Buddha’s sermons he did not utter a single word ,he merely held a flower in front o his audience…a rose, the position if its petals are arranged according to a mathematical rule that relies on the Golden ratio.’’’’In the animal Kingdom…..the spiral structures of many shells…. of mollusks equal to the Golden Ratio8… ..the growth of spiral shells ..obeys a pattern that is governed by the Golden Ratio….. structures of many shells ….The Golden Ratio can be found in natural Phenomena but also in a variety of human-made works of art and objects…regular solids that can precisely enclose by a sphere …are intimately related to the Golden ratio9….in all works of art the Golden ratio has proven to be the most enduring…sir James Jeans “Is God a mathematician?”10…After all how did the initial idea of the Golden Ratio arise? What was it that led Euclid to bother to define such a line division?11……………Pythagoras and his followers…responsible for a mingling of mathematics,philosophy of life , and religion unparalleled to history…cotemporary to Buhdda,Confucious26…..abstention from beans …they resemble genitals27….Einstein said “Mathematics is only a mean for expressing the laws that govern phenomena” 30.The Pythagoreans were probably the first to recognize the abstract concept that the basic forces in the universe may be expressed through the language of mathematics 31…Kepler believed that the Goden Ratio served as a fundamental tool for God in creating the Universe. ..music and harmony represented to Pythagoras and the Pythagoreans,the first evidence that cosmic phenomena could be described by mathematics 154…In the Renaissance …the golden ratio found its way into explanation of natural phenomena and into the arts 159…..Every string quartet and symphony orchestra today uses Pythagoras discovery of whole number relationships among the different musical tones … Leibniz wrote’ Music is a secret arithmetical exercise and the person who indulges in it does not realize that he is manipulating numbers” 183…..The violin is an instrument in which the Golden ration features frequently184… Einstein said How is it possible that mathematics, a product of human thought that is independent of experience,fits so excellently the objects of physical reality? Eugene Wigner said about “ The unreasonable effectiveness of Mathematics in the Physical science .We have to wonder …how is possible that planets in their orbits around the sun were found to follow a curde that have been explored by the greek geometers before Kepler..Why are the laws of physics themselves expressible in mathematical equations in the first place” 238 … There exists an entirely different view from that of modified Platonic views… according to modern psychologists .mathematics have no existence outside the human brain.,,They are a human invention…Mathematics objects have no objective reality..They are imaginery..Experiments show that babies have innate mechanisms to recognize numbers.244…But to this ,two intriguing questions 1..Why are mathematics so powerful in explaining the universe,and how is it possible,that even some of the purest products of mathematics, are found eventually,to fit physical phenomena like a glove?. Even if based on physiology and psychology, the view-of mathe¬matics as a human invention of no intrinsic reality still needs to answer the two intriguing questions: Why is mathematics so powerful in ex¬plaining the universe, and how is it possible that even some of the purest products of mathematics are found eventually to fit physical phe¬nomena like a glove?

The “human inventionist” reply to both of these questions is also based on a biological model: evolution and natural selection. The idea here is that progress in understanding the universe and the formulation - of mathematical laws that describe phenomena within it have been achieved via an extended and tortuous evolutionary process. Our cur¬rent model of the universe is the result of a long evolution that involved many false starts and blind alleys. Natural selection has weeded out mathematical models that did not fit the observations and experiments and left only the successful ones. According to this view, all “theories” of the universe are in fact nothing that models…….it turns the question somewhat around.

The success of pure mathematics turned into applied mathematics, in this picture, merely reflects an overproduction of concepts, from which physics has selected the most adequate for its needs—a true sur¬vival of the fittest. After all, “inventionists” would point out, Godfrey H. Hardy was always proud of having “never done anything ‘useful.’ “ This opinion of mathematics is apparently espoused also by Marilyn vos Savant, the “world record holder” in IQ—an incredible 228. She is quoted as having said “I’m beginning to think simply that mathemat¬ics can be invented to describe anything, and matter is no exception.”In my humble opinion, neither the modified Platonic view nor the natural selection view provides a fully satisfactory answer (at least in the way both are traditionally formulated) to the mystery of the effective¬ness of mathematics245……………………To claim that mathematics is purely a human invention and is successful in explaining nature only because of evolution and natural selection ignores some important facts in the nature of mathematics in the history of theoretical models of the universe……First, while mathematical rules (e.g., the axioms of geometry or of set theory) are indeed creations of the human mind, once those rules are specified we lose our freedom. The definition of the Golden Ratio emerged originally from the axioms of Euclidean geometry; the definition of the Fibonacci sequence from the axioms of the theory of numbers. Yet the fact that the ratio of successive Fibonacci numbers converges to the Golden Ratio was imposed on us—humans had no choice in the matter. There fore, mathematical objects, albeit imaginary, do have real properties. Second, the explanation of the unreasonable power of mathematics cannot be based entirely on evolution in the restricted sense. For example when Newton proposed his theory of gravitation, the data that he was trying to explain were at best accurate to three significant figures.Yet his mathematical model for the force between any two masses in the universe achieved the incredible precision of better than one part in a million. Hence, that particular model was not forced on Newton by existing measurements of the motions of planets, nor did Newton force natural phenomenon into a preexisting mathematical pattern. Futher more, natural selection in the common interpretation of that common interpretation does not quite apply either, because it was not the case that five competing theories were proposed, of which one eventually won. Rather Newton’s was the only game in town!

The modified Platonic view, on the other hand, faces different types of challenges.

First, there is the important conceptual issue that the modified Platonic view does not really offer any explanation to the power of m mathematics. The question is simply transformed into a belief in the mathematical underpinning of the physical world. Mathematics is simply assumed to be the symbolic counterpart of the universe. Roger Penrose who as I noted before is himself a powerful supporter of the Platonici world of mathematical forms, agrees that the “puzzling precise underlying role that the Platonic mathematical world has in the physical world” remains a mystery. Oxford University physicist David Deutsh 246.. turns the question somewhat around. In his insightful 1997 book Theqabric of Reality, he wonders: “in a reality composed of physics and understood by the methods of science, where does mathematical certainty

come from?” Penrose adds to the effectiveness of mathematics two more mysteries. In his book Shadow of the Mind, he wonders: “How it is that perceiving beings can arise from out of the physical world,” and “how itis that mentality is able seemingly to ‘create’ mathematical concepts

out of some kind of mental model.” These intriguing questions, which are entirely outside the scope of the present book, deal with the origin of consciousness and the perplexing ability of our rather primitive mental tools to gain access into the Platonic world (which to Penrose is an objective reality) The second problem encountered by the modified Platonic view is related to the question of universality. To what extent are we certain that the laws that the universe must obey have to be presented by mathe¬matical equations of the type we have formulated? Until very recently probably most physicians on th face of the earth would have argued that history., jiobably most physicists on the face of the Earth would have argued that history has shown that equations are the only way in which the laws of physics can be expressed. This situation may change, however, with the impending publication of the book A New Kind of Science by Stephen Wolfram. Wolfram, one of the most innovative thinkers in scientific computing and in the theory of complex systems, has been best known for the development of Mathematica, a computer program/system that allows a range of calculations not accessible before. After ten years of virtual silence, Wolfram is about to emerge with a provocative book that makes the bold claim that he can replace the basic infrastructure of science. In a world used to more than three hundred years of science be-ing dominated by mathematical equations as the basic building blocks of models for nature, Wolfram proposes simple computer programs in¬stead. He suggests that nature’s main secret is the use of simple pro¬grams to generate complexity Wolfram’s book was not out yet at the time of this writing, but from a long conversation I had with him and from an interview he gave to science writer Marcus Chown, I can safely conclude that his work has many far-reaching implications. From the restricted point of view of its reflection on Platonism, however, Wolfram’s work points out that at the 247….. very least, the particular mathematical world that many thougt out there, and which was believed to underlie physical reality may be notunique. In other words, there definitely can exist description of nature that are very different from the one we have. Mathematics as we know it captures only a tiny part of the vast space of all possile of rules that might describe the interference in 1801……..workings of the cosmos?]

If both the modified Platonic view and the natural select intepretation have difficulties in attempting to explain the striking effetiveness of mathematics, is there an exposition that works?

I believe that the explanation has to rely on concepts borrowed both points of view rather than on adopting one or the other.The situation here is very similar to the historical attempts in physics to the nature of light. The lesson from this piece of history of science sw so profound that I will describe it now briefly.

Newton’s first paper was on optics, and he continued to this subject for most of his life. In 1704 he published the first edition of his book Opticks, which he later revised three times. Newton proposed a “particle theory of light,” in which light was assumed to be made up of tiny, hard particles, that obey the same laws of motion as do balls. In Newton’s words: “Even the rays of light seem to be hard bodies.” Two famous experiments at the beginning of the twentieth century discovered the photoelectric effect and the Compton effect, and provided strong support for the idea of particles of light. The photoelectric effect is a process in which electrons in a piece of metal absorb sfficient energy from light to allow them to escape. Einstein’s explanation of this effect in 1905 (which won him the 1922 Nobel Prize for Physics) showed that light delivers the energy to the electrons in a grainy fashion, in indivisible units of energy. Thus, the photon—the particle of light—was introduced. Physicist Arthur Holly Compton (1892 analyzed in 1918 to 1925 the scattering of X rays from electrons both experimentally and theoretically. His work (which won him the Nobel Prize for Physics) further confirmed the existence of the photon.But there was another theory of light—a wave theory—in light was assumed to behave like waves of water in a pond. This was most strongly advocated by the Dutch physicist Chrisriann Huygens (1629—1695).248 in fact nothing but “models” whose attributes are de¬termined solely by their success in fitting the observational and experi¬mental data. Kepler’s crazy model of the solar system in Mysterium Cosmographicum was acceptable, as long as it could explain and predict the behavior of the planets.” Penrose adds to the effectiveness of mathematics two more mysteries. In his book Shadowus of the Mind, he wonders: “How it is that perceiving beings can arise from out of the physical world,” and “how it is that mentality is able seemingly to ‘create’ mathematical concepts out of some kind of mental model.” These intriguing questions, which are entirely outside the scope of the present book, deal with the origin of consciousness and the perplexing ability of our rather primitive men¬tal tools to gain access into the Platonic world (which to Penrose is an objective reality)..The second problem encountered by the modified Platonic view is related to the question of universality. To what extent are we certain that the laws that the universe must obey have to be presented by mathe¬matical equations of the type we have formulated? Until very recently, probably most physicists on the face of the Earth would have argued that history has shown that equations are the only way in which the laws of physics can be expressed. This situation may change, however, with the impending publication of the book A New Kind of Science by Stephen Wolfram. Wolfram, one of the most innovative thinkers in scientific computing and in the theory of complex systems, has been best known “for the development of Mathematica, a computer program/system that aillows a range of calculations not accessible before. After ten years of virtual silence, Wolfram is about to emerge with a provocative book that makes the bold claim that he can replace the basic infrastructure of science. In a world used to more than three hundred years of science being dominated by mathematical equations as the basic building blocks of models for nature, Wolfram proposes simple computer programs instead. He suggests that nature’s main secret is the use of simple programs to generate complexity.Wolfram’s book was not out yet at the time of this writing, but from a long conversation I had with him and from an interview he gave to the science writer Marcus Chown, I can safely conclude that his work has any far-reaching implications. From the restricted point of view of its reflection on Platonism, however, Wolfram’s work points out that at the 247………………… very least, the particular mathematical world that many thought out there, and which was believed to underlie physical reality be unique. In other words, there definitely can exist descriptions of nature that are very different from the one we have. Mathematics as we know it captures only a tiny part of the vast space of all possible simple sets of rules that might describe the workings of the cosmos?]

If both the modified Platonic view and the natural select pretention have difficulties in attempting to explain the striktiveness of mathematics, is there an exposition that works?

I believe that the explanation has to rely on concepts borrowed both points of view rather than on adopting one or the other, the stuationence here is very similar to the historical attempts in physics tο the nature of light. The lesson from this piece of history of science is so profound that I will describe it now briefly.

37.-Sapiens: A Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari – review.

.—Betty J. Eadie, near-death experiencer and author of Embraced by the Light

From the chapter, “An Experience of Cosmic Consciousness”: All objects within my panoramic gaze trembled and vibrated like quick motion pictures. My body, Master’s, the pillared courtyard, the furniture and floor, the trees and sunshine, occasionally became violently agitated, until all melted into a luminescent sea; even as sugar crystals, thrown into a glass of water, dissolve after being shaken. The unifying light alternated with materializations of form, the metamorphoses revealing the law of creation. –Paramhansa Yogananda, Autobiography of a Yogi

And not a few scientists have said the same thing:

We must liberate man from the cosmos created by the genius of physicists and astronomers, that cosmos in which, since the renaissance, he has been imprisoned. We now know that we . . . extend outside the physical continuum. . . . In time, as well as in space, the individual stretches out beyond the frontiers of his body. . . . He also belongs to another world.

Dr. Alexis Carrel, Nobel Prize winner

Our second body is far more that a scientific novelty, however. It’s not just an amorphous cloud of energy. Our energy body is the “sharp, brilliant print” that produces our particular physical body and it animates, controls, shapes, and continuously sustains the holographic projection our senses perceive as our physical body.

More importantly, most of who and what we are, in every moment, is not contained in the physical body. We are much more the (luminous) hand in the sock puppet than we are the (physical) sock.

In fact, according to the healers, psychics, seers, mystics, and saints who have highly developed intuitive perception, most of what we experience, most of what fills our awareness, most of what matters to us — our vitality and life force, our feelings, our creative will, our personality and character, and our experience of happiness, love or joy — is actually seated in our interpenetrating subtle energy body, not in the physical body at all.

More significantly yet, the mystics tell us that when we die these essential aspects of who we are continue to exist as they have always existed—in our non-physical, interpenetrating, energy body. The person we are today is very much the person we will be after death — only we will find ourselves existing solely in our luminous energy body in a luminous energy world — what most people think of as heaven or the astral regions.

The astral kingdom is a realm of rainbow-hued light. Astral land, seas, skies, gardens, beings, the manife station of day and night — all are made of variegated vibrations of light. Oceans heave with opalescent azure, green, silver, gold, red, yellow, and aquamarine. Diamond-bright waves dance in a perpetual rhythm of beauty.—

Paramhansa Yogananda, author of Autobiography of a Yogi

In this way, our lives in this plane of existence are encompassed, surrounded, by the afterworld already. . . . The body dies but the spiritual quantum field continues. In this way, I am immortal.—

Dr. Hans-Peter Dürr, former head of the Max Planck Institute for Physics, Munich

You don’t die when you die. You shift your consciousness and speed of vibration. That’s all death is . . . a shift.—

P. M. H. Atwater, near-death experiencer, NDE researcher, and author of Beyond the Light

Since much of who we are lives on after death, you might think there would be little difference between what we experience now and what we will experience after we die. There is, however, a profound difference. Our subtle body is innately closer to the experience of our full Divine potential. The saints and sages tell us that our natural state is Joy beyond imagining.

[During my near-death experience] I became more blissful, more rapturous, more ecstatic. I was just filling and filling with this light and love that was in the light. The dynamics of this light are not static at all. They are so dynamic and so much going on in there of love and joy and knowledge. As you take it into yourself, or as it goes into you and you receive it, your ecstasy level just becomes tremendous …—

Jayne Smith, near-death experiencer

But we don’t need to wait until we die to come closer to experiencing our higher potential — we can meditate and tap into it in the here and now.

Since my return [from my near death experience] I have experienced the light spontaneously, and I have learned how to get to that space almost any time in my meditation. Each one of you can do this. You do not have to die to do this. It is within your equipment; you are wired for it already.—

Mellen-Thomas Benedict, near-death experiencer

Meditation is a supremely effective tool for tapping into our joy-filled, peace-filled, and love-filled energy body because — through relaxation, breathing, concentration, and stillness — meditation methodically turns our attention away from the physical body and allows us to experience our subtle energy body more and more fully.

Meditation doesn’t make us calm and joyful: it allows us to experience the calmness and joy natural to our subtle energy body. In practicing yoga postures, it is not the act of relaxing the physical body through stretches and breathing that makes us become calm and joyful. Rather, the physical tension that was keeping us focused on the physical body has been released, allowing us to feel our natural state. Concentration and stillness similarly are effective, because they get us beyond our stream of thoughts and body sensations, freeing us to become aware of our energy body’s natural state of joy.When Jesus said, “the kingdom of God is within you,” he meant it literally. The more our awareness becomes centered in our subtle energy body, the more happy, fulfilled, loving, compassionate, energetic, and calm we feel.

Expand your awareness of your subtle body. It’s the secret to health and happiness. Breathe in energy from your subtle body, then relax and feel. Concentrate on your calm, still, center.

And whatever you do, if you hear from Elvis, don’t believe everything he’s telling you…

Joseph (Puru) Selbie, author of The Physics of God, is known for creating bridges of understanding between the modern evidenced-based discoveries of science and the ancient experience-based discoveries of the mystics. He is a founding member of Ananda — a global spiritual movement inspired by Paramhansa Yogananda, author of Autobiography of a Yogi. A dedicated Kriya meditator for nearly fifty years, he has helped hundreds of people awaken to their own spiritual potentials throughout the US and Europe. He has also authored, The Yugas, a factual look at India’s tradition of cyclical history, and a sci/fi fantasy series, The Protectors Diaries, inspired by the abilities of mystics.

38Stuart Kauffman “A World beyond physics”

…..what evolves cannot be said ahead of time: what evolves emerges unprestatably….Creatures’ by existing ,create the very conditions for other creatures ….evolving life is not machine..I hope for a deepened sense of responsibility for the living world/Time will tell.. 1…I hope to show ..that unlike physics, where laws hold sway ,no laws at all entail the becoming of the biosphere …the universe cannot have made more than a very small fraction of these possible proteins in the time since the Big Bang… 3.. We don’t know how can the universe –and especially the biosphere - be enormously complex if everything moves toward a maximum state of entropy 5 We seek nothing less that an understanding of where this order came from …”An organized being. has the property that the parts exist for and by means of the whole.7 life emerged from non –life in ways we struggle to understand ..17 Life somehow partially collaborate with and yet beats the second law ..that disorder…must inevitably increase…a small part of the answer “ all living systems are ..open systems …Prigogine : such systems can “eat” the order in their environment …and build order. 18 Schrodinger: Life feeds on “| negentropy” order in the environment that somehow is then converted in living systems,,,The mystery : What or who picked the specific direction in which the puck was accelerated…The amount of the work done does not specify this issue ….Peter Atkins : Work is the constrained release of energy into a few degrees’ of freedom (= what is now possible)19 Life is a fundamentally new linking of non equilibrium processes and boundary condition constraints on the release of energy into a few degrees of freedom that thus is a thermodynamic work. But stunningly the work done can construct constraints on the release of energy in further non equilibrium processes .In reproducing systems such as cells, a closure is achieved linking these processes and constraint construction into an organization that closes on itself. The system in doing this work, constructs its own constraints and also reproduces ,achieving catalytic task closure.

Such a system is a “ machine” but not of matter alone ,energy alone ,entropy alone or boundary conditions alone. It is a new union of these…….We may have found the “life force”…a marvel and a different mystery of unprestatable becoming…..We miss in our science the idea of a system that constructs its self( Constraint closure)…..what evolves cannot be said ahead of time: what evolves emerges unprestatably….Creatures’ by existing ,create the very conditions for other creatures ….evolving life is not machine..I hope for a deepened sense of responsibility for the living world/Time will tell 1…I hope to show ..that unlike physics, where laws hold sway ,no laws at all entail the becoming of the biosphere …the universe cannot have made more than a very small fraction of these possible proteins in the time since the Big Bang… 3.. We don’t know how can the universe –and especially the biosphere - be enormously complex if everything moves toward a maximum state of entropy 5 We seek nothing less that an understanding of where this order came from 7 …”An organized being .has the property that the parts exist for and by means of the whole. 8 Even if the biosphere were organisms dumb of consciousness ,evolution would in no way be a world machine In the nonergotic universe above the level of atoms ,the biotic world surges …into the exploding adjacent possibilities life itself creates The evolution of the biosphere is a an organic” whole” evolving biosphere becomes “ sucked” into the very opportunities to explore untellable reaches of complexity of never before seen organaizations of matter and energy :life evolving. This evolution of the biosphere is an organic “ whole” Its members jointly create the very pathways of further becoming what the biosphere as a whole shall become ,derived of a past no less mysterious in its sinuous emergence . .. The diversity that is the biosphere …is based … on physics ,but flowers to a realm beyond 12….Life is the becoming of the non-living universe. Diversity exploded…17..The constraints …channel the release of energy into work ,not ..entropy increase…Due to constraints entropy increases very slowly 21..Living cells…do work to constructs constraints channeling their own release of energy that constitutes further work…..no constraints no work …often no work no constraints. These newly constructed constraints can ..constrain yet further releases of energy that..constitute yet further work that can construct yet further constraints and so forth. And so order can self-propagate…2..! The issue of origin of molecular reproduction is unsolved…34….The structure of the molecule suggests its replication ..35 ….Metabolism (: the process by which your body converts what you eat and drink into energy..) like the rest of life is the daughter of diversity…56…The organic molecules we know on earth are made from atoms of carbon,hydrogen,nitrogen,oxygen phosphorus and sulfur(CHNOPS)..62..In contemporary cells ,heritable variation arises from mutation and recombination of genes and is based on encoded protein polymerase replication of the helix of DNA ..87..We cannot know the mutation rate o an unknown and still to be found replicating RNA sequence ,so the issue is a but moot /If the rate is low enough ,the system can evolve; if too high it cannot ..88 …collectivity autocatalytic ( : a single chemical reaction is said to be autocatalytic if one of the reaction products is also a catalyst for the same or a coupled reaction) sets can evolve by heritable variation and natural selection .Housed in liposomes (:A liposome is a small artificial vesicle, spherical in shape, having at least one lipid bilayer. ). ,they become units of selection .Our progenotes ,the ancestors of us can evolve 89.. Definitions are odd things in science-neither true nor false but hopefully useful. 91…The protocell or bacterium ,acts to get food and avoid poison ..93….organisms act even one as simple as an amoeba One doing enters the universe ,doing it well or doing it poorly follows……doing brings with it instrumental ought. We are agents(: a biological agent also called bio-agent, biological threat agent, biological warfare agent, biological weapon, or bioweapon) is bacterium, virus, protozoan, parasite, fungus, chemical, or toxin that can be used purposefully as a weapon in bioterrorism or biological warfare )and doing something well or poorly matters! So we ought to do it well.This is instrumental ought not .moral ought. Instrumental ought ,how to do something, with us as soon as agency arrives .Thus it is ancient. 94… …this evolution is not prestatable. Not only do we not know what will happen ,we do not even know what can happen.! 95

……

===================================

-------------------------------------------------------------------Βασίλης Κ

(από την ιστοσελίδα μου)

39.- Taikan Jyoji « Au coeur du Zen » Editions Le Courrier du Livre 1996

Un Maître Zen est un homme comme „les autres ; mais il le sait tandis qu’eux l’ignorent ; et c’est en cela qu’ils diffèrent. Dépositaire d’une tradition qui remonte en droite ligne au Bouddha, il consacre sa vie à la transmettre, enseignant ceux qui désirent ardemment coïncider avec leur véritable nature.

L’expérience décisive qui couronne une pratique assidue conduit le mental au-delà de toute pensée conceptuelle, de toute de toute dualité ; elle échappe de ce fait à la description. C’est la raison . laquelle l’enseignement d’un Maître peut être silencieux. On sait que le Bouddha, après qu’il eut connu l’éveil, fut tenté de se taire tant son expérience lui semblait impossible à transmettre par le langage.

Ou bien l’enseignement revêt la forme de courts aphorismes d allure paradoxale, destinés à provoquer dans le mental du disciple un ebranlement salutaire.

Enfin le Maître peut choisir de guider ses disciples le long du chemin qui conduit à la réalisation grâce à des conseils concernant la méditation, le comportement pendant les sesshins ainsi que dans la vie de tous les jours, et grâce aussi à certaines mises en garde concernant les écueils ou obstacles que l’on peut rencontrer dans sa: pratique. Au Cœur du Zen appartient à ce dernier groupe. Il va sans dire que ces formes d’enseignement sont complémentaires et qu’un Maître Zen les utilise tour a tour selon l humeur du moment ,l occasion et le disciple auquel il s’adresse.9…………………….les défaillances sont choses naturelles mais passagères..elles sont des formations éphémères…il suffit de les ignorer sans les combattre pour qu’ elles pour qu elles finissent par se lasser 11Quelle est la signification de la vie humaine…Les Asiatiques savent que le problème capital de l homme est de saisir « autre chose »…qui existe en chacun de nous……Pour parvenir jusqu’a elle ,il faut mourir a soi-même..Le Zen n est pas une religion…c est peut-être un style de vie…en fait le Zen n est rien…bien difficile de vider du sens qu’ on lui 15 donne….parce qu il est vide…il peut tout contenir..C est l expression de l homme dans l espace….l esprit vide qui ne pense pas au vide qu il atteint ne peut avoir d attachement…..penser au bon ou mauvais…c est créer des nouvelles pansées. Pour contenir le contrôle de soi,la respiration joue un rôle primordial 16…En japonais vivre et respirer sont un seul mot(iki)Faire Zazen revient a apprendre a respirer .c-a-dire apprendre a vivre…vous calmez le tourbillon de vos pensées.. Que l’esprit doive être comme une muraille, ou comme il est Lit dans un passage du recueil de la Transmission de la Lampe :

« Lorsqu’on oublie le bien et le mal, le quotidien ou le sacré et tous les autres Dharmas, et qu’on ne laisse aucune pensée naître leur sujet, on atteint une complète liberté. Lorsque l’esprit est à celui du bois et de la pierre, il n’y a plus de place pour discrimination » ; ou encore, comme le dit Maître Mumon : Si un homme peut être comme un mur aux fondations solides », ne signifie pas qu’il doive devenir insensible comme le bois, pierre ou une muraille. Tant que l’esprit n’est pas imperturbable, c’est-à-dire tant que la compréhension de l’être pur, véritable, n’est pas réalisée, il faut redoubler d’énergie, persévérer jusqu’à ce qu’on oublie le bien et le mal, le parfait et l’imparfait, la pureté et l’impureté, le propre et le malpropre, le quotidien et le sacré, et, qu’aucune pensée ne naisse à leur sujet. Un esprit libre de ces discriminations est appelé esprit pur, véritable.18Faire le vide intérieur afin de permettre notre véritable nature de s exprimer librement…..et la vivre….n essayer de saisir le vide par la pansée.19avec le Zazen on arrive a la réalisation de soi a l émancipation suprême ..le Satori ou Kensho( « voir dans sa véritable nature et la vire en union intime avec l univers illimite et plus encore » 20 Quand il n ya pluw de Zen ,pluw de doctrine la est le Zen 21….Chaque instant doit être vécu avec tout notre être….tout est Un et Un est tout…..lorsque on n est pas étouffé par lego ..on pourra être… libre….Quand il aura faim il mangera 22Chaque aspect du quotidien est …une marche vers le sublime .C’est la voie du Zen.23 Chaque action doit être effectuer dans le silence24 L homme se découvre quand il se mesure avec l obstacle. Ainsi il prend conscience de ses véritables dimensions 31Etre authentique 32 Sachez que le Zen est une sorte d esclavage qui donne la clé de la liberte33Nous existons d’abord pour nous …quand tout est mis en place il devient possible de s occuper des autres ..Vous êtes le centre du monde ..tout part de vous ..tout converge vers vous.34 La grandeur de l homme est de se délivrer du Karma,donc le dominer ,non de le subir…Le Hara ou plexus hypogastrique est le garde-manger du corps-apprivoiser le corps en énergie…35 L Enigme métaphysique de notre existence ..sera résolu lorsque notre esprit ne vagabondera plus36La concentration de l esprit permet de briser les liens de la souffrance 37Le koan est un outil qui permet de passer de l intellect a l ineffable 38 Pour calmer les pensées et les contrôler il faut.. voir…d ou elles viennent ,Vouloir les calmer ,c est créer de l agitation en elles. 45.Ne vous dispersez pas en conversations .Gardez votre énergie pour le moment ou vous serez en Zazen. 49Le sens profond du koan son sens ineffable…un doute non de soi mais un doute de grande interrogation …Le koan est la vrille qui fait le trou a l intérieur due soi.50Le Zen nous enseigne de vivre en harmonie avec nous mêmes ,avec les lois de l univers 51Le but du Zen est d arriver a l Eveil suprême qu’ on appelle le Satori ou Kensho ….de reconquérir l integrite du corps et de l esprit 54.Enfin, je voudrais mettre en garde tous .ceux qui essaient pratiquer la meditation en se basant sur des manuels pratiques des cours par correspondance ou qui s’adressent au premier venu se dénommant guide spirituel. Ils ne manqueront pas d’égarer leur méditation dans une fausse direction, ce qui produira des effets contraires aux bienfaits attendus. Seul un maître dont l’expérience aura été sanctionnée par son propre maître et descendant d une tradition spirituelle authentique devrait avoir le droit de diriger les adeptes qui s’aventurent par le chemin de la découverte d! eux - mêmes. On risque, si on ignore ces conseils, d’arriver non pas la libération mais au renforcement de l’ego, de ses caprices et la dépendance à son égard, donc à l’éloignement toujours grand de soi-même et de sa nature intime, ainsi qu’aux maux résultent de cet éloignement. 56L activité manuelle, si elle vécue assez intensément offre une possibilité de sublimation ,de dépassement…Une règle monastique dit « ‘L exercice de concentration fait pendant le travail a cent mille fois plus de valeur que celui pratique pendant la quiétude ».59 Il faut passer par une discipline corporelle et non par une compréhension intellectuelle de son état…Seule une discipline ascétique peut mener a la libération 60 L important est d ETRE-ni ceci ni cela.64

Από το βιβλίο του Arthur Koesler « Ο λωτός και το ρομπότ»(όπου ο συγγραφέας πολλές φορές εκφράζεται ειρωνικά για το Ζεν) αντιγράφουμε περικοπές που ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση του τι είναι Ζεν.

«….Οι σύγχρονοι ηγούμενοι Ζέν σ’ ένα από τα αρχαία «Πέντε Όρη» τού Κιότο, με τούς οποίους είχαμε αρκετές συζητήσεις, επιβεβαίωσαν αυτή την , εντύπωση . Ήταν κατηγορηματικοί στην άρνηση τους ότι,η θρησκεία δεν είχε καμιά σχέση με την κοινωνική ήθική. «Οταν τούς ρωτήσαμε αν αδιαφορούσαν για το διωγμό της θρησκείας σε χώρες με ολοκληρωτικά καθεστώτα, ένας από αυτούς απάντησε:

Ένα άλογο στο Τόκιο τρώει κι ένα άλλο στην Όσάκα παύει νά πεινάει. Ή Μόσχα στέλνει ένα Σπούτνικ στό διάστημα και στην Νέα Ύόρκη πέφτουν οι μετοχές.

Τα λόγια του ακολουθούν την κλασική γραμμή τών κοάν καί δέν μάς βοήθησαν καθόλου. Κάθε φορά πού κάναμε μία ερώτηση, παίρναμε γι’ απάντηση μία παραβολή. Όταν ανταπαντούσα με μιά παραβολή, άλλαζαν κουβέντα. Μιά από τις παραβολές πού χρησιμοποίησα ήταν άπ’ τό βιβλίο τού Καμύ La Chute: τό πρόβλημα τής ενοχής λόγω άδρανείας, τής άνοχής τού κακού — ο Φαρισαίος ήρωας τού Καμύ αγνόησε τήν κραυγή μιας γυναί κας πού πνιγόταν καί μετά, καταστράφηκε από τίς τύψεις. Μετά από μερικές κουβέντες δίχως νόημα, ένας άπό τούς ηγούμενους είπε:

Ή ενοχή είναι χριστιανική ιδέα. Τό Ζέν δεν έχει πατρίδα. Είναι καλό να έχει προσήλυτους, αλλά δέν προσπαθεί να προσηλυτίσει.

Κάτι τέτοιο τουλάχιστο μάς μετέφρασε ένας άπ’ τούς άξιοθρήνητους διερμη νείς μας. Πάντως ταίριαζε στο γενικό κλίμα τής συζήτησης. Οι μοναχοί ήταν συμπαθέστατοι, αλλά μετά από δυό μέρες συνομιλιών, νιώθαμε αποθαρρυμένοι κι απογοητευμένοι. Ή μοναδική απάντηση με νόημα πού βγάλα με από το στόμα τους ήταν: «όταν κάνετε τόσο λογικές έρωτήσεις, μάς φέρνετε σέ δύσκολη θέση».

Σε μια άλλη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στο Διεθνή Οίκο τού Τόκιο, μού δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσω τον Καθηγητή Ν., έναν απ’ τούς μεγαλύτερους Ιάπωνες γνώστες τού Βουδισμού, πού διδάσκει Συγκριτική Θρησκεία σ’ ένα παλιό πανεπιστήμιο. Τον ρώτησα αν πίστευε ότι, ήταν δυνα¬τή η ύπαρξη ενός συστήματος ηθικής χωρίς κανένα υπερβατικό πιστεύ ω. Αγρίεψε λίγο με τη λέξη «ύπερβατικό» καί είπε ότι ,γι’ αυτόν δέν σήμαι νε τίποτε. Κάποιος άλλος είπε ότι, ο Βουδισμός είχε όρισμένα υπερβατικά πι¬στεύω. Ό Καθηγητής Ν. διαφώνησε κι ανέφερε σαν παράδειγμα τό γεγονός ότι, ο ιαπωνικός Βουδισμός δεν δεχόταν την ιδέα τής μετεμ ψύχωσης. Τότε ΤΙ γίνεται μετά το θάνατο;» τόν ρώτησαν.’Ο θάνατος, απάντησε, για μάς δεν είναι όπως γιά σας το «τέλος » τής ζωής, άλλά η ολοκλήρωση της, η υπέρτατη εκπλήρωση της, πράγμα που αποδεικνύει καί την άξία πού δίνουμε στην αυτοκτονία.

Καί μετά από αύτό τό σημείο ολοκλήρωσης τί γινόταν; Ρωτήσαμε:. «υπάρχει μετά θάνατον ζωή;»

Ναί, κάποια μορφή διαιώνισης, αν και δεν είναι ατομική.

Μα ή διαιώνιση αυτή, είπαμε εμείς, όποια μορφή καί άν έχει, υπερβαίνει τον φυσικό κόσμο, άρα ό Βουδισμός έχει μιά ύπερβατική πλευρά:

Ένα είναι βέβαιο, ότι, δεν πιστεύουμε σέ τίποτε τό υπερφυσικό, απάντησε ό Ν.

Ένας άλλος δοκίμασε έναν διαφορετικό τρόπο. «Ό Βουδισμός δίνει με¬γάλη έμφαση στην άλήθεια. Γιατί να λέει κανείς την άλήθεια, όταν μπορεί να είναι προτιμότερο για τοό συμφέρον του να πει ψέματα;»

Επειδή είναι απλούστερη.

Κάποιος άλλος ακολούθησε διαφορετική τακτική.

Εισθε υπέρ της άνοχής σ’ όλες τίς θρησκείες καί σ’ όλα τά πολιτικά συστήματα. Για τούς θαλάμους αερίων του Χίτλερ, τι έχετε να πείτε;

Ήταν μεγάλη ανοησία εκ μέρους του .

‘Απλώς ανοησία, όχι αάμάρτημα;

Το κακό είναι χριστιανική ίδέα. Καλό και κακό υπάρχουν μόνο σε μιά: σχετική κλίμακα.

Τότε δε θά’πρεπε να υπάρχει καί η ανοχή σε μιά σχετική κλίμακα;δεν θά’πρεπε να περιλαμβάνει κι αυτούς πού αρνούνται την ανοχή;

Αυτό είναι σκέψη σε αντίθετες κατηγορίες, πού είναι κάτι ξένο για τη δική μας φιλοσοφία.

Κι έτσι συνεχιζόταν η συζήτηση, ο ένας κουραστικός γύρος μετά τον άλλο.Αυτή η αντικειμενική ανοχή γιά φονιά και θύμα, μιά ανοχή χωρίς ίχνος ευσπλαχνίας, μάς κάνει ν’ άμφιβάλλουμε λίγο γιά τη συνεισφορά τού Βουδισμού Ζέν στην ηθική ανάρρωση τής Ιαπωνίας — ή οποιασδήποτε άλλης χώρας. «Αλλοτε βάλσαμο για πληγές πού άνοιγε ο ίδιος ο άνθρωπος στόν εαυτό του, τώρα έχει γίνει ένα είδος ηθικού αερίου γιά το νευρικό σύστημα —άχρωμο καί άοσμο, άρωματισμένο όμως απ’ όλα τα θυμιατή ρια πού καίνε από τ’ αγάλματα του χαμογελαστού Βούδα.

Έπί μιά εβδομάδα περίπου παζάρευα μ’ έναν παλαιοπώλη τού Κιότο γιά ένα μικρό μπρούτζινο Βούδα τής περιόδου Καμακούρα. Όταν κατέβηκε όμως σε μιά τιμή πού μπορούσα να πληρώσω,δεν ήθελα πιά να τον αγοράσω.Συνειδητοποίησα με κάποια ταραχή,ότι, το χαμόγελο τού Βούδα δεν μου’έλεγε τίποτε.Δεν ήταν πιά μυστηριώδες αλλά άοσμο.

Και μια γεύση για τι είναι κοάν,(ο λογικά άλυτος γρίφος που ο μαθητής πρέπει να λύσει.Τά παλαιότεραγνωστά κοάν είναι οι « οι τρείς φραγμοί του Χούνγκ-Λουν»

Παραθέτουμε:

Ε.Ολοι μας έχουμε ένα τόπο που γεννηθήκαμε.Εσύ που γεννήθηκες;

Α.Νωρίς το πρωί έφαγα άσπρο πιλάφι.Τώρα πάλι πεινάω.

Ε.Πώς μοιάζει το χέρι μου με το χέρι του Βούδα;

Α.Παίζοντας λαγούτο κάτω από το φεγγάρι.

Ε.Πώς μοιάζει το πόδι μου με το πόδι γαιδάρου;

Α.Οταν ο ερωδιός στέκεται στο χιόνι το χρώμα του αλλάζει.

40.-EINSTEIN-TAGOR

On On July 14, 1930, Albert Einstein welcomed into his home on the outskirts of Berlin the Indian philosopher, musician, and Nobel laureate Rabindranath Tagore. The two proceeded to have one of the most stimulating, intellectually riveting conversations in history, exploring the age-old friction between science and religion. Science and the Indian Tradition: When Einstein Met Tagore (public library) recounts the historic encounter, amidst a broader discussion of the intellectual renaissance that swept India in the early twentieth century, germinating a curious osmosis of Indian traditions and secular Western scientific doctrine.

The following excerpt from one of Einstein and Tagore’s conversations dances

between previously examined definitions of science, beauty, consciousness, and

philosophy in a masterful meditation on the most fundamental questions of human existence.

EINSTEIN: Do you believe in the Divine as isolated from the world?

TAGORE: Not isolated. The infinite personality of Man comprehends the Universe.

There cannot be anything that cannot be subsumed by the human personality, and this proves that the Truth of the Universe is human Truth.

I have taken a scientific fact to explain this — Matter is composed of protons and

electrons, with gaps between them; but matter may seem to be solid. Similarly

humanity is composed of individuals, yet they have their interconnection of human relationship, which gives living unity to man’s world. The entire universe is linked up with us in a similar manner, it is a human universe. I have pursued this thought through art, literature and the religious consciousness of man.

EINSTEIN: There are two different conceptions about the nature of the universe: (1)

The world as a unity dependent on humanity. (2) The world as a reality independent of the human factor.

TAGORE: When our universe is in harmony with Man, the eternal, we know it as

Truth, we feel it as beauty.

EINSTEIN: This is the purely human conception of the universe.

TAGORE: There can be no other conception. This world is a human world — the

scientific view of it is also that of the scientific man. There is some standard of

reason and enjoyment which gives it Truth, the standard of the Eternal Man whose experiences are through our experiences.

EINSTEIN: This is a realization of the human entity.

TAGORE: Yes, one eternal entity. We have to realize it through our emotions and

activities. We realized the Supreme Man who has no individual limitations through our limitations. Science is concerned with that which is not confined to individuals; it is the impersonal human world of Truths. Religion realizes these Truths and links them up with our deeper needs; our individual consciousness of Truth gains universal significance. Religion applies values to Truth, and we know this Truth as good through our own harmony with it.

EINSTEIN: Truth, then, or Beauty is not independent of Man?

TAGORE: No.

EINSTEIN: If there would be no human beings any more, the Apollo of Belvedere

would no longer be beautiful.

TAGORE: No.

EINSTEIN: I agree with regard to this conception of Beauty, but not with regard to

Truth.

TAGORE: Why not? Truth is realized through man.

EINSTEIN: I cannot prove that my conception is right, but that is my religion.

TAGORE: Beauty is in the ideal of perfect harmony which is in the Universal Being;

Truth the perfect comprehension of the Universal Mind. We individuals approach it through our own mistakes and blunders, through our accumulated experiences,

through our illumined consciousness — how, otherwise, can we know Truth?

EINSTEIN: I cannot prove scientifically that Truth must be conceived as a Truth that is valid independent of humanity; but I believe it firmly. I believe, for instance, that the Pythagorean theorem in geometry states something that is approximately true,independent of the existence of man. Anyway, if there is a reality independent of man, there is also a Truth relative to this reality; and in the same way the negation of the first engenders a negation of the existence of the latter.

TAGORE: Truth, which is one with the Universal Being, must essentially be human, otherwise whatever we individuals realize as true can never be called truth – at least the Truth which is described as scientific and which only can be reached throug the process of logic, in other words, by an organ of thoughts which is human. According to Indian Philosophy there is Brahman, the absolute Truth, which cannot be conceived by the isolation of the individual mind or described by words but can only be realized by completely merging the individual in its infinity. But such a Truth cannot belong to Science. The nature of Truth which we are discussing is an appearance – that is to say, what appears to be true to the human mind and therefore is human, and may be called maya or illusion.

EINSTEIN: So according to your conception, which may be the Indian conception, it is not the illusion of the individual, but of humanity as a whole.

TAGORE: The species also belongs to a unity, to humanity. Therefore the entire

human mind realizes Truth; the Indian or the European mind meet in a common

realization.

EINSTEIN: The word species is used in German for all human beings, as a matter of fact, even the apes and the frogs would belong to it.

TAGORE: In science we go through the discipline of eliminating the personal

limitations of our individual minds and thus reach that comprehension of Truth which is in the mind of the Universal Man.

EINSTEIN: The problem begins whether Truth is independent of our consciousness.

TAGORE: What we call truth lies in the rational harmony between the subjective and objective aspects of reality, both of which belong to the super-personal man.

EINSTEIN: Even in our everyday life we feel compelled to ascribe a reality

independent of man to the objects we use. We do this to connect the experiences of our senses in a reasonable way. For instance, if nobody is in this house, yet that table remains where it is.

TAGORE: Yes, it remains outside the individual mind, but not the universal mind. The table which I perceive is perceptible by the same kind of consciousness which

possess.

EINSTEIN: If nobody would be in the house the table would exist all the same — but this is already illegitimate from your point of view — because we cannot explain what it means that the table is there, independently of us.

Our natural point of view in regard to the existence of truth apart from humanity

cannot be explained or proved, but it is a belief which nobody can lack — no

primitive beings even. We attribute to Truth a super-human objectivity; it is

indispensable for us, this reality which is independent of our existence and our

experience and our mind — though we cannot say what it means.

TAGORE: Science has proved that the table as a solid object is an appearance and

therefore that which the human mind perceives as a table would not exist if that

mind were naught. At the same time it must be admitted that the fact, that the

ultimate physical reality is nothing but a multitude of separate revolving centres of electric force, also belongs to the human mind.

In the apprehension of Truth there is an eternal conflict between the universal

human mind and the same mind confined in the individual. The perpetual process of reconciliation is being carried on in our science, philosophy, in our ethics. In any case, if there be any Truth absolutely unrelated to humanity then for us it is

absolutely non-existing.

It is not difficult to imagine a mind to which the sequence of things happens not in space but only in time like the sequence of notes in music. For such a mind such conception of reality is akin to the musical reality in which Pythagorean geometry can have no meaning. There is the reality of paper, infinitely different from the reality of literature. For the kind of mind possessed by the moth which eats that paper literature is absolutely non-existent, yet for Man’s mind literature has a greater value of Truth than the paper itself. In a similar manner if there be some Truth which has no sensuous or rational relation to the human mind, it will ever remain as nothing so long as we remain human beings.

EINSTEIN: Then I am more religious than you are!

TAGORE: My religion is in the reconciliation of the Super-personal Man, the universal human spirit, in my own individual being.

78.-Carlo Rovelli : “ The Order of Time “ Penguin Books ( L’ordine del Tempo 2017)

Carlo Rovelli is a theoretical physicist who has made significant contributions to the physics of space and time. He has worked in Italy and the US, and is currently directing the quantum gravity research group of the Centre de physique theorique in Marseille,France.His books Seven Brief Lessons on Physics and Reality Is Not What It Seems are international bestsellers translated into forty one languages.

…I am thinking about nothing. I listen to the passing of time….We inhabit time as fish live in water …Reality is often very different than it seems…1 The nature of time is perhaps the greatest remaining mystery.. Why do we remember the past and not the future? Do we exist in time ,or does time exist in us?. 2…What we call “time” is a complex collection of structures, of layers. ….The second part(of the book) describes…an empty ,windswept landscape , almost devoid of all trace of temporality. A strange alien world which is nevertheless the one to which we belong .It is like arriving in the high mountains ,where there is nothing but snow rocks and sky…. A world stripped in its essence glittering with an arid glittering with an arid and troubling beauty. The physics on which I work- quantum gravity, is an attempt to understand and lend coherent meanings to this extreme and beautiful landscape …As in crime novel ,we are now going in search of a guilty party: the culprit who has created time ….The mystery of time is ultimately perhaps ,more about ourselves than about the cosmos. 4…Perhaps the culprit turns to be the detective 5 ….time passes faster in the mountains than it does on sea level 9 Lower down ,is less time than on altitude.….10..time does not pass uniformly everywhere.. Einstein asked himself : how can the sun and earth “attract” each other without touching and without utilizing anything between them ..he imagined that the sun and the earth each modified the space and time that surrounded them, 11 What does it mean, this ‘modification of the structure of time’? It means precisely the slowing down of time described above: a mass slows down time around itself. The Earth is a large mass and slows down time in its vicinity. It does so more in the plains and less in the mountains, because the plains are closer to it. This is why the friend who stays at sea level ages more slowly…..If things fall, it is due to this slowing down of time. Where time passes uniformly, in interplanetary space, things do not fall. They float, without falling. Here on the surface of our planet, on the other hand, the movement of things inclines naturally towards where time passes more slowly, as when we run down the beach into the sea and the resistance of the water on our legs makes us fall headfirst into the waves. Things fall downwards because, down there, time is slowed by the Earth.²

Hence, even though we cannot easily observe it, the slowing down of time nevertheless has crucial effects: things fall because of it, and it allows us to keep our feet firmly on the ground. If our feet adhere to the pavement, it is because our whole body inclines naturally to where time runs more slowly — and time passes more slowly for your feet than it does for your head. 12…Αναξίμανδρος understood that the Earth floats in space supported by nothing. Only one small original fragment of his writings has survived “ things are transformed one into another according to necessity ,and render justice one to another according to the order of time ( “κατά την του χρόνου τάξιν”) 13…Βut if different clocks mark different times ? 14 ..the question is meaningless…There is no truer time. There are two times that change relative to each other. Neither is truer than the other, But there not just two times. Times are legion : a different one for every point in space 15 Time has lost its first aspect or layer : its unity 16 has a different rhythm in every different places here differently from there. The things of the world interweave dances made to different rhythmes.16…The final analysis, of what Clausius said is that heat passes from hot to cold and not the opposite and that if nothing else around it changes, heat cannot pass from a cold body to a hot one.The crucial point here is the difference from what happens with falling bodies: a ball may fall, but it can also come back up, by rebounding, for instance. Heat cannot. This is the only basic law of physics that distinguishes the past from the future. None of the others do so. Not Newton’s laws governing the mechanics of the world; not the equations for electricity and magnetism formulated by Maxwell. Not Einstein’s on relativistic gravity, nor those of quantum mechanics devised by Heisenberg, Schrodinger and Dirac. Not those for elementary particles formulated by twentieth-century physicists . . . Not one of these equations distinguishes the past from the future.³ If a sequence of events is allowed by these equations, so is the same sequence runs backwards in time.⁴ In the elementary equations of the world,⁵ the arrow of time appears only where there is heat * (* Strictly speaking, the arrow of time can also manifest itself in phenomena that are not linked directly to heat but share crucial aspects with it, for instance in the use of retarded potentials in electrodynamics. What follows applies also for these phenomena — in particular, the conclusions. I prefer here not to overload the discussion by breaking it down into all its different sub-cases. 23,ll)

The link between time and heat is therefore fundamental: in every time a difference is manifested between the past and the future, heat is involved. In every sequence of events that becomes absurd if projected backwards, there is something that is heating up.

If I watch a film that shows a ball rolling, I cannot tell if the film is being projected correctly or in reverse. But, if the ball stops, I know that it is being run properly; run backwards, it would show an implausible event: a ball starting to move by itself. The ball’s slowing down and coming to rest are due to friction, and friction produces heat. Only where there is heat is there a distinction between past and future. Thoughts, for instance, unfold from the past to the future, not vice versa - and, in fact, thinking produ ces heat in our heads . . .Clausius introduces a quantity that measures this 23 irreversible progress in only one direction and since he was a cultivated German ,he gave it a name taken from the ancient Greek,(entropy εντροπία from τροπή) The second principle of thermodynamics is the fact that heat passes only from hot6 bodies to cold, never the other way round24 It is the only equation of fundamdental physics that knows any difference between past and future.The only one that speaks of the flowing of time. Behind this unusual equation an entire world is hidden. 25 Heat is the microscopic agitation of molecules 26 …If one section of molecules is still ,it becomes stirred up by the 27..frenzy of neighboring ones that set them in motion. ..The difference between past and future …is the natural disordering that leads to gradually less particular ,less special situations.28 Boltzmann has shown that entropy exists because we describe the world in a blurred fashion. He has demonstrated that entropy is precisely the quantity that counts how many are the different configurations that our blurred vision does not distinguish between. Heat, entropy and the lower entropy of the past are notions that belong to an approximate, statistical description of nature. The difference between past and future is deeply linked to this blurring . . . So, if I could take into account all the details of the exact, microscopic state of the world, would the characteristic aspects of the flowing of time disappear? Yes. If I observe the microscopic state of things, then the difference between past and future vanishes. The future of the world, for instance, is determined by its present state — though neither more nor less than is the past. We often say that causes precede effects and yet, in the elementary grammar of things, there is no distinction between ‘cause’ and ‘effect’.There are regularities, represented by what we call physical laws, that link events of different times, but they are symmetric between future and past. In a 30 microscopic description, there can be no sense in which the past is different from the future. *( * The point is not that what happens to a cold teaspoon in a cup of hot tea depends on whether I have a blurred vision of it or not. What happens to the spoon and to its molecules as well, obviously, does not depend on how I view it. It just happens, regardless. The point is that the description in terms of heat, temperature and the passage of heat from tea to spoon is a blurred vision of what happens, and that it is only in this blurred vision that a startling difference between past and future appears.)

This is the disconcerting conclusion that emerges from Boltzmann’s work: the difference between the past and the future refers only to our own blurred vision of the world. It’s a conclusion that leaves us flabbergasted: is it really possible that a perception so vivid, basic, existential - my perception of the passage of time — depends on the fact that I cannot apprehend the world in all of its minute detail? On a kind of distortion that’s produced by myopia? Is it true that, if I could see exactly and take into consideration the actual dance of millions of molecules, then the future would be ‘just like’ the past? Is it possible that I have as much knowledge of the past — or ignorance of it — as I do of the future? Even allowing for the fact that our perceptions of the world are frequently wrong, can the world really be so profoundly different from our perception of it as this?31 ….There is no difference between past and future..only the blurred reflection of a mysterious improbality of the universe at a point in the past 32…..L.B.ended his life by hanging himself at Duino …while his wife and daughter are swimming in the Adriatic.33 Einstein realized :that time is slowed by speed .Ten years later it was accepted that also by mass.34 For everything the Special moves time passes more slowly,,Einstein understood that timed slows down before the phenomenon was actually measured . 35 Now, means nothing .The correct answer to What is happening now, is that the question makes no sense.37 Our “present” does not expend through out the universe .It is like a bubble around us…Between this past and future there is an interval that is neither past nor future and still has a duration…The idea that a well defined now. exists in the universe is an illusion ,an illegimate extrapolation of our own experience 40 there is not a single notion of “ same height ”in the universe…there is not such thing as”the same moment” definable in the universe 41 Special relativity is the discovery that the temporal, 43 structure of the universe is like the one established by filiation : it defines an order between the events of the universe that is partial not complete .The expanded present is the set of events that are neither past nor future :it exists as there are human beings who are neither our descendants nor our forebears.44 Every event have its past, its future and a part of the universe , that is neither past nor future …45 A common present does not exist 46 It is rather ,a structure made up entirely of light cones… The speed at which time flows changes from place to place.47 .In order to exit from a black hole you would need to move towards the present rather than towards the future,49 This is impossible. Objects can only move towards the future, This is what constitutes a black hole: an inclination of the light cones towards the interior, marking a horizon, closing of a region of space in the future from everything that surrounds it. It is nothing other than this. It is the curious local structure of the present that produces black holes.

More than a hundred years have passed since we learned that the ‘present of the universe’. does not exist. And yet this continues to confound us and still seems difficult to conceptualize. Every so often a physicist mutinies and tries to show that it isn’t true.¹⁴ Philosophers continue to discuss the disappearance of the present. Today, there are often conferences devoted to the subject.

If the present has no ,meaning does not exist, the what “exists in 50, the universe? Is not what “ exists “precisely what is here in the present? The whole idea that the universe exists now in a certain configuration and changes together with the passage of time simply does not stack any more, 51 Dreams lasting an instant in which everything seems frozen for an eternity 52 Aristotle : Time is the measurement of change. If nothing changes time ceases to pass. ..it is absurd to speak of empty space. 58 because space is only the spatial order of things N ewton : Time passes even if nothing changes …before two things there may be empty space 59 Leibnitz : Time is only the order of events 61 The author : Time and space do effectively exist….they are real. But they are no absolute and independant of things, as Newton said. Aristotle was wrong saying that “when” and “where “ are always located in relation to something. This something can also be just the field, the spatio-entity of Einstein,.who also admitted that this cannot be the last word on the nature of time and space, because of the existence of quantum mechanics. 71 The strange landscape of physics of relativity ,,becomes more alien when we consider quanta and quantum properties of space and time… There is not yet theory of quantum gravity hat has been generally accepted …or obtained experimental support. 72 The three fundamental discoveries that quantum mechanics haw led to are:granularity,indeterminacy and the relational aspect of physical vatiables. 73 Granularity : The time measured by a clock is “ quantified” i.e.it acquires only certain values and not others. It is as if time were granular rather than continuous. This is the more chararasteric future of times mechanics….In Plank time( 10-⁴⁴) quantum effects on time become manifest…At such a minute scale the notion of time is no longer valid ….The quantization of time implies that almost all values of time t do not exist 74…It is not possible to think of duration or continuous…In other words a minimum interval if time exists. Below this the notion of time does .not exist. Continuity is only a mathematical technique for approximating very finely grained things. The world is ..discrete not continuous,….Granularity is ubiquitous in nature….Theory confirms that elementary temporal leaps are small but finite. 75 The minimum limit below which, the notion of length becomes meaninigless, is Plank length( 10-³³) 76 Quantum supeposition of times -indeterminacy: Not possible to predict exactly for instance where an electron will appear tomorrow….Spacetime is a physical object like an electronic(t too fluctuates …can be in “superposition of different configurations 77 …Even the distinction between present past and future becomes fluctuating, indeterminate..an event may be both before and after another one… Fluctuation does not mean that what happens is never determined., it means that it is determined only at certain moments and in unpredictable way 78 Indeterminacy is resolved when a quantity interacts with something else (** The technical term for interaction used in this context, ‘measure’, is misleading because it seems to imply that in order to create reality we need an experimental physicist in a white coat.

f I’m making use here of the relational interpretation of quantum mechanics,⁷ which is the one I myself find least implausible. The observations which follow, in particular the loss of the classical spacetime satisfying Einstein’s equations, remain invalid in every other interpretation that I know of.) 79

In the interaction, an electron materializes at a certain point. For example, it collides with a screen, is captured by a particle detector, or collides with a photon — thus acquiring a concrete position. But there is a strange aspect to this materialization of the electron: the electron is concrete only in relation to the other physical objects it is interacting with. With regard to all the others, the effect of the interaction is only to spread the contagion of indeterminacy. Concreteness occurs only in relation to a physical system: this, I believe, is the most radical discovery made by quantum mechanics.¹'

When an electron collides with an object — the screen of an old television set with a cathode tube, for example — the cloud of probability with which we conceived of it ‘collapses’ and the electron materializes at a point on the screen, producing one of the 79 dots that goes into the making of a TV image 80 There is no single time.81. In the vast universe there is nothing that we call present ..The substratum that determines the duration of time is not an independent entity different from the others that make up the world it is an aspect of a dynamic field . 81 The World is nothing but change…a network of events.. 85 …There are events ,..happening which is ..disorderly.. 86 The world is a collection of events not of things.,,Things persist in time ,events have a limited duration ….The hardest stone ..87 is in reality a complex vibration o quantum fields…The world is so much made of stones as of fleeting sounds ,or of waves moving through the sea. 88..The world seems to be more intelligible in terms of relations between events …Αναξίμανδρος ‘s exhortation remains valid : We understand the world by studying, change not by studying things, 89 … “Things in themselves are only events that for a while are monotonous ,but only before returning to dust. The absence of time does not mean that everything is frozen and unmoving. It means that the incessant happening that wearies the world is not along a timeline .,,but a world in which changes are ubiquitous without being ordered by time. it is a boundless and disorderly network of quantum events . It is by “ time” we mean nothing more than happening ,then everything is time, There is only that exists in time 92 “what is real ,what exists” in the universe means only to ask how you would like to use a verb and an adjective. It is a grammatical question ,not a question about nature i.e what it is adapted to say that an event “has been” in relation to me but” is ’in relation to you and we discover it very gradually, If our grammar and our intuition do not readily adapt to what we discover we must seek to adapt them. Past and future do not have a universal meaning, We do not have a grammar …My diagrams are a representation of a possible history of the world ,not of one of its single states.. …100

Energy does not add up. It is neither created nor destroyed 138.

The truth is that there is plenty of energy and it is not consumed. It’s not energy that the world needs in order to keep going. What it needs is low entropy.

Energy (be it mechanical, chemical, electrical or potential) transforms itself into thermal energy, that is to say, into heat: it goes into cold things, and there is no free way of getting it back from there to reuse it to make a plant grow or to power a motor. In this process, the energy remains the same but the entropy increases, and it is this which cannot be turned back. The second law of thermodynamics demands 'it.

What makes the world go round are not sources of energy but sources of low entropy. Without low entropy, energy would dilute into uniform heat and the world would go to sleep in a state of thermal equilibrium — there would no longer be any distinction between past and future, and nothing would happen.

Near to the Earth we have a rich source of low entropy: the sun. The sun sends us hot photons. Then the Earth radiates heat towards the black sky, emitting colder photons. The energy that enters is more or less equal to the energy that exits; consequently, we do not generally gain energy in the exchange. (Gaining energy in the exchange is disastrous for us: it is global warming.) But for every hot photon that arrives, the Earth emits ten cold ones, since a hot photon from the sun has the same energy as ten cold photons emitted by the Earth. The hot photon has less entropy than the ten cold photons, because the number of configurations of a single (hot) photon is lower than the number of configurations of ten (cold) photons. Therefore, the sun is a continual rich source of low entropy for us. We have at our disposal an abundance of low entropy, and it is this that allows plants and animals to grow, enables us to build motors and cities — and to think and to write books such as this one.

Where does the low entropy of the sun come from? From the fact that, in turn, the sun is born out of an entropic configuration that was even lower: the primordial cloud from which the solar system was formed had even lower entropy. And so on, back into the past, until we reach the extremely low initial entropy of the universe.

It is the growth of this entropy that powers the great story of the cosmos. But the increase in the entropy of the universe is not rapid, like the sudden expansion of gas in a box: it is gradual, it takes time. Even with a gigantic ladle it takes time to stir something as big as the universe. Above all, there are obstacles and closed doors to its growth - passages where it occurs only with great difficulty.

A pile of wood, for example, lasts a long time if left alone. It is not in a state of maximum entropy, because the elements of which it is made, such as carbon and hydrogen, are combined in a very particular manner (‘ordered’) to give form to the wood. Entropy grows if these particular combinations are broken down. 140 There are situations which impede and hence slow down the increase of entropy in the universe 141 The entire history of the universe consists of this halting and leaping cosmic growth of entropy. It is neither rapid nor uniform..until something opens a door on to a process that finally allows entropy to increase 142 entropy in each individual process is what makes the whole thing work. Life is this network of processes for increasing entropy — processes which act as catalysts to each other.² It isn’t true, as is sometimes stated, that life generates structures that are particularly ordered, or that locally diminish entropy: it is simply a process that degrades and consumes the low entropy of food; it is a self-structured disordering, no more and no less than in the rest of the universe.

Even the most banal phenomena are governed by the second law of thermodynamics. A stone falls to the ground. Why? One often reads that it’s because the stone places itself ‘in a state of lower energy’ that it ends up lower down. But why does the stone put itself into a state of lower energy? Why should it lose energy if energy is conserved? The answer is that when the stone hits the Earth, it warms it: its mechanical energy is transformed into heat. And there is no way back from there. If the second law of thermodynamics did not exist, if heat did not exist, if there existed no microscopic swarming, the stone would rebound perpetually; it would never land and be still.

It is entropy, not energy, that keeps stones on the ground and the world turning.

The entire coming into being of the cosmos is a gradual process of disordering, like the pack of cards that begins in order and then becomes disordered through shuffling. There are no immense hands that shuffle the universe. It does this mixing by itself, in143 interactions is parts that open and close during of the course of the mixing step by step…The entire universe is like a mountain that collapses in slow motion .Like a structure that very gradually crumbles ….Traces of the past exist, and no traces of the future 144 only because entropy was low in the past 145 The laws of elementary physics do not speak of causes but only of regularities ,and these are symmetrical with regard to past and future, 146 The low entropy of the past renders the notion of cause an effective one.147 What are we? Entities? But the world is not made of entities but from events that combine each other 148…..what is it that founds our identity and its unity?...There are different ingredients that combine to produce our identity .Three of these are important for the argument of this book, 150 1.-Every one of us identifies with a point of view in the world 2.- In the process of reflecting the world we organize it into entities : we conceive of the world by grouping ..it is as in a continuous process that is more or less uniform and stable ,the better to interact with it the best we can 151 3.-The reason this delicate discussion question is taking place in a book about time: memory 154 ….Husserl reprises Augustine when he describes the shaping of experience in terms of ‘retention’ — using, like him, the metaphor of listening to a melody⁸ (the world, in the meantime, has become bourgeois, with melodies replacing hymns): in the moment that we hear a note the previous note is ‘retained’, then that one also becomes part of the retention — and so on, running them together in such a way that the present contains a continuous trace of the past, becoming gradually more blurred.⁹ It is by way of this process of retention, according to Husserl, that phenomena ‘constitute time’. The following diagram is Husserl’s: the horizontal axis from A to E represents time passing, the vertical axis from E to A' represents the ‘retention’ of moment A, where the progressive subsidence leads from A to A'. Phenomena constitute time because, at any moment E, P' and A' exist. The interesting point here is that the source of the phenomenology of time is not identified by Husserl in the hypothetical objective succession of phenomena (the horizontal line) but rather in memory (similar to anticipation, called ‘protention’ by Husserl), that is to say, by the vertical line in the diagram. My point is that this continues to be valid (in a natural philosophy) even in a physical world where there is no physical 160 time globally organized in linear way but only traces generated by varying entropy 161…Events are not ordered in past present and future ;they are only “partially ordered”. There is a present near us but nothing that is “present” in a far-off galaxy .The present is a localized rather than a global phenomenon ..---The rhythms at which time flows are determined by the gravitational field , a real entity …If we overlook quantum effects time and space are aspects of a jelly in which we are immersed. But the world is a quantum effect and gelatinous space time is ..an approximation ….168

........

79.-Brian L.Weiss “ Μόνο η αγάπη είναι αληθινή» Καστανιώτη 1997-( “Only Love is Real” 1996)

Σημείωση του εκδότη:

Με την χρησιμοποίηση της αναδρομής σε προηγούμενες ζωές ο δρ Μπράιαν Βάις, ψυχίατρος, πρώην διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου «Όρος Σινά», αποκαλύπτει για άλλη μια φορά την αληθινή ομορφιά της ανθρώπινης ψυχής. Μέσα από τις περιπτώσεις των ασθενών του αναδύεται στην ουσία ,μια έξοχη ψυχοπνευματική πορεία, που οδηγεί στην ανακάλυψη και στο βίωμα της αληθινής αγάπης.

0 δρ Βάις έχει εργαστεί επανειλημμένα με ζευγάρια ή οικογένειες που ανεκάλυψαν μέσω της αναδρομικής ύπνωσης πως ήταν γνωστοί και σε προηγούμενες ζωές τους, ένα γεγονός που συχνά έφερνε επαναστατικές αλλαγές στην ίδια την ζωή τους.

Το βιβλίο είναι μια έξοχη διερεύνηση του ανθρώπινου πεπρωμένου. Είναι μια συγκλονιστική ιστορία, που συμβαίνει σιωπηλά στην ζωή όλων μας.

Για τον συγγραφέα:

-Ο Brian Leslie Weiss γεννήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 1944 και είναι έγγαμος .Είναι ψυχίατρος, υπνοθεραπευτής και συγγραφέας που ειδικεύεται στην παλινδρόμηση της προηγούμενης ζωής. Τα γραπτά του περιλαμβάνουν την μετενσάρκωση, την παλινδρόμηση της προηγούμενης ζωής, την εξέλιξη της μελλοντικής ζωής και την επιβίωση της ψυχής μετά το θάνατο. Αφού απεφοίτησε μετ επαίνων από το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και έλαβε την ειδικότητα στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ,( Yale School of Medicin) υπηρέτησε στο ιατρικό κέντρο Μπελβί του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και στην συνέχεια ανέλαβε την διεύθυνση του Τμήματος Ψυχιατρικής του ιατρικού Κέντρου Mount Sinai στο Μαιάμι, ως βοηθός καθηγητής στο τμήμα Ψυχιατρικής της Σχολής του Πανεπιστημίου. Ειδικεύεται στην θεραπεία των περιπτώσεων κατάθλιψης, άγχους, προβλημάτων ύπνου, Αλτσχπαιμερ και της χημείας του.

Δεν μου είναι δυνατόν να εφαρμόσω και στην περίπτωση αυτή, την μέθοδο των αποσπασμάτων. Κατά το μέγιστο τμήμα του, το βιβλίο αποτελεί απομαγνητοφώνηση διαλόγων μεταξύ του συγγραφέως –ιατρού και ασθενών του, κατά την διάρκεια υπνώσεων και αναδρομών. Περιορίζομαι λοιπόν στο να συστήσω το βιβλίο σε όσους έχουν ανοικτό μυαλό, να ακούσουν όχι προκατειλημμένοι, περίεργες γι αυτούς απόψεις ι δεν φοβούνται να οδοιπορήσουν σε καινούργια μονοπάτια , και ν’ ερευνήσουν συστηματικά, πριν απορρίψουν ή να αποδεχτούν γνώμες και ,να παραθέσω ορισμένες παραδοχές - σκέψεις του συγγραφέως ,αφού προτάξω την εισαγωγή του.

………………………………………………………………………………………………………………..

Η Εισαγωγή:

«Μάθε, λοιπόν, ότι θα επιστρέψω από τη μεγαλύτερη σιωπή...

ξεχνάς ότι, θα γυρίσω ξανά σε σένα...

Για λίγο, για μια στιγμή ανάπαυσης πάνω στον άνεμο,

κι ’-ύστερα μια άλλη γυναίκα θα με γεννήσει.

ΧΑΛΙΛ ΓΚΙΜΠΡΑΝ

……………………………………………………………………………………………

Η Εισαγωγή

«ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ. Συχνά υπάρχουν δύο ή τρεις ή ακόμα και τέσσερις. Προέρχονται από διαφορετικές γενιές. Ταξιδεύουν μέσα από τους ωκεανούς του χρόνου και από τα βάθη των ουράνιων διαστάσεων για να είναι πάλι μαζί σου. Έρχον ται από την άλλη πλευρά, από τους ουρανούς. Φαίνονται διαφορετικοί αλλά η καρδιά σου τους γνωρίζει. Η καρδιά σου τους έχει κρατήσει σε χέρια σαν και τα δικά σου μέσα στις φεγγαρόλουστες ερήμους της Αιγύπτου και στις αρχαίες πεδιάδες της Μογγολίας. Έχετε ιππεύσει μαζί στις στρατιές των ξεχασμένων πολεμιστών-στρατηγών κι έχετε ζήσει μαζί στις αμμοσκέπαστες σπηλιές των αρχαίων. Είστε δεμένοι σε όλη την αιωνιότητα και ποτέ δε θα είστε μόνοι.

Ο νους μπορεί να επέμβει και να πει: «Δε σε γνωρίζω». Η καρδιά όμως γνωρίζει.

Εκείνος παίρνει το χέρι σου για πρώτη φορά και η θύμηση του αγγίγματος του, διαπερνά το χρόνο και στέλνει ένα ρίγος μέσα σε κάθε μόριο της ύπαρξής σου. Εκείνη κοιτάζει μέσα στα μάτια σου κι εσύ βλέπεις μια σύντροφο ψυχή ανά τους αιώνες. Το στομάχι σου ανακατεύεται. Τα χέρια σου ανατριχιάζουν. Οτιδήποτε βρίσκεται πέρα από αυτήν τη στιγμή χάνει τη σημασία του.

Εκείνος μπορεί να μη σε αναγνωρίσει, παρ’ όλο που τελικά έχετε συναντηθεί ξανά, παρ’ όλο που εσύ τον ξέρεις. Νιώθεις το δέσιμο. Βλέπεις το ενδεχόμενο, το μέλλον. Όμως εκείνος δεν μπορεί. Οι φόβοι του, η διάνοιά του, τα προβλήματα του, κρατούν ένα πέπλο πάνω από τα μάτια της καρδιάς του. Δε σε αφήνει να τον βοηθήσεις να σύρει το πέπλο μακριά. Εσύ πενθείς και λυπάσαι, ενώ εκείνος συνεχίζει. Το πεπρωμένο μπορεί να κρύβει μεγάλη ευαισθησία.

Όταν ο ένας αναγνωρίζει τον άλλον, κανένα ηφαίστειο δεν μπορεί να εκραγεί με περισσότερη ένταση. Η ενέργεια που απελευθερώνεται είναι τεράστια.

Η αναγνώριση της ψυχής μπορεί να είναι άμεση. Μια ξαφνική αίσθηση οικειότητας ότι, γνωρίζεις αυτό το καινούριο πρόσωπο σε τέτοιο βάθος που δεν μπορεί να γνωρίζει ο συνειδητός νους, σε ένα βάθος που αφορά συνήθως στα πιο στενά μέλη της οικογένειας. Ή ακόμα, βαθύτερα κι από αυτό. Γνωρίζεις διαισθητικά τι να πεις και πώς θα αντιδράσουν. Ένα αίσθημα ασφάλειας και μια εμπιστοσύνη πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που θα μπορούσε να αποκτηθεί σε μία μόνο ημέρα, σε μία εβδομάδα ή σε έναν μήνα.

Η αναγνώριση της ψυχής μπορεί να είναι ανεπαίσθητη και αργή. Ένα ξύπνημα της συνειδητότητας, καθώς το πέπλο ανασηκώνεται απαλά. Δεν είναι όλοι έτοιμοι να δουν ευθύς αμέσως. Υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος και η υπομονή μπορεί να είναι απαραίτητη γι’ αυτόν που βλέπει πρώτος.

Μπορεί να αφυπνιστείς στην παρουσία της ψυχής-συντρόφου σου από μια ματιά, από ένα όνειρο, από μιαν ανάμνηση από μιαν αίσθηση. Μπορεί να αφυπνιστείς από το άγγιγμα των χεριών του ή από το φιλί των χειλιών της, και τότε η ψυχή σου εκτινάσσεται πίσω στη ζωή. Το άγγιγμα που αφυπνίζει μπορεί να είναι του παιδιού σου ,ενός γονιού ενός αδελφού ή ενός αληθινού φίλου. Μπορεί ακόμη να είναι του αγαπημένου σου ,που φθάνει διαμέσου των αιώνων να σε φιλήσει για μια ακόμη φορά, και να σου υπενθυμίσει ότι, είσθε μαζί, μέχρι το τέλος του χρόνου»

Παράθεση περιπτώσεων ασθενών - παραδοχών- σκέψεων-διαπιστώσεων, του συγγραφέως.

- Το θέμα της μετενσάρκωσης είναι μόνον μια γέφυρα. Με τις αναδρομές οι άνθρωποι καλυτερεύουν έστω και αν δεν πιστεύουν σε προηγούμενες ζωές. Ούτε και έχει σημασία η σχετική πίστη του θεραπευτή ή του ασθενούς Τα θεραπευτικά αποτελέσματα αναδύονται, μνήμες και συμπτώματα εξαφανίζονται.

-Συχνά υπάρχουν δύο ή τρείς ή ακόμη και τέσσερες άνθρωποι για τον καθένα μας .Ο ασθενής βλέπει τον εαυτό του να υπάρχει σε προηγούμενες ζωές, άλλοτε ως άνδρας ,άλλοτε ως γυναίκα σε διαφορετικές εποχές και χώρες.

-Όταν ο ένας αναγνωρίζει τον άλλο έχουμε τεράστια απελευθέρωση ενέρ γειας ..Η αναγνώριση της ψυχής μπορεί να είναι άμεση, ή ανεπαίσθητη και αργή .…Το άγγιγμα που αφυπνίζει μπορεί να είναι του παιδιού σου γονιού, αδελφού, φίλου, του αγαπημένου σου , που φτάνει διαμέσου των αιώνων να σε φιλήσει για μια ακόμη φορά και να σου υπενθυμίσει πως είσαι πάντα μαζύ του μέχρι το τέλος του χρόνου.

- Η υποβολή σε αναδρομή σε προηγούμενες ζωές σε περισσότερους από χίλιους ασθενείς μου, οδήγησε τους περισσότερους σε εκπληκτική βελτί ωση της κλινικής τους κατάστασης ,ελάχιστοι όμως απ’ αυτούς μπόρεσαν να προσεγγίσουν το επίπεδο των διδασκάλων.

-Έχω παρατηρήσει ότι, μερικοί ασθενείς που βρίσκονται υπό ύπνωση είναι ικανοί να ομιλούν ξένες γλώσσες που δεν είχαν μάθει ή δεν είχαν ποτέ στην τωρινή τους ζωή.( : ξενογλωσσία) 35

-Ούτε ο θεραπευτής ούτε ο ασθενής είναι υποχρεωτικό να πιστεύουν στις προηγούμενες ζωές προκειμένου να επιτύχει η διαδικασία και η τεχνική της θεραπείας..Οταν πάντως την επιχειρούν υπάρχει συχνά κλινική βελτίωση .Σχεδόν πάντοτε προκύπτει πνευματική ωρίμανση.36

-Οι ενοχές από την προηγούμενη ζωή, δεν είναι κάτι σημαντικό. Το μόνο που έχει σημασία είναι να μαθαίνουμε από το παρελθόν. 37

-Η αναδρομή με την ύπνωση μπορεί να οδηγήσει σε μνήμες μέσα στην μήτρα της μητέρας « Η Ελίζαμπεθ ένοιωσε τον εαυτό της μέσα στην μήτρα της μητέρας της… Θυμήθηκε πόσο πολύ την ήθελαν οι γονείς της» 43

-Η εμπειρία μέσα στην μήτρα δεν είναι θετική απόδειξη ότι η μνήμη είναι ακριβής ή ότι, είναι όντως μια ολοκληρωμένη μνήμη. 44

-Πολλοί από τους φόβους μας βασίζονται στο παρελθόν και όχι στο μέλλον 46

-Όλοι μας βαδίζουμε το ίδιο μονοπάτι 47

-Η εύθραυστη και συχνά λεπτομερής ανάκληση προηγούμενων ζωών, δεν είναι εκπλήρωση μιας επιθυμίας. Οι εικόνες δεν αναδύονται επειδή ο ασθενής τις έχει ανάγκη ή επειδή θα μπορούσαν να τον κάνουν να νοιώσε καλύτερα. Όσα θυμάται ,είναι ακριβώς αυτά που συνέβησαν. Η ακρίβεια των ανακαλουμένων στην μνήμη λεπτομερειών, το βάθος του συναισθήματος που εκφράζουν …υποδεικνύουν ότι,η ανάκληση είναι αληθινή. 52

-Στην ψυχιατρική θεωρία κάθε απώλεια που βιώνουμε αναδεύει ξεχασμένα ή καταπιεσμένα συναισθήματα και αναμνήσεις προηγουμένων απωλειών 53

-Οι ασθενείς μου, λένε ότι, η ψυχή δεν εισέρχεται από την αρχή στο σώμα. Κατά τον χρόνο της σύλληψης η ψυχή κάνει μια «κράτηση» 55

-Δεν μπορείς ποτέ να βλάψεις ή να σκοτώσεις μια ψυχή. Η ψυχή είναι ά φθαρτη και αθάνατη. Είχα περιπτώσεις στις οποίες η ίδια η ψυχή επέστρεψε μετά από αποβολή …στους ίδιους γονείς μέσα στο επόμενο μωρό τους 56

-Το πεπρωμένο υπαγορεύει την συνάντηση των αδελφών ψυχών ,θα τις συναντήσουμε. Οτιδήποτε όμως αποφασίσουμε να κάνουμε μετά από την συνάντηση αυτή, ανήκει στην σφαίρα της ελεύθερης βούλησης.

-Η διαδικασία της αναδρομής είναι σαν να αναζητάς πετρέλαιο Δεν είσαι ποτέ σίγουρος που υπάρχει ,αλλά όσο πιο βαθειά πηγαίνεις τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να βείς77

-Να θυμάσαι πάντοτε πώς είσαι ο οδηγός, και όχι το αυτοκίνητο 83

-Υπάρχουν πολύ περισσότερες ψυχές παρά φυσικοί φορείς 90

-Το εγώ δημιουργεί αυταπάτη και κρύβει την αλήθεια. 93

-Πρέπει να θυμηθεί κάποιος το παρελθόν και μετά να το ξεχάσει. 94

-Δες την ενότητα και όχι τις διαφορές. 95

-Η ψυχανάλυση δεν επιδιορθώνει την φθορά. 97

-Οι εύκολες ζωές προσφέρουν συχνά λιγώτερες ευκαιρίες για ανάπτυξη 99

-Πρότυπα άσκησης βίας μπορεί μπορούν να διατηρηθούν σε πολλές ζωές αν δεν αναγνωρισθούν σε κάποια στιγμή και δεν εξοβελισθούν 110

-Έχω γνωρίσει διάσημους ψυχικούς, μέντιουμ, ιερείς, γκου ρού και έχω μάθει πολλά πράγματα από αυτούς. Μερικοί είναι εξαιρετικά προικισμένοι και άλλοι όχι.

Έχω κατανοήσει πλέον ότι δεν υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στις ψυχικές ικανότητες και στο επίπεδο της πνευματικής εξέλιξης. Θυμάμαι μια συζήτηση που είχα με τον Έ ντγκαρ Μίτσελ, το γνωστό αστροναύτη και ερευνητή των παραφυσικών φαινομένων. Στο εργαστήριό του είχε διερευνήσει έναν πασίγνωστο ψυχικό, ο οποίος μπορούσε να ασκήσει επίδραση στις ενέργειες και κάνοντας αυτό να κινήσει μια πυξίδα ή να μετακινήσει αντικείμενα με τη δύναμη του νου του - ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως τηλεκίνηση. Παρά τις εμφανώς προηγμένες αυτές ικανότητες ο Έντγκαρ πρόσεξε ότι, ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα αυτού του ψυχικού δεν ταίριαζε σε ένα υψηλό επίπεδο πνευματικής συνειδητότητας. Ήταν ο πρώτος που μου υπέδειξε ότι ψυχικές ικανότητες και πνευματική ανάπτυξη δεν συνδέονται οπωσδήποτε.

Πιστεύω ότι οι ψυχικές ικανότητες ορισμένων ανθρώπων επαυξάνονται καθώς αναπτύσσονται πνευματικά, όσο εξελίσσεται η κατανόησή τους. Αυτό είναι μάλλον ένα περιστασιακό απόκτημα παρά ένα βασικό βήμα. Το εγώ δεν πρέπει να διογκώνεται απλώς και μόνο επειδή αναπτύσσονται οι ψυχικές ικανότητες. Ο στόχος είναι να μαθαίνει κανείς για την αγάπη, την ευσπλαχνία, την καλοσύνη, τη φιλανθρωπία και όχι να γίνεται ένας διάσημος ψυχικός.

Ακόμη και οι θεραπευτές μπορούν να γίνουν εξαιρετικά ψυχικοί, αν το θελήσουν, όσο εργάζονται με τους ασθενείς τους. Μερικές φορές αντιλαμβάνομαι ψυχικές εντυπώσεις, ενορατική γνώση ή ακόμα και φυσικές εντυπώσεις που αφορούν στον ασθενή που κάθεται αναπαυτικά στην άνετη πολυθρόνα απέναντι μου.

Αποσπάσματα από τούς φάκελους ασθενών.-

-……από τη νεανική της ακόμα περίοδο, ήξερε ότι, θα αποκτούσε ένα ξεχωριστό παιδί που θα ονομαζόταν Ντέιβιντ. Μεγάλωσε, παντρεύτηκε και απόκτησε δυο κόρες, αλλά όχι γιο. Είχε φτάσει τα τριάντα πέντε της και το θέμα αυτό την απασχολούσε όλο και περισσότερο. Πού ήταν ο Ντέιβιντ; Σε ένα πολύ ζωντανό όνειρο ήρθε ένας άγγελος και της είπε : «-μπορείς να αποκτήσεις γιο, αλλά θα ζήσει μόνο δεκαεννέα και μισό χρόνια. Το δέχεσαι αυτό;» Η γυναίκα συμφώνησε. Λίγους μήνες αργότερα έμεινε έγκυος και σύντομα γεννήθηκε - ο Ντέιβιντ. Ήταν πράγματι ένα ξεχωριστό παιδί - καλό, … αξιαγάπητο. «Μια παλιά ψυχή», όπως έλεγε εκείνη,· Δεν είπε ποτέ στον Ντέιβιντ για εκείνο το όνειρο και για τη συμφωνία με τον άγγελο. Σε ηλικία δεκαεννέα και μισό ,ο γιος πέθανε πράγματι από μια σπάνια μορφή καρκίνου του εγκεφάλου. Εκείνη ένιωθε ενοχές, αγωνία, οδύνη, απελπισία. Γιατί να έχει αποδεχτεί την προσφορά του αγγέλου; Ήταν άραγε υπεύθυνη για το θάνατο του Ντέιβιντ; ... . Σε ένα όνειρό της, ένα μήνα μετά το θάνατό του, ο άγγελος ήρθε ξανά. Αυτή τη φορά ήταν μαζί του και ο Ντέιβιντ, ο οποίος της είπε: «Μη λυπάσαι. Σ’ αγαπάω. Εγώ σε διάλεξα, και όχι εσύ»,- Και εκείνη κατάλαβε, ». 145

-Αναφέρει επίσης ο συγγραφέας την περίπτωση δύο ασθενών μιας γυναίκας που έπασχε από βαθειά θλίψη για τον θάνατο της μητέρας της, και ενός Μεξικανού που είχε την ίδια ασθένεια, για τον θάνατο του αδελφού του που είχε σκοτωθεί σε τραγικό δυστύχημα .Οι δυό τους δεν είχαν ποτέ συναντηθεί, ούτε ακόμη και κατά την διάρκεια των επισκέψεών τους στο ιατρικό κέντρο. Οι ζωής τους ήταν εντελώς ανεξάρτητες του ενός από τον άλλο και προέρχονταν από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες Και όμως έδειχναν να περιγράφουν τις ίδιες προηγούμενες ζωές με καταπληκτική ομοιότητα λεπτομέρειες και αίσθημα.14Για τον καθένας μας μπορεί να υπάρχουν ακόμη και τέσσερες άνθρωποι Φαίνονται διαφορετικοί, αλλά η καρδιά σου τους γνωρίζει ακόμη καιόταν ο.. νους επεμβαίνει και λέγει «Δεν σε γνωρίζω. 17. Νοιώθεις το δέσιμο ακόμη και άν εκείνος δεν σε αναγνωρίζει…

Δημοσιογράφος για ένα σεμινάριο του συγγραφέως στην Βοστόνη

Μια δημοσιογράφος τοπικής εφημερίδας που παρακολούθησε ένα διήμερο σεμινάριο του συγγραφέα στη Βοστόνη έγραψε τα εξής:

Πολλοί άνθρωποι που παρακολούθησαν τα σεμινάρια αναδρομών σε προηγούμενες ζωές που κάνει ο Βάις αναφέρουν βαθιές συγκινησιακές και πνευματικές εμπειρίες. Μία από τις ασκήσεις ήταν ιδιαίτερα δραματική.

Ο Βάις έσβησε τα φώτα και ζήτησε απ’ τον καθένα να βρει ένα σύντροφο. Κατηύθυνε τα ζευγάρια να κοιτάζουν ο ένας στο πρόσωπο του άλλου για αρκετά λεπτά, ενώ ο ίδιος καθοδηγούσε τον διαλογισμό με την φωνή του.

Όταν η άσκηση τελείωσε, δυο γυναίκες που ήταν άγνωστες μεταξύ τους είπαν ότι, είχαν δει πως η μία υπήρξε αδελφή της άλλης.

Μια άλλη γυναίκα έβλεπε διαρκώς μια μοναχή στο πρόσωπο της συντρόφου της. Όταν της το είπε, εκείνη απάντησε ότι, κατά την προηγούμενη ημέρα του σεμιναρίου είχε μια εικόνα προηγούμενης ζωής της, στην οποία ήταν μοναχή.

Η πιο εκπληκτική περίπτωση αφορούσε σε μια γυναίκα η οποία είδε στο πρόσωπο της συντρόφου της τον ηλικίας δεκαεννέα και μισό ετών αδελφό της, ο οποίος είχε σκοτωθεί στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η σύντροφός της ήταν μια νεότερη γυναίκα από το Γουισκόνσιν, που εξήγησε πως είχε κι αυτή μια μνήμη περασμένης ζωής, την προηγούμενη ημέρα. Είχε δει πως ήταν ένας δεκαεννιάχρονος άντρας με στρατιωτικά άρβυλα και στολή, που σκοτώθηκε σε έναν πόλεμο που είχε προηγηθεί του Βιετνάμ- Η θεραπεία που βίωσε αυτή η γυναίκα έγινε αισθητή μέσα στη, αίθουσα.

«Η αγάπη διαλύει την οργή», είπε ο Βάις. «Αυτή είναι ^- πνευματική πλευρά του θέματος. Το Valium δεν το κάνει. Το Ργοζac δεν το κάνει».

«Και η αγάπη διαλύει τη θλίψη».

80.-Γιάννη Κορδάτου «Αρχαίες θρησκείες και Χριστιανισμός»(Μπουκουμάνη 1973)

Από την Βικιπαίδεια

Ο Γιάνης Κορδάτος ήταν Έλληνας κοινωνιολόγος, ιστορικός, πολιτι κός και νομικός, οπαδός του μαρξισμού. Παρότι αυτοδίδακτος ιστορικός, υπήρξε πολυγραφότατος μελετητής της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή.

Γεννήθηκε στη Ζαγορά το 1891, όπου και τελείωσε το Ελληνικό Σχολείο (ημιγυμνάσιο) το 1907. Στη συνέχεια ο πατέρας του, που ήταν κτηματίας και έμπορος, τον έστειλε μαθητή στο Ελληνογερμανικό Λύκειο του Γιαννίκη, στη Σμύρνη. Εκεί είχε καθηγητή τον Δημήτρη Γληνό, ο οποίος τον τράβηξε προς τον Δημοτικισμό. Την επόμενη σχολική χρονιά βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στο Ελληνογαλλικό Λύκειο Χατζηχρήστου, από όπου όμως διέκοψε, λόγω αρρώστιας. Επέστρεψε στο Βόλο, όπου παρέμεινε και τη σχολική χρονιά 1909-10, για να τον ξαναστείλει κατόπιν ο πατέρας του στην Κωνσταντινούπολη. Το 1911 μετέβη στην Αθήνα και γράφτηκε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο, στη Νομική Σχολή. Προσχώρησε "από τους πρώτους", καθώς έλεγε ο ίδιος, στη Φοιτητική Συντροφιά και λίγο αργότερα έγινε μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου

Ο Κορδάτος στα φοιτητικά του χρόνια ήρθε σε επαφή με τον σοσιαλισμό και το εργατικό κίνημα του Βόλου. Στην Αθήνα φαίνεται ότι συμπορεύθηκε με τον κύκλο του Νίκου Γιαννιού, ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κέντρου και δημοτικιστή. Το Νοέμβριο του 1918 δεν έλαβε μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ) –προκατόχου του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ)– γιατί απουσίαζε από την Αθήνα, στο οποίο όμως προσχώρησε το Μάιο του 1919.^[

Τον Απρίλιο του 1920 εκλέχτηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) και τον επόμενο μήνα ορίστηκε "αντιπρόσωπος του Κόμματος" στην εφημερίδα Ριζοσπάστης, της οποίας ιδιοκτήτης και διευθυντής ήταν ο Γιάννης Πετσόπουλος. Εκλέχτηκε γραμματέας της ΚΕ του κόμματος το Μάιο του 1921 και παρέμεινε στη θέση μέχρι το Νοέμβριο του 1922, οπότε τον διαδέχτηκε ο Νίκος Σαργολόγος.

Τον Φεβρουάριο του 1924 ορίστηκε με τους Θωμά Αποστολίδη και Σεραφείμ Μάξιμο στη λεγόμενη "τριμελή ΚΕ",^[7] η οποία εκτελούσε χρέη επικεφαλής στο κόμμα μέχρι τη διεξαγωγή του 3ου Έκτακτου Συνεδρίου το Νοέμβριο-Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς. Το Νοέμβριο του 1922 ανέλαβε τη διεύθυνση του Ριζοσπάστη, ο οποίος στο μεταξύ είχε γίνει κομματικό όργανο.

To 1922 συνελήφθη δυο φορές, μαζί με άλλα ηγετικά στελέχη του κόμματος (Γ. Γεωργιάδης, Γρ. Παπανικολάου, Αρ.Σίδερης) και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΓΣΕΕ). Αρχικά στις 5 Ιουλίου, εξαιτίας της αντιπολεμικής αρθρογραφίας του Ριζοσπάστη, και εκ νέου το Σεπτέμβριο κατόπιν της κατάρρευσης του Μικρασιατικού μετώπου και την εκδήλωση του αντιμοναρχικού κινήματος της 11ης Σεπτεμβρίου από τους Πλαστήρα-Γονατά-Φωκά. Η φιλοβασιλική κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου και συγκεκριμένα ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος μετέβη στη φυλακή για να συνομιλήσει με τον Κορδάτο, επιχείρησε μάταια να διαπραγματευτεί μαζί τους τη στήριξή της από το ΣΕΚΕ και την εκ μέρους τους καταδίκη των βενιζελικών κινηματιών, απειλώντας τους ακόμη και με εκτέλεση. Τελικά, η απόφαση εκτέλεσης ματαιώθηκε και οι τελευταίοι απελευθέρωσαν τους φυλακισμένους στις 5 Οκτωβρίου.^[9]

Περί τα τέλη του 1924 ή αρχές 1925 αποχώρησε από το μόλις μετονομασμένο ΚΚΕ καθώς διαφώνησε με τις επίσημες –έπειτα την πλήρη ευθυγράμμιση αυτού με τις αποφάσεις της Κομμουνιστικής Διεθνούς– θέσεις στο Μακεδονικό Ζήτημα, για να διαγραφεί οριστικά το 1927. Για ένα διάστημα παρέμεινε στο πλάι του κόμματος, μετά όμως την ανάληψη της θέσης του γενικού γραμματέα από το Νίκο Ζαχαριάδη δέχτηκε σφοδρά πυρά. Το στέλεχος της νέας ηγεσίας Γιάννης Ζεύγος (Ζέβγος) εξαπέλυσε το 1933 σειρά επιθέσεων με εναντίον του χαρακτηρισμούς, όπως μεταξύ άλλων, "ιστορικός της μπουρζουαζίας" και "οικονομολόγος στις πρώτες γραμμές της αντεπανάστασης".^[11]^[12] Ο Κορδάτος αντέδρασε έντονα με σειρά άλλων άρθρων τα οποία, όπως ο ίδιος έγραψε λίγο πριν το θάνατό του, επέκριναν "τη νέα ηγεσία του Κόμματος που ερμήνευε χοντροκομμένα και σχηματικά το λενινισμό" ενώ υποστήριζε "πως οι ηγέτες του ΚΚΕ πήραν το στραβό δρόμο"

Στα τέλη Δεκεμβρίου 1940 συνελήφθη από τη μεταξική κυβέρνηση, επειδή σε δημοσιεύματα είχε χαρακτηρίσει τον ελληνοϊταλικό πόλεμο ως αντιφασιστικό. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής έλαβε μέρος στην Αντίσταση από τις τάξεις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Μεταπολεμικά διετέλεσε μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Παρότι οι διαφορές του με το ΚΚΕ είχαν αμβλυνθεί με αφετηρία την κατοχική περίοδο, οι μεταξύ τους σχέσεις ποτέ δεν αποκαταστάθηκαν πλήρως.

Από τα νεανικά του χρόνια αρθρογραφούσε σε διάφορα έντυπα. Αρχικά σε φύλλα του Βόλου και αργότερα σε δημοτικιστικά περιοδικά, όπως Ο Νουμάς και τα Γράμματα της Αλεξάνδρειας. Την περίοδο έως το 1925 δημοσίευσε πάρα πολλά άρθρα στα κομματικά έντυπα του ΣΕΚΕ/ΚΚΕ Πολλά από τα κείμενα της περιόδου που ήταν ενταγμένος στο κόμμα ήταν μελέτες γύρω από το αγροτικό ζήτημα, καθόσον είχε αναδειχτεί στον "υπ' αριθμόν 1 αγροτιστή μέσα στο Σοσιαλεργατικό Κόμμα". Επηρεασμένος από καιρό από το βιβλίο του Γεωργίου Σκληρού Το κοινωνικόν μας ζήτημα (1907) και έχοντας ήδη στραφεί στη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας, ο Κορδάτος κυκλοφόρησε το 1924 το βιβλίο Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Ήταν ένα από τα πρώτα δείγματα του ιστορικού υλισμού και της μαρξιστικής ιστοριογραφίας στην Ελλάδα, προκαλώντας ποικίλες και έντονες αντιδράσεις.

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική επιδόθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην ιστορική και κοινωνιολογική έρευνα, εκδίδοντας πλήθος από αυτοτελείς μελέτες και δημοσιεύοντας πολλά άρθρα, σχόλια και βιβλιοκρισίες. Ως αρθρογράφος, την περίοδο του Μεσοπολέμου, συνεργάστηκε κυρίως με αριστερά λογοτεχνικά και πολιτιστικά περιοδικά, όπως η Αναγέννηση του Γληνού, ο αλεξανδρινός Ερμής, η Νέα Επιθεώρηση του Αιμιλίου Χουρμούζιου και οι Πρωτοπόροι (αργότερα Νέοι Πρωτοπόροι) του Πέτρου Πικρού, ενώ κείμενά του εμφανίζονταν τακτικά στη Νέα Εστία και στο Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του καθηγητή Δημητρίου Καλιτσουνάκη. Μετά τον πόλεμο αρθρογράφησε σε εφημερίδες της αριστεράς και του κέντρου. Παράλληλα, υπήρξε συνεργάτης πολλών εγκυκλοπαιδειών, όπως λ.χ του "Πυρσού".

Στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά η συγγραφική παρουσία του είχε μειωθεί. Την περίοδο εκείνη τα πνευματικά ενδιαφέροντά του στράφηκαν αφενός στις νομικές έρευνες και, αφετέρου, στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, επιλογές που έγιναν λαμβάνοντας υπόψιν το αυστηρό κλίμα λογοκρισίας της εποχής. Σε αυτό το πλαίσιο, το 1937-38 ο Κορδάτος δημοσίευσε νομικά δοκίμια σε καθιερωμένα περιοδικά του χώρου, κατόπιν εξέδωσε το μοναδικό νομικό, επιστημονικό βιβλίο του και το 1939 ανέλαβε διευθυντής της σειράς "Βιβλιοθήκη Αρχαίων Ελληνών Πεζογράφων και Ποιητών", που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Ιω. & Π. Ζαχαρόπουλου.

Αφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην υλοποίηση του "μεγαλόπνευστου", όπως χαρακτηρίστηκε, σχεδίου του να ολοκληρώσει μια σύνθεση της ιστορίας του ελλαδικού χώρου από τα προϊστορικά χρόνια έως το 1924.

Απεβίωσε ξαφνικά, από καρδιακή προσβολή, στις 29 Απριλίου του 1961 και ενώ βρισκόταν στο γραφείο του. Ετοίμαζε ένα άρθρο γύρω από τον εορτασμό της εργατικής πρωτομαγιάς, προκειμένου να δημοσιευτεί στην εφημερίδα Αυγή. Η κηδεία του έγινε στο νεκροταφείο της Καλλιθέας και την παρακολούθησε πλήθος κόσμου, ενώ παραβρέθηκε επίσης αντιπροσωπεία της ΕΔΑ. Τη στιγμή του θανάτου του είχε έτοιμα για δημοσίευση τρία βιβλία: την Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μια ιστορία για το αγροτικό κίνημα και τη μελέτη Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός

Ομάδα διανοουμένων φίλων του συνέστησε μετά θάνατον το σύλλογο "Οι Φίλοι του Γιάνη Κορδάτου" και το συνδεδεμένο με αυτόν "Ιστορικό-Φιλολογικό Ινστιτούτο Γιάνης Κορδάτος". Το τελευταίο είχε πρόεδρο τον καθηγητή Γιάννη Ιμβριώτη και σκοπό την προβολή του έργου του εκλιπόντος. Με την επιβολή της δικτατορίας του 1967 οι φορείς αυτοί διέκοψαν οριστικά τη λειτουργία τους.

( Το πρώτο μέρος)

Το πρωτοφανέρωμα της Θρησκείας δεν φτάνει ως την αρχή της ανθρωπότητας 9 παρά τα όσα λέγει ο Πλούταρχος ότι, «κανείς δεν είδε ποτέ πολιτεία,να μην έχει ιερά και θεούς » που πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν είναι πάντοτε, έστω και κατ’ εξαίρεση αξιόπιστος, γράφει και για αντίθετες καταστάσεις, λέγων: «Ίσως συναντήσει κανείς βάρβαρα και άγρια έθνη που δεν έχουν ξεκαθαρισμένη το θείον»…Ο άνθρωπος πέρασε και έζησε σε μεγάλες εποχές ως άθρησκος όπως συμπεραίνουν οι ιστορικές επιστήμες 10 Δεν μπορούμε όμως να πούμε ότι οι σημερινοί άγριοι δεν έχουν θρησκεία με εξαίρεση ορισμένες φυλές που είναι άθρησκες 11…Μερκές φυλές έχουν θρησκεία αλλά όχι θεούς. Εδώ δηλαδή λείπει η υπερφυσική δύναμη από το θείο καθώς και η παντογνωσία του.

Μέσα στις άγριες φυλές υπάρχει όχι κράτος και κρατική εξουσία αλλά μερικοί κανόνες που πρέπει να είναι σεβαστοί. Οι κανόνες αυτοί αργότερα πήραν την μορφή εθίμου, που στην πρωταρχική τους εμφάνιση αφορούν εσωτερική ρύθμιση της φατρίας. Στην γλώσσα των Πολυνησίων οι σχετικές απαγορεύσεις λέγονται «ταμπού» που σημαίνει απαγόρευση. Κύριο γνώρισμα του ταμπού (απαγορευμένο= ιερό) είναι η αναιτιολόγητη απαγόρευση και η από πριν κύρωση(επιδοκιμασία-αμοιβή-τιμωρία).Δεν πρόκειται για ποινή που καθιερώνει κάποιος νόμος αλλά μια τιμωρία θεϊκής οργής. Το ταμπού είναι τύπος θρησκευτικός αλλά όχι λατρεία. Σε μερικές περιπτώσεις όπως οι άγριοι της Κεντρικής Αφρικής, ο άγριος όταν θέλει να κάμει μια απαγορευμένη πράξη σκεπάζει το ξόανο που παριστάνει την θεότητα για να μην τον ιδεί. 12 Οι δέκα εντολές –εκτός από μια- κατάγονται από τα ταμπού –Μερικοί άγριοι της Αφρικής, όταν τους μίλησαν για θεό, ρώτησαν με πάθος που είναι, για να τον σκοτώσουν, καθώς τον θεωρούσαν υπεύθυνο για τις καταστροφές που υφίσταντο από τα φυσικά φαινόμενα 13 Η γένεση του λόγου έχει στενή σχέση, με την ανάπτυξη της εργασίας ..Οι φωνές και τα επιφωνήματα επάνω στην δουλειά, είναι το πρωταρχικό φαινόμενο της ομιλίας 14 …Η σκέψη είναι υστερόχρονο ιδεολογικό φαινόμενο..Η σκέψη βγήκε από τον λόγο 15 ..Κανένα έμφυτο αίσθημα δεννώθησε τον ανθρωπο να παρατηρήσει τα γύτω του εξωτερικά φαινόμενα( ΓΑΚ : για όλα τα παραπάνω υπάρχουν και αντίθετες απόψεις) 16..Ο Αριστοτέλης και ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρουν πώς πρώτος ο Πυθαγόρας ονόμασε τον εαυτό του φιλόσοφο17 Αρχικά η θρησκεία ήταν μια κοσμοθεωρία για ην εξήγηση των φυσικών φαινομένων 18 Ο Σωκράτης είναι ο πρώτος φιλόσοφος που εγκαταλείπει την εξέταση του εξωτερικού κόσμου και ασχολείται με το ανθρώπινο πνεύμα….Η αιτία της αλλαγής αυτής, ήταν η μεγάλη ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων με κέντρο την Μεσόγειο θάλασσα.32 . Κατά την μαρξιστική αντίληψη η θρησκεία θα πεθάνει από φυσικό θάνατο, όταν μέσα στην κοινωνία δεν θα υπάρχουν τάξεις ,κυβερνήτες και κυβερνώμενοι Κατά τον Engels κάθε θρησκεία είναι το φανταστικό αντικαθρέφτισμα μέσα στο κεφάλι των ανθρώπων των εξωτερικών δυνάμεων που κυριαρχούν στην καθημερινή τους ζωή 50 Η θρησκεία στάθηκε πάντοτε αντιδραστικός παράγοντας .συμμάχησε πάντοτε με τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ,η θρησκεία πρωταρχίζει με την λατρεία των πνευμάτων τον ανιμισμό(animism από το άημι=πνέω φυσάω –Anima= , άνεμος, αέρας, ψυχή.(¨αντίθετες γνώμες :παραδέχονται την λατρεία της φύσεως ως πρωτόφαντο θρησκευτικό φαινόμενο 51 Η πίστη πώς υπάρχουν πνεύματα είναι το έμβρυο της θρησκείας. Υπάρχει διαφωνία ως προς το πώς εξηγείται ο ανιμισμός 53 να εΟ άνθρωπος άργησε πολύ να κάνει σκέψεις πάνω στον θάνατο και να παρατηρήσει τα όνειρα .Ούτε μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι, η αθρησκεία των πρωτόγονων ,έχει σχέση με την μικρή εγκεφαλική τους εξέλιξη και διαμόρφωση γιατί αν ήταν έτσι, πώς εξηγείται ότι ο σημερινός άγριος μένει ακόμη στην πρωτόγονη θρησκεία του και γιατί ο εγκέφαλος του δεν εξελίχθηκε;55 Κατά τον μαρξιστή Α.Μποκντάνωφ οι οργανωτές και προϊστάμενοι της ορδής, είχαν μια θέση εξουσίας και τότε άρχισε να δημιουργείται η ιδέα του πνεύματος Η επίδραση των αρχηγών στην παραγωγή οδήγησε στον σχηματισμό της ιδέας πως στο κάθε φαινόμενο του εξωτερικού κόσμου, υπήρχαν δύο στοιχεία: μια θέληση που διέτασσε και μια υλική δύναμη που υπάκουε. δηλαδή πώς γεννήθηκε η ιδέα ότι, όλα τα αντικείμενα και τα ζωντανά, έχουν ψυχή( πνεύμα) … ότι , υπήρχε ένας dualism…… 56

Επομένως η καταγωγή της θρησκείας τοποθετείται στην απεικόνιση του κοινωνικού περιβάλλοντος/Αντιθέτως άλλοι όπως λ.χ.ο Πλάτων,ο Αριστοτέλης βλέπουν την αρχή της θρησκείας στο έμφυτο ένστικτο του άνθρωπου ή την έμφυτη ορμή του να ερευνά τα φαινόμενα ή να ζητά να εύρει την αιτία τους πράγμα που έρχεται σε αντίφαση με όλη την ιστορία της ανθρωπότητας .Οι Ντεκάρτ και Ερβαρτος βλέπουν την αρχή της φιλοσοφίας στην αμφιβολία. .Ο άνθρωπος δεν είναι από τη φύση του περίεργος.60 Η ιδέα ότι, ‘όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί λείπει από πολλές άγριες φυλές. 62 χασμουρητό= φτάρνισμα > ιδέα ψυχής. πρβλ. «Ζευ σωσον» «Γειά΄σου» 63 Στα παληά χρόνια δεν ‘ήξεραν την ‘έννοια θάνατος 65 Η πρώτη ιδέα για την κατοικία τής ψυχής του πεθαμένου ήταν το σώμα κάποιου ζώου.Αργότερα ότι, πήγαιναν κάπου εκεί κοντά αλλά κάτω από την γή..χωρίς όμως να χάσουν τη λαλιά τους(: Πάτροκλος πεθαμένος, παρακαλεί τον Αχιλλέα να τον θάψει) 66 ..Ο πρωτόγονος άνθρωπος πίστεψε στην αθανασία της ψυχής 69 Κατά τον Αριστοτέλη ο άνθρωπος χωρίζεται σε σώμα-ψυχή-νου, που τον βλέπει ως μόριο της ψυχής.72 Κάποια λατρεία των πρωτόγονων προς τους νεκρούς, δεν ήταν θρησκεία αλλά προστάδιό της. Ετσι εμφανίζεται ο τοτεμισμός 73.το τοτέμ τις περισσότερες φορές είναι ζώο ή φυτό, που οι πρωτόγονοι το θεωρούν ως κοινό πρόγονο και είναι ο ενωτικός και συνδετικός κρίκος της ορδής. Ο τοτεμισμός που επικρατεί σήμερα έχει παραλλάξει 74 Οι ναοί αρχικώς ήταν τόποι λατρείας των ψυχών των προγόνων ,άρα ήταν οι ίδιοι οι τάφοι. 77 Οι αντιλήψεις αυτές μάς φαίνονται σήμερα κάπως περίεργες. Εντούτοις στην τότε εποχή ό αρχηγός ήταν το πάν. Αυτός ήταν ή συγκεντροποιημένη πείρα των περασμένων χρόνων. Αυτός ήξερε τις καλές ιδιότητες των ζώων, των πουλιών ή των δέντρων πού περιστοίχιζαν την ορδή. Αυτός δίδασκε την τέχνη του πώς γίνεται μια καλύβα από τη φυλλωσιά τού τάδε δέντρου ή πάλι πώς σκοτώνεται ή πιάνεται ένα ζώο πού το κρέας του είναι νόστιμο, τό τομάρι του είναι καλό για τύλιγμα κλπ. Αυτές τις γνώσεις τις είχαν οί αρχηγοί και γενικά οι πιο γέροντες. Και για την εποχή εκείνη ήταν γνώσεις πολύτιμες. …………"Ας φανταστούμε για μια στιγμή πώς είναι δυνατό μονομιάς να εξαφανιστούν όλοι οι ηλικιωμένοι και να μείνουν μόνο οι νέοι. Τί θα συμβεί; Ή ανθρωπότητα θα σταματήσει για λίγα χρόνια. Θα χαθεί πείρα αιώνων δυσαναπλήρωτη, μολονότι σήμερα υπάρχουν βιβλιοθήκες παλιές, βιβλία, κινηματογράφοι, αεροπλάνα, ηλεκτρισμός, σιδηρόδρομοι κλπ.Μια λοιπόν που στην εποχή αυτή ο άγριος ακόμα δεν ήταν δυνατό να φανταστεί πώς ο πεθαμένος αρχηγός του, αργότερα όλοι οί πρόγονοί του, έφευγε μακριά (χανότανε ύστερα από τό θάνατο), πίστευε πώς βρίσκονταν κοντά στην ορδή. "Όπως λοιπόν όταν ζούσε καθότανε στην κουφάλα ενός μεγάλου δέντρου ή ήταν ντυμένος μέ την προβιά ενός λύκου, ή καβαλίκευε το εξημερωμένο άλογο, έτσι και όταν πέθανε το πνεύμα του θά πήγαινε στο ίδιο δέντρο ή θά χωνόταν στο σώμα τοΰ πιό γνωστοΰ καί αγαπημένου για την ωφελιμάδα του στήν ορδή ζώου.78 Στην αρχή ο άγριος στο τοτέμ λάτρευε το πνεύμα του πεθαμένου γενάρχη του και αργότερα το λατρευόμενο πνεύμα του ζωομορφηθέντος και δεντρομορφοηθέντος προγόνου του ( το τοτέμ)να το εξανθρωπίζει 80 δηλαδή το τοτέμ αρχίζει σαν αντικείμενο λατρείας να εξανθρωπίζεται, το τοτέμ αρχίζει να γίνεται άνθρωπος 81 Η συστηματική λατρεία των πεθαμένων προγόνων που είναι γενικό φαινόμενο της πανάρχαιας εποχής όλων των λαών, και συνέπεια του ανιμισμού, διαμορφώνεται σε θρη σκεία.88. Ετυμολογικώς η λέξη Θεός δεν σχετίζεται με το deus αλλά μάλλον με το λιθουανικό dvesti=πνείν, dvase =πνεύμα .Αυτή η ετυμολο γία εξηγεί απόλυτα τον ανιμισμό.( To ελληνικό γράμμα θ δεν αντιστοιχεί με το λατινικό και με επίσης ινδικό d ,Αντιστοιχεί στην ινδική γλώσσα με το ινδικό dh και το λατινικό F) –Οι «μάκαρες» πεθαμένοι πρόγονοι λατρεύονται ως ιερά πρόσωπα,ως θεοί. 89 Στα παληά χρόνια η λατρεία των νεκρών ήταν γενική . Ο πεθαμένος πρόγονος δον ήταν σεβαστό και ιερό πρόσωπο από ανάμνηση μονάχα των υπηρεσιών (της πείρας του) πού προσέφερε όταν ζούσε, μα κυρίως γιατί εθεωρείτο πώς συνεχίζει τη ζωή του. Στην αρχή πιστεύτηκε πώς αναπαυόταν στο σώμα κάποιου ζώου ή δέντρου Καιι υστέρα, κάτω από τη γη. Στη δεύτερη αυτή περίοδο πού σχηματίστηκε η αντίληψη της συνέχειας της ζωής του πεθαμένου προγόνου κάτω από τη γη, ακόμη ο Αδης ήταν άγνωστος. Ή ζωή αυτή, η υποχθόνια, ήταν καλή και έμοιαζε την επάνω ζωή των ζωντανών. Γι’ αυτό ήταν απαραίτητες οι τροφές, ο ρουχισμός, τα ποτά στοές τάφους των πεθαμένων και η σφαγή ζώων και συγγενών και υπηρετών (ανθρωποθυσίες). 'Ο πεθαμένος πρόγονος εξακολουθούσε να έχει όλες τις ιδιότητες που είχε ως ζωντανός. ’Άρα ήταν χρήσιμος και μπορούσε να βοηθήσει πολύ τούς ζωντανούς και να τούς προστατεύει όπως και όταν ζούσε 90 Όταν μεταβλήθηκαν οι κοινωνικοπολιτικές σχέσεις, η λατρεία των προγόνων λησμονήθηκε και διατηρήθηκαν μόνον τα παλαιά θρησκευτικά έθιμα .Η νέα θρησκεία ήταν η λατρεία και η θεοποίηση των φυσικών δυνάμεων, 96 φαινόμενο όχι μόνον ελληνικό αλλά γενικό 101 Όταν οι λαοί έφθασαν σε ανώτερα παραγωγικά σχήματα μετέβαλαν και την θρησκεία τους 103 Οι Ολύμπιοι Θεοί αντέγραφαν πιστώς τους θνητούς σε όλες τους τις πράξεις.109 Ο Απολλώνιος ο Τυανέας ,αρχικά οπαδός του Πυθαγορισμού, με το κίνημα του, είναι ο πρόλογος του Χριστιανισμού.162 Ο Απολλώνιος ο Τυανέας έκανε μακρινά ταξίδια μελέτης στην Βαβυλώνα, Καύκασο, Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ινδίες κλπ. με κύριο σκοπό να μελετήσει τις θρησκευτικές παραδόσεις των λαών αυτών. Από τις θρησκειολογικές αυτές έρευνες κατέληξε στον μονοθεϊσμό. Επηρεασμένος από τον νεοπλατωνισμό και στωικισμό, κυρίως όμως από τον στωικισμό, αγωνίστηκε με φανατισμό «ιεραποστολικό» να ιδρύσει μια νέα θρησκεία με στοιχεία όλων των θρησκειών και προπάντων με βάση το πρωτόγονο θρησκευτικό αίσθημα των λαών της ’Ασίας, Ήταν ένας τύπος ασκητή. Φορούσε χλαμύδα δεν έτρωγε κρέατα, ούτε έπινε κρασί, βρισκόταν συνεχώς μέσα στους Ναούς και τα “Ιερά. Δίδασκε, νουθετούσε, έκανε θαύματα (δηλαδή ήταν και γιατρός = θεραπευτής), περπατούσε ξυπόλυτος, δεν έκοβε τα νύχια, ούτε τα γένια και τα μαλλιά του και ζούσε ζωή σκληραγωγημένη. Ήταν ένας τύπος Ιησού, όπως μας τον περιγράφουν τα Ευαγγέλια. Δεν άργησε να αποκτήσει μεγάλη φήμη σοφού, θαυματοποιού και προφήτη. Όχι μόνο οι λαϊκές μάζες τον σεβόντουσαν, αλλά και οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις. “Ύστερα από τον θάνατό του σιγά - σιγά έγινε πιστευτό πώς ήταν θεός. Οι συγχωριανοί του έφτιαξαν και Ναό, για να τον λατρεύουν, καθώς και ομοιώματά του. Ή φήμη του διαδόθηκε σ’ όλη την αυτοκρατορία. Και Ρωμαίοι αυτοκράτορες ακόμη τον τίμησαν ως θεό και πίστευαν πώς μπορεί να κάνει θαύματα. 'Ο Ευνάπιος προσπαθεί μάλιστα να αποδείξει πώς ο Απολλώνιος ζούσε στην αρχή ως θεός στους ουρανού και κατέβηκε στη γη ως άνθρωπος. 'Η σύζυγος του αυτοκράτορα Σεβήρου, Ιουλία, τον πίστευε και τον λάτρευε ως Θεό και ανέθεσε στον Φιλόστρατο να γράψει την βιογραφία του. Είναι ολοφάνερο από όσα γράφουν ο Ευσέβιος, ο Φιλόστρατος και ο Ευνάπιος πώς ο Απολλώνιος έπαιξε τον ρόλο στην φαντασία των μαζών στα προχριστιανικά χρόνια τού νέου θεού (λυτρωτή). 'Η επίδραση του ήταν μεγάλη στα χρόνια εκείνα και ούτε μπορούμε να την χωρίσουμε από τον μεσογειακό και ασιατικό χριστιανισμό. Ιδεολογικά το κίνημα του Απολλώνιου προπαρασκεύασε τα πνεύματα για την νέα θρησκεία: τον χριστιανισμό. 163 Οι Στωϊκοί στις πολιτικές τους ιδέες περιφρονούσαν τον κόσμο και καταπολεμούσαν τόν τοπικισμό. Ησαν κοσμοπολίτες. Ιδρυτής των είναι δ Ζήνωνας (348-270 π.Χ.).Αρχικώς έμπορας, αφού απέτυχε στον επάγγελμά ασχολήθηκε με την φιλοσοφία. Ηταν πολυταξιδεμένος και εγκυκλοπαιδικός. Βασικό αντικείμενο του Στωικισμού ήταν η εξέταση του ηθικού νόμου Συμφωνούσε με τον πλατωνισμό στο ότι, υπάρχει μια δύναμη ανώτερη, υπεράνω του ατόμου , πού μπορεί να ωθήσει τούς ανθρώπους πράξουν τούτο ή εκείνο, που τούς φέρει ηδονή ή πόνο ή και θάνατο, αλλά στον ηθικό νόμο δεν διέκρινε να να ενεργεί καμιά υπερφυσική δύναμη. Τον εξηγούσε ως φυσικό προϊόν. Ή αρετή γεννιέται άπω την γνώση της φύσης, ή μακαριότητα επίσης είναι εύκολη και εφικτή στον άνθρωπο αν ενεργεί σύμφωνα με τις φυσικές δυνάμεις, δηλαδή σύμφωνα μέ τις απαιτήσεις του όλου κόσμου, με τη λογική τού κόσμου. Παρόλα αυτά η ερευνά των φυσικών δυνάμεων είναι όχι σκοπός αλλά μέσον για την απόκτηση τής αρετής Δηλαδή παραδέχεται μιαν αρχική θεϊκή δύναμη από την οποία κατάγεται ή ανθρωπότητα. Ή αρχική αυτή δύναμη (πυρ) είναι υλική, δεν υπάρχει έξω από τηΝ φύση, αλλά μέσα σ’ αυτήν. Ή ψυχή δεν είναι αθάνατη, ζει όμως περισσότερο από το σώμα και τελικώς κατατρώγεται από το αρχικό πυρ.. Ή αρετή δεν έχει σχέση με την Ολιστική ευτυχία. Οι σωματικές αρρώστιες (μελαγχολίες, συμφορές, δυστυχήματα, εξευτελισμοί) δεν είναι κακά, πράγματα χωρίς ενδιαφέρον. Τα εγκλήματα και τα σφάλματα είναι βδελυρά, άξια υποστροφής και καταδίκης. Οι Στωικοί έμοιαζαν με τους κυνικούς----(κοσμοπολίτες και αυτοί με τον πιο ονομαστό εκπρόσωπο των ,τον Διογένη να λέγει ότι, είναι πολίτης του Σύμπαντος)--- με το βασικό τους γνωμικό να είναι «μένε και κράτει», _ δηλαδή να μην κάνεις κανένα κακό και να υπομένεις κάθε δυστύχημα καί κάθε καταδρομή πού σου συμβαίνει, χωρίς καμιά διαμαρτυρία. Τό περίφημο αυτό γνωμικό περικλείει και όλη την φιλοσοφία των στωικών. Ήταν το πολιτικό τους δόγμα. Έτσι δικαιολογούσαν την κοινωνική εξαθλίωση, υπενθυμίζοντας την ρήση του Αριστοτέλη κατά τον οποίο «από τη φύση άλλοι είναι δούλοι και άλλοι ελεύθεροι» και τον Πλάτωνα που δικαιολογούσε ως θεμιτό τον ξυλοδαρμό των δούλων, που και κατά τους Στωικούς δεν πρέπει να επαναστατούν . 165 Οι Εβραίοι,που ήσαν και αυτοί αρχικώς πολυθειστές,( Εβραίοι από το Habara =έρχομαι από μακρυά, Heber = μακρινός, ο έπηλυς) νομαδικός τότε λαός, κατά τον 12ο ή 14ο αι.μετανάστευσαν από Βόρεια Αραβία και Ανατολική Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη (Χαναάν). 171 και μοίρασαν με κλήρο την νέα χώρα… Καθώς η νομαδική ζωή υποχωρούσε και η γεωργία άρχισε να διαδραματίζει τον σπουδαιότερο ρόλο στην κοινωνική ζωή, απαιτήθηκε μια συγκεντρωτική διοίκηση 172 και επιβλήθηκε από τους γεωργούς, ο βασιλικός θεσμός. Το νέο συγκεντρωτικό σύστημα το παρουσιάστηκε ως θεϊκή θέληση..και οι παλαιές θεότητες καταργήθηκαν 174.Η ενοποίηση των 12 φυλών γέννησε την ιδέα του μονοθεϊσμού…Ο ένας μονάρχης με την αυστηρή συγκεντρωτική διοίκηση δεν μπορούσε παρά να έχει έναν Θεό,τον Ιεχωβά που δεν είναι ούτε όνομα ούτε επίθετο..---(Οι εβδομήκοντα, μετέφρασαν το εβραϊκό τετράγραμμο JHVH που είναι τα αρχικά, του τετράγραμμου yod-he-vav-he. Ανάμεσα στα σύμφωνα JHVH έμπαιναν ( φωνηεντισμός) τα φωνήεντα του άρρητου και ιερού ονόματος του θεού, του Αντωνάι ,δηλαδή α-ω-α,οπότε έχουμε Ιαχωβα και επειδή το σύνθετο eheva ενώ προφέρεται σαν βραχύ α αλλάζει προφορά μπροστά στο σύμφωνο γιώντ (yod) και γίνεται κλειστό ε, έχουμε την προφορά του Ιεχωβά,)--- 175 Μονοθεϊσμός δεν σήμαινε την κατάργηση όλων των θεοτήτων αλλά μόνον την υπεροχή του Αντωνάι( Ado =άρχοντας , Baal=κύριος Adonai= πληθυντικός του Adoni Οι εβδομήκοντα, μετέφρασαν το εβραϊκό τετράγραμμο JHVH που είναι τα αρχικά, του τετράγραμμου yod-he-vav-he. Ανάμεσα στα σύμφωνα JHVH έμπαιναν ( φωνηεντισμός) τα φωνήεντα του άρρητου και ιερού ονόματος του θεού, του Αντωνάι ,δηλαδή α-ω-α,οπότε έχουμε Ιαχωβα και επειδή το σύνθετο eheva ενώ προφέρεται σαν βραχύ α αλλάζει προφορά μπροστά στο σύμφωνο γιώντ (yod) και γίνεται κλειστό ε, έχουμε την προφορά του Ιεχωβά,)) 177 Στην Αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε ένα ενιαίο κράτος γι αυτό και ο πολυθεϊσμός διατηρήθηκε σε πολλές πολιτείες- 178 Η απάντηση στο ερώτημα γιατί η εβραϊκή παράδοση αναφέρει όχι Adoni (θεέ μου), αλλά Adonai, δηλαδή όπως θά λέγαμε σήμερα: «Θεοί μου».( : Στην κυριολεξία Adoni θα πει κύριε, αφεντικέ μου, άρχοντα μου ,από το Adon = κύριος, άρχοντας, Οι εβραιολόγοι δεν κατόρθωσαν ν’ ανακαλύψουν τον εβραίο Adonai μέσα στην αρχαιαφοινικική μυθολογία παρά επιμένουν να τον θέλουν «θεό της αποκαλύψεως»)

Είναι η ακόλουθη.:

Τ’ άλλα βιβλία των Εβραίων δεν έχουν σχετικές πληροφορίες. Φυσικά είναι δύσκολο να μαντέψουμε την Ιστορική αλήθεια αφού είναι κάπως πεπλεγμένη η παράδοση ως προς την προφορά και την επίκληση στον πληθυντικό του ανώτατου θεού της εβραϊκής παράδοσης.

Μου φαίνεται πώς για να λύσουμε τό γρίφο — γιατί γρίφος είναι για τους έβραιολόγους — πρέπει να ξεκινήσουμε από την ακόλουθη βάση:

α) Ήταν απαγορευμένο να προφέρεται το καθαυτό όνομα του Θεού από το λαό κι είχε αντικατασταθεί με το Ιεχωβά ή Ίαχβέ; (πρώτο ζήτημα).

6) Ή ονομασία (με την κτητική κατάληξη αϊ) του ανώτατου θεού Adonη είναι πανάρχαια; (δεύτερο ζήτημα).

Για το πρώτο ζήτημα μπορούμε νά οδηγηθούμε στη λύση του, έχοντας υπόψη μας πώς η απαγόρευση της ονομασίας από το λαό του πραγματικού ονόματος του θεού είχε αυτή την σημασία. Θεωρήθηκε υπέρ Ιερό (τό όνομα του Αdon) για να έχει περισσότερο κύρος, να γίνει περισσότερο μυστηριώδες, και έτσι να δημιουργηθεί γύρω του ένας μυστικισμός. Μόνο έτσι ο θεός Adon θα κατόρθωνε να γίνει ο πιο μεγάλος από τούς άλλους και η λατρεία του να στερεοποιηθεί. Για το δεύτερο ζήτημα διατυπώνω την γνώμη ότι ;. Ό λαός για πολλά χρόνια ύστερα από την επιβολή του μονοθεϊσμού θα εξακολούθησε να προσεύχεται λέγοντας όχι «Θεέ μου», αλλά «Θεοί μου». Και τούτο γιατί στα νομαδικά στρώματα του πληθυσμού ο μονοθεϊσμός δεν ήταν δυνατό να επικρατήσει τόσο γρήγορα. Επειδή δε η θρησκευτική τρομοκρατία ήταν σκληρή, αναγκάζονταν οι παλαιόθρησκοι να μην προφέρουν τα ονόματα των παλαιών τους θεών, αλλά μυστικά το ίδιο όνομα του 179 Adon στον πληθυντικό με την κτητική κατάληξη αϊ. Σε παρόμοιες περιπτώσεις o λαός υποβάλλεται και οραματίζεται. Προφε- ροντας στόν πληθυντικό το όνομα του Adon θα νόμιζε' ότι,λάτρευε τους παλιούς του θεούς. "Ίσως από το γεγονός αυτό η γεωργική αριστοκρατία ν’ αναγκάστηκε να απαγορεύσει πλήρως να προφέρεται στις προσευχές το όνομα του Αdon. Και ίσως η απαγόρευση να είναι υστερόχρονο γεγονός. Ή Παλιά Διαθήκη δεν αποσαφηνίζει… το ζήτημα, γιατί όπως είναι βεβαιωμένο το αρχικό της εβραϊκό κείμενο είναι κατά πολύ νεώτε ρο από την εποχή της αρχικής επιβολής του μονοθεϊσμού. Έρχομαι τώρα στο άλλο ζήτημα. Κατά την γνώμη μου η επίκληση Adonai επέζησε παρ’ όλες τις απαγορευτικές διαταγές και καταδιώξεις. Αλλά με το πέρασμα των αιώνων έχασε την αρχική της συμβολική σημασία και κατέστη ένας ξηρός τύπος χωρίς πλέον νόημα.

Την γνώμη μου αυτή ενισχύουν και μερικά γεγονότα που αναφέρει ή ίδια η Παλαιά Διαθήκη. Τα βιβλία Έξοδος και Αριθμοί μας πληροφορούν πώς ο μονοθεϊσμός αντιμετώπισε μεγάλη αντίδραση. Οι συγγραφείς τους δέχονται ως ιστορικό δεδομένο πώς ο μονοθεϊσμός επιβλήθηκε στα χρόνια της εξόδου. Όμως και οι ίδιοι χωρίς να το καταλαβαίνουν αναιρούν το γεγονός αυτό αναφέροντας ότι, στα χρόνια των Κριτών η λατρεία τού Βά- αλ είχε γενικευθεί:

«Οι γιοι τού Ισραήλ έπραξαν πονηρά μπροστά στον Κύριο και λάτρεψαν τους Βααλείμ και εγκατέλειψαν τον Κύριο το Θεό... καί προσκύνησαν τους γειτονικούς θεούς».

Πώς ήταν λοιπόν δυνατόν οι Εβραίοι, αν είχε επικρατήσει από πολλά χρόνια πριν ό μονοθεϊσμός, να επιστρέψουν στην λατρεία του Βάαλ; Γνωρίζουμε πώς σ’ όλους τούς λαούς η θρησκεία στην εξωτερική της μορφή και εκδήλωση αλλάζει πολύ αργά και πολύ δύσκολα.180 Ήταν δυνατόν να επικρατήσει ο μονοθεϊσμός και μετά να εκριζωθεί; 18181.-Guido Tonelli «Χρόνος - Από τον μύθο του Κρόνου στο CERN» Διόπτρα 2023(Tempo di Uccidere Chronos 2021)

Στέλλω αποσπάσματα του βιβλίου και σε αμύητους περί την φυσική, στους οπoίoυς ασφαλώς συμπεριλαμβάνομαι. Και τούτο γιατί κατά την γνώμη μου,,μερικές σκέψεις-διαπιστώσεις των όσων παρατίθενται πιο κάτω, μπορεί να γίνουν το εφαλτήριο να σκεφθούμε ή να προεκτείνουμε κάτι και σε άλλους τομείς, έξω από την φυσική.

Σημείωμα του εκδότη

Ο χρόνος δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Καταλαμβάνει το σύμπαν, μεταλλάσσεται, δονείται, ταλαντώνεται.Αλλά τι είναι ακριβώς; Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτόν;Μπορούμε να σκοτώσουμε τον χρόνο/Κρόνο;
Υπάρχει ο χρόνος των μεγάλων, κοσμικών διαστάσεων. Υπάρχει ο εμπειρικός χρόνος, που επηρεάζεται από τη μνήμη και την επιθυμία.
Υπάρχει ο χρόνος που μετριέται με τον χτύπο της καρδιάς μας.
Ο χρόνος είναι ένα μυστήριο για τους ανθρώπους, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, ακόμα και για τους επιστήμονες, όπως ο Νεύτων, ο Αϊνστάιν και ο Πλανκ, που προσπάθησαν να τον εξηγήσουν .Ρέει; Στέκεται ακίνητος; Μπορεί να μετρηθεί; Πώς τον επιβραδύνει η βαρύτητα; Πώς τον σταματούν οι μαύρες τρύπες; Πάντα ζούσαμε μέσα στον χρόνο, ο οποίος ωστόσο δεν είναι αιώνιος.

Ο διάσημος φυσικός Guido Tonelli, μας οδηγεί σ’ ένα ταξίδι στην ιστορία, στην επιστήμη, στην τέχνη και στη φιλοσοφία, όπου θα επιχειρήσουμε να συλλάβουμε λίγο καλύτερα την έννοια του χρόνου και την σχέση μας μαζί του.
Ένα ταξίδι στο οποίο θα μάθουμε επίσης να αφουγκραζόμαστε τον ρυθμό του εσωτερικού μας χρόνου, να νιώθουμε την ταχύτητα, την αναμονή και την επιτάχυνση, που αλλάζουν τις διαστάσεις του χρόνου στη μνήμη και στις προσδοκίες μας.

Ο συγγραφέας

Ο Guido Tonelli ( γενν.8-11-1950) είναι ένας Ιταλός σωματιδιακός φυσικός στο CERN της Γενεύης. Ασχολήθηκε με την ανακάλυψη του μποζονίου Higgs στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων και το 2012, για την συμβολή του αυτή, του απονεμήθηκε ο Commendatore της τάξης των Αξιών της Ιταλικής Δημοκρατίας Είναι καθηγητής Γενικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και επισκέπτης επιστήμονας του CERN. Έχει τιμηθεί με το διεθνές βραβείο Fundamental Physics Prize (2013), με το βραβείο Enrico Fermi της Ιταλικής Εταιρείας Φυσικής(2013) και με τιμητικό μετάλλιο από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας (2014)

Αρθρο με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα την 15-2 -2024

«Ο άνθρωπος είναι μοναδικό και μη επαναλήψιμο είδος», λέει ο πρωτεργάτης της ανακάλυψης του μποζονίου Χιγκς

Ο διεθνούς φήμης φυσικός Γκουίντο Τοννέλι παρουσιάζει σήμερα στην Αθήνα το βιβλίο του, «Χρόνος- Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern»

Τι είναι ο χρόνος; Υπάρχει πραγματικά ή πρόκειται απλώς για μια τεράστια ψευδαίσθηση; Θα καταφέρουμε ποτέ να νικήσουμε την αμείλικτη επέλασή του; Αυτό το «ζητούμενο από καταγωγής κόσμου», όπως το χαρακτηρίζει ο διεθνούς φήμης φυσικός, Γκουίντο Τονέλι, και ένας από τους επιστήμονες του CERN που πρωταγωνίστησαν στην ανακάλυψη του μποζονίου του Χιγκς, το εξερευνά στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, το οποίο παρουσιάζει σήμερα στην Αθήνα.

Ο χρόνος δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, εξηγεί ο κ. Τονέλι στο βιβλίο του «Χρόνος- Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern» (εκδόσεις Διόπτρα). Καταλαμβάνει το Σύμπαν, μεταλλάσσεται, δονείται, ταλαντώνεται. Ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και φυσικός στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Πυρηνικών Ερευνών (CERN) της Γενεύης επιχειρεί ένα ταξίδι στην Ιστορία, την Επιστήμη, την Τέχνη και την Φιλοσοφία, προκειμένου να μας βοηθήσει να συλλάβουμε καλύτερα την έννοια του χρόνου και τη σχέση μας μαζί του, αλλά και τον ρυθμό του εσωτερικού μας χρόνου. Αυτό το συγγραφικό του ταξίδι παρουσιάζει σήμερα στο βιβλιοπωλείο «Books and Life» στην Αθήνα. Μία ημέρα πριν από την εκδήλωση, ο Γκουίντο Τονέλι συνάντησε επιστήμονες και δημοσιογράφους κάτω από τον θόλο του τηλεσκοπίου Δωρίδη, στον λόφο της Πνύκας. Ο κ. Τονέλι μίλησε για τις έννοιες του χώρου και του χρόνου στο Σύμπαν, αλλά και για τον ανθρώπινο χρόνο. Στα ερωτήματα γύρω από τον χρόνο, υπενθύμισε, «η ανθρωπότητα προσπάθησε να απαντήσει και η προσπάθεια αυτή μεταφράζεται σε επανάσταση που οδήγησε στη δημιουργία έργων τέχνης, ποιημάτων και μνημείων αρχιτεκτονικής και γέννησε τα φιλοσοφικά ρεύματα και τις θρησκείες». «Η ανθρωπότητα ανέκαθεν ονειρευόταν να σταματήσει τον χρόνο, να μπορέσει να επέμβει και να τον ελέγξει. Η Επιστήμη, όμως, διαπίστωσε ότι, ο χρόνος σταματάει μέσα στις μαύρες τρύπες. Σε κανένα από εμάς δεν θα συνιστούσα, βέβαια, να πλησιάσει τις μαύρες τρύπες γιατί είναι άκρως επικίνδυνες!», συμπλήρωσε με χιούμορ.

Το βιβλίο για τον χρόνο είναι η δεύτερη συγγραφική δουλειά του Γκουίντο Τονέλι, μετά το «Γένεση- Η μεγάλη ιστορία της προέλευσης του κόσμου», για τη δημιουργία του Σύμπαντος, που κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Ο ίδιος προανήγγειλε χθες και το τρίτο του βιβλίο με τίτλο «Materia», που θα κυκλοφορήσει το ερχόμενο φθινόπωρο, και αναφέρθηκε στην ανάγκη που τον οδηγεί να γράφει για επιστημονικά θέματα απευθυνόμενος στο ευρύ κοινό. «Ο λόγος που με ώθησε να γράψω τα βιβλία είναι ότι απευθύνομαι στην πόλη μου, στην κοινότητά μου, στους αναγνώστες, σε μια προσπάθεια να συμμεριστώ μαζί τους την ομορφιά όλων αυτών των εννοιών. Γιατί πρόκειται για έννοιες πραγματικά πανέμορφες που δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να είναι μόνο κατανοητές από τους επιστή μονες και όχι από τον υπόλοιπο κόσμο. Και είναι σημαντικές, γιατί όταν η επιστήμη αλλάζει με τις ανακαλύψεις της, όλη την κοινωνική δομή, καταλαβαίνετε ποια είναι η επίπτωση και η επιρροή αυτών των εννοιών», υπογράμμισε.

Στο ίδιο πλαίσιο και έπειτα από σχετική ερώτηση για τις αμφισβητήσεις που δέχονται οι επιστήμονες, σχολίασε ότι, «όταν ο άνθρωπος αδυνατεί να συλλάβει ότι, πίσω από τα επιτεύγματα υπάρχουν συγκεκριμένα θεωρήματα και έννοιες, τότε γεννιέται η δυσπιστία». Ανέδειξε, εξάλλου, την ανάγκη «να διατυπώσουμε, να εξηγήσουμε, να ανοίξουμε τις πόρτες των εργαστηρίων μας και να δείξουμε ότι, δεν υπάρχει τίποτα κρυπτό υπό τον ήλιο για να καταρρίψουμε αυτά τα ίχνη της δυσπιστίας και των αμφιβολιών». Επιπλέον, ο κ. Τονέλι μίλησε για την σημασία διαλόγου ανάμεσα στις επιστήμες που ασχολούνται με τη φύση και σε εκείνες που ασχολούνται με τον άνθρωπο, καθώς «ο άνθρωπος είναι ένα μοναδικό και μη επαναλήψιμο είδος», όπως είπε χαρακτηριστικά.«Το πρώτο πράγμα που διδάσκω στους πρωτοετείς φοιτητές μου την πρώτη ημέρα στο αμφιθέατρο είναι ότι, η Φυσική θα σας βοηθήσει να καταλάβετε πάρα πολλά πράγματα από τον πραγματικό κόσμο που μας περιβάλλει. Όμως, κανένας νόμος της δεν μπορεί να σας βοηθήσει να καταλάβετε το τεράστιο εκείνο μέγεθος που αφορά στις ανθρώπινες σχέσεις, στο γιατί φοβόμαστε συγκεκριμένα πράγμα τα, γιατί μας αρέσουν συγκεκριμένα έργα τέχνης ή γιατί ερωτευόμαστε συγκεκριμένα άτομα. Τα πεδία αυτά δεν μπορούν να μας βοηθήσουν να διατυπώσουμε ποιο είναι το σωστό, ποιο το λάθος, να άρουμε τις αδικίες που υφίστανται σήμερα, διότι υπάρχουν πολύ πιο έμπειροι που ασχολούνται με αυτό, οι φιλόσοφοι, οι καλλιτέχνες, οι ποιητές, οι ιστορικοί, όσοι ασχολούνται με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίοι εδώ και αιώνες ασχολούνται με την ανθρώπινη συμπεριφορά» Από τη συζήτηση για το Σύμπαν δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το μποζόνιο του Χιγκς, καθώς ο ίδιος είναι ένας από τους «πατέρες» της ανακάλυψής του στο CERN. Εξηγώντας τον ρόλο του μποζονίου στο να αποκτήσουν μάζα τα στοιχειώδη σωματίδια του Σύμπαντος, ο κ. Τονέλι υπογράμμισε ότι «η ανακάλυψη αυτού του στοιχείου ήταν πραγματικά μοναδική, θεμελιώδους σημασίας, γιατί μας βοήθησε να καταλάβουμε ότι, χωρίς αυτό, το Σύμπαν δεν θα ήταν σήμερα αυτό το οποίο γνωρίζουμε». Σημειώνεται ότι, ο Γκουίντο Τονέλι έχει λάβει το διεθνές βραβείο Fundamental Physics Prize και το βραβείο Enrico Fermi της Ιταλικής Εταιρείας Φυσικής το 2013, ενώ ένα χρόνο μετά του απονεμήθηκε τιμητικό μετάλλιο από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας .

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σήμερα, Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου, στις 7 μ.μ., στο βιβλιοπωλείο «Books and Life» των εκδόσεων «Διόπτρα» (Σόλωνος 93-95, Αθήνα). Με τον Γκουίντο Τονέλι θα συνομιλήσουν ο βιολόγος και δημοσιογράφος, Σπύρος Μανουσέλης, και ο καθηγητής Φυσικής στα Πανεπιστήμια του Αμβούργου και του Μπέρμιγχαμ, Κώστας Νικολόπουλος. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη. Κατά τη χθεσινή συνάντηση του κ. Τονέλι με δημοσιογράφους, τον διεθνούς φήμης φυσικό προλόγισε η αστροφυσικός και υπεύθυνη του Κέντρου Επισκεπτών του Αστεροσκοπείου στο Θησείο, Φιόρη Μεταλληνού, η οποία υπενθύμισε ότι μια βασική υπηρεσία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατά την ίδρυσή του το 1846 είχε να κάνει με τον χρόνο, δηλαδή με τον υπολογισμό της επίσημης ώρας Ελλάδας.

Αποσπάσματα από το βιβλίο του.

Σημ.Τα εντός παρενθέσεων, μετά την ένδειξη , Στα, έχουν αντληθεί από πηγές ,εκτός του βιβλίου.

Οι αρχαίοι Έλληνες αναπαρέστησαν τον Κρόνο----( Παρότι η ετυμολογία της λέξης Κρόνος είναι αβέβαιη (ενδέχεται να ετυμολογείται από το κόρος + νους = καθαρός νους ή να σημαίνει «κερασφόρος», ενώ κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το όνομα προέρχεται από τον αρχαίο ινδικό δαίμονα Kroni, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η εννοιολογική συνάφεια ανάμεσα στον Κρόνο που τρώει τα παιδιά του και στον χρόνο που «καταβροχθίζει» τις ώρες της ανθρώπινης ζωής. ΣτΜ)---ως Τιτάνα, γιο του Ουρανού και της Γαίας, ο οποίος καταβρόχθιζε τα παιδιά του γιατί του είχαν προφητεύσει πως ένα από αυτά θα τον εκθρόνιζε. Κάποιος από τους κληρονόμους του θα εξεγειρόταν εναντίον του, όπως ακριβώς είχε εξεγερθεί κι ο ίδιος ευνουχίζοντας τον πατέρα του και παίρνοντας τη θέση του. Εφόσον τα παιδιά του ήταν θεϊκά πλάσματα, ο Κρόνος δεν μπορούσε να τα σκοτώσει και έτσι, για να τα εξουδετερώσει τα καταβρόχθιζε. Τρομερή μεταφορά των πιο μύχιων αγωνιών μας: ο χρόνος φθείρει και αφανίζει όχι μόνο εμάς τους ίδιους, αλλά και όλη τη γενιά μας και μαζί της τα έργα που φανταζόμαστε ότι, θα αντέξουν στον χρόνο. Μόνο ο Δίας κατάφερε να γλιτώσει από τη μοίρα του, διότι ο Κρόνος, εξαπατημένος από την σύζυγο-αδελφή του Ρέα, κατάπιε μια πέτρα αντί για το νεογέννητο. Έτσι, δηλητηριάζοντας τον 19 πατέρα του ο Δίας εκπλήρωσε την προφητεία και πήρε την θέση του ως άρχοντας της πλάσης.

Από τότε το όνειρο να σκοτώσει κάποιος τον Κρόνο επανέρχεται στην ανθρώπινη κοινότητα, με την μορφή της επιθυμίας να σταματήσει ο Χρόνος ή της ψευδαίσθησης ότι ,μπορούμε να τον εκτοπίσουμε από την κεντρική θέση που καταλαμβάνει στην φύση.

Αλλά θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε πραγματικά΄από τον Χρόνο; 20 Η τέλεια κανονικότητα των περιοδικών κινήσεων ασκεί ακαταμάχητη γοητεία στους ενήλικες 24 Η κυκλική επανάληψη είναι αρμονία και καθησυχασμός. 26.Η τρελή πορεία μάς φαίνεται να μας φέρνει σε τροχιά σύγκρουσης με τον γαλαξία της Ανδρομεδας….Ενα τίποτα για ένα σύστημα που εξελίσσεται επί δισεκατομμύρια χρόνια. Η άγνοιά μας και ένας σχετικός βαθμός αλαζονείας μάς έχουν πείσει να μεταφέρουμε σε ολόκληρο το σύμπαν τις συνθήκες που παρατηρούμε από αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι του συνόλου. Γι' αυτό έχουμε φανταστεί ότι, το ρευστό, ομαλό πέρασμα του χρόνου, που μετριέται με τόσο παρήγορα για εμάς περιοδικά φαινόμενα, είναι εν γένει ένα χαρακτηριστικό του σύμπαντος. Στην πραγματικότητα δεν ισχύει αυτό. Οι ταραγμένες ζώνες, εκείνες που κυριαρχούνται από χαοτικά φαινόμενα ή χαρακτηρίζονται από τεράστιες καταστροφές, τα σκοτεινά σημεία όπου οι παρατηρήσεις μας οδπγούν να υποθέτουμε ολόκληρα ηλιακά συστήματα αφανισμένα από εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων ή μακρινούς γαλαξίες κατεστραμμένους από ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες είναι πολύ πιο κοινά απ’ όσο φανταζόμαστε. Εκείνοι οι μακρινοί κόσμοι αποτελούν μια πρόκληση στην αντίληψή μας για τον χρόνο ως ρευστό, συνεχές, κανονικό πέρασμα.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι, και για το δικό μας ηλιακό σύστημα θα ήταν αρκετό κάτι πραγματικά μικρό για να διαταραχθεί αυτή η ευαίσθητη ισορροπία. Αν η Σελήνη ήταν πολύ πιο μικρή από τις σημερινές της διαστάσεις, ο άξονας περιστροφής της Γης δεν θα ήταν τόσο σταθερός. Η γαλήνια Σελήνη μας, λειτουργεί σαν ένα μεγάλο γυροσκόπιο που σταθεροποιεί τον άξονα περιστροφής της Γης και περιορίζει το εύρος του σε μικρές ταλαντώσεις σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς. Αυτό το φαινόμενο έχει αποφασιστική σημασία στον καθορισμό των γήινων κλιματικών ζωνών και εγγυάται την σταθερότητα των εποχών 28….Βαυκαλιζόμαστε με την ψευδαίσθηση πως βρισκόμαστε στο κέντρο ενός τέλεια σχεδιασμένου μηχανισμού, αιώνιου και αμετάβλητου. 29 Στην προοπτική ενός άλλου κόσμου, έχουν βασισθεί ηθικά συστήματα ,κανόνες συμπεριφοράς, κλπ. που χαρακτήρισαν ολόκληρους πολιτισμούς …Τα τελετουργικά ταφής των αρχαίων προγόνων μας αποδεικνύουν πόσο ριζωμένη μέσα μας είναι η νοητική οργάνωση του χρόνου, σε παρελθόν, παρόν και μέλλον 33 Οι τελετές έδεναν την ομάδα.34 Η εμφάνιση του πήλινου δοχείου δείχνει ότι, οι ομάδες το επινόησαν για φυλάττουν νερό ή τρόφιμα 35 Ετυμολογία του tempo από το «τέμνω», δηλώνει έναν διαχωρισμό με ένα κενό διάστημα 36…Κατά τον Παρμενίδη ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση που συγκρούεται με το αμετάβλητο του ¨είναι¨…Κατά τον Αριστοτέλη υπάρχει διάκριση μεταξύ του κυκλικού χρόνου, που ορίζεται από την τέλεια και κανονική κίνηση των ουράνιων σφαιρών , και του πρώτου «κινούντος ακίνητου» που τοποθετείται στην αιωνιότητα ,έξω από τον χρόνο ,αντίληψη που θα κυριαρχήσει για καιρό στην δυτική σκέψη…Ο Πλάτων αποδέχεται τον χρόνο ως ακολουθία . του παρελθόντος και του μέλλοντος μόνον για τον υλικό ,ατελή και φθαρτό κόσμο, ενώ στον κόσμο των ιδεών, ανήκει ένας αιώνιος άχρονος χρόνος 37 ….Εσωτερικεύοντας τον χρόνο και περιορίζοντας τον σε επέκταση της ψυχής,ο Αυγουστίνος προκαταβάλλει αυτό, που η πρόοδος των σύγχρονων νευροεπιστημών βοήθησε να κατανοήσουμε : την έντονη παρουσία της αίσθησης του χρόνου στην ανθρώπινη αντίληψη ως απαραίτητου εργαλείου για την επιβίωσή μας, 38 οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται με σαφήνεια το πέρασμα του χρόνου….ζωτικοί κύκλοι του σώματός μας έχουν περιοδική πορεία…για την αίσθηση του χρόνου δεν έχουμε κάποιο εξειδικευμένο όργανο..39…η επίγνωση του χρόνου είναι προϊόν του εγκεφάλου. 40…ο εγκέφαλός επεξεργάζεται χρονικές διεργασίες ακόμη και όταν απουσιάζουν εξωτερικές παραστάσεις. 41…Το να ανασυνθέτουμε μια ακολουθία γεγονότων που συνδέονται χρονικά, μας επιτρέπει να εντοπίζουμε σχέσεις αιτιότητας και γενικά επίγνωση. Η αίσθηση του χρόνου με ευνοεί στην προμήθεια τροφής, μου επιτρέπει να προετοιμάζομαι για δράση, ή να αποφεύγω τον κίνδυνο .Αυτό το βασικό εργαλείο για να προσανατολιζόμαστε στον κόσμο, μας μεταβιβάζουν τα γονίδια, 42 Τα οπτικά και απτικά σήματα κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες….( πρβλ. όταν κοιτάζομαι μπροστά στον καθρέπτη)..Κατά μια έννοια δεν ζούμε ποτέ στον πραγματικό παρόν ,αλλά σε παρόν που έχει γίνει παρελθόν,44 Η συγκεκριμένη φύση της αίσθησής μας για τον χ-ρονο δεν αμφισβητείται, Η τελευταία από τις μεγάλες κοσμικές συγκρούσεις που συντάραξαν τον πλανήτη μας ανάγεται πριν από εξήντα πέντε εκατομμύρια χρόνια. Ένας πελώριος μετεωρίτης, με πάνω από δέκα μέτρα διάμετρο, χτύπησε τη χερσόνησο του Γιουκατάν στο Μεξικό, κοντά στο σημερινό χωριό Τσιξουλούμπ. Το τι συνέβη σ’ εκείνη την περίσταση μπορούμε να το καταλάβουμε από την ανάλυση των ιζημάτων και τις διασκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο. Η πρόσκρουση δημιούργησε έναν κρατήρα με διάμετρο 180 χιλιόμετρα και βάθος 30 χιλιόμετρα και εκτόξευσε στην ατμόσφαιρα πάνω ένα εκατομμύριο κυβικά χιλιόμετρα υλικού. Η τεράστια ποσότητα σκόνης και απορριμμάτων σκοτείνιασε τον ουρανό για πολλούς αιώνες και πυροδότησε τις τρομερές αναστατώσεις στο κλίμα που επέφεραν το τέλος των μεγάλων ερπετών. Ήταν η τελευταία από τις εφτά γνωστές μαζικές εξαφανίσεις στον πλανήτη μας.48

Σε πολλούς πολιτισμούς οι ιδρυτικοί μύθοι είναι συνυφασμένοι με τη δημιουργία του ημερολογίου μέσω του οποίου προσδιόρισαν την ημερομηνία που ξεκίνησε ο χρόνος.( Στα : Εκτός από την πορεία του Ήλιου οι αρχαίοι χρησιμοποίησαν για την μέτρηση του χρόνου,ως ημερολόιο και την σελήνη. Ο χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθεί ένας σεληνιακός κύκλος είναι πάντοτε 29,5 ηλιακά ημερονύκτια.Ετσι ανακαλύφθηκε μία νέα μονάδα χρόνου που ήταν ο σεληνιακός ή συνοδικός μήνας. Με βάση τα σεληνιακά φαινόμενα επίσης ανακαλύφθηκε και μία δεύτερη χρονική μονάδα που ήταν η εβδομάδα των 7 ηλιακών ημερονυκτίων και 9 περίπου ωρών, χρόνος μέσα στον οποίο εξελίσσεται κάθε σεληνιακό τέταρτο. Η επιμονή όμως των αστρολόγων της εποχής εκείνης να προσπαθούν να ορίζουν τις διάφορες σεληνιακές περιόδους ως ακέραια πολλαπλάσια ηλιακών ημερονυκτίων, είχε ως αποτέλεσμα η περίοδος ενός ηλιακού έτους να υπερέχει της περιόδου των 12 σεληνιακών μηνών. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη μιας περιοδικής διόρθωσης των σεληνιακών ημερολογίων με την παρεμβολή κάποιων εμβόλιμων σεληνιακών μηνών. Με το πέρασμα του χρόνου και όταν οι ανθρώπινες αστρονομικές δυνατότητες μπόρεσαν να μελετήσουν και να μετρήσουν με ακρίβεια την ετήσια φαινόμενη κίνηση του Ήλιου πάνω στο Ζωδιακό Κύκλο κατά μήκος της εκλειπτικής, τα σεληνιακά ημερολόγια αντικαταστάθηκαν από τα ηλιακά που ήταν αναμφίβολα πιο λειτουργικά, χωρίς όμως να χαθούν τελείως τα στοιχεία των σεληνιακών ημερολογίων. Μέσα από αυτή την μικρή ιστορική αναδρομή στην δημιουργία των ημερολογίων και αν λάβουμε υπόψη μας ότι, αν και επικράτησαν τα σεληνιακά και τα ηλιακά ημερολόγια πολλοί πολιτισμοί συνέχισαν να χρησιμοποιούν παράλληλα και παλαιότερες μονάδες χρόνου βασισμένες στις κλιματολογικές συνθήκες και στην περιοδικότητα κάποιων λαμπρών αστέρων, μπορούμε να καταλάβουμε ότι, η παρατήρηση και η μέτρηση αυτών των χρονικών κύκλων δεν είναι απλή. Επίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την θρησκευτική παρέμβαση στην κατάρτιση των ημερολογίων, αφού ο Ήλιος, η Σελήνη, τα άστρα και οι πλανήτες, αποτελούσαν αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας, όπως επίσης και τα πολιτιστικά, πολιτικά, ιστορικά και κοινωνικά δεδομένα των αντίστοιχων κοινωνικών περιόδων. Μελετώντας λοιπόν την ιστορία της γέννησης και της εξέλιξης των ημερολογίων, δεν ανατρέχουμε μονον στην προσπάθεια του ανθρώπου να δαμάσει και να χρησιμοποιήσει την έννοια της ροής του χρόνου, αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι, η ιστορία των ημερολογίων είναι κυρίως μια περιήγηση στην τέχνη, στον πολιτισμό και γενικά στην επιστήμη των λαών που τα δημιούργησαν.

Η γη μας, για να διανύσει μία περιστροφή γύρω από τον ήλιο χρειάζεται 365,242199 ημέρες ή αν προτιμάτε 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και περίπου 46 δευτερόλεπτα.Εμείς όμως για πρακτικούς λόγους θεωρούμε ότι, ένα έτος έχει 365 ημέρες, που σημαίνει ότι κάθε 4 χρόνια μένουμε πίσω περίπου κατά 1 μέρα.Για να διορθώσουμε αυτό το λάθος κάθε 4 χρόνια προσθέτουμε στο τρέχον έτος 1 μέρα και ο χρόνος αυτός ονομάζεται δίσεκτος.Όμως οι 5 ώρες, τα 48 λεπτά και τα 46 δευτερόλεπτα σε 4 χρόνια κάνουν κάτι λιγότερο από 1 ημέρα.Έτσι, για να διορθώσουμε πλήρως το σφάλμα κάποιες φορές ενώ φτάνουμε στο 4ο έτος δεν προσθέτουμε 1 ημέρα. Η ημέρα που προστίθεται στο έτος κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι η 29η Φεβρουαρίου.

Για να προσδιορίσουμε ακριβώς αν ένα έτος είναι δίσεκτο εφαρμόζουμε τα εξής:

Ελέγχουμε το υπόλοιπο της ακέραιας διαίρεσης του έτους με το 4. Αν είναι μηδέν ελέγχουμε το υπόλοιπο της ακέραιας διαίρεσης του έτους με το 100. Αν αυτό το υπόλοιπο δεν είναι μηδέν τότε το έτος είναι δίσεκτο.Αν από τον παραπάνω έλεγχο δεν προκύψει ότι το έτος είναι δίσεκτο ελέγχουμε το υπόλοιπο της ακέραιας διαίρεσης του έτους με το 400. Αν είναι μηδέν τότε το έτος είναι δίσεκτο, άσχετα από το αποτέλεσμα του παραπάνω ελέγχου.)

Για τους Μάγια ήταν η 11η Αυγούστου του 3114 π.Χ., για τη Βίβλο η δημιουργία του κόσμου έλαβε χώρα στις 6 Οκτωβρίου 3761 π.Χ., ημερομηνία που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από τους ορθόδοξους Εβραίους που ακολουθούν το παραδοσιακό ημερολόγιο. Το πιο παλιό όργανο μέτρησης, που τεκμηριώνεται στην Αίγυπτο γύρω στο 1500 π.Χ., ήταν ένα υποτυπώδες ηλιακό ρολόι, το οποίο εκμεταλλευόταν τη σκιά που πρόβαλλε στο έδαφος ένας στύλος ή ένας οβελίσκος.(Στα: Οι Αιγύπτιοι και οι Χαλδαίοι χρησιμοποιούσαν 36 λαμπρά άστρα που η ανατολή τους σηματοδοτούσε την έναρξη 36 δεκαημέρων του έτους (36χ10=360 ημέρες). Όμως και αυτός ο τρόπος μέτρησης του χρόνου με τον καιρό εκααλείφθηκε. Οι αστρικές παρατηρήσεις λόγο των καιρικών συνθηκών δεν ήταν πάντα εφικτή. Για να λυθεί το πρόβλημα αυτό, αλλά και για άλλους μυστηριακούς λόγους, η δημιουργία των ημερολογίων στηρίχτηκε στην περιοδικότητα του Ήλιου μέσα από τα ημερονύκτια και στις περιοδικές φάσεις της Σελήνης.) Για τη μέτρηση του χρόνου αναπτύχθηκαν και ρολόγια νερού και κλεψύδρες. Η φαινόμενη κίνηση του Ήλιου, η εμφάνιση του Σείριου και η Σελήνη με τον σχεδόν μηνιαίο κύκλο της αποτέλεσαν τη βάση των πρώτων ημερολογίων. Για τους Αιγύπτιους η χρονιά ξεκινούσε στις 20 Ιουνίου, μέρα κατά την οποία η φουσκονεριά του Νείλου έφτανε ως τη Μέμφιδα, και χωριζόταν σε τρεις εποχές με τέσσερις μήνες η καθεμία: την εποχή της πλημμύρας, την εποχή που αποτραβιούνταν τα νερά και την εποχή της συγκομιδής. Ήδη από το 2150 π.Χ. οι Αιγύπτιοι χώριζαν τη νύχτα σε τμήματα. Η μέρα διαιρούνταν σε δύο ίσα μέρη δώδεκα ωρών το καθένα. Βέβαια, η διαίρεση της μέρας σε είκοσι τέσσερα μέρη ανάγεται στους Χαλδαίους και στους Ασσυρο-Βαβυ- λωνίους γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. Σε αυτούς οφείλεται και η διαίρεση των ωρών σύμφωνα με το εξηνταδικό σύστημα και της πλήρους γωνίας σε 360 μοίρες.54 Οι Ασσυρο Βαβυλώνιοι είχαν ένα σεληνιακό ημερολόγιο δώδεκα μηνών…Η Χριστιανική εποχή ---- ( Στα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι την εποχή του Ησίοδου (8ος π.Χ. αιώνας), πριν από τον σχηματισμό του κανονικού τους ημερολογίου, χρησιμοποιούσαν ως μονάδα μέτρησης του χρόνου. Ο Ησίοδος στο "Εργα και Ημέραι", αναφέρει ως περίοδο θερισμού την εποχή που πρωτοεμφανίζονταν στον ουρανό οι Πλειάδες, η γνωστή Πούλια, ως χρόνο οργώματος την περίοδο λίγο μετά την παροδική εξαφάνιση των Πλειάδων ή ως περίοδο τρύγου την εποχή που ο Αρκτούρος ανατέλλει την ίδια περίπου στιγμή με τον Ηλιο)---. …55 με αφετηρία ην γέννηση τού Ιησού Χριστού, εισήχθη το 525…Σήμερα το πιο διαδεδομένο ημερολόγιο είναι το γρηγοριανό που καθιερώθηκε το 1582

Κατά την θεωρία της σχετικότητας, ο χρόνος δεν είναι άκαμπτος και αμετάβλητος, αλλά χάνει την ανεξαρτησία του από τον χώρο…67 Δύο γεγονότα που είναι ταυτόχρονα για ένα σύστημα αναφοράς, μπορεί να μην είναι για κάποιο άλλο….Δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν παρατηρητή, σε κίνηση στον οποίο το μέλλον έρχεται πριν από το παρελθόν, ούτε να διαταράξουμε την αρχή της αιτιότηταςε.68 Σε οποιοδήποτε αδρειανικό σύστημα ---( ένα σύστημα στο οποίο ισχύουν ο πρώτος και δεύτερος νόμος του Νεύτωνα για την κίνηση των σωμάτων. Ως εκ τούτου, σε ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς, ένα σώμα επιταχύνεται μόνο όταν μια δύναμη εφαρμόζεται πάνω του, και σύμφωνα με τον πρώτο νόμο του Νεύτωνα για την κίνηση των σωμάτων),--- αν δεν εφαρμόζεται πάνω του καμία δύναμη, ένα σώμα που έχει μηδενική ταχύτητα θα συνεχίσει να ηρεμεί και ένα σώμα που κινείται θα συνεχίσει να κινείται με σταθερή ταχύτητα και ευθύγραμμα.) …. κάθε παρατηρητής θα δει αναγκαστικά την αιτία να προηγείται του αποτελέσματος. Χώρος και χρόνος συνδέονται αδιαχώριστα και σχηματίζουν μια τετραδιάστατη δομή, : τον χωροχρόνο.69 Το 1915 ο Αϊνστάιν ξεκινώντας από τον τετραδιάστατο χωροχρόνο του Μινκόφσκι, είχε επεκτείνει το προηγούμενο μοντέλο με την γενική θεωρία της σχετικότητας : Η μάζα και η ενέργεια καμπυλώνουν τον χωροχρόνο και το αποτέλεσμα αυτής της καμπύλωσης είναι αυτό που ονομάζουμε βαρύτητα. 72 τα ατομικά ρολόγια χάνουν ένα δευτερόλεπτο ανά χιλιάδες χρόνια…. ,πρόσφατα κατασκευάστηκε ένα ρολόυγι που χάνει ένα δευτερόλεπτο κάθε 15 δισεκατομμύρια χρόνια !76 Είναι αδύνατο να συλλάβουμε τον χρόνο χωρίς τον χώρο 81 ..Δεν μπορούμε να σκεφτούμε χρόνο χωρίς χώρο ή ένα χώρο παγωμένο στον χρόνο.83…Με την παρουσία της CMB,που είχε προβλεφθεί από την θεωρία της Μεγάλης Εκρήξεις και οι πιο σκεπτικοί δέχθηκαν ότι, ο χρόνος είχε μια αρχή. 89 Το αρχέγονο φως είναι ένα απολιθωμένο κατάλοιπο μιας πολύ ιδιαίτερης στιγμής. Όταν η ηλικία του σύμπαντος έφτασε τα 380.000 χρόνια και η ψύχρανση που επακολούθησε τη διαστολή κατέβασε τη θερμοκρασία κάτω από τους 3.000 βαθμούς Κέλβιν, ηλεκτρόνια και ελαφροί πυρήνες μπόρεσαν για πρώτη φορά να ενωθούν σχηματίζοντας ουδέτερα άτομα. Ξαφνικά η ύλη έγινε διάφανη στην ακτινοβολία και το φως άρχισε να διαχέεται παντού. Εκείνα τα πρώτο ελεύθερα πρωτόνια, που εξασθένησαν και τεντώθηκαν λόγο. της διαστολής του χωροχρόνου, ταλαντώνονται ακόμα γύρο μας, γεμάτα πληροφορίες. Πιο συγκεκριμένα, οι μικροσκοπικές ανισοτροπίες τού CΜΒ είναι ένα πραγματικό ορυχείο πληροφοριών για τις βασικές ιδιότητες του σύμπαντος. Από αυτές αντλήσαμε μια αρκετά συγκεκριμένη ημερομηνία γέννησης για τον χωροχρόνο: 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Και ανακαλύψαμε ότι, τις πρώτες στιγμές ζωής του οι ιδιότητές του ήταν ακόμα πιο καταπληκτικές. Μπόρεσε να διογκωθεί με τρομακτική ταχύτητα σε ένα γελοιωδώς μικρό χρονικό διάστημα, περνώντας μια φάση που από κάποιες απόψεις είναι ακόμα σκοτεινή, την οποία αποκαλούμε «κοσμικό πληθωρισμό». Αλλά παρότι η ραγδαία αρχική διαστολή εξαφανίστηκε αμέσως, ο χωροχρόνος διατήρησε την ιδιότητά του να διευρύνεται, να διαστέλλεται επ’ αόριστον. Εξακολουθεί να το κάνει ακόμα και σήμερα, αν και με μορφή απείρως πιο εξασθενημένη σε σχέση με την τρέλα των πρώτων στιγμών.Το CΜΒ είναι σαν μια τεράστια τράπεζα μνήμης των περιπετειών του χωροχρόνου και της μάζας-ενέργειας 90 Κανένα δεδομένο δεν δείχνει ότι ,η διαστολή του χωροχρόνου πρώτα θα επιταχυνθεί και μετά θα να αναστρέψει την πορεία της. Αντιθέτως όλα μοιάζουν να μας υποδεικνύουν ότι, η αύξησή του είναι προορισμένη να επιταχύνει, να γίνεται όλο και πιό επιτακτική. Αυτός ο μηχανισμός που ωθεί τα πάντα μακριά από τα πάντα, με αυξανομένη ταχύτητα ονομάζεται σκοτεινή ενέργεια. Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για ένα καινούριο τύπο δύναμης …αν αν είναι μια παράξενη ιδιότητα του χωροχρόνου, που επιταχύνει την διαστολή όσο αυξάνει ο χρόνος. Αν δεν παρέμβουν άλλοι μηχανισμοί, η σκοτεινή ενέργεια θα καθορίσει το τέλος του σύμπαντος. Τα πάντα θα απομακρυνθούν από τα πάντα και το σύμπαν θα γίνει σκοτεινό και αφιλόξενο .Η προοπτική του θερμικού θανάτου του Σύμπαντος δεν μας αφήνει ελπίδες Ακόμη και αν υποχωρούσαν όλα τα αστέρια …θα αναπαράγονταν ένας περιττός χρόνος που θα σηματοδοτούσε όλο και πιό αργές μεταβολές και ρυθμούς τόσο επιβραδυνόμενους που θα γίνονταν εξαντλητικώς κενοί, και στο τέλος θα εξαφανίζονταν.97 παρατηρείται ένας κοσμικός κανιβαλισμός στο Σύμπαν,σπάνιος μεν όταν συμβαίνει ανάμεσα σε πλανήτη και αστέρι ,ενώ συχνότατα όταν γαλαξίες καταβροχθίζουν άλλους γαλαξίες. Ο ουρανός μας διηγείται καθημερινά..τρομερές καταστροφές.100 Υπάρχουν σώματα που δεν εκπέμπουν φώς ,όπως μαύρες τρύπες. αστέρε νετρονίων…. Η σκοτεινη΄ύλ και ενέργεια που αποτεθούν τα βασικά συστατικά των πάντων 101 Ο Μινκόφσκι είπε : « Από τώρα και στο εξής ο χωράς καθ’ εαυτόν και ο χρόνος καθ’ εαυτόν, είναι καταδικασμένοι να σβήσουν και να γίνουν απλώς σκιές, και μόνον κάποιο είδος ένωσης των δύο θα διατηρήσει μια ανεξάρτητη ύπαρξη» Ολόκληρο το Σύμπαν είναι σε κατάσταση θερμικής ισορροπίας με αυτό το λουτρό φωτονίων που το τυλίγυει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.. Σ’αυτό κρύβονται ακόμα πολλά μυστικά. Ο χωρόχρονος δεν είναι μια απλή αφηρημένη έννοια, μια απλή αναπαράσταση, της γεωμετρίας του σύμπαντος αλλά αντιθέτως αυτός ο πολύ λεπτός σκελετός είναι μια πραγματική υλική ουσία που δονείται ,ταλαντώνεται . 106 ….είναι συνάμα μέρος της εξίσωσης και της λύσης …δεν είναι παθητικός περιέκτης φυσικών φαινομένων. 107 μπορεί να μεταφέρει ενέργεια σε μεγάλη απόσταση 109 Παρόλο που πρόκειται ια μια απίστευτα άκαμπτη υλική ουσία, υπάρχουν φυσικά φαινόμενα τέτοιας δύναμης που μπορούν να παραμορφώσουν τον χωροχρόνο και να τον κάνουν να ταλαντώνεται σαν να ήταν ένα κανονικό ελαστικό δίχτυ 110…Υπάρχουν ζώνες τόσο ταραχώδεις που είναι δύσκολο να επε κτείνουμε σ ‘αυτές τις περιοχές τους νόμους που αντλήσαμε από την μελέτη των ειρηνικών και ήρεμων γωνιών ,ίδιων με αυτή που κατοικούμε 112. Οι νόμοι της φυσικής που έχουμε αναπτύξει περιγράφουν καλά καταστάσεις σταθερότητας ,στις οποίες κυριαρχούν η ισορροπία και η κανονικότητα,….Αλλά η σύγχρονη επιστήμη μας λέει ότι, υπάρχουν πολλές περιοχές στις οποίες αυτή η κανονικότητα δεν υφίσταται και άλλες τελείως απρόσιτες στις οποίες δεν ξέρουμε τι συμβαίνει και άλλες τόσο ιδιαίτερες ώστε αποδίδουμε σε κανονικά φαινόμενα 113 όπως το πέρασμα του χρόνου ,χαρακτηριστικά το λιγότερο αλλόκοτα.114 Κατά τους Πενρόουζ και Χώκικ υπάρχουν στο Σύμπαν περιοχές όπου ο χρόνος 120 σταματούσε ,εξαφανίζονταν…..Το να βλέπεις σε πραγματικό χρόνο μια μαύρη τρύπα,είναι εξ ορισμού μια αδύνατη αποστολή….121 Οι μαύρες τρύπες που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής, χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Τις αστρικές (αντικείμενα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους,είναι αστρονομικά σώματα με τεράστια πυκνότητα- Στον γαλαξία μας έχουν εντοπισθεί περίπου 15 ) και τις υπερμαζικές ( τρομακτικά αντικείμενα, οι εκδηλώσεις των οποίων κάνουν καταστροφές ,μπορούν να φτάσουν σε διαστάσεις πολλών δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων ,είναι τα πιο γιγάντια ουράνια σώματα στο Σύμπαν. Στην περίπτωσή τους και υπό ορισμένες συνθήκες θα μπορούσε κανείς να περάσει τον ορίζοντα γεγονότων χωρίς να διαλυθεί αλλά και χωρίς να αντιληφθεί τίποτε και να συνεχίσει το ταξείδι του για πολύ .Ο γαλαξίας μας κρύβει στο εσωτερικό του μια υπερμαζική μαύρη τρύπα,) …Κάθε μεγάλος γαλαξίας περιστρέφεται γύρω από από μια μαύρη τρύπα,…Οι μεγάλες κοσμικές σβούρες ..έχουν συσσωρευτεί γύρω από σημεία όπου ο χρόνος δεν υπάρχει. Ο κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο γυρίζει απτόητο το θαυμαστό καρουζέλ του χρόνου ,είναι «κενός» χρόνου……131 Είναι η βαρύτητα που σταματά τον χρόνο ,που κάνει τον χωροχρόνο να συστρέφεται γύρω από τον εαυτό του μέχρι να τον αδειάσει από νόημα. ..135…..Αν χίλιοι ιοί Κοβιντ -19 στριμώχνονταν ο ένας δίπλα στον άλλο, η συμπαγής παράταξη θα είχε πάχος μιας τρίχας!…143..Μεχρι τώρα κανείς δεν έχει επιτύχει να διαψεύσει κάποια από τις προβλέψεις του Καθιερωμένου προτύπου, παρόλο που γνωρίζουμε ότι, είναι μια ατελής θεωρία και πρώτα απ΄όλα επειδή δεν λαμβάνει υπόψη της την βαρύτητα. (Στην μικροσκοπική κλίμακα η βαρύτητα έχει αμελητέες συνέπειες ) 145…Το Καθιερωμένο Μοντέλο,εν παρέχει καμιά εξήγηση και για πολλά άλλα φαινόμενα (αφθονία σκοτεινής ενέργειας και ύλης, που πηγαίνει η αντιύλη κλπ.)…146 Σ’ αυτό όλα ανάγονται σε ζήτημα σωματιδίων από οποία αποτελείται η ύλη, και τα οποία είναι οργανωμένα στα 6 κουάρκ και στα 6 λεπτόνια. 147 Τα σωματίδια του Καθιερωμένου Προτύπου είναι τόσο μικρά, ώστε δεν θα είχε νόημα να βασιστούμε στις συνηθισμένες μονάδες μέτρησης, διότι θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε ακραία υποπολλαπλάσια που δεν είναι και τόσο εύχρηστα. Πρόκειται για τόσο μικροσκοπικά αντικείμενα, που ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να προσδιορίσουμε αν είναι σημειακά ή αν έχουν πεπερασμένες διαστάσεις. Για παράδειγμα, αν τα κουάρκ και τα λεπτόνια είχαν κάποιο δομή, θα έπρεπε να είναι πιο μικρή από 10-¹⁹ μέτρα. Κάτι τέτοιο ισχύει και για τις μάζες. Αν έπρεπε να εκφράσουμε σε χιλιόγραμμα τη μάζα ενός ηλεκτρονίου, θα έπρεπε να γράψουμε 9,1 χ 10-³¹ κιλά. Για να αποφύγουμε αυτές τις δυσκολίες, συνηθίζουμε να μετράμε τις μάζες σε GeV (γίγο- ηλεκτρονιοβόλτ, ένα δισεκατομμύριο ηλεκτρονιοβόλτ είναι μια βολική μονάδα μέτρησης μέσω της οποίας προκύπτει πως το πιο βαρύ από τα σωματίδια, το top κουάρκ, έχει μάζα 173 GeV Όλα τα άλλα είναι πιο ελαφρά· μερικά, όπως τα νετρίνα, είναι πραγματικά πανάλα φρα…148.Προσοχή:Καθώς τα σωματίδια πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός η μάζα τους αυξάνεται εκθετικά μόνον για μας που τα βλέπουμε να τρέχουν μέσα στο μεγάλο σωλήνα κενού. Αν ταξιδεύει μαζύ τους κάποιος παρατηρητής θα τα έβλεπε ακίνητα και σε αυτό το εν κινήσει σύστημα αναφοράς η μάζα τους δεν αλλάζει. 152 Οι συσχετιστικές συνέπειες των ενεργητικών κοσμικών ακτίνων είναι τεράστιες. Η μάζα τους αυξάνεται κατά εκατό δισεκατομμύρια φορές και ο χρόνος που χρειάστηκε να διασχίσουν αποστάσεις εκατοντάδων ετών φωτός, συστέλλεται από τον ίδιο παράγοντα. Ένα δευτερόλεπτο που βίωσαν εκείνα τα πρωτόνια αντιστοιχεί σε 3.170 δικά μας χρόνια!.....159 ..Στην ιδιαίτερη συμπε ριφορά της ύλης σε μικροσκοπική κλίμακα όπου κυριαρχούν η σχε τικότητα και η ΚΜ, το πέρασμα του χρόνου έχει αλλόκοτα χαρακτηριστικά. Με τον σκοπό αυτό έγιναν πολλά πειράματα χρησιμοποιώντας πολύ απλά συστήματα ,υποκείμενα 163 στους νόμους της κβαντομηχανικής. Όταν χειρίζεται κανείς φωτόνια ή μεμονωμένα άτομα ή κβαντικές διατάξεις γένει, η κατάσταση του συστήματος παραμένει απροσδιόριστη μέχρις ότου παρέμβει η μέτρηση. Ένα φωτόνιο μπορεί να συμπεριφέρεται ως κύμα ή ως σωματίδιο, ένα μεμονωμένο άτομο μπορεί να έχει spin στραμμένο πάνω ή προς τα κάτω, μια κβαντική διάταξη μπορεί να είναι ή όχι αγωγός του ηλεκτρισμού, δηλαδή να βρίσκεται σε κατάσταση 1 ή 0. Προτού κάνουμε τη μέτρηση, δεν ξέρουμε ποια είναι η κατάσταση του συστήματος- αγνοώντας τι συμβαίνει, κάνουμε την υπόθεση ότι, το σύστημα διέρχεται όλες τις καταστάσεις, βιώνει δηλαδή μια υπέρθεση καταστάσεων που καταρρέει σε μία συγκεκριμένη τη στιγμή που διαταράσσεται από τη διαδικασία της μέτρησης. Προσοχή: Αυτή η αβεβαιότητα δεν είναι μειονέκτημα της θεωρίας ούτε οφείλεται στην ελλιπή γνώση μας για τια αρχικές συνθήκες. Η κατάσταση του σωματιδίου ή του συστήματος είναι απροσδιόριστη μέχρι τη στιγμή που παρεμβαίνει η μέτρηση, η οποία ανα γκάζει το σωματίδιο να παγιωθεί σε συγκεκριμένη συνθήκη….164.Ενα πείραμα υπό τον Κέπερ Μερτς, έδωσε στο κοινό την αίσθηση ότι ,μ’αυτό αποδείχθηκε ότι, ο χρόνος μπορεί να κυλήσει προς τα πίσω ή ότι τα ταξίδια στον χρόνο είναι δυνατά. Όπως πάντα, η φαντασία τρέχει πολύ πιο γρήγορα από τη δική μας κατανόηση των λεπτών φαινομένων που φωλιάζουν στον απείρως μικρό κόσμο.

Θα πρέπει να επιδεικνύουμε ως προς αυτό, όπως και προς άλλες περιπτώσεις, μεγάλη επιφυλακτικότητα. Η κβαντική μηχανική περιέχει άπειρες λεπτομέρειες που ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει. Τίποτα δεν αποκλείει ότι, μπορεί να υπάρχει μια πολύ πιο απλή και λιγότερο ευφάνταστη εξήγηση. Το γεγονός ότι, για να λειτουργήσει η μέθοδος απαιτεί να πραγματοποιούνται αδύναμες μετρήσεις ακόμα και μετά τη δυνατή θα έπρεπε να σημαίνει μέσα μας συναγερμό. Τα παρελθόντα γεγονότα μπορούν να επηρεαστούν από τα .μελλοντικά; Φαίνεται πως ναι, με τον όρο όμως να γνωρίζουμε το αποτέλεσμα που παράγουν. Προτού επιδο θούμε σε ευφάνταστους στοχασμούς, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, η κβαντική μηχανική λειτουργεί πολύ καλά και ότι, τη χρησιμοποιούμε καθημερινά, αλλά ακόμα δεν έχουμε καταλάβει ακριβώς το γιατί. Προς το παρόν λοιπόν η ιδέα ότι, το μέλλον απορεί να αλλάξει το παρελθόν των υλικών μικροσκοπικών συστημάτων είναι μόνο μια υποβολή. Θα μπορούσε να αποδειχθεί μια τρομερή απάτη ή να ανοίξει τον δρόμο για νέες μορφές κατανόησης της φύσης. 167 Ο συνδυασμός των στοιχειωδών σωματιδίων του Καθιερωμένου Προτύπου μπορεί να οδηγήσει σε εκατοντάδες διαφορετικές καταστάσεις της ύλης αλλά η συντριπτική μειονότητα διαρ κεί μόνον για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα….169 Η ζωή τους στη συντριπτική τους πλειονότητα περνάει μέσα σε σχεδόν ανεπαίσθητο κλάσμα του δευτερολέπτου …και για μερικά από αυτά τα βασικά συστατικά της ύλης διαρκεί ενδεχομένως χιλιοστά δισεκατομμυριοστών του δευτερολέπτου. για άλλα είναι τόσο σύντομη ώστε δεν έχουμε καν τους κατάλληλους όρους να την περιγράψουμε…..170... . Εν ολίγοις, το ηλεκτρόνιο είναι καταδικασμένο να ζει για πάντα, να μην πεθαίνει ποτέ. Και πράγματι, στα πιο σύνθετα και εξελιγμένα πειράματα, με τα οποία οι επιστήμονες προσπάθησαν να μετρήσουν κάποια σπανιότατη διάσπαση τού ηλεκτρονίου, χρειάστηκε να περιμένουν χωρίς να δουν καμία ,και από αυτό το αποτέλεσμα προέκυψαν για τη μέση διάρκεια ζωής, που αποδεικνύεται μεγαλύτερη των 1024 ετών. Για να έχουμε έναν όρο σύγκρισης, από την Μεγάλη Έκρηξη μέχρι σήμερα έχουν περάσει 1,4 Χ 10¹⁰ χρόνια. Κοντολογίς, τα ηλεκτρόνια που κυκλοφορούν στα ηλεκτρικά καλώδια που έχουμε στα σπίτια μας ή εκείνα καταλαμβάνουν τα ατομικά τροχιακά των μορίων των «ακροδαχτύλων» μας ήρθαν στον κόσμο τις πρώτες στιγμές ζωής του σύμπαντος. Είναι πολύ ηλικιωμένα, αλλά ακόμα τα δίνουν όλα για να επιτελέσουν τις πραγματικά απαραίτητες λειτουργίες τους, λες και είναι νεότατα και γεμάτα ενέργεια. Ακόμα πιο εκπληκτική είναι η αιώνια ζωή των πρωτονίων….171…ποτέ δεν αποσυντίθενται σε πιο ελαφρά σωματίδια…δεν στάθηκε ποτέ δυνατόν να παρατηρήσουν έστω και μια διάσπαση. …172 η μέση διάρκεια ζωής υπερβαίνει τα 1033 έτη… .173…Ενας υλικός κόσμος που δεν θα ήταν σταθερός και συνεχής δεν θα μπορούσε να δώσει ζωή σε σύνθετους οργανισμούς όπως η ζωή, για την ανάπτυξη των οποίων απαιτούνται δισεκατομμύρια χρόνια που θα σπάσει τον τέλειο μηχανισμό που τα κρατάει σε λειτουργία από αμνημονεύτων χρόνων και που μοιάζει να μπορεί να διαρκέσει για πάντα. .Θα διαρκέσουν επ’ αόριστον. Δεν γνωρίζουμε αν θα υπάρξει τέλος γι αυτά. Αν υπάρξει μάλλον θα οφείλεται σε κάτι απρόσμενο 175 ……………Η διαβολική συγχορδία μάς γκρεμίζει στον κολασμένο κύκλο των ασταθών σωματιδίων. Μορφές ύλης, την ύπαρξη των οποίων μέχρι πριν από λίγο καιρό δεν είχαμε καν πάρει μυρωδιά, που εμφανίζονται για ένα κλάσμα του δευτερολέπτου και αμέσως αλλάζουν μορφή. Ένας κόσμος από εφήμερα αντικείμενα που βιώνουν μια σχεδόν ασήμαντη ύπαρξη…Τα άλλα στοιχειώδη σωματίδια, και όλες οι μορφές να ύλης που μπορούν να δημιουργηθούν με αυτά, είναι εξαιρετικά ασταθή. Εξαφανίζονται αμέσως μόλις δημιουργηθούν αποσυντιθέμενα σε ένα μικροσκοπικό πυροτέχνημα Εξωτικές μορφές ύλης μπορούν να προκύψουν από συγκρούσεις κοσμικών ακτίνων με τη συνήθη ύλη ή παράγονται από επιταχυντικά μηχανήματα, αλλά η ζωή τους είναι εξαιρετικά σύντομη, διότι μετασχηματίζονται αμέσως σε σταθερά σωματίδια. Η διαδικασία διάσπασης καθοδηγείται από τυχαίους η μηχανισμούς. Πιο μαζικά σωματίδια αποσυντίθενται σε πιο ελαφρά, αρκεί να γίνονται σεβαστές οι αρχές της διατήρησης της ενέργειας, του ηλεκτρικού φορτίου και ούτω καθεξής. Και όλα συνεχίζονται μέχρις ότου, στο τέλος της αλυσσίδας, δεν παράγονται σταθερά σωματίδια και η διαδικα σία 178 διακόπτεται. Αυτή η διαδικασία είναι αυθόρμητη και γίνεται με ανεξέλεγκτο τρόπο, με ομοιόμορφες κατανομές πιθανοτήτων στον χρόνο. Για παράδειγμα, αν σε ένα δεδομένο διάστημα χρόνου διασπάται το ένα τρίτο των σωματιδίων, δηλαδή τριάντα στα ενενήντα, στο επόμενο διάστημα, από τα εξήντα που επιβιώνουν θα πεθάνουν είκοσι και ούτω καθεξής. Αυτός ο εντελώς τυχαίος μηχανισμός καθιστά τις διαδικασίες ζωής και θανάτου των σωματιδίων πολύ διαφορετικές από τα φαινόμενα που αφορούν τους έμβιους οργανισμούς.. Για όποιον ανήκει σε έναν πληθυσμό ατόμων για τα ποία προβλέπεται μια μέση διάρκεια ζωής ογδόντα χρόνων , οι πιθανότητες να πεθάνει κατά την παιδική του ηλικία είναι πολύ μικρές και αυξάνουν καθώς μεγαλώνει, μέχρι που φάνουν σε ένα μάξιμουμ γύρω από τη μέση διάρκεια ζωής, για να πέσουν μετά απότομα. Πολλοί θα φτάσουν σε προχωρημένη ηλικία, κάποιοι θα αγγίξουν τα εκατό, αλλά κανένας δεν θα μπορεί να ελπίζει πως θα ζήσει για μερικούς αιώνες. Για τα στοιχειώδη σωματίδια όλα είναι διαφορετικά, γιατί οι πιθανότητες να διασπαστούν παραμένουν σταθερές στον χρόνο· θα υπάρξουν πολλά που θα αποσυντεθούν αμέσως, αλλά κάποια, τα πιο τυχερά, θα μπορέσουν να επιβιώσουν και για πέντε ή ακόμα και δέκα μέσες ζωές.

Η μέση διάρκεια ζωής των ασταθών υποπυρηνικών σωματιδίων εξαρτάται από τις δυνάμεις που τα κάνουν να αποσυντίθενται· όσο μεγαλύτερη είναι η ένταση της δύναμης που προκαλεί τη διάσπαση, τόσο πιο σύντομη είναι η μέση διάρκεια ζωής…… 179…Δεν γνωρίζουμε τι προκαλεί αυτά τα φαινόμενα…..180 Όλα τα σωματίδια υπακούουν στους νόμους τής κβαντικής φυσικής….σε περίπτωση που αυτή παύσει να λειτουργεί θα σταματήσουν τα πάντα,( αεροπλάνα κλπ.),,Ένα από τα θεμέλια της ΚΜ είναι η αρχή της απροσδιοριστίας και σε αυτή βρέθηκε το κλειδί για να υπολογίζονται οι πιο μικρές μάζες.193 Στην κβαντική φυσική υπάρχει ένας καινούριος κανόνας ,σε σχέση με τα όσα δέχονταν η κλασική φυσική, απαγορεύει στα λεγόμενα ασύμβατα μάθη να μετριούνται ταυτόχρονα με την μεγίστη ακρίβεια. Αν περιορίσουμε στο μηδέν την αβεβαιότητα για το ένα αυξάνεται στο άπειρο η απροσδιοριστία του άλλου…Η αρχή της απροσδιοριστίας αφορά μια χαρακτηριστική ιδιότητα των κβαντικών συστημάτων που ταλαντώνονται διαρκώς περνώντας από όλες τις πιθανές καταστάσεις( :η σχετική ελευθερία δεν είναι απεριόριστη), για ακινη τοποιηθούν απότομα σε μια από τις επιτρεπόμενες καταστάσεις, όταν παρεμβαίνει η μέτρηση,194 Μας επιτρέπεται να σκεφθούμε ότι, ακόμη και αν απουσιάζουν διαταράξεις που συνδέονται με την μέτρηση το κβαντικό αντικείμενο δεν μπορεί ταυτοχρόνως να λάβει επακριβώς καθορισμένες τιμές για δύο ασύμβατα μεγέθη. Η Αρχή αυτή είναι ένα από τα πολλά πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε για την ΚΜ. …195…Η αρχή αυτή ισχύει και για τον χώρο και για τον χρόνο, που είναι ασύμβατα μεγέθη. ….196 Στην μέτρηση της ενέργειας που παράγονται κατά την διάσπαση ακόμη και αν είχαμε απεριόριστη πειραματική ακρίβεια κάθε μέτρηση θα έδινε ελαφρώς διαφορετικά αποτελέσματα……..201…Η αρχή της απροσδιοριστίας …..είναι ένα κόλπο που μας επιτρέπει να συλλάβουμε τους απειροε λάχιστους χρόνους της μέσης διάρκειας ζωής των πιο βαριών σωματιδίων,,,,,202 ώστε έτσι να μπορούμε να ελέγξουμε το ορθόν των προβλέψεων του Καθιερωμένου Προτύπου και ίσως να οδηγηθούμε σε νέες ανακαλύψεις.205 Η αρχή της διατήρησης της ενέργειας είναι τρομερός και σεβαστός παγκόσμιος νόμος και στην πιο στοιχειώδη μορφή της βρίσκεται σε μια ειδική σχέση με τον χρόνο……..211 Το κενό είναι μια κατάσταση της ύλης .Δεν είναι το τίποτε παρόλο που δεν περιέχει καμιά μορφή ύλης..,δεν το διασχίζουν σωματίδια και δεν φιλοξενεί πεδία…Εχει μηδενική μέση ενέργεια και βρίσκεται σε συνεχή αναβρασμό212…Ο χωρό χρονος διαστάλθηκε ξαφνικά με τρομακτική ταχύτητα πολύ μεγαλύτερη της ταχύτητας του φωτός, και αμέσως γέμισε με ενέργεια..214.Χωρίς τον χρόνο που παίζει με την ενέργεια δεν θα υπήρχαμε.215..Ο Ντίρακ αντι λήφθηκε ότι, η εξίσωση που είχε δημιουργήσει για το ηλεκτρόνιο επιδεχόταν μια λύση και για το σωματίδιο που είναι ίδιο με το ηλεκτρόνιο ,αλλά με αντίθετο 219 φορτίο θετικό. Πράγμα που αρχικά έμοιαζε παράλογο.^- : Το ποια ήταν η φυσική σημασία αυτού που για αρκετό καιρό φαινόταν ως απλό τυπικό αξιοπερίεργο θα γίνει κατανοητό μερικά χρόνια αργότερα, το 1932, όταν ένας άλλος νεαρός επιστήμονας, ο Καρλ Ντέιβιντ Άντερσον, ανεκάλυψε τα πρώτα ποζιτρόνια. Ανάμεσα στις κοσμικές ακτίνες βρήκε σωματίδια από κάθε άποψη ίδια με τα ηλεκτρόνια, εκτός από το ότι, μέσα σε έναν μαγνήτη καμπύλωναν προς την αντίθετη πλευρά, επομένως χρειάστηκε να συμπεράνει ότι ,είχαν θετικό φορτίο.Με την ανακάλυψη των ποζιτρονίων κατέστη σαφές σε όλους ότι, στην εξίσωση του Ντιράκ κρυβόταν ο μισός υλικός κόσμος. Ξαφνικά, χάρη στον συνεσταλμένο και λιγομίλητο νεαρό μελετητή, χρειαζόταν να παραδεχτούν ότι, σε κάθε σωματίδιο αντιστοιχεί ένα άλλο με ίδια μάζα και αντίθετο φορτίο: αυτό που σήμερα ονομάζουμε αντισωματίδιο, Εκείνη η τόσο κομψή εξίσωση μας οδήγησε να ανακαλύψουμε έναν κόσμο που μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε παραμείνει εντελώς άγνωστος και του οποίου την ύπαρξη δεν υποπτευόταν κανείς.Με την έλευση της αντιύλης επανέρχεται στο προσκήνιο το ζήτημα της αντιστρεψιμότητας του χρόνου στον μικροσκοπικό κόσμο των στοιχειωδών σωματιδίων. Η συμμετρία των εξισώσεων είναι τέτοια, που ένα σωματίδιο ύλης το οποίο προχωρά μπροστά στον χρόνο ισοδυναμεί με ένα σωματίδιο αντιύλης που διαχέεται προς τα πίσω στον χρόνο. Με άλλα λόγια, το να εμφανίσεις σε κάποιο σημείο του διαστήματος ένα ηλεκτρόνιο ισοδυναμεί με το να εξαφανίσεις 220 ένα ποζιτρόνιο από το ίδιο σημείο. Χάρις στην αντιύλη μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ια να αποσπάσει από το κενό, ζεύγη σωματιδίων και αντισωματιδίων. Και η διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί χρονικά: φέρνοντάς τα σε επαφή,τα ζεύγη βγαίνουν από ην κυκλοφορία ,αφήνοντας πίσω τους ,ένα πίδακα ενέργειας. Η προκατάληψη ότι, στον κόσμο των στοιχειωδών σωματιδίων ο χρόνος των διαδικασιών μπορεί να αντιστραφεί χωρίς κανένα εμπόδιο, άντεξε για καιρό.221..Στην πραγματικότητα τα πράγματα θα αποδειχθούν πιο περίπλοκα….αποδείχθηκε ότι, η αρχική υπόθεση της απόλυτης συμμετρίας δεν ήταν ορθή ακόμη και στην φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων…Υπήρχε μια διάκριση παρελθόντος και μέλλοντος και δεν αρκούσε να αντιστρέψει κανείς τον χρόνο για να έχει απόλυτα συμμετρικές διαδικασίες.222 Λόγω της κατοπτρικής συμμετρίας δύο αντικείμενα, το πραγματικό και το είδωλό του, δεν είναι ίδια, είναι συμμετρικά εξ αντανακλάσεως….225 …. Στην αρχή πιστεύαμε ότι, διατηρούνταν η συμμετρία λόγω χωρικής αντιστροφής ή μετασχη ματισμού ομοτιμίας P 228..Αλλά σήμερα έχουμε αδιαμφισβήτητη απόδειξη της μη αντιστρεψιμότητας των φυσικών νόμων και σε μικροσκοπικό επίπεδο. Αν η κατεύθυνση του χρόνου αντιστραφεί ακόμη και σε απλά συστήματα στα οποία δεσπόζει η κβαντική μηχανική δημιουργούνται μη ισοδύναμες φυσικές διεργασίες. Ο χρόνος απαιτεί η κυριαρχία του να είναι απόλυτη δεν δέχεται να αποκλειστεί από τον κόσμο των σωματιδίων.229 …Οι νόμοι της φυσικής δεν κάνουν διάκριση μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος μόνο για ια ταυτόχρονους μετασχηματισμούς CPT ….230 ….Το σύστημά μας είναι ένα απομονωμένο σύστημα που κατευθύνεται αναπόφευκτα προς καταστάσεις μεγίστης εντροπίας 239 …αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να συμβούν τοπικά φαινόμενα που τείνουν να μειώνουν την εντροπία ενός συγκεκριμένου συστήματος.. για να συμβεί αυτό απαιτούνται δύο όροι .Να δαπανάται ενέργεια και η μείωση της τοπικής εντροπίας να αντισταθμίζεται από την αύξηση της ίδιας στον υπόλοιπο κόσμο.(πρβλ. ψυγείο)…Όλοι οι έμβιοι οργανισμοί απαιτούν μια αδιάκοπη κατανάλωση ενέργειας που κατά συνέπεια αυξάνει την εντροπία του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Οι ίδιοι μηχανισμοί που επιτρέπουν την ζωή, προδιαγράφουν 240 την μοίρα τους διότι προκαλούν φθορά ,ξήρανση και θάνατο .Η ζωή είναι ένας σολομός που κολυμπά κόντρα στο ρεύμα. Στον κόσμο μας ενώ όλα τα στοιχειώδη συστατικά συνεχίζουν απτόητα την φρενιασμένη ζωή τους, όλα τα μακροσκοπικά αντικείμενα φθείρονται ,λιώνουν και χάνουν κομμάτια. Βράχια και βουνά το κάνουν πολύ αργά, ενώ η διαδικασία παρακμής των έμβιων μορφών είναι αρκετά πιο γρήγορη,….. Αν ένα κομμάτι της πλαγιάς ενός βουνού των Δολομιτών πέσει στην υποκείμενη κοιλάδα και σπάσει σε χίλια κομμάτια, αυτό συμβαίνει γιατί οι μικροσκοπικές καταστάσεις που αντιστοιχούν σε αυτή την κατάσταση είναι πολύ περισσότερες από εκείνες στις οποίες τα μεμονωμένα συστατικά είχαν συσσωρευτεί για να σχηματίσουν την πλαγιά.Στις έμβιες μορφές αυτές οι διαδικασίες είναι αναπόφευκτες. Το οργανικό υλικό είναι ύλη οργανωμένη σε μια σύνθετη, ενεργοβόρα και πολύ ευαίσθητη μορφή. Για να διατηρηθούν οι ζωτικοί κύκλοι, πρέπει να ανανεώνεται και να επιδιορθώνεται συνεχώς. Ο μηχανισμός μπορεί να λειτουργήσει για κάποιο διάστημα, αλλά αργά ή γρήγορα η ώθηση για αύξηση της εντροπίας υπερι σχύει. Μερικές εκατοντάδες χρόνια το πολύ για τα πιο μακρόβια ζώα, μερικές χιλιάδες για κάποια πολύ ιδιαίτερα φυτά, αλλά έρχεται για όλους η στιγμή που οι σύνθετες οργανικές δομές, όλο και πιο κατεστραμμένες, πλέον ξεθωριασμένα αντίγραφα των αρχικών, οξειδώνονται ανεπα νόρθωτα. Ο δεσμός με το οξυγόνο σχηματίζει 241 πιο απλές ενώσεις, σχεδόν στοιχειώδεις, και κυρίως πολύ πιο σταθερές, που δεν χρειάζονται ενέργεια για να επιβιώσουν, πράγμα που αντιστοιχεί σε μακράν μεγαλύτερη εντροπία. Στον πολιτισμό των ανθρωπόμορφων πιθήκων έχουμε δώσει ένα συγκεκριμένο όνομα σε αυτή την ξαφνική πτώση των διαδικασιών οξείδωσης: θάνατος. Έχουμε φτάσει στην κατεξοχήν μη αναστρέψιμη διαδικασία και να που η καθημερινή εμπειρία μας, μαζί με την επίγνωση της γήρανσης και της ζωής που τελειώνει, διαμορφώνει εκείνη την ισχυρή, αντίληψη για τον μη αναστρέψιμο χρόνο που επικρατεί στην οπτική μας για τον κόσμο.242 η αναπόφευκτη αύξηση της εντροπίας μας αναγκάζει να λαμβάνουμε υπόψη πώς το βέλος του χρόνου, δεν μπορεί αλλάξει πορεί α….Είναι όμως δυνατόν χωρίς να καταπατήσουμε κανένα φυσικό νόμο να επιφέρουμε ένα σύστημα στην ιδία τακτοποιημένη διαμόρφωση από την οποία ξεκίνησε. Πρόκειται για ένα υποκατάστατο της αντιστρεψιμότητας του χρόνου, διότι έτσι αλλιώς θα κινούμασταν προς τα μπροστά..Δεν θα γυρίζαμε στο παρελθόν αλλά γνωρίζοντας την κατάσταση των συστατικών του συστήματος, εκείνη την προηγούμενη στιγμή, θα μπορούσαμε να αναδημιουργήσουμε επακριβώς την ιδία κατάσταση ,ένα είδος πολύ προσεκτικής ιστορικής ανασύνθεσης ενός γεγονότος του παρελθόντος. Το πείραμα πραγματοποιήθηκε με πολύ απλά κβαντικά 243…συστήματα, η αυθόρμητη εξέλιξη των οποίων είναι ανατρεπτική σβήνοντας την ενέργεια. Περισσότερο κι από αναστροφή σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται λόγος για χρονική αντανάκλαση. Με μια εξωτερική παρέμβαση επαναφέρει κανείς το σύστημα στην αρχική του κατάσταση. Αλλά και αυτό λειτουργεί μόνο για συστήματα που σχηματίζονται από μια χούφτα στοιχειώδη συστατικά.

Η αίσθησή μας για τον χρόνο, που κάνει τόσο σαφή διάκριση μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, δείχνει ένα βέλος που ακολουθεί την ίδια κατεύθυνση με τις θερμοδυναμικές διαδικασίες που κυριαρχούνται από την αύξηση της εντροπίας και την κοσμολογική εξέλιξη του σύμπαντος που έχει μια συγκεκριμένη ημερομηνία γέννησης και συνεχίζει να διαστέλλεται στον χρόνο. Δεν έχουμε οδό διαφυγής..Το να ζούμε σε ένα παγωμένο χρόνο που είναι μια φυσική κατάσταση για σωματίδια χωρίς μάζα ..αποκλείεται 244 για τα ανθρώπινα πλάσματα… εκτός αν φαντασθούμε υπερφυσική παρέμβαση. (: Ιησούς του Ναυή κλπ.)245….Το entanglement--- ( Στα: Η κβαντική διεμπλοκή είναι το φαινόμενο κατά το οποίο δύο σωματίδια ή ομάδες σωματιδίων που δημιουργούνται μαζί ή αλληλεπιδρούν συνενώνοντας τις κυματοσυναρτήσεις τους, μένουν σε κατάσταση διεμπλοκής μεταξύ τους, ασχέτως του χώρου που μεσολαβεί πλέον από το ένα στο άλλο.)….’---’’έμοιαζε να υποδεικνύει μια στιγμιαία δράσης απόσταση, επειδή κανείς δεν έχει την παραμικρή ιδέα για το πως μπορεί να σε κάνει την πληροφορία να μεταδοθεί με άπειρή ταχύτητα 260 Ο Λή Σμόλιν αντί για δράση χωρίς χρόνο το θεωρεί ως την πιο προφανή απόδειξη ενός φαινομένου αδιάφορου για ον χώρο σαν να μην υπάρχει χωρική απόσταση ανάμεσα στα δυο σωματίδια.,…Θεωρεί τον χρόνο θεμελιώδες συστατικό και τον χώρο υποπροϊόν του, μια δομή που αναδύεται απ’αυτόν και έχει τα χαρακτηριστικά μιας ψευδαίσθησης.του…..261 Χωρίς τον χρόνο, θεμελιώδεις νόμοι της φυσικής ..απειλούν να κλονισθούν. 262..Στην πραγματικότητα ακόμη δεν γνωρίζουμε τι είναι ο χρόνος ,όμως γνωρίζουμε ότι, διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο σε όλες τις γωνιές που έχει ερευνήσει μέχρι σήμερα η φυσική, και καλό είναι να θυμόμαστε ότι, αφορά περίπου σαράντα τάξεις μεγέθους Στην πραγματικότητα, ακόμη δεν γνωρίζουμε τι είναι ο χρόνος, όμως γνωρίζουμε ότι, διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο σε όλες τις γωνιές που έχει εξερευνήσει η φυσική μέχρι τώρα και καλό είναι να θυμόμαστε ότι, αφορά περίπου σαράντα τάξεις μεγέθους. Σίγουρα θα περάσει αρκετός καιρός προτού καταφέρουμε να περιγράψουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει χωρίς να αν ανατρέξουμε σ’αυτή την έννοια. Όπως έχουν τα πράγματα κανένας δεν μπορεί να πεί, αν θα έρθει ποτέ μια εποχή, όπου η επιστήμη δεν θα έχει πια ανάγκη του χρόνου. 267

Οι παλαιοντολόγοι αναφέρονται συχνά σε φάσεις πανίδας και όχι σε γεωλογικές περιόδους. Η ονοματοδοσία των φάσεων είναι μια διαδικασία περίπλοκη. Βλ. Κλίμακα Harland.

Οι ημερομηνίες φέρουν εγγενώς την σχετική αβεβαιότητα της ραδιοχρονολόγησης Οι ημερομηνίες και τα αναφερόμενα σφάλματα είναι καταχωρημένα στον παρόντα πίνακα σύμφωνα με την χρονολογική κλίμακα της Διεθνούς Επιτροπής Στρωματογραφίας. Ημερομηνίες που φέρουν την ένδειξη * έχουν διεθνώς συμφωνηθεί.

Ιστορικά, η Καινοζωική περίοδος διαιρείτο στην Τεταρτογενή και Τριτογενή υπο-εποχή, δηλαδή την Νεογενή και την Παλαιογενή περίοδο. Ωστόσο, η Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας αποφάσισε πρόσφατα να μην χρησιμοποιούνται πλέον οι όροι στην επίσημη ορολογία.

Στη Βόρειο Αμερική η Λιθανθρακοφόρος υποδιαιρείται στην Μισσισσίπια και την Πενσυλβάνια περίοδο.

Ο Προτεροζωικός, ο Αρχαιοζωικός αιώνας και ο Καταρχαιοζωικός αιώνας αναφέρονται συχνά ως Προκάμβριος Χρόνος και ενίοτε ως Κρυπτοζωικός.

Καθορίζεται από την Παγκόσμια Σταθερά Στρωματογραφικής Εποχής.

Αν και χρησιμοποιείται συχνά ο Καταρχαιοζωικός δεν είναι τυπικός αιώνας και δεν έχει συμφωνηθεί ακόμα το κατώτατο όριό του.

Σε γενικές γραμμές οι επιστήμονες, που πριν δύο αιώνες ξεκίνησαν τη γεωλογία, έδωσαν τα ονόματα τους στα στρώματα που μελέτησαν. Για παράδειγμα η Δεβόνια περίοδος ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Devon. Η Κάμβρια από το ρωμαϊκό όνομα της Ουαλίας (Cambria), η Πέρμια και η Ιουρασσική από τη Ρωσία και τις Άλπεις αντίστοιχα.

Αυτά τα ονόματα εποχών χρησιμοποιούνται από τη Σεληνιακή γεωλογική χρονολογική κλίμακα. Η χρήση τους για τη γήινη γεωλογία είναι ανεπίσημη.

στην αγγλική wikipedia χρησιμοποιείται υπο-εποχή της Προνεκτάριας, η εποχή διαμόρφωσης σχηματισμών της Nectaris Basin.

4.-Το Μειόκαινο (σύμβολο: M_I) είναι η πρώτη γεωλογική εποχή της Νεογενούς Περιόδου και εκτείνεται από 23 εκατομμύρια μέχρι 5,332 εκατομμύρια χρόνια πριν. Βρίσκεται ανάμεσα στο Ολιγόκαινο και στο Πλειόκαινο.

5.-Στα πεδία μοριακή βιολογία και γενετική, γονιδίωμα είναι όλο το γενετικό υλικό ενός οργανισμού.^[1] Αποτελείται από DNA (ή RNA σε ιούς RNA). Το γονιδίωμα περιλαμβάνει τόσο τα γονίδια (τις κωδικοποιητικές περιοχές) όσο και το μη κωδικοποιητικό DNA,^[2] καθώς και το μιτοχονδριακό DNA^[3] και DNA των χλωροπλαστών. Η μελέτη του γονιδιώματος ονομάζεται γονιδιωματική.

6.Στη Βιολογία με τον όρο μετάλλαξη ή μεταλλαγή (mutation), χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε μεταβολή που μπορεί να συμβεί στην αλληλουχία νουκλεοτιδίων του γενετικού υλικού ενός οργανισμού.

Ota 4-3-2024

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

Γ.Α. ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΟΣ (ΟΜΙΛΟΣ ΒΟΛΟΥ - Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ)

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

« Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα»

4 Jim Al.Kahili-Jhonjoe Mc Fadden

La dynamique de Teilhard de Chardin sur l’Univers

1. Signe de contradiction

2.1. Loi de complexité

2.2. Le pas de la Vie

2.3. La Vie monte vers l’Esprit

2.4. La Noosphère

2.5 Le point Omega

Μάρτιν Ρις στην «Κ»: Ισως κάποτε οι άνθρωποι γίνουν cyborg

Γιατί η apoB να είναι καλύτερος προγνωστικός δείκτης καρδιακών παθήσεων?

Πρέπει να κάνετε τεστ μέτρησης της apoB;

Εντούτοις, η LDL χοληστερόλη εξακολουθεί να είναι ένας πολύ καλός δείκτης για τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, σύμφωνα με τη δρ. Harkin.

Ιστορικά

Προϊστορική εποχή

Στην Αρχαία Ελλάδα

Βυζαντινή μουσική

Κλασική μουσική

Υπάρχει ένα εγκεφαλικό κέντρο για τη μουσική ;

Τι μας αποκαλύπτει η παθολογική αμουσία;

Γράφει :

Σχέση γλώσσας και μουσικής και η επίδρασή τους στην επικοινωνία.

Παραδείγματα ανθρωπολογικής σημασίας μουσικής και χορού

«Ο άνθρωπος είναι μοναδικό και μη επαναλήψιμο είδος», λέει ο πρωτεργάτης της ανακάλυψης του μποζονίου Χιγκς

Ο διεθνούς φήμης φυσικός Γκουίντο Τοννέλι παρουσιάζει σήμερα στην Αθήνα το βιβλίο του, «Χρόνος- Από τον μύθο του Κρόνου στο Cern»

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο