Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ










Ο ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ

 Ο άνθρωπος "φύσει ορέγεται τού ειδέναι", έλεγε ο μέγας Αριστοτέλης. Είναι τούτο μία ανάγκη, πολλές φορές έξω από κάθε «καθιερωμένη» σκοπιμότητα, ανεξήγητη  από πρώτη θεώρηση (: όταν δεν  φαίνεται να εξυπηρετεί εμφανείς βιοτικές ανάγκες) στην οποία όμως   μερικοί, « αυθαίρετα» βλέπουν ότι, κρύπτεται ένα μήνυμα, και μια υπόδειξη για τη θέση τού Ανθρώπου,τη σχέση  του ,με το Σύμπαν, την τύχη τού Σύμπαντος.
Οσο ανέρχεται τις βαθμίδες τής ερευνητικής αυτής εξόρμησης, όσο ανέρχεται τις βαθμίδες τής αναπτύξεώς του,  ο Ανθρωπος, δοκιμάζει  όλο και περισσότερο, --στην προσπάθειά του να γνωρίσει και να εξηγήσει , τον εαυτό του και .ό,τι τον περιβάλλει,--  να περιορίσει τα θαύματα και να τα υποκαταστήσει με αντικειμενικές,αξιόπιστες ερμηνείες των φαινομένων. Αρχίζουν  να τον απασχολούν προβλήματα, σχετικά με την κατανόηση τού Σύμπαντος,τη θέση τού Ανθρώπου μέσα σ΄αυτό,  την  κατανόηση τού προορισμού του,-πέρα από την επιβίωσή του και την αναπαραγωγή ζωής,-  τον προορισμό του επί τής Γής ,τον τρόπο τής εκπλήρωσης τού προορισμού αυτού, τον προσδιορισμό τής πρέπουσας συμπεριφοράς του, με βάση κριτήρια,συμπαντικά, που να διεκδικούν μια καθολικότητα, και να  αντέχουν στο χρόνο και το τόπο,  και την-ηχούσα ισοδύναμα, με την εκπλήρωση τού προορισμού του αυτού- ηθική του τελείωση ..
Η ιστορία των αντιλήψεων τού ανθρώπου για την έννοια ενός πρωταρχικού και ανάρχου όντος, για την αρχή τής ζωής και τον σκοπό της,και των απαντήσεών του στα παραπάνω ,και στα συναφή με αυτά,ερωτήματα,  είναι η ιστορία τής πορείας  τού νου και τής ψυχής τού ανθρώπου,στην προσέγγιση των παραπάνω αποριών .Και η πορεία αυτή και οι απορίες αυτές, τού έφεραν και την σκέψη,,για άλλους την πίστη,ότι (ίσως) διαδραματί ζει σπουδαίο και υπεύθυνο ρόλο.στο Σύμπαν,στην εξέλιξη  τού οποίου συμμετέχει, τής οποίας δεν είναι απλώς παρατηρητής ,αλλά συμμέτοχος. Η άποψη του αυτή ήταν εκείνη-που μακρυά από κάθε  μορφή αλαζονείας-,  αύξησε το συναίσθημα τής ευθύνης του, και  τού ενέτεινε ακόμη περισσότερο τις προσπάθειές του για την ανεύρεση τής απόλυτης Αλήθειας, που είδε,να  ταυτίζεται με το τέρμα τού αγώνα του, για την ηθική και πνευματική του τελειοποίηση,.που είδε  ταυτίζεται με την δικαίωση τής ύπαρξής του. Η ίδια άποψη, τον έφερε στην αναζήτηση τού τρόπου εκείνου, τής μεθόδου εκείνης, που θα ήταν η πιό κατάλληλη για την επίτευξη τού σκοπού αυτού.
Και καθώς αρκετά   γρήγορα, αντιλήφθηκε, πως δεν μπορούσε ν' αρκεσθεί μόνο στις παραδεδεγμένες  μεθόδους, στις αισθήσεις του, τον ορθό λόγο,τις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά, και τη φιλοσοφία, των οποίων, τόσο την αδυναμία, όσο και το επισφαλές, πάμπολλες φορές είχε διαπιστώσει κατέληξε σε διπλό συμπέρασμα με αντίστοιχες συνέπειες. Απ' τη μιά μεριά τού γεννήθηκε η βεβαιότητα , πως ο κόσμος που γνώριζε μ' αυτό τον τρόπο, δεν ήταν ο πραγματικός, και από την άλλη, τού δημιουργήθηκε η ανάγκη, ν' αναζητήσει και άλλη  μέθοδο,άλλη οδό έρευνας, άλλη οδό ανόδου, παράλληλη ή κατ' αποκλεισμό εκείνης, που ακολουθούσε μέχρι τότε.Εχοντας δε από καιρό υποψιασθεί, αν μή διακριβώσει,-πράγμα που και η σύγχρονη επιστήμη και ειδικώτερα η κβαντομηχανική δέχονται-τη στενή σχέση "περιβάλλοντος" και  παρατηρητού πάνω σε δεδομένα φαινόμενα, προσπάθη σε να μεταφερθεί σε μιά κατάσταση συνειδήσεως, σε μιά κατάσταση παρατηρήσεως, διαφορετική απ' τη συνηθισμένη, σε μιά κατάσταση τέτοια, ώστε η επίδραση τού παρατηρητού  να εξαφανίζεται,ώστε να έχει,χωρίς αλλοιώσεις,τη γνώση τού πραγματικού. Σ' αυτή, για την ανεύρεση τής αλήθειας, δεν θα τον βοηθούσαν , οι γνωστές μας αισθήσεις, δεν θα τον συνέδραμε  η νόηση, αλλά κυρίως η ψυχή, η ενόραση. Δεν θα εννοούσε, αλλά θα έβλεπε Στον ουρανό, λέγει ο μεγάλος Πίνδαρος, το να μάθεις είναι να βλέπεις. Και η κατάσταση αυτή θα είχε για τέρμα και αντικειμενικό σκοπό και αποτέλεσμα την ένωση με το θείο, την άμεση γνώση τού πραγματικού, γιατί ένωση με το θείο και το πραγματικό και άμεση γνώση τού πραγματικού  φάνηκαν –τουλάχιστον για μερικούς- έννοιες που ηχούν ταυτόσημα.
Στο σημείο αυτό τής εξελίξεως, τοποθετείται συστηματικά από μιά άποψη, η αρχή των εσωτερικών διδασκαλιών και εμφανίζεται ο μυστικισμός, η πίστη δηλαδή πώς μπορούμε να κατανοήσουμε το πραγματικό, τα αόρατα και τα θεία με αποκάλυψη εσωτερική, η διδασκαλία που διδάσκει πως η τελειότητα έγκειται στην εκστατική ένωση τού ανθρώπου με το Θεό,όπως τον αντιλαμβάνεται ο καθένας. Η διδασκαλία που θέλει να αντικαταστήσει την προσέγγιση προς το  ανεξήγητο,την κατανόηση τού πραγματικού ,με την  βίωση τής   εμπειρίας μιάς ενότητας.τής οποίας ο άνθρωπος είναι αναπόσπαστο τμήμα. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται η λαμπρή δράση τού μύστη. Στο σημείο αυτό τοποθετείται επίσης η Γιόγκα, που, όπως δείχνει και η σανσκριτική της ρίζα, στοχεύει στην ένωση υποκειμένου και αντικειμένου, την ένωση δημιουργήματος και δημιουργού, την ένωση τού Θεού με τον άνθρωπο.
Τα παραπάνω εξηγούν λογικά , αν όχι ιστορικά, την εμφάνιση τού μυστικισμού.
Ένα βασικό όμως ερώτημα μένει αναπάντητο. Η οδός τού μυστικισμού μπορεί να μάς οδηγήσει στην αλήθεια; Μπορούμε να εμπιστευθούμε σε μιά γνώση, που αποκτήθηκε με  μέθοδο ασυνήθιστη, μπορούμε να πιστέψουμε στην αλήθεια μιάς σκέψης, που δεν είναι το προϊόν ενός συλλογισμού, σύμφωνου με τους θεμελιώδεις-καθιερωμένους, νόμους τής νοήσεως; Μπορούμε να δεχθούμε ένα συμπέρασμα που στηρίζεται σε εμπειρίες και βιωματικές καταστάσεις τρίτων, που δεν στηρίζεται στην παρατήρηση και το πείραμα; Που δεν μπορούν να αναπαραχθούν από οποιονδήποτε;
Η πλειοψηφία των επιστημόνων-πλειοψηφία που βαίνει ελαττούμενη- δίνει αρνητική απάντηση στο ερώτημα. Ο επιστήμονας τής Δύσεως - και εδώ η λέξη αντιπροσωπεύει περισσότερο τρόπο τού σκέπτεσθαι παρά γεωγραφική τοποθέτηση - με τις εντυπωσιακές  επιτεύξεις στον τομέα τής επιστήμης και τής τεχνικής, φέρεται( επαναλαμβάνουμε  πως όλο και λιγότερο   με την πάροδο τού χρόνου) σε μιά κατάσταση απόλυτης βεβαιότητας προς την μέθοδο που ακολουθεί, η σύγχρονη επιστήμη, ο υλικός πολιτισμός, με τις ανέσεις του, με τα επιτεύγματά του,  που είναι γι' αυτόν η πιό τρανή απόδειξη τής ορθότητάς της και η πανηγυρικότερη επιβράβευσή . Ωθείται έτσι ν' απορρίπτει κάθε τι που δεν θα μπορούσε να διατυπωθεί σε συγκεκριμένη, ειδική και παραδεδεγμένη επιστημονική  γνώση και γλώσσα. Ν' απορρίπτει κάθε συμβολισμό αόριστο και πολλές φορές διφορούμενο. Ο Κάντ χαρακτηρίζει τον μυστικισμό επιπόλαιο "αισθηματισμό" και φανατισμό. Παρήγορες εξαιρέσεις υπήρξαν και παληά.. Ο Μπερξόν ,που ξεχωρίζει την στατική θρησκεία από την δυναμική θρησκεία των μυστικών,θαρραλέα διδάσκει, πως έξω από τη νόηση έχουμε μιά άλλη γνωστική ικανότητα, που μας φέρνει μέσα στη βαθύτερη ουσία τής πραγματικότητας .για να προσθέσει ότι ,με την ενόραση γινόμαστε ένα με το Μοναδικό".και ο Βίκτορ Βάισσκοπφ : ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα, της σύγχρονης φυσικής, λέγει «……….εκφράζω την πεποίθηση,ότι είναι ανοικτός ο δρόμος  για να αναγνωρίσουμε ταυτόχρονα  την αξία των μη επιστημονικών  τρόπων σκέψης, και την εσωτερική αξία της επιστήμης,που σήμερα τόσο συχνά αποδοκιμάζεται.»
Σαφέστερα και αναλυτικότερα, έχουμε, ότι,τα επιχειρήματα των επιστημόνων τής «Δύσεως» κατά τού μυστικισμού, σαν πηγής γνώσεως, μπορούν να χωρισθούν σε δυό κατηγορίες: Η πρώτη έχει σχέση με το αφηρημένο τής μεθόδου αυτής, που δεν βασίζεται σε κανένα παραδεδεγμένο ρασιοναλισμό και σε καμία παραδεδεγμένη και αναγνωρισμένη  επιστημονική μέθοδο. Η δεύτερη, με το αδύνατο μιάς επιστημονικής επαλήθευσης τής γνώσης, που αποκτά κανείς μ' αυτό τον τρόπο. Η έλλειψη τής πειραματικής επαλήθευσης,τής δυνατότητας εύκολης  επανάληψης ενός γεγονότος, και τής δυνατότητας παρατήρησης τού φαινομένου από πολλούς παρατηρητές, είναι βασικά επιχειρήματα υπέρ των απόψεών τους.
Ας δοκιμάσουμε μιά συνοπτική μόνο κριτική των επιχειρημάτων αυτών:
Ο κόσμος στον οποίο θέλει να μάς φέρει ο μυστικισμός, δεν έχει κανένα κοινό σημείο με τον κόσμο που γνωρίζουμε. Ξεφεύγει απ' τη φύση του και από τη λογική μας και από τις δυνατότητές μας να τον περιγράψουμε.Η έκστασή δεν μπορεί να περιγραφεί,να αποδοθεί.Αναφερθήκαμε και άλλοτε στο Καζαντζάκη,που στην « Ασκητική»του,γράφει.  « Ο,τι ζείς στην έκσταση δεν θα μπορέσεις να στερεώσεις σε Λόγο» Είναι έτσι φυσικό, να μην μπορεί ο μύστης να μεταφέρει στον αμύητο, σε γλώσσα κατανοητή, τα πορίσματα τής έρευνάς του, τού βιώματος του, μιά που η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο κοινός άνθρωπος, έγινε για τις απαιτήσεις ενός εντελώς διαφορετικού  κόσμου. Βιωματικές καταστάσεις δεν περιγράφονται. Δηλαδή για να το επαναλάβουμε.Ο μυστικισμός είναι περισσότερο, αν μή αποκλειστικά, βίωμα Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η ανικανότητα τής γλώσσας για περιγραφική αυτού ,που θα λέγαμε πραγματικό,τονίζεται καί στο τομέα των λεγόμενων θετικών επιστημών,που αντιμάχονται τον μυστικισμό και στηρίζονται στον λεγόμενο ορθό λόγο την παρατήρηση και το πείραμα..Ετσι ο Dominique Lecourt,στην Εισαγωγή τού βιβλίου τού Victor Weisskopf   " H  επανάσταση των κβάντα "  γράφει ότι ,στην προσπάθεια αυτού που θα λέγαμε πραγματικότητα τουλάχιστο σε ό,τι αφορά το ατομικό επίπεδο, καμμιά αναπαράσταση δεν χρησιμεύει πιά εφόσον οι αναπαραστάσεις είναι δανεισμένες από τον κόσμο που διέπεται από τους νόμους τής κλασσικής μηχανικής και από  τον οποίο πρέπει να αποσπασθούμε.
Η παρατήρηση έπειτα, ότι ο μυστικισμός δεν στηρίζεται σε παραδεδεγμένο ρασιοναλισμό, δεν μπορεί να έχει σημασία. Και πρώτα - πρώτα, γιατί δεν μπορούμε και σήμερα νάμαστε βέβαιοι για πολλές "αυτονόητες" και "θεμελιακές" αλήθειες, πάνω στις οποίες οικοδομούμε όμως όλη μας τη συμπεριφορά. Δεν μπορούμε, σαφέστερα, να είμαστε σίγουροι, πως ο νόμος τής αντιφάσεως, ο νόμος τής τού τρίτου αποκλίσεως,η δίτιμη λογική,(-σήμερα προβάλλεται και από την φυσική τρίτιμη και πολύτιμη λογική-) οι θεμελιώδεις με άλλα λόγια νόμοι της νοήσεως είναι ορθοί. Το πράγμα ας μή μας εκπλήσσει. Πρόκειται για αξιώματα, πρόκειται για αλήθειες a priori, πάνω στις οποίες βασίζονται όλοι μας οι συλλογισμοί, και για την ορθότητα των οποίων δεν έχουμε καμμιά απόδειξη. Θα μπορούσε βέβαια να προβληθεί, ότι ,απόδειξη τής ορθότητας αυτών των νόμων, αυτής τής λογικής, είναι ότι με βάση τον τρόπο αυτό τού σκέπτεσθαι, ο άνθρωπος έκαμε θαυμαστά βήματα προόδου. Σ' αυτό πρέπει να σημειωθεί:
α) Ότι δεν υπάρχει λογική σχέση μεταξύ τής ορθότητας αυτής καθ' εαυτήν ενός αξιώματος και τού γεγονότος, ότι εξυπηρετεί την πράξη.
β) Ότι δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η πράξη, το πείραμα, η παρατήρηση, είναι ευθέως υπέρ ενός αξιώματος, υπέρ μιάς θεωρίας.
Παράδειγμα: Αιώνες ολόκληρους οι άνθρωποι έζησαν εφαρμόζοντες την κλασσική μηχανική τού Νεύτωνα και εφαρμόζοντας την Ευκλείδειο Γεωμετρία. Η πράξη έδειχνε ότι, ήταν ευθέως υπέρ τής ορθότητάς των. Γιατί με βάση τον Νεύτωνα και τον Ευκλείδη, ο άνθρωπος έκανε, γιγάντια πράγματι βήματα προόδου. Και παρ' όλα αυτά, σήμερα είμαστε βέβαιοι, ότι και ο Νεύτων και ο Ευκλείδης, διετύπωσαν νόμους και αξιώματα, που δεν μπορούν να σταθούν τουλάχιστον σ' όλους τους τομείς.
Πρέπει επίσης, να έχουμε υπόψη μας πώς, ακόμη και σήμερα, στις λεγόμενες θετικές επιστήμες υπάρχουν εξηγήσεις φαινομένων «άλογες»  και θεωρίες ακατανόητες,για τους πολλούς, ακόμη και ειδικευμένους επιστήμονες. Αναφέρουμε πρόχειρα, την έννοια τού τετραδιάστατου χωροχρόνου, την θεωρία τής συστολής τού χρόνου κ.λ.π. Ο Einstein  έλεγε ότι τού διαφεύγει η σαφής διατύπωση τής αρχής τής συμπληρωματικότητας τού Bohr "παρόλες τις προσπάθεις που είχε καταβάλει" Πολύ πρίν απ΄αυτόν, ο Γάλλος φιλόσοφος Montaigne είχε πει πώς αποτελεί μεγάλη ηλιθιότητα να περιφρονούμε και να απορρίπτουμε κάθε τι που δεν μας φαίνεται αληθοφανές.
Το δεύτερο επιχείρημα, βρίσκεται στο αδύνατο τής επαληθεύσεως. Κατ' αρχή λέμε πως  ισχύουν εδώ, όσα και παραπάνω εκθέσαμε. Ότι, δηλαδή είναι εντελώς ξέχωρο πράγμα το κατανοητό , από το ον. Στη θεωρία τής σχετικότητας λ.χ. μιά βασική αρχή τής κλασσικής μηχανικής, η αρχή τής προσθέσεως των ταχυτήτων, όταν έχουμε να κάνουμε με το φώς. δεν ισχύει. Επειτα, και αυτό αφορά τη δυνατότητα επαληθεύσεως, ας μην ξεχνάμε πως ακόμη και στις θετικές επιστήμες, το αδύνατο τής επαληθεύσεως μιας παρατηρήσεως  ή τής επαναλήψεως ενός φαινομένου ή μιάς καταστάσεως,δεν είναι αυτό και μόνο αρκετό για ν' αρνηθούμε εκείνο που η παρατήρηση μας έδωσε. Αν για παράδειγμα, ένας αστρονόμος είναι ο μόνος που παρατήρησε ένα ουράνιο σώμα, οι συνάδελφοί του δεν θα το απορρίψουν με την αιτιολογία, ότι η μαρτυρία ενός και μόνο ατόμου δεν αρκεί. Δεύτερο λοιπόν μερικό συμπέρασμα: Δεν έχουμε το δικαίωμα ν' απορρίπτουμε ό,τι δεν μπορεί να επαληθευθεί πειραματικά ή φυσικά. Αυτό ίσως μάς δίνει το δικαίωμα να μην παραδεχθούμε κάτι, όχι όμως και να το απορρίψουμε. Η διαφορά είναι μεν λεπτή, έχει όμως κεφαλαιώδη σημασία.
Εκτός όμως από αυτά, υπάρχει και κάτι άλλο. Είναι, όπως ορθά παρατήρησε ο Κ. Μελισσαρόπουλος, η ταυτότητα,η σύμπτωση, των απαντήσεων στις συνειδήσεις των μυστικιστών όλων των εποχών και όλων των τόπων.(Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να λεχθεί κα για τα φαινόμενα τής εξωαισθητηριακής αντίληψης με τα οποία σχολείται η παραψυχολογία) Το γεγονός αυτό, που έρχεται να παίξει το ρόλο τής επαλήθευσης, στον τομέα των φυσικών, των θετικών επιστημών, συνίσταται στο ότι η πείρα όλων των μυστικιστών, για την πραγματικότητα, είναι συγκλίνουσα σε πολλά σημεία.Ωστε κλονίζεται αισθητά έτσι, το επιχείρημα τού αδυνάτου τής επαληθεύσεως, αφ' ενός γιατί αυτό καθ' εαυτό δεν αποδεικνύει τίποτε, αφ' ετέρου γιατί η επαλήθευση υπάρχει όπως προαναφέρθηκε. Ευρίσκεται, επαναλαμβάνουμε   στη σύμπτωση των απαντήσεων στις συνειδήσεις όλων των μυστικιστών όλων των εποχών, όλων των τόπων.
Συμπέρασμα : Η βιωματική εμπειρία είναι ασφαλής πηγή γνώσης για τον μυστικό.
Για τους υπόλοιπους,  συνιστά,το ολιγώτερο,μια σαφή υπόδειξη ότι,κάποιος άλλος δρόμος-εκτός εκείνου τής «λογικής» και τής Επιστήμης, πρέπει να υπάρχει,που δεν είναι αναγκασμένοι ν΄αποδεχθούν αλλά και δεν δικαιούνται ν΄απορρίψουν .Ότι, κάτι άλλο υπάρχει.Και η πορεία προς αυτό το άλλο,προυποθέτει ορισμένη προετοιμασία..Η προσευχή,ο περιορισμός από  εξαρτήσεις,η αγάπη,συνιστούν αναμφίβολα βασικά(εκτός άλλων) εφόδια και προυποθέσεις, για την πορεία αυτή.  

Επίμετρο.
Οπως είναι φανερό,τα όσα γράφονται,  απηχούν κατά  ένα τουλάχιστον μέρος απόψεις τού ενισμού..Είναι παλαιά η σκέψη αυτή τής φιλοσοφικής κοσμοθεωρίας  για την ενότητα,για το ενιαίο  τού πραγματικού,για την ενότητα τού υπαρκτού.Ο Αριστοτέλης,αναφερόμενος στον Ξενοφάνη,τον θεωρεί ως πρώτο ενίσαντα( « Ξενοφάνης δε πρώτος ενίσας-το εν είναι φυσί τον Θεόν» Είναι επίσης γνωστό,ότι, από τους οπαδούς τού ενισμού,άλλοι μέν  θέλουν  ως θεμελιακή ουσία τού κόσμου,την ύλη και την ενέργεια, δέχονται δηλαδή τον υλιστικό ενισμό και άλλοι  το πνεύμα –ιδέα,δέχονται δηλαδή τον ιδεαλιστικό ενισμό.
Εχουμε την ταπεινή  και   «αυθαίρετη»γνώμη,ότι,η διάκριση αυτή, δεν έχει νόημα, ιδίως,για τον λόγο ότι, δεν είναι ξεκαθαρισμένο το περιεχόμενο των εννοιών αυτών,και ακόμη ειδικότερα, ποιές είναι οι μεταξύ τους διαφορές. Εχουμε την ταπεινή και  «αυθαίρετ稻 γνώμη, ότι ύλη –ενέργεια -πνεύμα-ιδέα, είναι  απλώς εκδηλώσεις, μιάς  ενιαίας ουσίας, ασύλληπτης για την ανθρώπινη διανόηση,την οποία με την « καθαρά λογική και την επιστημονικ.ή σκέψη» αδύνατο να συλλάβουμε. . Εχουμε την γνώμη ότι, η σύγχρονη φυσική,ασχολούμενη με τον ορισμό τής ύλης  και τής ενέργειας και τής μεταξύ τους σχέσης,  και αδυνατούσα να δώσει σαφείς  απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω,συνηγορεί, σε  μιά τέτοια άποψη,.Ετσι ο Κάπρα,τονίζει,ότι τα άτομα, αποτελούνται από σωματίδια που δεν είναι καμωμένα από ύλη,.   ότι όλα αποτελούν  τμήμα ενός συνεχούς δικτύου,οΤζέημς Στάιν,  ότι -όλα τα άτομα ή τα στοιχειώδη σωματίδια δεν είναι πραγματικά,αλλά διαμορφώνουν απλώς ένα κόσμο δυνατοτήτων ή πιθανοτήτων και όχι πράγματα ή γεγονότα.και  ότι αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο η κβαντική μηχανική, ανοίγει την πόρτα τού μυστικισμού στον πραγματικό κόσμο.
Ανακεφαλαιώνοντας και συμπεραίνοντας, έχουμε , ότι, αξίζει να σταθούμε στις συλλήψεις των  μυστικών.Ότι κάτι τό συγκλονιστικό μάς υποδεικνύουν ,κάτι το συγκλονιστικό μπορεί να μας  αποκαλύψουν που θα είναι καθοριστικό για τη «μοίρα»μας,για την συμπεριφορά μας.


Γ.Α.ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΟΣ