ΛΟΓΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩN II
My own suspicion is that the Universe is not only queerer than we suppose, but queerer than we can suppose….. The world is not only stranger than we imagine, it is stranger than we can imagine.
(Η δική μου υποψία είναι ότι το Σύμπαν δεν είναι μόνο πιο παράξενο από όσο υποθέτουμε, αλλά πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε…. Ο κόσμος δεν είναι μόνο πιο παράξενος από όσο φανταζόμασθε, είναι πιο παράξενος από όσο μπορούμε να φαντασθούμε.).
J.B,S.Haldane
La seule religion acceptable pour l'homme est celle qui lui apprendra d'abord à reconnaître, aimer, et servir passionnément l'univers dont il est l'élément le plus important.
(Η μόνη αποδεκτή για τον άνθρωπο θρησκεία είναι εκείνη που καταρχήν θα του μάθει να αναγνωρίσει, να αγαπήσει και να υπηρετήσει με πάθος το σύμπαν του οποίου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο).
P.Teilhard de Chardin
Une Introduction à une explication du monde.. Etre plus ,c’est s’unir davantage….l ‘unité …grandit par un accroissement de conscience..,c'est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir)complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …a intégrer L’Homme total dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes cosmiques ,mais est une volonté de vivre, universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du Monde….mais axe et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matière ,plus se laisse voir a nous sa fondamentale unité 35…l’ Energie représente …pour la science la forme la plus primitive de l ; Etoffe universelle… 37…le « système » est perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre, le dessin …apparaissent dans l’ensemble..39…La matière obéit ..a la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se construit qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparaît …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel… 47…Perfection spirituelle (ou « centreité » consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées d’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a une orientation précise et un axe privilégié de l’évolution 154…a chaque..combinaison quelque chose d’irréductible aux éléments isolés émerge dans un ordre nouveau et de ce chef,conscience vie pensée sont près d’acquérir droit d’existence scientifique 298...déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher à savoir comment le Monde s’est fait, et comment il doit continuer à se faire….314…la relation structurelle entre ….complexité et conscience est ..incontestable..334……nous sommes logiquement amenés a conjecturer à chaque corpuscule l’existence rudimentaire de quelque psyché….l’Univers est en tension…de reploiement organique sur lui-même et donc d’intériorisation… la Vie est depuis toujours en pression partout..335. ….l’Univers …progresse a coup de milliards d’essais…la Vie… une fonction universelle d’ordre cosmique…336…Evolutivement depuis longtemps l’homme ne bouge plus s’il a jamais bougé…339…quelle est la place laissée a la liberté, ?( ..il ne suit aucunement, je prétends de la position ici adoptée que la réussite finale de l’homnisation soit necessaire.).Quelle est la valeur accordée a l’esprit ?(Matiere et Esprit ….simples variables conjuguées)…343 quelle distinction ..entre Dieu et le Monde ?(le centre Universel d’unification …doit être conçu comme préexistent et transcendant.).344..Mal de désordre et d’insuccès( Le Monde procède a coup de chances… que de ratés pour une réussite. Ainsi l’exige…le jeu des grands nombres au sein d’une multitude en voie d’organisation.) Mal de décomposition ( ..forme du précèdent …la mort rouage essentiel du mécanisme et de montée de la Vie)..Mal de solitude et d’angoisse(..un Univers que nous n’arrivons encore à bien comprendre, ni à savoir ce qu’l nous veut)Mal de croissance(..la loi mystérieuse ..qui fait se traduire en terme de travail et d’effort tout progrès en direction de plus d’unite……on s’aperçoit vie…un type particulier du Cosmos un type particulier du monde se découvre où le Mal non pas par accident ..mais par structure même du système apparait nécessairement …dans le sillage de l’Evolution…pour de raisons ..que si nous pouvions les connaître nous aurions pénétré le secret du monde autour de nous…Est-ce sûr que la malice du mal…ne trahisse un certain excès ,inexplicable pour notre raison si a l’effet normal de l ‘ Evolution ne se surajoute pas l’effet extraordinaire de quelque catastrophe ou déviation primordial ? 347 Une chose me parait clair …toute liberté est non seulement laissée mais offerte par le Phénomène à la Théologie de préciser et de compléter en profondeur les données ou suggestions offertes par l’expérience..….rien ne ressemble autant à l’épopée humaine à un chemin de la Croix) 348 )..
Pierre Treilhard de Chardin(Le Phénomène Humain)
-Μέσα από εμάς τους ανθρώπους ,ίσως μέσα και από άλλες μορφές ζωής,το Σύμπαν απέκτησε γνώση του εαυτού του κι'εμείς οι άνθρωποι δημιουργήσαμε την έννοια του νοήματς.Υπο αυτή λοιπόν την έννοια το Σύμπαν δεν προσδίδει νόημα στη ζωή αλλά η ζωή προσδίδει νόημα στο Σύμπαν.,( από το " Μαθηματικό Σύμπαν 2015)
-Από κοσμική άποψη οι μελλοντικές προοπτικές τής ζωής στο δικό μας Σύμπαν είναι πολύ μεγαλύτερες απ'όσα μέχρι σήμερα έχουμε δεί.Ωστόσο εμείς οι .ανθρωποι αφιερώνουμε ελάχιστη προσοχή,και πενιχρούς πόρους στους υπαρξιακούς κινδύνους που απειλούν τη ζωή μας.,όπως τη γνωρίζουμε ,στους οποίους συγκαταλέγονται ο τυχαίος πυρηνικός πόλεμος,και η εχθρική τεχνητής νοημοσύνη......το μέλλον τής ζωής στο Σύμπαν,πιθανόν να κριθεί κατά τη διάρκεια τής ζωης μας εδώ,...στο Διαστημόπλοιο Γη.( από το " Μαθηματικό Σύμπαν' 2015)
Max Tegmark(καθηγητής Φυσικής στο ΜΙΤ)
Ο,τι αποκαλούμε πραγματικό αποτελείται από πράγματα που δεν μπορούν να θεωρηθούν πραγματικά.
Niels Bohr( φυσικός)
Οποιοδήποτε βασικό γνώρισμα του Σύμπαντος κι'αν ήταν διαφορετικό ,από τις ιδιότητες των ατόμων μέχρι τη διάταξη των γαλαξιών,κατά πάσαν πιθανότητα η ζωή στη Γή θα ήταν αδύνατη.(23)...Κάτω από την επιφανειακή πολυπλοκότητα τής φύσης,υπάρχει ένα λανθάνον υπόβαθρο,το οποίο είναι γραμμένο σ' μ ένα ευφυή μαθηματικό κώδικα(25)....Το μαθηματικό μοντέλο περιγράφει πιστά τα όσα συμβαίνουν στον πραγματικό κόσμο(32) ....... Πολλοί σύγχρονοι μαθηματικοί είναι πλατωνιστές,...πιστεύουν ότι τα μαθηματικά σύμβολα έχουν πραγματική υπόσταση.ακόμη κι'αν δεν κατοικούν στο υλικό Σύμπαν κκ΄΄(37)........Καθώς εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας η μεγάλη κοσμική παράσταση,μας δίνει την εντύπωση ότι ακολουθεί κάποιο προκαθωρισμένο σενάριο,Ενα πραγματικά μεγάλο ερώτημα αφορά γιατί το Σύμπαν είναι κατάλληλο για ζωή.Φαίνεται σαν να φτιάχτηκε γ'αυτήν,(41)...το Σύμπαν και η φύση διαθέτουν τάξη(42)..Η τύχη δεν είναι ο μόνος παράγοντας που διεμόρφωσε τη βιόσφαιρα (,275).....Ολόκληρη η επιστήμη βασίζεται στην υπόθεση ότι υπάρχουν συγκεκριμένα αίτια που εξηγούν γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι...Από πολλές πλευρές η φιλικότητα του Σύμπαντος προς τη ζωή είναι τόσο παράδοξη,που πραγματικά μοιάζει να αποτελεί το αποτέλεσμα σχεδιασμού(311)....... η ζωή (αλλά και ο νούς και ο πολιτισμός όπως θα υποστηρίξω στη συνέχεια )αποτελί με αεξίσου σημαντικό βήμα,στη μακράπορεία τής κοσμικής εξέλιξης(321)....Είμαι πεπεισμένος ότι η κατανόηση τής φύσεως από τον άνθρωπο μέσω τής επιστήμης,του ορθού λόγου και των μαθηματικών,αναδεικνύει μιά πολύ βαθύτερη σύνδεση ανάμεσα στη ζωή,τον νού και τον κόσμο, από αυτήν που προκύπτει από το πάντρεμα της ψυχρής λογικής του κοσμικού λαχείου, με την ασθενή ανθρωπική αρχή.( 326).....Το πείραμα των δύο σχισμών αναδεικνύει εμφαντικά,τον καίριο ρόλο τού πειραματιστή(ή παρατηρητή) στον καθορισμό τής δ φύσεως τής κβαντικής πραγματικότητας(344)...εξακολουθώ να πιστεύω πώς η ζωή και ο νους είναι γραμμένα σ'ενα κοσμικό DNA ενδεχομένως με τη μεσολάβηση κάποιας μυστηριωδους ζωτικής αρχής από την οποία έχουμε πάρει μόνον μιά γεύση(375)
Paul Davies(Συμπαντικό Τζακ-Ποτ)
-…. Ελπίζουμε ότι το…. βιβλίο θα χρησιμεύσει ως οδηγός σε όλους εκείνους,οι οποίοι ….ίσως διακρίνουνντο αστραποβόλο ίχνος μιάς σκέψης στην αρχή όλων όσα υπάρχουν
Ίσως, λοιπόν, η έσχατη πραγματικότητα του παράξενου Σύμπαντος, όπου ζούμε, αυτός ο « εξάισιος τύπος», για τον οποίον μιλά ο φυσικός Νηλ Τούροκ μπορεί να γραφεί ως μαθηματικό αναλλοίωτο: οι τρεις,λοιπόν θεμελιώδεις συμμετρίες ανάμεσα σε χώρο και χρόνο και άπειρο, και ενέργεια και πληροφορία βρίσκονται μυστηριωδώς συγκεντρωμένες μέσα στο ίχνος ενός συνόλου που εναλλάσσεται στο άπειρο.
Αυτό το αναλλοίωτο, σημάδι ενός μοναδικού Σύμπαντος έξω από τον χρόνο, είναι που μισο-είδαμε τελικά, αφού διασχίσαμε θεωρίες και υπολογισμούς, στις αρχές του κόσμου αναγόμενοι σταδιακά προς τα αμιγή Μαθηματικά: θραύσματα από άπειρα σημάδια, τα οποία δε λένε ποτέ τίποτε στη γλώσσα μας, αλλά όπου μυστηριωδώς συμβαίνει «κάτι πρωτάρτήθηκεκουστο» Αν το Σύμπαν αποτελεί κάποιο είδος φανταστικού αινίγματος, σημείου προς αποκρυπτογράφηση, τότε ίσως να έχουμε μπροστά μας, χωρίς στ' αλήθεια να το καταλαβαίνουμε, ένα ψήγμα θεϊκής σολομωνικής, πάνω στην οποία βρίσκονται γραμμένα τα μυστικά του κόσμου. Είναι, άραγε, δυνατόν να μαντέψουμε τη σκέψη του Θεού, προσπαθώντας να διεισδύσουμε στον κοσμικό κώδικα, πάνω στον οποίον στηρίζεται το Σύμπαν: Μήπως πρόκειται για ένα αρχαίο μήνυμα, γραμμένο σε κάποια άγνωστη γλώσσα, που περιμένει τη μακρινή ημέρα που θα καταφέρουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τη σημασία του; στις τελευταίες σελίδες του Θεός και Επιστήμη, θέταμε αυτήν ακρι¬βώς την ερώτηση: «Τι υπάρχει μέσα σε αυτό το μήνυμα: Κάθε άτομο, κάθε θρύψαλο, κάθε κόκκος σκόνης υπάρχει στο μέτρο, όπου διαθέτει κάποιο χαρακτηριστικό παγκόσμιας σημασίας. Έτσι αποσυντίθεται ο κοσμικός κώδικας: αρχικά φεύγει η ύλη, έπειτα η ενέργεια και, τέλος, η πληροφορία. Υπάρχει, άραγε, κάτι πέρα από αυτά; Αν δεχθούμε την ιδέα ότι το Σύμπαν αποτελεί μυστικό μήνυμα, τότε ποιός συνέθεσε το μήνυμα αυτό; Κι αν το αίνιγμα του κοσμικού κώδικα μας επεβλήθη από τον δημιουργό του, τότε οι προσπάθειες, που κάνουμε για την απο-κρυπτογράφηση του, δεν σχηματίζουν κάποιο είδος μίτου ή καθρέφτη, ο οποίος γίνεται όλο και πιο ευκρινής και μέσα από τον οποίον ο δημιουργός του μηνύματος ανανεώνει τη γνώση για τον εαυτόν του;»
Igor & Grichka Bogdanov( Πριν από τη Μεγάλη Εκρηξη)
-Σ΄ένα γράμμα που απηύθυνε την 24-1-1936 ο Einstein σε ένα παιδάκι που τον ρωτούσε αν οι επιστήμονες προσεύχονται στον Θεό,έγραφε «όλοι όσοι εμπλέκονται σοβαρά με την Επιστήμη,θα καταλήξουν να πεισθούν,ότι κάποιο πνεύμα απέραντα ανώτερο από αυτό του ανθρώπου,εκδηλώνεται μέσα από τους νόμους του Σύμπαντος»
«Μερικοί θα υποστήριζαν ότι η άμεση επέμβαση στα γονίδια ενός οργανισμού είναι λανθασμένη. Η δραστηριότητα αυτή διαφέρει από την επιλεκτική αναπαραγωγή, γιατί περιλαμβάνει την εισαγωγή νέων γονιδίων και δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με την απελευθέρωση μικροοργανισμών που έχουν μεταβληθεί γενετικά, σε φυσικά οικο-συστήματα. Πολλοί θα συμφωνούσαν με το γεγονός ότι ένα βακτήριο στο οποίο έχει παρεμβληθεί το γονίδιο της ανθρώπινης ινσουλίνηςΓείναι ένας επικερδής οργανισμός, , ειδικά εφόσον μπορεί να παράγει ένα υλικό που σώζει ζωές με έναν τρόπο πολύ πιό αποτελεσματικό από οποιονδήποτε άλλο. Επιλέον είναι πιθανό να είναι σύμφωνοι στην ύπαρξη κάποιων δικλείδων ασφαλείας για τήν αποφυγή της εισαγωγής τέτοιων οργα-νισμών στο περιβάλλον, γιατί έχοντας αλ¬λαγμένη γενετική σύσταση θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την μελλοντική εξέλιξη μικροβίων μέσα από μονοπάτια εξαιρετικά επικίνδυνα. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό να κατέληγαν στην παραγωγή νέων νοσογόνων οργανισμών.
Το πλέον αμφισβητούμενο ζήτημα ηθικής είναι αυτό που αφορά την πιθανότητα της άμεσης μεταβολής των γονιδίων των ανθρώπων. Τα ίδια γενετικά "μηχανήματα" που καθιστούν δυνατή την παρεμβολή ενός ανθρώπινου γονιδίου σε ένα βακτήριο, παρέχουν την τεχνολογική δυνατότητα εισαγωγής γονιδίων σε ανθρώπινα κύτταρα. Το μόνο σημεία αυτού του τρομακτικού δυναμικού, που έχει αντιμετωπιστεί σοβαρά, είναι αυτό που αφορά τη "γονιδιακή θεραπεία".Πολλές ανθρώπινες ασθένειες είναι αποτέλεσμα γενετικών ανωμαλιών. Τα άτομα τα οποία στερούνται ορισμένων γονιδίων ή που φέρουν μεταλλαγμένα ή ανενεργά γονίδια, υποφέρουν από συγγενείς ανωμαλίες που είναι απολύτως έμφυτες στην κατασκευή του σώματος τους.Δεν υπάρχουν μή-γενετικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να επέμβουμε σε πολλές από αυτές τις ασθένειες για να πε¬τύχουμε ανακούφιση των συμπτωμάτων και παροχή βοήθειας'στον πάσχοντα έτσι ώστε αυτός να ζήσει μια ζωή φυσιολογική ή κοντά στα φυσιολογικά πλαίσια. Στην αιμοφιλία τύπου Α, έναν από τους πολλούς τύπους των εν δυνάμει θανατηφόρων συγγενών ανωμαλιών της πήξης του αίματος, οι κλινικοί για¬τροί μπορούν να αντικαταστήσουν το προϊόν του γονίδιου που λείπει ή είναι ανενεργό και του οποίου η παρουσία οφείλεται σε γενετική βλάβη. Στην περίπτωση αυτή η πρωτεΐνη που διατηρεί τη ζωή ονομάζεται παράγοντας πήξης VIII και είναι ενέσιμη.
Όμως, για μερικές άλλες συγγενείς ανω¬μαλίες, δεν υφίσταται η δυνατότητα αυτής της επιλογής. Η κυστική ίνωση είναι μία θανατηφόρα γενετική ανωμαλία που προκαλείται από ένα μεταλλαγμένο γονίδιο στο χρωμόσωμα Αυτό το αλλαγμένο γονίδιο δεν μπορεί να κατασκευάσει μια ζωτική πρωτεΐνη που καθιστά ικανή τη σωστή μεταφορά των ιόντων χλωρίου στη μεμβράνη των κυττάρων που καλύπτουν τους πνεύμονες. Το κλινικό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι μια χρόνια και προοδευτική ανεπάρκεια της πνευμονικής λειτουργίας, η οποία παρά την δραστική φυσιοθεραπεία και τη χορήγηση αντιβιοτικών, αποτελεί αιτία ανικανότητας και θανάτου.
Η δομή του μή-μεταλλαγμένου γονίδιου είναι γνωστή. Θα ήταν ηθικό να προσπαθήσουμε να εισάγουμε αυτό το γονίδιο μέσα στα κύτταρα του σώματος ενός πάσχοντος, ώστε να μπορέσουν να κατασκευάσουν τη σωστή πρωτεΐνη στη θέση της θανατηφόρας; Πολλές επιτροπές ιατρικής ηθικής σε όλο τον κόσμο, έχουν συμπεράνει οτι τέτοιες προσπάθειες είναι βάσιμες και έχουν σκοπό το καλό του ασθενούς.Μία τέτοια προσπάθεια ήταν αυτή που αφορούσε την εισαγωγή του "καλού" ανθρώπινου γονιδίου σε έναν μή νοσογόνο ιό, ο οποίος κατόπιν θα χορηγούνταν στον ασθενή σαν θολό διάλυμα ψεκασμών, έτσι ώστε αυτός να μπορεί να προσλάβει τον ιό από την αναπνευστική οδό. Ο σκοπός αυτής της στρατηγικής είναι η μόλυνση των κυττάρων του αεραγωγού των πνευμόνων με τον ιό, με την ελπίδα ότι το γονίδιο θα προσληφθεί μαζί με το αβλαβές ιικό DNA. Κατόπιν, το γονίδιο θα μπορούσε να προκαλέσει την παραγωγή της σωστής πρωτεΐνης έτσι ώστε να αρχίσει η φυσιολογική μεταφορά των ιόντων χλωρίου. Στην περίπτωση αυτή, οι κίνδυνοι που υπεισέρχονται στον χειρισμό των γονιδίων του ασθενή πρέπει να ισοσταθμιστούν με τα σχεδόν βέβαια επακόλουθα της οδυνηρής και θανατηφόρου ασθένειας που θα ακολουθήσουν απουσία οποιασδήποτε αντιμετώπισης αυτού του είδους.
Μία τελευταία πλευρά των ηθικών ζητημάτων προκύπτει από το γεγονός ότι η ιική μετατροπή των γονιδίων των πνευμονικών κυττάρων δεν συνεπάγεται μεταβολές των γονιδίων των κυττάρων του πάσχοντος που παράγουν σπέρματα ή ωάρια. Επομένως οι όποιες επικερδείς γενετικές μεταβολές, δεν θα διοχετευθούν στις επόμενες γενιές. Πάντως, αυτές οι σε βάθος μεταβολές είναι τεχνικά εφικτές.
Σε ένα από τα πρώτα στάδια της κύησης, μπορούν να προσληφθούν μερικά κύτταρα από το έμβρυο, ή από μέρη του πλακούντα που αποτελούνται από εμβρυϊκά κύτταρα, και να εξεταστούν για την ύπαρξη γενετικών, ανωμαλιών. Σε μερικές περιπτώσεις, όταν διαπιστωθεί μια συγγενής ανωμαλία και η πρόγνωση για την υγεία του εμβρύου είναι άσχημη, χρησιμοποιούνται τα γενετικά στοιχεία ως δικαιολογητικά, διακοπής της κύησης.…..»
Philip Whitfield Βιολόγος ,Δ/ντής Τμήματος Βιολογικών Σπουδών στο King's College (Η εξέλιξη τής ζωήής)
« Η τεχνολογία των υπολογιστών έρχεται καταπάνω στην κοινωνία μας σαν χιονοστιβάδα που είναι αδύνατο να τη σταματήσουμε»
M.Giazdani είπε.
Ο διάσημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ πολύ πιο δραματικός, προειδοποίεί, ότι, οι προσπάθειες της ανθρωπότητας να δημιουργήσει υπολογιστές και ρομπότ με εξελιγμένη τεχνητή νοημοσύνη, αποτελούν σοβαρή υπαρξιακή απειλή για την ίδια, καθιστώντας πολύ υπαρκτό τον κίνδυνο το ανθρώπιο είδος να εξαφανιστεί κάποια στιγμή. Δεν είναι ο πρώτος επιστήμονας που έχει εκφράσει παρόμοιες ανησυχίες, αλλά η δική του γνώμη ασφαλώς είναι ιδιαίτερα βαρύνουσα. Όπως είπε με έμφαση στο BBC, «η πλήρης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης μπο ρεί να σημάνει το τέλος του ανθρώπινου είδους».Όπως ανέφερε, οι απλοϊκές μορφές τεχνητής νοημοσύνης που έχουν δημιουργηθεί μέχρι στιγμής, έχουν αποδειχτεί πολύ χρήσιμες,» όμως εξέφρασε τον φόβο του για τις συνέπειες που μπορεί να υπάρξουν, αν η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργήσει κάτι που θα ξεπεράσει τις ανθρώπινες ικανότητες.Ειδικότερα εξέφρασε φόβους σχετικά με τους κινδύνους που ενέχει η ανθρώπινη επιδίωξη για την ανάπτυξη έξυπνων μηχανών. «Θα έκανε κουμάντο μόνο του και θα επανασχεδίαζε τον εαυτό του με ολοένα αυξανόμενη ταχύτητα. Οι άνθρωποι, που είναι περιορισμένοι από την αργή βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορούσαν να το ανταγωνιστούν και θα έμεναν πίσω» . «Από τη στιγμή που οι άνθρωποι θα αναπτύξουν την τεχνητή νοημοσύνη αυτή θα απογειωθεί από μόνη της και θα ανα σχεδιάζεται σε ολοένα και αυξανόμενο ρυθμό.
Παραθέτω απόσπασμα από μια σχετική γραπτή δήλωσή του:
"As capabilities in these areas and others cross the threshold from laboratory research to economically valuable technologies, a virtuous cycle takes hold whereby even small improvements in performance are worth large sums of money, prompting greater investments in research. There is now a broad consensus that AI research is progressing steadily, and that its impact on society is likely to increase. The potential benefits are huge, since everything that civilization has to offer is a product of human intelligence; we cannot predict what we might achieve when this intelligence is magnified by the tools AI may provide, but the eradication of disease and poverty are not unfathomable. Because of the great potential of AI, it is important to research how to reap its benefits while avoiding potential pitfalls."
O ίδιος με δήλωσή του κατά τη διάρκεια μιας διαδικτυακής συνεδρίας που είχε με το κοινό μέσω της πλατφόρμας Reddit…. και που δημοσιεύθηκε την 10-10-2015 στο διαδίκτυο προέβλεψε ότι, οι ανισότητες θα ενταθούν στο μέλλον οδηγώντας σε μια «οικονομική Αποκάλυψη», αφού πολλές από τις δουλειές στις οποίες απασχολούνται σήμερα εκα τομμύρια άνθρωποι θα καταργηθούν εξαιτίας της αυτοματοποίησης που θα φέρει η εξέλιξη της τεχνολογίας.Κατά τον ίδιο δεν θα προκαλέσουν υπερεξελιγμένα ρομπότ την οικονομική Αποκάλυψη, αλλά οι άπληστοι επιχειρηματίες,και η οικονομική ανισότητα θα ενταθεί στο μέλλον, όταν οι μηχανές θα φτάσουν να παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, η κοινωνική διαστρωμάτωση θα εξαρτηθεί από τον τρόπο διανομής αυτών των αγαθών,ότι στο καλύτερο δυνατό σενάριο αυτής τής, όχι και τόσο μακρινής, εξέλιξης η διανομή θα γίνεται δίκαια και όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη θα απολαμβάνουν μία άνετη ζωή μακριά από κάθε ανάγκη για σκληρή εργασία,ότι στον αντίποδα, προβάλλει ο κίνδυνος μιας μελλοντικής δυστοπίας όπου οι «ιδιοκτήτες των μηχανών», δεν θα μοιράζονται με τους υπόλοιπους τον παραγόμενο πλούτο, καταδικά ζοντας τους στην φτώχεια και τον αποκλεισμό,ότι αν το οικονομικό χάσμα συνεχίσει να μεγαλώνει με τους ίδιους ρυθμούς, οι «πάμπλουτοι επιχειρηματίες θα αποτελέσουν την ανώτερη τάξη μιας Νέας Εποχής» χωρίς ενδιάμεσα κοινωνικά στρώματα μέχρι τους εξαθλιωμένους φτωχούς. Και η ως τώρα συμπεριφορά των περισσότερων επιχειρημα τιών προκρίνει το άσχημο σενάριο ως το πιο πιθανό.
Ο ίδιος επίσης σε δήλωσή του που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο 2016 στο διαδίκτυο,δήλωσε : «Οι πυρηνικοί πόλεμοι, οι γενετικά μεταλλαγμένοι ιοί, η τεχνητή νοημοσύνη που θα μπορούσε να στραφεί εναντίον μας είναι μερικά μόνον απ' τα σενάρια καταστροφής, που θα μπορούσαν σύντομα να υλοποιηθούν».
Stephen Hawking
(ελεύθερη απόδοση:)’ «Ο κόσμος ,προχωρεί ψηλαφώντας με αβέβαια βήματα…..Το Κακό,όχι από ατύχημα,αλλά σαν δομικό στοιχείο τού Σύμπαντος εμφανίζεται αναγκαίο και σε ποσότητα ή βαρύτητα…………..στο αυλάκι τής εξέλιξης….Σύμπαν,που αμαρτάνει,Σύμπαν που υποφέρει…. Τακτοποίηση και συγκέντρωση………….διπλή συνδεδεμένη ενέργεια…..για λόγους και κόστος τέτοια που αν μπορούσαμε να τα γνωρίζουμε θα γνωρίζαμε το μυστικό τού κόσμου, που μας περιβάλλει…είναι βέβαιο ..ότι, από μια οπτική γωνία, το Κακό……………ίσως προδίδει μια ανεξήγητη υπερβολή εάν στο κανονικό γεγονός τής εξέλιξης δεν προστίθεται το εξαιρετικό γεγονός μιάς καταστροφής ή αρχικής απόκλισης; Στον τομέα αυτό, δεν αισθάνομαι ικανός να πάρω θέση……Κατά ένα τρόπο……………τίποτε δεν μου φαίνεται να μοιάζει τόσο για την ανθρώπινη εποποιία ,όσο ο δρόμος προς την Σταύρωση»
( Le Monde procède a coups de chances par tâtonnement…Le Mal ,non point par accident …..mais par structure même ; du système apparaît nécessairement et en quantité ou gravite……..dans le sillage de l ;’ évolution…..Univers qui pêche univers qui souffre ….arrangement et centration…double opération conjuguees ………pour des raisons et suivant un taux tels que si nous pourrions les connaître nous aurions pénètre le secret du Monde autour de nous(T.de Cardin o.c.347) est-il bien sur …..que pour un regard. la malice du mal…………………..ne trahisse pas un certain excès, inexplicable si a l ; effet normal de l ; évolution ne se surajoute pas l ; effet extraordinaire de quelque catastrophe ou déviation primordiale ? Sur ce terrain je ne me sens pas en mesure de prendre position….D ; une manière ………….rien ne me ressemble autant que l épopée humaine a un chemin de la Croix. »(o.c.348)
Και αλλού-(Claude Cuénot ‘”Ce que Teilhard a vraiment dit”Marabout Université 1972). «Πόνος και λάθη,δάκρυα και αίμα,τόσα υποπροιόντα( συχνά εξάλλου πολύτιμα και που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν) γεννημένα στο δρόμο προς την νοογέννηση………Αλλά αλήθεια είναι αυτό όλο ……………η ποσότητα και η πονηρία τού Κακού,εδώ και τώρα …………αλλά τότε ….υπάρχει ελευθερία για την Θεολογία να προβάλλει και αναφερθεί στα δεδομένα και στους υπαινιγμούς που δίνει η εμπειρία»(Douleurs et fautes,larmes et sang,,autant de sous-produits(souvent précieux du reste et re-utilisables)engendres en chemin par la noogenese…….Mais est-ce vraiment tout…..la quantité et la malice du mal,hic et nunc…mais dans ce cas,…………..toute liberté est laissée et offerte a la Théologie de précipiter les données et sugggestions,fournies par l ; expérience) « Φαίνεται πώς ο Θεός δεν μπόρεσε να δημιουργήσει χωρίς να παλαίψει με το Κακό και το πολλαπλό.Το Κακό δεν είναι ένα απρόβλεπτο ατύχημα,στο Σύμπαν,είναι ένας εχθρός,μια σκιά τού Θεού,που ο Θεός αναπόφευκτα εγείρει από την στιγμή που απεφάσισε να δημιουργήσει τον Κόσμο………… Η Δημιουργία για τον Παντοδύναμο είναι ένα διακύβευμα, ένα ρίσκο…..Η δημιουργική δύναμη τού θανάτου αυτού(επί τού σταυρού) μιάς διαφεύγει……..Ο Σταυρός είναι το σύμβολο και η εστία μιάς πράξης τής οποίας η ένταση είναι πέρα από κάθε δυνατότητα έκφρασης….Οποιος ομιλεί για λύτρωση,ομιλεί για Κακό και όποιος ομιλεί για Κακό ομιλεί για αγωνία.Δεν υπάρχει παρά ένα κακό, η διάλυση τής ένωσης.Το πρόβλημα τού κακού,θα παραμείνει για πάντα ένα από τα μυστήρια,που προκαλούν την μεγαλύτερη σύγχυση στο Σύμπαν.Το κατεξοχήν λάθος(η πτώση) δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί…………την στιγμή που η Ανθρωπότητα έχοντας πλήρη συνείδηση τής δύναμής της,θα διαιρεθεί σε δύο στρατόπεδα,από τα οποία το ένα είναι με το Θεό και το άλλο εναντίον του………..Ο πόνος είναι η συνέπεια και το τίμημα ενός έργου ανάπτυξης,….Η μεγάλη αμαρτία τού Κόσμου είναι μπροστά……..Σ’ ένα μελλοντικό κόσμο,η ευτυχία είναι στο τέλος τής προσπάθειας ………Για μένα δεν υπάρχει παρά ένας τρόπος να ζήσεις: Να ανυψωθείς και να ανέβεις αρκετά ψηλά, ώστε υπεράνω τής φαινομενικής αταξίας, των λεπτομερειών,να αποκαλυφθεί,η αποκαλυπτική κανονικότητα ενός μεγάλου ανθρώπινου πεπρωμένου……….Το κακό δευτερεύον αποτέλεσμα ,αναπόφευκτο υποπροιόν τής πορείας ενός Σύμπαντος,που βρίσκεται σε εξέλιξη…Οσο περισσότερο τελειοποιείται η ανθρωπότητα και γίνεται πολυπλοκώτερη,τόσο περισσότερο οι πιθανότητες μιάς αταξίας πολλαπλασιάζονται ,γιατί δεν δημιουργεί κανείς όρη χωρίς ν΄ανοίξει χαράδρες»
(Dieu semble n; avoir pas pu créer sans entrer en lutte contre le mal en même temps que contre le multiple(148) Le mal n ; est pas un accident imprévu dans l ; Univers,.Il est un ennemi,une ombre que Dieu suscite inévitablement par le seul fait qu ;il se décide a la création. .Créer pour le tout –Puissant .εst une aventure ,un risque,……..La puissance créatrice de cette Mort (sur la croix) nous échappe…..La croix est le symbole et le foyer d ; une action dont ;.l ; intensité est inexprimable(150)..Qui dit rédemption dit mal et qui dit mal dit angoisse.Il n ;y a qu un seul mal ,la désunion(157).Le problème du mal restera toujours..un des mystères les plus troublantes de L Univers(158)…La faute par excellence (chute) ne serait elle plutôt a prévoir en avant …………..au jour ou L ; Humanité enfin pleinement consciente des ses forces, se divisera en deux camps pour ou contre Dieu………..La souffrance est la conséquence et le prix d ’un travail de développement…Le grand peche du monde est en avant……….Dans un monde a devenir, le bonheur est au terme de l ; effort…….Pour moi il n ; y a qu. un moyen de vivre : prendre ; altitude et monter assez haut pour que pardessus le désordre superficiel des details.se découvre la régularité significative de quelque grand destin humain .(: Σ΄ευχαριστώ απo τα βάθη της ψυχής μου) Le mal effet secondaire ,sous-produit inévitable de la marche d ; un Univers en évolution(161).Dans un monde en devenir, le bonheur est au terme de l ;effort(162) (:GAK mais cet effort est le bonheur)..Plus l ;humanité se raffine et se complique plus les chances de désordre se multiplient.car on n ; élève pas de montagne sans creuser des abîmes(168).Pour C.Cuenot, l ;origine du mal s ; identifie avec le mystère du monde et la ,même indirectement avec le mystère même de Dieu.. en le mal réside un mystère et non point un problème.
Emerger pour voir clair.)
Teilhard de Chardin (« Le phénomène humain » σελ..346 επ..)
( περίληψη)«Εκείνο που με ενδιαφέρει στην πραγματικότητα, είναι κατά πόσον ο Θεός,θα μπορούσε να κάνει τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο,δηλαδή κατά πόσο η ανάγκη για λογική απλότητα,αφήνει οποιοδήποτε οποιαδήποτε ελευθερία…..Οι φυσικοί ασχολούνται τώρα ν΄αποδείξουν ότι ο κόσμος μας είναι ο μόνος δυνατός…η συμμετρία θα φωτίσει το δρόμο μας στην αναζήτηση να γνωρίσουμε την σκέψη του…Η φύση στο βασικό της επίπεδο είναι σχεδιασμένη όμορφα και απλά, Οι φυσικοί ανεκάλυψαν ότι οι διαφορές στα φαινόμενα δεν απαιτούν και διαφορές στις εξηγήσεις..Ο σχεδιασμός-υπόστρωμα της φύσεως φαίνεται να έχει σχεδιασθεί με ομορφιά.........Αν η πυρηνική έλξη μεταξύ των πρωτονίων, ήταν λίγο ισχυρότερη,δύο πρωτόνια θα κολλούσαν,απελευθερώνοντας ενέργεια.Η πυρηνική δύναμη ,είναι μόλις αρκετή, για να ενωθεί ένα πρωτόνιο και ένα νετρόνιο,αλλά όχι αρκετά ισχυρή, για να κάνει να κολλήσουν δύο πρωτόνια…Γιατί να υπάρχουν τόσα πολλά σωματίδια στο Σύμπαν……»
( “What I am really interested in is whether God could have made the world in a different way; that is whether the necessity of logical simplicity leaves any freedom at all.Fundamental physians are now smitten with .to prove that ours is the only possible world…………….symmetry will light our way in our quest to know His mind.Nature at the fundamental level is beautifully designed…….Physicists discovered that the diversity of the phenomena did not require a diversity of explanations.Nature has an underlying design of simplicity.Nature;s underlying design appears beautifully simple ………….symmetry= beauty. beauty means symmetry..Physics have a rotational symmetry..Were the nuclear attraction between protons a tiny bit stronger ,two protons could stuck to gether,thus releasing energy.the nuclear force,is barely enough to glue a proton and a nutron together,but not strong enough to glue two protons together……Why is the universe populated by so many particles? (population question)
"The most beautiful experience we can have is the mysterious. It is the fundamental emotion that stands at the cradle of true art and true science. Whoever does not know it and can no longer wonder, no longer marvel, is as good as dead, and his eyes are dimmed. It was the experience of mystery -- even if mixed with fear -- that engendered religion. A knowledge of the existence of something we cannot penetrate, our perceptions of the profoundest reason and the most radiant beauty, which only in their most primitive forms are accessible to our minds: it is this knowledge and this emotion that constitute true religiosity. In this sense, and only this sense, I am a deeply religious man... I am satisfied with the mystery of life's eternity and with a knowledge, a sense, of the marvelous structure of existence -- as well as the humble attempt to understand even a tiny portion of the Reason that manifests itself in nature."
"Not everything that can be counted counts, and not everything that counts can be counted."
"Only two things are infinite, the universe and human stupidity, and I'm not sure about the former."
"The significant problems we face cannot be solved at the same level of thinking we were at when we created them."
"There are only two ways to live your life. One is as though nothing is a miracle. The other is as though everything is a miracle."
"Reality is merely an illusion, albeit a very persistent one."
"Make everything as simple as possible, but not simpler."
"It has become appallingly obvious that our technology has exceeded our humanity."
"Science has been charged with undermining morality, but the charge is unjust. A man's ethical behavior should be based effectually on sympathy, education, and social ties and needs; no religious basis is necessary. Man would indeed be in a poor way if he had to be restrained by fear of punishment and hope of reward after death."
The release of atomic power has changed everything except our way of thinking ... the solution to this problem lies in the heart of mankind.
( Η απελευθέρωση της ατομικής ενέργειας άλλαξε τα πάντα,εκός από τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε…Η λύση τουπροβλήματος βρίσκεται στην καρδιά της ανθρωπότητας.
The supreme task of the physicist is to arrive at those universal elementary laws from which the cosmos can be built up by pure deduction.There is no logical path to these laws,only intuition resting on sympathing understanding of the the experience can reach them.
(Το υπέρτατο καθήκον του φυσικού είναι να φτάσει σε αυτούς τους παγκόσκιους στοιχειώδεις νόμους από τους οποίους το σύμπαν μπορεί να δημιουργηθεί με καθαρή απαγωγή. Δεν υπάρχει λογικό μονοπάτι προς αυτούς τους νόμους, μόνο η διαίσθηση που στηρίζεται στη συμπαθητική κατανόηση της εμπειρίας μπορεί να τους φτάσει).
(Από: Motives for Research-λόγος εκφωνηθείς σε γιορτή για τα γενέθλια του Μαξ Πλάνκ,τον Απρίλιο του 1918)
. Α.Einstein
-Καθώς παρατηρούμε το Σύμπαν και εντοπίζουμε στη φυσική και την αστρονομία όλα αυτά τα ατυχήματα που συνωμότησαν για λογαριασμό μας σχηματίζουμε την εντύπωση ότι το Σύμπαν εγνώριζε εξ υπαρχής, με κάποιο τρόπο τη μελλοντική εμφάνισή μας σ’αυτό.είναι αν θέλετε γραμμένη στα γονίδια του Σύμπαντος
Freeman Dyson(φυσικός)
-Η αναπόφευκτη εμφάνιση της νοημοσύνης είναι αν θέλετε γραμμένη στα γονίδια του ίδιου του Σύμπαντος
Simon Conway Morris(βιολόγος)
-Η ζωή είναι κοσμική αναγκαιότητα
Christian de Duve (βιολόγος-βραβείο Νόμπελ)
-Ο ρόλος των παρατηρητών είναι θεμελιώδης στη κβαντική κοσμολογία…. Εμείς και το Σύμπαν πορευόμαστε χέρι-χερι.Προσωπικά πιστεύω ότι, δεν έχει κανένα νόημα να πούμε ότι,μπορεί να υπάρχει Σύμπαν,χωρίς παρατηρητές.Δεν μπορώ να φαντασθώ καμιά λογική θεωρία των πάντων που θα αγνοεί τη συνείδηση….Χωρίς παρατηρητές το Σύμπαν είναι νεκρό.
-The universe and the observer exist as a pair, I do not know any sense in which I could claim that the universe is here in the absence of observers.
(Το Σύμπαν και ο παρατηρητής υπάρχουν ως ζεύγος.Δεν γνωρίζω καμία έννοια που θα μου επέτρεπε να ισχυρισθώ, ότι το Σύμπαν είναι παρόν κατά την απουσία των παρατηρητών).
Andrei Linde( φυσικός)
-We must make an effort to understand the nature of all levels of physical reality: the empirical and nonempirical, the material and spiritual.
-I would say that everyone’s life is guided by an inner potential, and our supreme good lies in actualizing our potential. More than love and intelligence, or consciousness and joy of life, this potential and our deep need to actualize it are what makes us human. Everything we have built in the material world springs from that hidden urge, our inner sway and creative source. Our inner potential makes us who we are.The potential in you is part of a cosmic potentiality that exists in every particle of the universe.( ελεύθερη απόδοση:Πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη φύση όλων των επιπέδων τής φυσικής πραγματικότητας:το εμπειρικό και το μη εμπειρικό,το υλιστικό και το πνευματικό.Θα μπορούσα να πώ ότι η ζωή καθενός από μας,καθοδηγείται από μιά εσωτερική δυναμική,και το ύψιστο αγαθό,ευρίσκεται στην πραγμάτωση τής δυναμικής αυτής.Περισσότερο από την αγάπη και τη νόηση,ή τη συνειδητότητα, και τη χαρά της ζωής,αυτή η δυναμική και η βαθειά μας αγάγκη να την πραγματώσουμε,είναι αυτή που μας κάνει ανθρώπινους.Κάθε τι που έχουμε οικοδομήσει στον υλικό κόσμο,αναδύεται από αυτή την κρυμμένη παρόρμηση ,αυτή την εσωτερική ταλάντωση,από αυτή τη δημιουργική πηγή.Η εσωτερική αυτή δυναμική μάς κάνει αυτό που είμαστε.Αυτή η δυναμική που είναι μέσα σας, είναι τμήμα μιάς κοσμικής δυναμικής που υπάρχει σε κάθε σωματίδιο στο Σύμπαν)
(Περισσότερα : ετοκέττα Επιστήμη "λόγια κλπ)
"The constituents of real things are found not to be real – these findings show that the quantum phenomena make it possible to establish a new covenant between the human mind and the mind-like background of the universe — one that provides a home again to the homeless and meaning to seemingly pointless life — the universe must be assumed to have a moral as well as a physical order, and facts and values derive again from a single source.”(απόδοση:Τα συστατικά των αληθινών πραγμάτων αποδεικνύεται ότι δεν είναι πραγματικά,-τα ευρήματα αυτά,αποδεικνύουν ότι τα κβαντικά φαινόμενα καθιστούν δυνατό να ιδρυθεί μιά νέα σύμβαση ανάμεσα στον ανθρώπινο νού και ένα συμπαντικό υπόστρωμα που ομοιάζει με νού,που δίνει μια στέγη στην άστεγη φαιμενικώς και χωρίς σκοπό ζωή--ότι το σύμπαν πρέπεινα θεωρηθεί πώς έχει τόσο ηθική όσο και υσική τάξη-και ότι τα γεγονότα και οι αξίες προέρχονται από την ίδια πηγή)
http://lotharschafer.com
Lothar Schäfer
Distinguished Professor of Physical Chemistry (emeritus) at the University of Arkansas. His research are in the areas of Physical Chemistry, Electron Diffraction, Applied Quantum Chemistry,
Ο Enrico Fermi αναφερόμενος στο κίνδυνο ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος και το φόβο ότι, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει την κατάλληλη σωφροσύνη για να διαχειρισθεί την πυρηνική δύναμη έλεγε : «Αυτό που είναι λιγότερο βέβαιο –και το οποίο όλοι με πάθος ευχόμαστε –είναι ότι ,ο άνθρωπος θα ενηλικιωθεί σχετικά γρήγορα,ώστε να κάνει σώφρονα χρήση της ισχύος που απέκτησε πάνω στη φύση»
Enrico Fermi
Η ηθική αξία της Επιστήμης δεν έγκειται τόσο στα επιτεύγματά της,όσο στην ίδια τη μέθοδό της.Στη στάση που καλλιεργεί απέναντι στα πράγματα.Στον βαθύτατο αντιδογματικό χαρακτήρα της.
Στ.Τραχανάς
Η προσπάθεια να καταλάβουμε το Σύμπαν είναι από τα λίγα πράγματα που ανυψώνουν την ανθρώπινη ζωή,πάνω από το επίπεδο της φάρσας,δίνοντάς της κάτι από τη χάρη της τραγωδίας
Steven Weinberg
---------------------------------------------------------------------
«Έχουμε δημιουργήσει έναν πολιτισμό, του οποίου τα σημαντικότερα στοιχεία στηρίζονται ουσιαστικά στην επιστήμη και την τεχνολογία. Έχουμε όμως ταυτόχρονα οργανώσει με τέτοιο τρόπο τα πάντα γύρω μας, ώστε σχεδόν κανείς να μην κατανοεί την επιστήμη και την τεχνολογία. Πρόκειται για την ιδανικότερη συνταγή για μια μελλοντική καταστροφή μας! Μπορεί να ξεφεύγουμε λίγο κατά καιρούς, αλλά αργά ή γρήγορα ένα εύφλεκτο μίγμα άγνοιας και δύναμης θα εκραγεί ακριβώς μπροστά στα μάτια μας...
Ανήσυχα, και ειδικά τώρα, στη μετάβαση από τη 2η στην 3η χιλιετηρίδα, γιατί η ψευδο-επιστήμη και οι δεισιδαιμονίες θα γίνονται χρόνο με το χρόνο πιο δελεαστικές, το τραγούδι τού παραλόγου των σειρήνων πιο εύηχο και σαγηνευτικό.
Κάτω από ποιες συνθήκες δημιουργούμε γύρω μας τέτοια ζοφερά σκοτάδια;
Οταν εγείρονται οι φυλετικές προκαταλήψεις, σε καιρούς στέρησης ή πολέμων, σε περιόδους που προκαλείται η εθνική μας αυτοεκτίμηση ή το θάρρος μας, όταν αγω-νιούμε για τη μείωση τον ζωτικού μας χώρου ή για τον αποπροσανατολισμό από τον αληθινό μας προορισμό όταν γύρω μας φουντώνει ο φανατισμός και η άγνοια. Τότε είναι πού οι ίδιες σκοταδιστικές απόψεις, γνωστές από το απώτατο παρελθόν, προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο. Η φλόγα του κεριού εξασθενεί. Το λιγοστό φώς τρεμοσβήνει. Το σκοτάδι απλώνεται. Οι δαίμονες ξυπνούν»
(Carl Sagan « Ο Στοιχειωμένος Κόσμος»)
On learning of the death of a lifelong friend, Einstein wrote in a March 1955 letter to his friend’s family:
“Now he has departed from this strange world a little ahead of me. That means nothing. People like us, who believe in physics, know that the distinction between past, present, and future is only a stubbornly persistent illusion.”
( Πληροφορηθείς το θάνατο ενός παληού του του φίλου,ο Αινστάιν έστειλε ένα γράμμα τον Μαίο του 1955,στην οικογένεια του φίλου του,όπυ έγραφε:
“Τώρα έφυγε από τον παράξενο αυτό κόσμο,λίγο νωρίτερα από μένα.Αυτό δεν σημαίνει τίποτε.Ανθρωποι σαν και μας που πιστεύουμε στη Φυσική,γνωρίζουμε πως η διάκριση ανάμεσα στο
παρελθόν,το παρόν και το μέλλον είναι μόνον μιά επίμονη ,πεισματική ψευδαίσθηση.”
Η σημερινή έρευνα μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από την αντίθεση ανάμεσα στον άνθρωπο και τον φυσικό κόσμο.....μεταφέρει ένα πιό οικουμενικό μήνυμα που αφορά την αλληλεπίδραση ανθρώπου -φύσης...καθώς και ανθρώπου προς άνθρωπο......δίνει το δικαίωμα να μιλάμε για ένα πραγματικό διάλογο ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση.
Ιλυα Πριγκοζίν
---------------------------------------------------------------------------------------
Χωρίς κανένα σχόλιο : Παρακαλώ πληκτρολογείστε : <papalagiful@yahoo.com>:
http://enallaktikidrasi.com/2017/05/13xronos-fysiko-milaei-theo-tesla-parallila-sympanta
----------------------------------------------------------------------------------------
There is no proof in science .The concept of proof belongs only to mathematics
Ian Stevenson
( Δεν υπάρχει απόδειξη στη φυσική.Η έννοια τής αποδείξεως υπάρχει μόνον στα μαθηματικά)
l’astrophysicien Sébastien Charnoz, professeur à l’université Paris-Diderot. Pour ce spécialiste de la formation des planètes, des satellites et des anneaux planétaires, le scientifique vit pour ces instants fugitifs et pas toujours rationnels où la bonne idée jaillit, où les éléments du puzzle s’assemblent comme par magie…Tout chercheur vit l expérience de ;*lharmonie naturelle
(Ο αστροφυσικός Sébastien Charnoz, είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris-Diderot.Για τον ειδικό αυτό,του σχηματισμού των πλανητών,των δορυφόρων,των πλανητικών δακτυλίων, ο επιστήμονας ζεί για τις φευγαλέες και όχι πάντοτε λογικές εκείνες στιγμές,όπου η καλή ιδέα αναπηδά,όπου τα στοιχεία τού παζλ συγκεντρώνονται ώς δια μαγείας..Κάθε ερευνητής ζεί την εμπειρία της φυσικής αρμονίας)
" Η μοντέρνα φυσική μας διδάσκει ότι ,υπάρχει πολλά περισσότερη αλήθεια από αυτή που μπορούμε να δούμε ή από αυτή που μπορεί να αντιληφθεί ο πολύ περιορισμένος ανθρώπινος εγκέφαλος,που εξελίχθηκε έτσι όπως εξελίχθηκε,ώστε να μπορούμε να διαχειριζόμαστε μεσαίου μεγέθους αντικείμενα που κινούνται με μεσαίου μεγέθους ταχύτητα,μέσα σε μεσαίου μεγέθους αποστάσεις,...."
R.Dawkins
Η παράλογη αποτελεσματικότητα των μαθηματικών στις φυσικές επιστήμες είναι ένα μυστήριο που αναζητά εξήγηση
Eugene Wigner
“Everything we love about civilization is a product of intelligence, so amplifying our human intelligence with artificial intelligence has the potential of helping civilization flourish like never before – as long as we manage to keep the technology beneficial.“
Max Tegmark, President of the Future of Life Institute
• «……intelligent life in order to survive, must use the chaos in the physical laws to force the evolution of the universe into one of the very restricted number of possible futures.Its very survival requires life to impose order on the universe. Taking biology into account allows us to do the physics of the far future……The very fact that humans are machines of a very special sort allows us to prove that we humans probably have free will,that we shall have life after death in an abode that closely resembles the Heaven of the great world religious and that life…..can be regarded as the ultimate cause of te very existence of the universe itself…..It is time scientist reconsider the God hypothesis…The time has come to absorb theology into physics,to make Heaven as real as an electron
• Frank j.Tipler July 1993
Η επιστήμη χωρίς θρησκεία είναι κουτσή…Η θρησκεία χωρίς επιστήμη είναι τυφλή…
Einstein
Einstein
"What I cannot create, I do not understand"
(Δεν μπορώ να κατανοήσω κάτι που δεν μπορώ να κατασκευάσω)
Richard Feynman,
(Feynman meant here that understanding something is not just about working through advanced mathematics. One must also have a notion that is intuitive enough to explain to an audience that cannot follow the detailed derivation)
“We should be on our guard not to overestimate science and scientific methods when it is a question of human problems. . . . Science . . . cannot create ends . . . at most [it may] supply the means by which to attain certain ends.” ..
("Πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί ώστε να μην υπερεκτιμούμε την επιστήμη και τις επιστημονικές μεθόδους όταν πρόκειται για ανθρώπινα προβλήματα. . . . η Επιστήμη . . . δεν μπορεί να δημιουργήσει σκοπούς . . το πολύ [μπορεί να] προμηθεύσει τα μέσα για την επίτευξη συγκεκριμένων σκοπών)
.Αlbert Einstein
We could describe the situation by saying that God is a high-level mathematician who used very advanced mathematics to construct the universe
(Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την κατάσταση λέγοντας,ότι ο Θεός είναι υψηλού επιπέδου μαθηματικός,που χρησιμοποίησε πάρα πολύ προχωρημένα μαθηματικά για την κατασκευή τού σύμπαντος)
Paul Dirac
"......το Χάος κινείται σ’ ένα φιλοσοφικό παράδοξο,πώς είναι δυνατόν τα ντερτερμινιστικά μοντέλα να παράγουν τυχαία συμπεριφορά..το Χάος αποδεικνύει πώς οι ντετερμινιστικές αιτίες, μπορούν έχουν τυχαία αποτελέσματα..
Ian Stewart( " Ο Θεός είναι Γεωμέτρης;)
(For the parallel to the lesson of the atomic theory) ( We must turn)to those kinds of epistemological problems with which already thinkers like the Buddha and Lao Tzu had been confronted ,when trying to harmonize our position as spectators and actors in the great drama of existence.
Niels Bohr
"......το Χάος κινείται σ’ ένα φιλοσοφικό παράδοξο,πώς είναι δυνατόν τα ντερτερμινιστικά μοντέλα να παράγουν τυχαία συμπεριφορά..το Χάος αποδεικνύει πώς οι ντετερμινιστικές αιτίες, μπορούν έχουν τυχαία αποτελέσματα..
Ian Stewart( " Ο Θεός είναι Γεωμέτρης;)
(For the parallel to the lesson of the atomic theory) ( We must turn)to those kinds of epistemological problems with which already thinkers like the Buddha and Lao Tzu had been confronted ,when trying to harmonize our position as spectators and actors in the great drama of existence.
Niels Bohr
The great contribution in theoretical physics that has come from Japan since the last war may be an indication of a certain relationship between the philosophical ideas in the tradition of the Far East and the philosophical substance of the quantum theory.
Werner Heisenberg
Pierre Treilhard de Chardin(Le Phénomène Humain)
Une Introduction à une explication du monde.. Etre plus ,c’est s’unir davantage….l ‘unité …grandit par un accroissement de conscience..,c'est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir)complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …a integrer L’Homme total dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes cosmiques ,mais est une volonté de vivre universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du Monde….mais axe et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matière ,plus se laisse voir a nous sa fondamentale unité 35…l’ Energie représente …pour la science la forme la plus primitive de l ; Etoffe universelle… 37…le « système » est perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre,le dessin …apparaissent dans l’ensemble..39…La matière obeit ..a la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se onstuit qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparait …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel… 47…Perfection spirituelle (ou « centreité » consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées d’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a une orientation précise et un axe privilégié de l’évolution 154….déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher à savoir comment le Monde s’est fait, et comment il doit continuer à se faire….314…la relation structurelle entre ….complexité et conscience est ..incontestable..334……nous sommes logiquement amenés a conjecturer à chaque corpuscule l’existence rudimentaire de quelque psyché….l’Univers est en tension…de reploiement organique sur lui-même et donc d’intériorisation… la Vie est depuis toujours en pression partout..335. ….l’Univers …progresse a coup de milliards d’essais…la Vie… une fonction universelle d’ordre cosmique…336…Evolutivement depuis longtemps l’homme ne bouge plus s’il a jamais bougé…339…quelle est la place laissée a la liberte, ?( ..il ne suit …je prétends de la position …que la réussite finale de l’hominisation est nécessaire…)..quelle est la valeur accordée a l’esprit ?(Matiere et Esprit ….simples variables conjuguées)…343quelle distinction ..entre Dieu et le Monde ?(le centre Universel d’unification …doit être conçu comme préexistent et transcendant.).344..Mal de désordre et d’insuccès( que de rates pour une reussite..)Mal de décomposition (la mort rouage essentiel du mécanisme et de montée de la Vie)..Mal de solitude et d’angoisse(..un Univers que nous n’arrivons encore à bien comprendre, ni à savoir ce qu’l nous veut……on s’aperçoit vie…un type particulier du Cosmos..ou le Mal non paw par accident ..mais par structure même du système apparait nécessairement …dans le sillage de l’Evolution…pour de raisons ..que si nous pouvions les connaitre nous aurions pénétré le secret du monde autour de nous…Est-ce sur que la malice du mal…ne trahisse un certain excès ,inexplicable pour notre raison si a l’effet normal de l ; Evolution ne se surajoute pas l’effet extraordinaire de quelque catastrophe ou déviation primordial ? 347….rien ne ressemble autant a l’épopée humaine à un chemin de la Croix) 348 )..
Pierre Treilhard de Chardin(Le Phénomène Humain)
Une Introduction à une explication du monde.. Etre plus ,c’est s’unir davantage….l ‘unité …grandit par un accroissement de conscience..,c'est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir)complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …a integrer L’Homme total dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes cosmiques ,mais est une volonté de vivre universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du Monde….mais axe et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matière ,plus se laisse voir a nous sa fondamentale unité 35…l’ Energie représente …pour la science la forme la plus primitive de l ; Etoffe universelle… 37…le « système » est perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre,le dessin …apparaissent dans l’ensemble..39…La matière obeit ..a la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se onstuit qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparait …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel… 47…Perfection spirituelle (ou « centreité » consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées d’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a une orientation précise et un axe privilégié de l’évolution 154….déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher à savoir comment le Monde s’est fait, et comment il doit continuer à se faire….314…la relation structurelle entre ….complexité et conscience est ..incontestable..334……nous sommes logiquement amenés a conjecturer à chaque corpuscule l’existence rudimentaire de quelque psyché….l’Univers est en tension…de reploiement organique sur lui-même et donc d’intériorisation… la Vie est depuis toujours en pression partout..335. ….l’Univers …progresse a coup de milliards d’essais…la Vie… une fonction universelle d’ordre cosmique…336…Evolutivement depuis longtemps l’homme ne bouge plus s’il a jamais bougé…339…quelle est la place laissée a la liberte, ?( ..il ne suit …je prétends de la position …que la réussite finale de l’hominisation est nécessaire…)..quelle est la valeur accordée a l’esprit ?(Matiere et Esprit ….simples variables conjuguées)…343quelle distinction ..entre Dieu et le Monde ?(le centre Universel d’unification …doit être conçu comme préexistent et transcendant.).344..Mal de désordre et d’insuccès( que de rates pour une reussite..)Mal de décomposition (la mort rouage essentiel du mécanisme et de montée de la Vie)..Mal de solitude et d’angoisse(..un Univers que nous n’arrivons encore à bien comprendre, ni à savoir ce qu’l nous veut……on s’aperçoit vie…un type particulier du Cosmos..ou le Mal non paw par accident ..mais par structure même du système apparait nécessairement …dans le sillage de l’Evolution…pour de raisons ..que si nous pouvions les connaitre nous aurions pénétré le secret du monde autour de nous…Est-ce sur que la malice du mal…ne trahisse un certain excès ,inexplicable pour notre raison si a l’effet normal de l ; Evolution ne se surajoute pas l’effet extraordinaire de quelque catastrophe ou déviation primordial ? 347….rien ne ressemble autant a l’épopée humaine à un chemin de la Croix) 348 )..
Pierre Treilhard de Chardin(Le Phénomène Humain)
Une Introduction à une explication du monde.. Etre plus ,c’est s’unir davantage….l ‘unité …grandit par un accroissement de conscience..,c'est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir)complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …a integrer L’Homme total dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes cosmiques ,mais est une volonté de vivre universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du Monde….mais axe et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matiere ,plus se laisse voir a nous sa fondamentale unite 35…l’ Energie represente …pour la science la forme la plus primitive de l ; Etoffe universelle… 37…le « système » est perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre,le dessin …apparaissent dans l’ensemble..39…La matière obeit ..a la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se onstuit qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparait …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel… 47…Perfection spirituelle (ou « centreité » consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées du’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a une orientation précise et un axe privilégié de l’évolution 154….déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher à savoir comment le Monde s’est fait,et comment il doit continuer à se faire….314
My own suspicion is that the Universe is not only queerer than we suppose, but queerer than we can suppose….. The world is not only stranger than we imagine, it is stranger than we can imagine.
(Η δική μου υποψία είναι ότι το Σύμπαν δεν είναι μόνο πιο παράξενο από όσο υποθέτουμε, αλλά πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε…. Ο κόσμος δεν είναι μόνο πιο παράξενος από όσο φανταζόμασθε, είναι πιο παράξενος από όσο μπορούμε να φαντασθούμε.).
My own suspicion is that the Universe is not only queerer than we suppose, but queerer than we can suppose….. The world is not only stranger than we imagine, it is stranger than we can imagine.
(Η δική μου υποψία είναι ότι το Σύμπαν δεν είναι μόνο πιο παράξενο από όσο υποθέτουμε, αλλά πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε…. Ο κόσμος δεν είναι μόνο πιο παράξενος από όσο φανταζόμασθε, είναι πιο παράξενος από όσο μπορούμε να φαντασθούμε.).
J.B.S.Haldane
La seule religion acceptable pour l'homme est celle qui lui apprendra d'abord à reconnaître, aimer, et servir passionnément l'univers dont il est l'élément le plus important.
(Η μόνη αποδεκτή για τον άνθρωπο θρησκεία είναι εκείνη που καταρχήν θα του μάθει να αναγνωρίσει, να αγαπήσει και να υπηρετήσει με πάθος το σύμπαν του οποίου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο).
P.Teilhard de Chardin
Η αλήθεια με Α κεφαλαίο πρέπει να βρίσκεται πάντα έξω από το βασίλειο τής κατανόησής μας.(αν υπάρχει κάτι όπως η Αλήθεια)
Ian Stewart(«Οι μυστικοί αριθμοί»)
«… Η σύγχρονη φυσική διδάσκει ότι…δεν υπάρχουν άνθρωποι απομονωμένοι…τους συνδέει…. φως,ακτινοβολία.Είναι πυκνώματα τού ίδιου υλικού και πάντοτε επικοινωνούν ενεργητικά και δυναμικά μεταξύ τους….αν νοιώθουμε ψυχικά μόνοι είναι γιατί δεν κατανοούμε την συνέχεια των πάντων μέσα στο Σύμπαν,…εμείς επιλέξαμε την ψευδαίσθηση της μοναξιάς….»
(Από το «Ετσι βλέπω τον κόσμο» των Μ.Δανέζη-Στρ.Θεοδοσίου)
Αν αναπτύξουμε μιά ολοκληρωμένη θεωρία,αυτή θα πρέπει με τον καιρό να γίνει κατανοητή από όλους,και όχι μόνον από ελάχιστους επιστήμονες.Στην συνέχεια θα πρέπει όλοι μας,φιλόσοφοι,επιστήμονες απλοί άνθρωποι να είμαστε σε θέση να λάβουμε μέρος στη συζήτηση σχετικά με το γιατί υπάρχουμε εμείς και το σύμπαν.Αν απαντηθεί αυτό το ερώτημα ,τότε θα έχουμε τον απόλυτο θρίαμβο τής ανθρωπινής λογικής-γιατί τότε θα γνωρίζουμε τον νου του Θεού.
Stephen Hawking.(A Brief History of Time.From the Big Bang to Black Holes)
La seule religion acceptable pour l'homme est celle qui lui apprendra d'abord à reconnaître, aimer, et servir passionnément l'univers dont il est l'élément le plus important.
(Η μόνη αποδεκτή για τον άνθρωπο θρησκεία είναι εκείνη που καταρχήν θα του μάθει να αναγνωρίσει, να αγαπήσει και να υπηρετήσει με πάθος το σύμπαν του οποίου είναι το πιο σημαντικό στοιχείο).
P.Teilhard de Chardin
Η αλήθεια με Α κεφαλαίο πρέπει να βρίσκεται πάντα έξω από το βασίλειο τής κατανόησής μας.(αν υπάρχει κάτι όπως η Αλήθεια)
Ian Stewart(«Οι μυστικοί αριθμοί»)
Η Μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα είναι να επιτύχει την συνύπαρξη ..δισεκατομμυρίων ανθρώπων σ’ένα μικρό πλανήτη με περιορισμένους πόρους.Πρέπει να αποφασίσουμε επειγόντως αν θα ακολουθήσουμε την οδό που εξασφαλίζει την άνεση μιας μειονότητας με τίμημα τη δυστυχία τής πλειονότητας ή την οδό του σεβασμού όλων των ανθρώπων.Αραγε θα..χαράξουμε τις αδρές γραμμές μιας ουτοπίας που θα θεμελιώνεται στην αδελφοσύνη; Θα έχουμε αρκετή θέληση για να κάνουμε τα πρώτα βήματα στην πραγματοποίησή της;
Albert Jacquard («Η Επίγνωση των ορίων») «… Η σύγχρονη φυσική διδάσκει ότι…δεν υπάρχουν άνθρωποι απομονωμένοι…τους συνδέει…. φως,ακτινοβολία.Είναι πυκνώματα τού ίδιου υλικού και πάντοτε επικοινωνούν ενεργητικά και δυναμικά μεταξύ τους….αν νοιώθουμε ψυχικά μόνοι είναι γιατί δεν κατανοούμε την συνέχεια των πάντων μέσα στο Σύμπαν,…εμείς επιλέξαμε την ψευδαίσθηση της μοναξιάς….»
(Από το «Ετσι βλέπω τον κόσμο» των Μ.Δανέζη-Στρ.Θεοδοσίου)
Αν αναπτύξουμε μιά ολοκληρωμένη θεωρία,αυτή θα πρέπει με τον καιρό να γίνει κατανοητή από όλους,και όχι μόνον από ελάχιστους επιστήμονες.Στην συνέχεια θα πρέπει όλοι μας,φιλόσοφοι,επιστήμονες απλοί άνθρωποι να είμαστε σε θέση να λάβουμε μέρος στη συζήτηση σχετικά με το γιατί υπάρχουμε εμείς και το σύμπαν.Αν απαντηθεί αυτό το ερώτημα ,τότε θα έχουμε τον απόλυτο θρίαμβο τής ανθρωπινής λογικής-γιατί τότε θα γνωρίζουμε τον νου του Θεού.
Stephen Hawking.(A Brief History of Time.From the Big Bang to Black Holes)
( John Wheeler) “…. According to the rules of quantum mechanics, our observations influence the universe at the most fundamental levels.When physicists look at the basic constituents of reality— atoms and their innards, or the particles of light called photons— what they see depends on how they have set up their experiment. …..
The outcome of the experiment depends on what the physicists try to measure…Wheeler has come up with a cosmic-scale version of this experiment that has even weirder implications. …………..Wheeler's version shows that our observations in the present can affect how a photon behaved in the past..... (he)suspects that most of the universe consists of huge clouds of uncertainty that have not yet interacted either with a conscious observer or even with some lump of inanimate matter
(Σύμφωνα με τους κανόνες της κβαντομηχανικής, οι παρατηρήσεις μας επηρεάζουν το σύμπαν στα πιο θεμελιώδη επίπεδα. Όταν οι φυσικοί εξετάζουν τα βασικά συστατικά της πραγματικότητας - άτομα και τα εσωτερικά τους, ή τα σωματίδια φωτός που ονομάζονται φωτόνια - αυτό που βλέπουν εξαρτάται από το πώς έχουν οργανώσει το πείραμά τους. ..
Το αποτέλεσμα του πειράματος εξαρτάται από το τι προσπαθούν να μετρήσουν οι φυσικοί ... Ο Wheeler έχει καταλήξει σε μια άποψη κοσμικής κλίμακας αυτού του πειράματος που έχει ακόμη πιο παράξενες συνέπειες. ............ .. Η άποψη του Wheeler δείχνει ότι οι παρατηρήσεις μας στο παρόν μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο συμπεριφοράς ενός φωτονίου στο παρελθόν………………….. (ο Wheeler) υποψιάζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος αποτελείται από τεράστια νέφη αβεβαιότητας που δεν έχουν ακόμη αλληλεπιδράσει ούτε με έναν συνειδητό παρατηρητή ούτε με κάποιο τμήμα άψυχου υλικού)
John Wheeler.
La recherche d un idéal est,comme la conscience,spécifique de la nature humaine et indépendente de la volonté purement rationnel de l individu,
(Η αναζήτηση ενός ιδεώδους, όπως η συνείδηση, είναι ειδική για την ανθρώπινη φύση και είναι ανεξάρτητη από την καθαρά ορθολογική βούληση του ατόμου)
..la vie dans son ensemble et non dans ses éléments..est infaillible
(H ζωή στο σύνολό της και όχι στα στοιχεία της .. είναι αλάνθαστη
Si l univers a réussi jusqu’ ici l ‘invraisemblable travail de faire naitre la pensée humaine au sein de ce qui nous parait être un réseau inimaginable de hasards et de mauvaises chances c’ est qui il est au fond de lui-même dirigé par une puissance souverainemet maitresse des éléments qui le composent..
(Αν το σύμπαν έχει πετύχει μέχρι στιγμής το απίστευτο έργο να γεννήσει την ανθρώπινη σκέψη στο κέντρο αυτού που μας φαίνεται να είναι ένα αδιανόητο δίκτυο τυχαιότητας και κακών ευκαιριών, σημαίνει ότι, στο βάθος του εαυτού του, οδηγείται από μιά δύναμη που κυριαρχεί επί των στοιχείων που το συνθέτουν ..
Teilhard de Chardin(«Μon Univers»)
«…Η Γνώση είναι παιδί του παρελθόντος και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον μέσα σ’ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς……η διαφύλαξη και η μεταφορά της γνώσεως τις επόμενες γενεές απειλούνται όλο και πιο σοβαρά καθώς τα συστήματα αποθήκευσης δεδομένων αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,καταλανώνουν ποσότητες ενέργειας που αυξάνονται ραγδαία και είναι ευάλωτα σε τυχαίες ή σκόπιμες παραποιήσεις,…Και μολονότι την εποχήμας οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι και τα ηλεκτρονικά αποθετήρια πληροφοριών αγγίζουν σιγα σιγά τα όρια τους σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, σίγουρα θα καταφέρουν να τα ξεπεράσουν με τη βοήθεια νέων ανακαλύψεων…Δυστυχώς η αποθήκευση πληροφοριών δεν διασφαλίζει την μακροημέρευση, για τον απλό λόγο ότι τα ψηφιακά συστήματα που χρησιμοποιούμε για την αποθήκευση αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,…..Το αποτέλεσμα είναι ότι συστήματα αυτά,σπάνια μπορούν να διαφυλάξουν τις πληροφορίες που τους έχουμε εμπιστευτεί για χρνικό διάστημα περισότερο από μερικές δεκαετίες…….Ειδη χαρτιού,που δεν έχουν υποστεί κατεργασία με οξέα ή κοινά μικροφίλμ.μπορούν μεν να εξασφαλίσουν την καταγραφή και διάσωση κειμένων για αιώνες,αλλά δεν είναι κατάλληλα για την αποθήκευση,μεταφορά και ανάλυση πληροφοριών…..οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του μέλλοντος δεν θα μπορούν να τις διαβάσουν τις πληροφορίες .Αυτό ήδη συμβαίνει :οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές αδυνατούν να διαβάσουν πληροφορίες αποθηκευμένες σε συστήματα ηλικίας δέκα και είκοσι ετών….να μεταφέρουμε συνεχώς τις ήδη αποθηκευμένες πληροφορίες…στο κατάλληλο σύστημα λειτουργίας; Ή μήπως να τις κρατάμε σε αρχεία παλαιών ..υπολογιστών;…..ανηυσυχία .. προκαλεί η ευκολία με την οποία μπορεί να αλλοιωθεί τυχαία ή σκόπιμα η ψηφιακά αποθηκευμένη γνώση. »
Gottfried Schatz(Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα)
«….Επαναλαμβάνοντας πολλές φορές,την ίδια πρόθεση, επαναλαμβάνοντας συνεχώς την ίδια ερώτηση προς το Σύμπαν,μεταβάλλουμε την κβαντική πιθανότητα και την κάνουμε έτσι ν΄αποκλίνει από τον μέσο όρο τού τυχαίου που υπάρχει στη βάση………..Μια διανοητική πρόθεση μπορεί να επηρεάσει την λειτουργία τού εγκεφάλου»
Joe Dispenza
I regard consciousness as fundamental. I regard matter as derivative from consciousness. We cannot get behind consciousness. Everything that we talk about, everything that we regard as existing, postulates consciousness.
(Θεωρώ τη συνείδηση ως θεμελιώδη. Θεωρώ την ύλη ως παράγωγο της συνείδησης. Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τη συνείδηση. Τα πάντα για τα οποία μιλάμε, όλα όσα θεωρούμε ως υφιστάμενα, αξιώνουν συνείδηση).
Max Planck
Η επιστήμη δεν μπορεί να λύσει το ύψιστο μυστήριο της φύσης. Και αυτό επειδή, σε τελευταία ανάλυση, εμείς οι ίδιοι είμαστε μέρος του μυστηρίου που προσπαθούμε να λύσουμε.
Max Planck
You and I are all as much continuous with the physical universe as a wave is continuous with the ocean.
(Εσείς και εγώ είμαστε όλοι τόσο συνεχείς με το φυσικό σύμπαν, καθώς το κύμα είναι συνεχές με τον ωκεανό.
Alan Watts
I have… no hesitation in declaring quite bluntly that the acceptance of a really existing material world ,as the explanation of the fact that we all find in the end that we are empirically in the same environment is mystical and metaphysical
(Δεν έχω κανέναν δισταγμό να δηλώσω απερίφραστα, ότι, η αποδοχή ενός πραγματικά υπαρκτού υλικού κόσμου, ως εξήγηση του γεγονότος ότι, όλοι ανακαλύπτουμε εν τέλει ότι, είμαστε εμπειρικά στο ίδιο περιβάλλον, είναι μυστικιστική και μεταφυσική)
Erwin Schrodinger
Εδώ στην άκρη αυτού που γνωρίζουμε ,σε επαφή με τον ωκεανό του αγνώστου,λάμπει το μυστήριο και η ομορφιά του κόσμου.
Carlo Rovelli(“Επτά σύντομα μαθήματα Φυσικής’)
….. κατά μία άποψη η φύση είναι πραγματικώς ελεύθερη να επιλέγει το αποτέλεσμα ενός πειράματος, ότι, δηλαδή,τα κβαντικά συστήματα διαθέτουν ένα στοιχείο ελευθερίας( ένα βαθμό πραγματικής ελευθερίας,)ότι,ελευθερία σημαίνει την ανυπαρξία αιτίου,ότι,η «ποσότητα»(τα εισαγωγικά είναι του συγγραφέα)της ελευθερίας εκφράζεται ανάλογα με την ποσότητα της πληροφορίας που χρειάζεται ένα σύστημα,ώστε να μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον ……) ιστ
Lee Smolin «Ο Χρόνος»
When I am working on a problem,I never think about beauty.I think only how to solve the problem.But when I have finished, if the solution is not beautiful,I know it is wrong.
(Όταν ασχολούμαι με ένα πρόβλημα,δεν σκέπτομαι ποτέ την ομορφιά.Σκέπτομαι μόνον πώς θα το λύσω.Αλλά όταν τελειώσω αν η λύση δεν είναι όμορφη,ξέρω ότι, είναι εσφαλμένη.)
Richard Buckminster Fuller.
No one understands quantum mechanics. Its effects are impossible ,absolute impossible to explain based on human experience. It may equally true of ESP.It may exist.It may be important to human and physical behavior Yet it may not be explainable until long after its discovery.
(Κανείς δεν καταλαβαίνει την κβαντική μηχανική. Τα αποτελέσματά της είναι αδύνατα, απολύτως αδύνατο να εξηγηθούν με βάση την ανθρώπινη εμπειρία. Μπορεί να ισχύουν τα ίδια για το ESP.Μπορεί να υπάρχει. Μπορεί, να είναι σημαντική για την ανθρώπινη και φυσική συμπεριφορά. Εντούτοις, μπορεί να μην είναι δυνατόν να εξηγηθεί μέχρι πολύ μετά την ανακάλυψή της).
Richard F.Feymann (Nobel Laureate)
Το θεωρώ πολύ πιθανόν ,στην πραγματτικότητα αναπόφευκτο, η βιολογική νοημοσύνη να αποτελεί μόνον ένα μεταβατικό φαινόμενο, μια μεταβαλλόμενη φάση στην εξέλιξη της νοημοσύνης στο Σύμπαν.Αν συναντήσουμε ποτέ εξωγήινη νοημοσύνη ,θεωρώ εξαιρετικά πιθανόν να είναι μεταβιολογική στη φύση της,ένα συμπέρασμα που ΄έχει προφανή και εκτενή αντίκτυπο για την SETI»
Pau Davies
.
We may hope that machines will eventually compete with men in all purely intellectual fields
(Μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι μηχανές τελικά θα ανταγωνίζονται με τους άνδρες σε όλα τα καθαρώς διανοητικά πεδία)
Alan Turing
Ο ρυθμός των ανακαλύψεων(στην γενετική μηχανική ) είναι τόσο συγκλονιστικά υψηλός ώστε οι επιστήμονες συγκάλεσαν συνέδρια για να συζητήσουν πώς θα μπορούσαν να επιβραδύνουν αυτές τις νέες εξελίξεις…Οι ειδικοί της βιοηθικής ,ανασυχούν για πιθανές εσφαλμένες χρήσεις αυτής της τεχνολογίας.
( από το βιβλίο του M.Kaku «Το μέλλον της Ανθρωπότητας»)
Je suis convaincu pour ma part qu’il n’ya pas de plus puissant aliment naturel pour la vie religieuse que le contact des réalités scientifiques bien comprises (…)Personne autant que l’homme penché, ne comprend combien le Christ ,par son Incarnation est intérieur au Monde ,enraciné dans le Monde, jusqu’au cœur du plus petit atome ιστ
Pierre Teilhard de Chardin
The outcome of the experiment depends on what the physicists try to measure…Wheeler has come up with a cosmic-scale version of this experiment that has even weirder implications. …………..Wheeler's version shows that our observations in the present can affect how a photon behaved in the past..... (he)suspects that most of the universe consists of huge clouds of uncertainty that have not yet interacted either with a conscious observer or even with some lump of inanimate matter
(Σύμφωνα με τους κανόνες της κβαντομηχανικής, οι παρατηρήσεις μας επηρεάζουν το σύμπαν στα πιο θεμελιώδη επίπεδα. Όταν οι φυσικοί εξετάζουν τα βασικά συστατικά της πραγματικότητας - άτομα και τα εσωτερικά τους, ή τα σωματίδια φωτός που ονομάζονται φωτόνια - αυτό που βλέπουν εξαρτάται από το πώς έχουν οργανώσει το πείραμά τους. ..
Το αποτέλεσμα του πειράματος εξαρτάται από το τι προσπαθούν να μετρήσουν οι φυσικοί ... Ο Wheeler έχει καταλήξει σε μια άποψη κοσμικής κλίμακας αυτού του πειράματος που έχει ακόμη πιο παράξενες συνέπειες. ............ .. Η άποψη του Wheeler δείχνει ότι οι παρατηρήσεις μας στο παρόν μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο συμπεριφοράς ενός φωτονίου στο παρελθόν………………….. (ο Wheeler) υποψιάζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος αποτελείται από τεράστια νέφη αβεβαιότητας που δεν έχουν ακόμη αλληλεπιδράσει ούτε με έναν συνειδητό παρατηρητή ούτε με κάποιο τμήμα άψυχου υλικού)
John Wheeler.
La recherche d un idéal est,comme la conscience,spécifique de la nature humaine et indépendente de la volonté purement rationnel de l individu,
(Η αναζήτηση ενός ιδεώδους, όπως η συνείδηση, είναι ειδική για την ανθρώπινη φύση και είναι ανεξάρτητη από την καθαρά ορθολογική βούληση του ατόμου)
..la vie dans son ensemble et non dans ses éléments..est infaillible
(H ζωή στο σύνολό της και όχι στα στοιχεία της .. είναι αλάνθαστη
Si l univers a réussi jusqu’ ici l ‘invraisemblable travail de faire naitre la pensée humaine au sein de ce qui nous parait être un réseau inimaginable de hasards et de mauvaises chances c’ est qui il est au fond de lui-même dirigé par une puissance souverainemet maitresse des éléments qui le composent..
(Αν το σύμπαν έχει πετύχει μέχρι στιγμής το απίστευτο έργο να γεννήσει την ανθρώπινη σκέψη στο κέντρο αυτού που μας φαίνεται να είναι ένα αδιανόητο δίκτυο τυχαιότητας και κακών ευκαιριών, σημαίνει ότι, στο βάθος του εαυτού του, οδηγείται από μιά δύναμη που κυριαρχεί επί των στοιχείων που το συνθέτουν ..
Teilhard de Chardin(«Μon Univers»)
«…Η Γνώση είναι παιδί του παρελθόντος και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον μέσα σ’ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς……η διαφύλαξη και η μεταφορά της γνώσεως τις επόμενες γενεές απειλούνται όλο και πιο σοβαρά καθώς τα συστήματα αποθήκευσης δεδομένων αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,καταλανώνουν ποσότητες ενέργειας που αυξάνονται ραγδαία και είναι ευάλωτα σε τυχαίες ή σκόπιμες παραποιήσεις,…Και μολονότι την εποχήμας οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι και τα ηλεκτρονικά αποθετήρια πληροφοριών αγγίζουν σιγα σιγά τα όρια τους σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής, σίγουρα θα καταφέρουν να τα ξεπεράσουν με τη βοήθεια νέων ανακαλύψεων…Δυστυχώς η αποθήκευση πληροφοριών δεν διασφαλίζει την μακροημέρευση, για τον απλό λόγο ότι τα ψηφιακά συστήματα που χρησιμοποιούμε για την αποθήκευση αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,…..Το αποτέλεσμα είναι ότι συστήματα αυτά,σπάνια μπορούν να διαφυλάξουν τις πληροφορίες που τους έχουμε εμπιστευτεί για χρνικό διάστημα περισότερο από μερικές δεκαετίες…….Ειδη χαρτιού,που δεν έχουν υποστεί κατεργασία με οξέα ή κοινά μικροφίλμ.μπορούν μεν να εξασφαλίσουν την καταγραφή και διάσωση κειμένων για αιώνες,αλλά δεν είναι κατάλληλα για την αποθήκευση,μεταφορά και ανάλυση πληροφοριών…..οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του μέλλοντος δεν θα μπορούν να τις διαβάσουν τις πληροφορίες .Αυτό ήδη συμβαίνει :οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές αδυνατούν να διαβάσουν πληροφορίες αποθηκευμένες σε συστήματα ηλικίας δέκα και είκοσι ετών….να μεταφέρουμε συνεχώς τις ήδη αποθηκευμένες πληροφορίες…στο κατάλληλο σύστημα λειτουργίας; Ή μήπως να τις κρατάμε σε αρχεία παλαιών ..υπολογιστών;…..ανηυσυχία .. προκαλεί η ευκολία με την οποία μπορεί να αλλοιωθεί τυχαία ή σκόπιμα η ψηφιακά αποθηκευμένη γνώση. »
Gottfried Schatz(Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα)
«….Επαναλαμβάνοντας πολλές φορές,την ίδια πρόθεση, επαναλαμβάνοντας συνεχώς την ίδια ερώτηση προς το Σύμπαν,μεταβάλλουμε την κβαντική πιθανότητα και την κάνουμε έτσι ν΄αποκλίνει από τον μέσο όρο τού τυχαίου που υπάρχει στη βάση………..Μια διανοητική πρόθεση μπορεί να επηρεάσει την λειτουργία τού εγκεφάλου»
Joe Dispenza
I regard consciousness as fundamental. I regard matter as derivative from consciousness. We cannot get behind consciousness. Everything that we talk about, everything that we regard as existing, postulates consciousness.
(Θεωρώ τη συνείδηση ως θεμελιώδη. Θεωρώ την ύλη ως παράγωγο της συνείδησης. Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τη συνείδηση. Τα πάντα για τα οποία μιλάμε, όλα όσα θεωρούμε ως υφιστάμενα, αξιώνουν συνείδηση).
Max Planck
Η επιστήμη δεν μπορεί να λύσει το ύψιστο μυστήριο της φύσης. Και αυτό επειδή, σε τελευταία ανάλυση, εμείς οι ίδιοι είμαστε μέρος του μυστηρίου που προσπαθούμε να λύσουμε.
Max Planck
You and I are all as much continuous with the physical universe as a wave is continuous with the ocean.
(Εσείς και εγώ είμαστε όλοι τόσο συνεχείς με το φυσικό σύμπαν, καθώς το κύμα είναι συνεχές με τον ωκεανό.
Alan Watts
I have… no hesitation in declaring quite bluntly that the acceptance of a really existing material world ,as the explanation of the fact that we all find in the end that we are empirically in the same environment is mystical and metaphysical
(Δεν έχω κανέναν δισταγμό να δηλώσω απερίφραστα, ότι, η αποδοχή ενός πραγματικά υπαρκτού υλικού κόσμου, ως εξήγηση του γεγονότος ότι, όλοι ανακαλύπτουμε εν τέλει ότι, είμαστε εμπειρικά στο ίδιο περιβάλλον, είναι μυστικιστική και μεταφυσική)
Erwin Schrodinger
Εδώ στην άκρη αυτού που γνωρίζουμε ,σε επαφή με τον ωκεανό του αγνώστου,λάμπει το μυστήριο και η ομορφιά του κόσμου.
Carlo Rovelli(“Επτά σύντομα μαθήματα Φυσικής’)
….. κατά μία άποψη η φύση είναι πραγματικώς ελεύθερη να επιλέγει το αποτέλεσμα ενός πειράματος, ότι, δηλαδή,τα κβαντικά συστήματα διαθέτουν ένα στοιχείο ελευθερίας( ένα βαθμό πραγματικής ελευθερίας,)ότι,ελευθερία σημαίνει την ανυπαρξία αιτίου,ότι,η «ποσότητα»(τα εισαγωγικά είναι του συγγραφέα)της ελευθερίας εκφράζεται ανάλογα με την ποσότητα της πληροφορίας που χρειάζεται ένα σύστημα,ώστε να μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον ……) ιστ
Lee Smolin «Ο Χρόνος»
When I am working on a problem,I never think about beauty.I think only how to solve the problem.But when I have finished, if the solution is not beautiful,I know it is wrong.
(Όταν ασχολούμαι με ένα πρόβλημα,δεν σκέπτομαι ποτέ την ομορφιά.Σκέπτομαι μόνον πώς θα το λύσω.Αλλά όταν τελειώσω αν η λύση δεν είναι όμορφη,ξέρω ότι, είναι εσφαλμένη.)
Richard Buckminster Fuller.
No one understands quantum mechanics. Its effects are impossible ,absolute impossible to explain based on human experience. It may equally true of ESP.It may exist.It may be important to human and physical behavior Yet it may not be explainable until long after its discovery.
(Κανείς δεν καταλαβαίνει την κβαντική μηχανική. Τα αποτελέσματά της είναι αδύνατα, απολύτως αδύνατο να εξηγηθούν με βάση την ανθρώπινη εμπειρία. Μπορεί να ισχύουν τα ίδια για το ESP.Μπορεί να υπάρχει. Μπορεί, να είναι σημαντική για την ανθρώπινη και φυσική συμπεριφορά. Εντούτοις, μπορεί να μην είναι δυνατόν να εξηγηθεί μέχρι πολύ μετά την ανακάλυψή της).
Richard F.Feymann (Nobel Laureate)
Το θεωρώ πολύ πιθανόν ,στην πραγματτικότητα αναπόφευκτο, η βιολογική νοημοσύνη να αποτελεί μόνον ένα μεταβατικό φαινόμενο, μια μεταβαλλόμενη φάση στην εξέλιξη της νοημοσύνης στο Σύμπαν.Αν συναντήσουμε ποτέ εξωγήινη νοημοσύνη ,θεωρώ εξαιρετικά πιθανόν να είναι μεταβιολογική στη φύση της,ένα συμπέρασμα που ΄έχει προφανή και εκτενή αντίκτυπο για την SETI»
Pau Davies
.
We may hope that machines will eventually compete with men in all purely intellectual fields
(Μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι μηχανές τελικά θα ανταγωνίζονται με τους άνδρες σε όλα τα καθαρώς διανοητικά πεδία)
Alan Turing
Ο ρυθμός των ανακαλύψεων(στην γενετική μηχανική ) είναι τόσο συγκλονιστικά υψηλός ώστε οι επιστήμονες συγκάλεσαν συνέδρια για να συζητήσουν πώς θα μπορούσαν να επιβραδύνουν αυτές τις νέες εξελίξεις…Οι ειδικοί της βιοηθικής ,ανασυχούν για πιθανές εσφαλμένες χρήσεις αυτής της τεχνολογίας.
( από το βιβλίο του M.Kaku «Το μέλλον της Ανθρωπότητας»)
Je suis convaincu pour ma part qu’il n’ya pas de plus puissant aliment naturel pour la vie religieuse que le contact des réalités scientifiques bien comprises (…)Personne autant que l’homme penché, ne comprend combien le Christ ,par son Incarnation est intérieur au Monde ,enraciné dans le Monde, jusqu’au cœur du plus petit atome ιστ
Pierre Teilhard de Chardin
Στις 14 Ιουλίου 1930 ο Άλμπερτ
Αϊνστάιν υποδέχτηκε τον ινδό φιλόσοφο Rabindranath Tagore στο σπίτι του. Οι δύο
άντρες ξεκίνησαν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις της ιστορίας,
εξερευνώντας την αιώνια προστριβή μεταξύ επιστήμης και θρησκείας. Τη συζήτηση
παρακολούθησε και κατέγραψε ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντιμίτρι Μαριάνοφ (μετέπειτα
σύζυγος της θετής κόρης του Αϊνστάιν, Μαργκώ).
Στον πρόλογο των σημειώσεών
του γράφει:
«Ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους βλέπεις μαζί: τον Ταγκόρ, τον ποιητή, με το
κεφάλι ενός διανοούμενου και τον Αϊνστάιν, τον διανοούμενο με το κεφάλι ενός
ποιητή. Κανένας τους δεν επιχείρησε να επιβάλλει τη γνώμη του στον άλλον. Απλώς
αντάλλαξαν ιδέες. Σε ένα παρατηρητή όμως φαινόταν σαν δύο πλανήτες
απασχολημένοι σε φιλική κουβεντούλα».
Η συνάντηση, που δεν
περιορίστηκε σε τυπικότητες, καταγράφτηκε από Γερμανό δημοσιογράφο, ο οποίος
αναπαρήγαγε στην εφημερίδα, όπου εργαζόταν, τη φιλοσοφική συζήτηση των δύο
σπουδαίων προσωπικοτήτων σχετικά με τη σχετικότητα της αλήθειας και της
ομορφιάς, αλλά και για τη θρησκεία.
Έτσι περιγραφόταν η
συνάντηση των δύο ανδρών:
“Ένα από τα τελευταία αυτά απογεύματα κατά τις 4, ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ εθεάθη
να βαδίζει στο αμμώδες μικρό μονοπάτι, που οδηγεί στο σπίτι. Φορούσε ένα
μαλακό, γαλάζιο ποδήρη χιτώνα. Έγερνε λίγο μπροστά, καθώς βάδιζε με το ένα χέρι
προς τα πίσω. Παραπλεύρως του, ευθυτενής βάδιζε ο Αϊνστάιν.
Όταν έφθασε στην κορυφή του λόφου, ο Ταγκόρ κάθισε σε μια πολυθρόνα και άρχισε
να μιλά για την τελευταία του επίσκεψη στο Λονδίνο και τη διάλεξη που έδωσε
εκεί περί “Θρησκείας και Ανθρωπότητας”.
Μια ζωηρή συζήτηση επακολούθησε. Ήταν ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς τους
δύο αυτούς μεγάλους, τον Ταγκόρ, τον ποιητή με το κεφάλι σοφού, και τον
Αϊνστάιν, τον σοφό με το κεφάλι ποιητή.
Ο Ταγκόρ μιλά μεγαλοπρεπή γαλήνη σαν ν’ απαγγέλλει ποίημα. Τα μάτια του
λάμπουν. Τα μαλλιά του είναι λεία και λευκά, όπως και η γενειάδα του.
Τα μαλλιά του Αϊνστάιν είναι ολόλευκα. Οι τρίχες είναι όρθιες σαν
ηλεκτρισμένες.
Αμφότεροι έλεγαν τις γνώμες τους χωρίς να θέλουν να τις επιβάλλουν. Αντάλλασσαν
απλά ιδέες…”
Κι αυτές ήταν οι ιδέες που
αντάλλασσαν οι δυο άνδρες:
Ταγκόρ: Ασχοληθήκατε κυνηγώντας με τα μαθηματικά δυο παλιά προβλήματα, τον
χρόνο και τον τόπο, ενώ εγώ ασχολούμαι με τον αιώνιο κόσμο του ανθρώπου, το
σύμπαν της πραγματικότητας.
Αϊνστάιν:
Πιστεύετε ότι το θείο είναι χωρισμένο από τον κόσμο!
Ταγκόρ: Όχι
χωρισμένο. Η απεριόριστη ατομικότητα του ανθρώπου κατανοεί το σύμπαν. Δεν
υπάρχει τίποτε που να μην περικλείεται από τον ανθρώπινο ατομισμό και αυτό
αποδεικνύει ότι η αλήθεια του σύμπαντος είναι ανθρώπινη αλήθεια.
Αϊνστάιν: Υπάρχουν
δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη φιλοσοφία του σύμπαντος: ο κόσμος ως μονάδα
συνδεδεμένη με την ανθρωπότητα και ο κόσμος της πραγματικότητας ανεξάρτητα του
ανθρώπινου παράγοντα.
Ταγκόρ: Όταν
το σύμπαν μας βρίσκεται σε αρμονία με τον άνθρωπο, τον αιώνιο, το γνωρίζουμε ως
αλήθεια, το αισθανόμαστε ως ομορφιά.
Αϊνστάιν: Αυτό
είναι μια καθαρά ανθρώπινη αντίληψη του σύμπαντος.
Ταγκόρ: Ο
κόσμος αυτός είναι ένας ανθρώπινος κόσμος. Η επιστημονική του άποψη είναι
επίσης η άποψη του επιστήμονα ανθρώπου. Επομένως, έξω από εμάς κόσμος δεν υπάρχει.
Είναι ένας σχετικός κόσμος, που για την ύπαρξή του εξαρτάται από τη συνείδησή
μας. Υπάρχει μία βάση λογικής και απόλαυσης, η οποία του προσδίδει αλήθεια. Η
βάση του αιώνιου ανθρώπου, ο πειραματισμός του οποίου καθίσταται δυνατός διά
μέσου των δικών μας πειραματισμών.
Αϊνστάιν: Αυτό
αποτελεί πραγματοποίηση του ανθρώπινου προορισμού.
Ταγκόρ: Μάλιστα
αιώνιου περιορισμού. Μπορούμε να τον εξακριβώσουμε μέσω των συγκινήσεων και των
ενεργειών μας. Εξάγουμε τον υπέρτατο άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει ατομικά όρια ως
μέσο των δικών μας ορίων. Η επιστήμη ασχολείται με εκείνο που δεν είναι
περιορισμένο μέσα στο άτομο: είναι ο απρόσωπος ανθρώπινος κόσμος των αληθειών.
Η θρησκεία εξαιρεί τις αλήθειες αυτές και τις συνοδεύει με τις βαθύτερες
ανάγκες μας. Η ατομική μας συνείδηση περί της αλήθειας προσλαμβάνει παγκόσμια
σημασία. Η θρησκεία εφαρμόζει τις αξίες προς την αλήθεια και γνωρίζουμε την
αλήθεια ως κάτι καλό μέσω της ίδιας μας της αρμονίας ως προς αυτήν.
Αϊνστάιν: Η
αλήθεια λοιπόν ή η ομορφιά δεν είναι ανεξάρτητα του ανθρώπου;
Ταγκόρ: Όχι,
δεν λέω αυτό.
Αϊνστάιν: Εάν πλέον δεν υπήρχαν
άνθρωποι, ο Απόλλων του Μπελβεντέρε δεν θα ήταν πλέον ωραίος;
Ταγκόρ: Όχι.
Αϊνστάιν: Συμφωνώ
με την αντίληψη αυτή, όσον αφορά την ομορφιά, αλλά όχι κι όσον αφορά την
αλήθεια.
Ταγκόρ: Γιατί
όχι; Η αλήθεια υφίσταται για τον άνθρωπο.
Αϊνστάιν: Δεν
μπορώ ν’ αποδείξω ότι η αντίληψή μου είναι ορθή, όμως αυτή είναι η θρησκεία
μου.
Ταγκόρ: Η
ομορφιά βρίσκεται μέσα στο ιδεώδες της τέλειας αρμονίας, η οποία βρίσκεται μέσα
στο παγκόσμιο ον. Η αλήθεια είναι η πλήρης αντίληψη του παγκόσμιου πνεύματος.
Εμείς τα άτομα την πλησιάζουμε μέσω των δικών μας σφαλμάτων, της ατομικής μας
πείρας και της πεφωτισμένης μας συνειδήσεως. Πώς αλλιώς μπορούμε να γνωρίσουμε
την αλήθεια;
Αϊνστάιν: Δεν
μπορώ να το αποδείξω, αλλά πιστεύω στο Πυθαγόρειο επιχείρημα ότι η αλήθεια
είναι ανεξάρτητη του ανθρώπινου όντος. Είναι το πρόβλημα της λογικής της
συνέχειας.
Ταγκόρ: Η
αλήθεια, η οποία αποτελεί ένα με το παγκόσμιο ον, πρέπει να είναι κυρίως
ανθρώπινη, αλλιώς, ό,τι εμείς τα άτομα θεωρούμε αλήθεια, ποτέ δεν μπορεί ν’
αποκληθεί αλήθεια. Τουλάχιστο εκείνη, η οποία καλείται επιστημονική και στην
οποία μπορούμε να φθάσουμε μόνο με τη λογική, δηλαδή μέσω ενός οργάνου σκέψης,
το οποίο είναι ανθρώπινο. Σύμφωνα με την ινδική φιλοσοφία, ο Βράχμας είναι η
απόλυτη αλήθεια, η οποία δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί με την απομόνωση του
ατομικού πνεύματος ή να περιγραφεί με λέξεις, αλλά μόνο με τη συσσωμάτωση αυτού
στο σύνολο. Μια όμως τέτοια αλήθεια δεν είναι δυνατόν ν’ ανήκει στην επιστήμη.
Η φύση της αλήθειας, για την οποία συζητούμε, είναι φαινομενική. Δηλαδή είναι
εκείνο που φαίνεται στον ανθρώπινο νου ως αληθινό και επομένως είναι ανθρώπινο,
είναι φαντασία.
Αϊνστάιν: Δεν
είναι φαντασία του ατόμου, αλλά φαντασία του είδους.
Ταγκόρ: Αλλά
και τα δύο ανήκουν σε μία ενότητα, την ανθρωπότητα. Επομένως, ολόκληρος ο
ανθρώπινος νους αντιλαμβάνεται την αλήθεια.
Αϊνστάιν: Κάνουμε
πράγματα στο νου μας και στην καθημερινή μας ζωή, για τα οποία είμαστε
υπεύθυνοι. Ο νους γνωρίζει πραγματικότητες αυτόν. Λόγου χάρη, μπορεί κανείς να
μην είναι μέσα σ’ αυτό το σπίτι κι όμως αυτό τραπέζι μέσα εκεί πού είναι;
Ταγκόρ: Ναι,
μέσα· έξω του ατομικού νου, αλλά όχι και του παγκόσμιου. Εν πάση περιπτώσει, αν
υπάρχει κάποια αλήθεια απολύτως άσχετη με την ανθρωπότητα, για εμάς η αλήθεια
αυτή δεν υφίσταται.
Αϊνστάιν: Τότε
εγώ είμαι πιο θρησκευτικός από εσάς.
Ταγκόρ΅Η
θρησκεία μου έγκειται στη συμφιλίωση του υπεράνω του ανθρώπου, του παγκόσμιου
ανθρώπινου πνεύματος με το ατομικό ον
Στις 14 Ιουλίου 1930 ο
Άλμπερτ Αϊνστάιν υποδέχτηκε τον ινδό φιλόσοφο Rabindranath Tagore στο σπίτι
του. Οι δύο άντρες ξεκίνησαν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις της
ιστορίας, εξερευνώντας την αιώνια προστριβή μεταξύ επιστήμης και θρησκείας. Τη
συζήτηση παρακολούθησε και κατέγραψε ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντιμίτρι Μαριάνοφ
(μετέπειτα σύζυγος της θετής κόρης του Αϊνστάιν, Μαργκώ).
Στον πρόλογο των σημειώσεών του γράφει:
«Ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους βλέπεις μαζί: τον Ταγκόρ, τον ποιητή, με το
κεφάλι ενός διανοούμενου και τον Αϊνστάιν, τον διανοούμενο με το κεφάλι ενός
ποιητή. Κανένας τους δεν επιχείρησε να επιβάλλει τη γνώμη του στον άλλον. Απλώς
αντάλλαξαν ιδέες. Σε ένα παρατηρητή όμως φαινόταν σαν δύο πλανήτες
απασχολημένοι σε φιλική κουβεντούλα».
Η συνάντηση, που δεν
περιορίστηκε σε τυπικότητες, καταγράφτηκε από Γερμανό δημοσιογράφο, ο οποίος
αναπαρήγαγε στην εφημερίδα, όπου εργαζόταν, τη φιλοσοφική συζήτηση των δύο
σπουδαίων προσωπικοτήτων σχετικά με τη σχετικότητα της αλήθειας και της
ομορφιάς, αλλά και για τη θρησκεία.
Έτσι περιγραφόταν η συνάντηση των δύο
ανδρών:
“Ένα από τα τελευταία αυτά απογεύματα κατά τις 4, ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ εθεάθη
να βαδίζει στο αμμώδες μικρό μονοπάτι, που οδηγεί στο σπίτι. Φορούσε ένα
μαλακό, γαλάζιο ποδήρη χιτώνα. Έγερνε λίγο μπροστά, καθώς βάδιζε με το ένα χέρι
προς τα πίσω. Παραπλεύρως του, ευθυτενής βάδιζε ο Αϊνστάιν.
Όταν έφθασε στην κορυφή του λόφου, ο Ταγκόρ κάθισε σε μια πολυθρόνα και άρχισε
να μιλά για την τελευταία του επίσκεψη στο Λονδίνο και τη διάλεξη που έδωσε
εκεί περί “Θρησκείας και Ανθρωπότητας”.
Μια ζωηρή συζήτηση επακολούθησε. Ήταν ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς τους
δύο αυτούς μεγάλους, τον Ταγκόρ, τον ποιητή με το κεφάλι σοφού, και τον
Αϊνστάιν, τον σοφό με το κεφάλι ποιητή.
Ο Ταγκόρ μιλά μεγαλοπρεπή γαλήνη σαν ν’ απαγγέλλει ποίημα. Τα μάτια του
λάμπουν. Τα μαλλιά του είναι λεία και λευκά, όπως και η γενειάδα του.
Τα μαλλιά του Αϊνστάιν είναι ολόλευκα. Οι τρίχες είναι όρθιες σαν
ηλεκτρισμένες.
Αμφότεροι έλεγαν τις γνώμες τους χωρίς να θέλουν να τις επιβάλλουν. Αντάλλασσαν
απλά ιδέες…”
Κι αυτές ήταν οι ιδέες
που αντάλλασσαν οι δυο άνδρες:
Ταγκόρ: Ασχοληθήκατε κυνηγώντας με τα μαθηματικά δυο παλιά προβλήματα, τον
χρόνο και τον τόπο, ενώ εγώ ασχολούμαι με τον αιώνιο κόσμο του ανθρώπου, το
σύμπαν της πραγματικότητας.
Αϊνστάιν: Πιστεύετε ότι το
θείο είναι χωρισμένο από τον κόσμο!
Ταγκόρ: Όχι χωρισμένο. Η
απεριόριστη ατομικότητα του ανθρώπου κατανοεί το σύμπαν. Δεν υπάρχει τίποτε που
να μην περικλείεται από τον ανθρώπινο ατομισμό και αυτό αποδεικνύει ότι η
αλήθεια του σύμπαντος είναι ανθρώπινη αλήθεια.
Αϊνστάιν: Υπάρχουν δύο
διαφορετικές αντιλήψεις για τη φιλοσοφία του σύμπαντος: ο κόσμος ως μονάδα
συνδεδεμένη με την ανθρωπότητα και ο κόσμος της πραγματικότητας ανεξάρτητα του
ανθρώπινου παράγοντα.
Ταγκόρ: Όταν το σύμπαν
μας βρίσκεται σε αρμονία με τον άνθρωπο, τον αιώνιο, το γνωρίζουμε ως αλήθεια,
το αισθανόμαστε ως ομορφιά.
Αϊνστάιν: Αυτό είναι μια
καθαρά ανθρώπινη αντίληψη του σύμπαντος.
Ταγκόρ: Ο κόσμος αυτός
είναι ένας ανθρώπινος κόσμος. Η επιστημονική του άποψη είναι επίσης η άποψη του
επιστήμονα ανθρώπου. Επομένως, έξω από εμάς κόσμος δεν υπάρχει. Είναι ένας
σχετικός κόσμος, που για την ύπαρξή του εξαρτάται από τη συνείδησή μας. Υπάρχει
μία βάση λογικής και απόλαυσης, η οποία του προσδίδει αλήθεια. Η βάση του
αιώνιου ανθρώπου, ο πειραματισμός του οποίου καθίσταται δυνατός διά μέσου των
δικών μας πειραματισμών.
Αϊνστάιν: Αυτό αποτελεί
πραγματοποίηση του ανθρώπινου προορισμού.
Ταγκόρ: Μάλιστα αιώνιου
περιορισμού. Μπορούμε να τον εξακριβώσουμε μέσω των συγκινήσεων και των
ενεργειών μας. Εξάγουμε τον υπέρτατο άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει ατομικά όρια ως
μέσο των δικών μας ορίων. Η επιστήμη ασχολείται με εκείνο που δεν είναι
περιορισμένο μέσα στο άτομο: είναι ο απρόσωπος ανθρώπινος κόσμος των αληθειών.
Η θρησκεία εξαιρεί τις αλήθειες αυτές και τις συνοδεύει με τις βαθύτερες
ανάγκες μας. Η ατομική μας συνείδηση περί της αλήθειας προσλαμβάνει παγκόσμια
σημασία. Η θρησκεία εφαρμόζει τις αξίες προς την αλήθεια και γνωρίζουμε την
αλήθεια ως κάτι καλό μέσω της ίδιας μας της αρμονίας ως προς αυτήν.
Αϊνστάιν: Η αλήθεια λοιπόν ή η
ομορφιά δεν είναι ανεξάρτητα του ανθρώπου;
Ταγκόρ: Όχι, δεν λέω
αυτό.
Αϊνστάιν: Εάν πλέον δεν υπήρχαν άνθρωποι, ο Απόλλων του Μπελβεντέρε δεν θα
ήταν πλέον ωραίος;
Ταγκόρ: Όχι.
Αϊνστάιν: Συμφωνώ με την
αντίληψη αυτή, όσον αφορά την ομορφιά, αλλά όχι κι όσον αφορά την αλήθεια.
Ταγκόρ: Γιατί όχι; Η
αλήθεια υφίσταται για τον άνθρωπο.
Αϊνστάιν: Δεν μπορώ ν’
αποδείξω ότι η αντίληψή μου είναι ορθή, όμως αυτή είναι η θρησκεία μου.
Ταγκόρ: Η ομορφιά
βρίσκεται μέσα στο ιδεώδες της τέλειας αρμονίας, η οποία βρίσκεται μέσα στο
παγκόσμιο ον. Η αλήθεια είναι η πλήρης αντίληψη του παγκόσμιου πνεύματος. Εμείς
τα άτομα την πλησιάζουμε μέσω των δικών μας σφαλμάτων, της ατομικής μας πείρας
και της πεφωτισμένης μας συνειδήσεως. Πώς αλλιώς μπορούμε να γνωρίσουμε την
αλήθεια;
Αϊνστάιν: Δεν μπορώ να το
αποδείξω, αλλά πιστεύω στο Πυθαγόρειο επιχείρημα ότι η αλήθεια είναι ανεξάρτητη
του ανθρώπινου όντος. Είναι το πρόβλημα της λογικής της συνέχειας.
Ταγκόρ: Η αλήθεια, η
οποία αποτελεί ένα με το παγκόσμιο ον, πρέπει να είναι κυρίως ανθρώπινη,
αλλιώς, ό,τι εμείς τα άτομα θεωρούμε αλήθεια, ποτέ δεν μπορεί ν’ αποκληθεί
αλήθεια. Τουλάχιστο εκείνη, η οποία καλείται επιστημονική και στην οποία
μπορούμε να φθάσουμε μόνο με τη λογική, δηλαδή μέσω ενός οργάνου σκέψης, το
οποίο είναι ανθρώπινο. Σύμφωνα με την ινδική φιλοσοφία, ο Βράχμας είναι η
απόλυτη αλήθεια, η οποία δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί με την απομόνωση του
ατομικού πνεύματος ή να περιγραφεί με λέξεις, αλλά μόνο με τη συσσωμάτωση αυτού
στο σύνολο. Μια όμως τέτοια αλήθεια δεν είναι δυνατόν ν’ ανήκει στην επιστήμη.
Η φύση της αλήθειας, για την οποία συζητούμε, είναι φαινομενική. Δηλαδή είναι
εκείνο που φαίνεται στον ανθρώπινο νου ως αληθινό και επομένως είναι ανθρώπινο,
είναι φαντασία.
Αϊνστάιν: Δεν είναι φαντασία
του ατόμου, αλλά φαντασία του είδους.
Ταγκόρ: Αλλά και τα δύο
ανήκουν σε μία ενότητα, την ανθρωπότητα. Επομένως, ολόκληρος ο ανθρώπινος νους
αντιλαμβάνεται την αλήθεια.
Αϊνστάιν: Κάνουμε πράγματα
στο νου μας και στην καθημερινή μας ζωή, για τα οποία είμαστε υπεύθυνοι. Ο νους
γνωρίζει πραγματικότητες ανεξάρτητες απ’ αυτόν. Λόγου χάρη, μπορεί κανείς να
μην είναι μέσα σ’ αυτό το σπίτι κι όμως αυτό τραπέζι μέσα εκεί πού είναι;
Ταγκόρ: Ναι, μέσα· έξω του ατομικού νου, αλλά
όχι και του παγκόσμιου. Εν πάση περιπτώσει, αν υπάρχει κάποια αλήθεια απολύτως
άσχετη με την ανθρωπότητα, για εμάς η αλήθεια αυτή δεν υφίσταται.
Αϊνστάιν: Τότε εγώ είμαι
πιο θρησκευτικός από εσάς.
Ταγκόρ΅Η θρησκεία μου έγκειται στη συμφιλίωση
του υπεράνω του ανθρώπου, του παγκόσμιου ανθρώπινου πνεύματος με το ατομικό ον.
Αλληλογραφία Einstein - Freud
Η επιστολή του Albert Einstein
Πότσδαμ, 30 Ιουλίου 1932
Αγαπητέ κ. Φρόιντ,
Η πρόταση, η οποία μου έγινε από την Κοινωνία των Εθνών και από το «Διεθνές Ινστιτούτο Πνευματικής Συνεργασίας» των Παρισίων, να επιλέξω κάποιον για μια ανταλλαγή απόψεων σε ένα θέμα της εκλογής μου, μου προσφέρει την ευκαιρία να συζητήσω μαζί σας ένα ερώτημα, το οποίο, υπό τις σημερινές παγκόσμιες συνθήκες, εμφανίζεται από τα πιο επείγοντα που αντιμετωπίζει ο πολιτισμός.
Το ερώτημα είναι: υπάρχει τρόπος να απαλλαγούν οι άνθρωποι από την μοίρα του πολέμου; Είναι πια γνωστό ότι με την πρόοδο της σύγχρονης επιστήμης, η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έχει γίνει ζήτημα ζωής ή θανάτου για τον πολιτισμό. Εν τούτοις, παρά την καλή μου θέληση, όλες οι προσπάθειες δεν έχουν καταλήξει σε τίποτα το συγκεκριμένο.
Έχοντας απαλλαγή από εθνικιστικές προκαταλήψεις, έχω έναν απλό τρόπο αντιμετωπίσεως της εξωτερικής όψεως, δηλαδή της οργανωτικής, του προβλήματος: τα κράτη να δημιουργήσουν ένα νομοθετικό και δικαστικό όργανο, το οποίο να αναλάβει την εξομάλυνση όλων των διαφορών που αναφύονται μεταξύ τους. Σήμερα, όμως στερούμεθα αυτού του υπερεθνικού οργάνου, το οποίο, θα ήταν σε θέση να εκδίδει αδιαφιλονίκητες αποφάσεις και να επιβάλλει δυναμικά την εκτέλεση των αποφάσεών του.
Φθάνω έτσι στο πρώτο μου αξίωμα: Προκειμένου να εξασφαλισθεί η διεθνής ειρήνη, επιβάλλεται όπως κάθε κράτος παραιτηθεί, μέσα σε λογικά όρια, από μερικά των κυριαρχικών του δικαιωμάτων. Αυτός είναι αναμφισβήτητα ο μόνος δρόμος για να φθάσουμε σε παρόμοια ειρήνη.
Το πρώτο Αξίωμα:
Η αποτυχία, παρά τις προσπάθειες που κατεβλήθησαν την τελευταία δεκαετία προς αυτή την κατεύθυνση, μας πείθει ότι επεμβαίνουν ισχυροί ψυχολογικοί παράγοντες, οι οποίοι παραλύουν κάθε προσπάθεια. Μερικοί από τους εν λόγω παράγοντες είναι προφανείς. Η δίψα της εξουσίας της κρατούσης τάξεως είναι, σε όλα τα κράτη, αντίθετη προς κάθε περιορισμό της εθνικής κυριαρχίας. Αυτή η υπέρμετρη επιθυμία πολιτικής εξουσίας συμβαδίζει με τους στόχους εκείνων, οι οποίοι αποβλέπουν μόνο σε οικονομικά πλεονεκτήματα.
Αναφέρομαι, κυρίως, σε αυτή την περιορισμένη, αλλά αποφασιστική ομάδα, η οποία, δραστήρια σε κάθε κράτος και αδιάφορη προς κάθε «κοινωνικό περιορισμό», βλέπει στον πόλεμο, δηλαδή στην κατασκευή και πώληση πυρομαχικών, απλώς και μόνο μια ευκαιρία προωθήσεως των ατομικών της συμφερόντων. Πώς είναι δυνατόν αυτή η μειονότητα να κατορθώνει να υποδουλώνει στην απληστία της την μάζα του λαού, η οποία το μόνο που περιμένει από ένα πόλεμο είναι να υποφέρει και να χάση;
Μια λογική απάντηση θα ήταν ότι η μειονότητα, η οποία εκ περιτροπής κατέχει την εξουσία, εξουσιάζει πριν απ’ όλα το σχολείο και τον Τύπο και, επί πλέον, τις θρησκευτικές οργανώσεις. Αυτό της επιτρέπει να κατευθύνει και να παραπλανά τα αισθήματα της μάζας, καθιστώντας την όργανο της πολιτικής της.
Ωστόσο, και αυτή η απάντηση δεν δίνει μια ολοκληρωμένη εξήγηση και προκαλεί ένα επόμενο ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν η μάζα να αφήνεται να εξάπτεται με τα μέσα που αναφέραμε, φθάνοντας στο πάθος και το ολοκαύτωμά της;
Η ευχαρίστηση του μίσους
Στο ερώτημα αυτό υπάρχει μια δυνατή απάντηση: Γιατί στον άνθρωπο είναι έμφυτη η ευχαρίστηση του μίσους και της καταστροφής.
Υπό ομαλές συνθήκες, το πάθος αυτό παραμένει εν υπνώσει και και αφυπνίζεται μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις. Είναι εύκολο όμως το πάθος αυτό να μεταβληθεί σε ομαδική ψύχωση. Φθάνουμε έτσι στο τελευταίο ερώτημα: Είναι δυνατόν να καθοδηγηθεί η ψυχολογική ανάπτυξη του ανθρώπου έτσι ώστε να καταστεί ικανός να αντισταθεί στην ψύχωση του μίσους και της καταστροφής;
Δεν αναφέρομαι εδώ μόνο στις λεγόμενες αμόρφωτες μάζες. Η πείρα αποδεικνύει ότι εκείνη που υποκύπτει πρώτη σε αυτές τις ομαδικές καταστρεπτικές υποβολές, είναι η λεγόμενη «διανόηση». Γιατί ο διανοούμενος δεν έχει άμεση επαφή με την σκληρή πραγματικότητα, την οποία ζει μέσα από την πιο εύκολη συνοπτική μορφή της: την τυπωμένη σελίδα.
Καταλήγω: Αναφέρθηκα έως τώρα σε πολέμους μεταξύ κρατών, δηλαδή σε διεθνείς πολέμους. Έχω όμως πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι το επιθετικό ένστικτο ενεργεί και υπό άλλες συνθήκες: αναφέρομαι στους εμφυλίους πολέμους π.χ., τους οφειλόμενους κάποτε σε θρησκευτικό φανατισμό και κάποτε, όπως σήμερα σε κοινωνικούς παράγοντες, ή ακόμη στις φυλετικές καταστάσεις μειονοτήτων.
Ξέρω ότι στα βιβλία σας μπορούμε να βρούμε σαφείς ή έμμεσες απαντήσεις σε όλα τα ερωτηματικά αυτού του προβλήματος, που είναι και επείγον και απαράγραπτο. Θα ήταν ωστόσο πάρα πολύ χρήσιμο σε όλους μας, αν μας εκθέσετε το πρόβλημα της παγκοσμίου ειρήνης υπό το φως των τελευταίων ανακαλύψεών σας, γιατί αυτό θα μας δείξει τον δρόμο για νέους και αποτελεσματικούς τρόπους δράσης.
Εγκάρδια δικός σας
ΑΛΜΠΕΡΤ ΑΙΝΣΤΑΙΝ
Η απάντηση του Sigmund Freud
Βιέννη Σεπτέμβριος 1932
Αγαπητέ κ. Αϊνστάιν
Αρχίζετε με τη σχέση μεταξύ νόμου και δυνάμεως. Μπορώ να αντικαταστήσω τη λέξη «δύναμη» με την πιο σκληρή και ωμή λέξη «βία»; Δίκαιο και βία αποτελούν για μας όρους εκ διαμέτρου αντιθέτους.
Είναι εύκολο να αποδείξουμε ότι το ένα ανεπτύχθη από το άλλο. Και, αν ανατρέξουμε στην αρχαιότητα για να επαληθεύσουμε ότι αυτό ίσχυε ανέκαθεν, η λύση του προβλήματος δεν θα είναι δύσκολη.
Οι συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ των ανθρώπων λύονται κατ’ αρχήν με τη χρήση βίας. Αυτό συμβαίνει σε όλο το ζωικό βασίλειο, στο οποίο ανήκει και ο άνθρωπος. Στον άνθρωπο, όμως, θα πρέπει, για την αλήθεια, να προσθέσουμε και τις ιδεολογικές συγκρούσεις οι οποίες , προκειμένου να είναι αποφασιστικές απαιτούν μια άλλη τακτική. Αυτό όμως συνέβη αργότερα, όπως θα δούμε συνέχεια.
Αρχικά, σε μια μικρή ανθρώπινη ομάδα, η μεγαλύτερη μυική δύναμη αποφάσιζε σε ποιόν θα ανήκε κάτι, ή τίνος η θέληση θα επικρατούσε. Σύντομα όμως η μυική δύναμη αντικαταστάθηκε από την χρήση οργάνων: νικούσε όποιος είχε το καλύτερο όπλο, ή το χρησιμοποιούσε με περισσότερη επιτηδειότητα.
Με την εμφάνιση των όπλων, η πνευματική υπεροχή αρχίζει και παίρνει τη θέση της κτηνώδους μυικής δυνάμεως, παρ’ όλο ότι ο τελικός σκοπός του αγώνος παραμένει ο ίδιος: το ένα από τα δύο μέρη υποχρεώνεται να παραιτηθεί από τις διεκδικήσεις του, ή τις αντιῤῥήσεις του.
Αυτό επιτυγχάνεται κατά τρόπο ριζικότερο, όταν η βία εξουδετερώνει οριστικά τον αντίπαλο, δηλαδή τον σκοτώνει. Το σύστημα αυτό έχει δύο πλεονεκτήματα: ότι ο αντίπαλος δεν μπορεί να ξαναρχίσει τις εχθροπραξίες και ότι η τύχη του αποθαῤῥύνει τους άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.
Καμια φορά, όμως, την απόφαση του φόνου ανατρέπει η σκέψη ότι ο εχθρός μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε υπηρετικά καθήκοντα, εάν τρομοκρατηθεί και του χαριστεί η ζωή.
Στην περίπτωση αυτή η βία περιορίζεται να κάνει υποχείριο της αντί να τον σκοτώσει.
Αλλά ο νικητής θα έχει στο εξής να αντιμετωπίζει την μανία της εκδικήσεως του ηττημένου, ο οποίος θα βρίσκεται σε συνεχή αναμονή.
Το δικαίωμα της αντιθέσεως στη βία
Αυτή, λοιπόν, ήταν αρχικά η κατάσταση: η επικράτηση του ισχυροτέρου, της κτηνώδους βίας, ή της βίας που την στήριζε η ευφυΐα.
Γνωρίζουμε ότι αυτό το καθεστώς μετεβλήθη στην διάρκεια της εξελίξεως, ότι ένας δρόμος οδήγησε από την βία στο δίκαιο, στο νόμο. Ποιος, όμως;
Κατά την γνώμη μου, εκείνος ο δρόμος που περνούσε από την διαπίστωση ότι η μεγαλύτερη δύναμη του ενός μπορούσε να αντιμετωπισθεί από την ένωση των περισσοτέρων αδυνάτων.
Η ισχύς εν τη ενώσει.
Η βία καταπολεμείται από την συνένωση των πολλών και η δύναμη αυτών που συνενώθηκαν εκπροσωπεί τώρα το δικαίωμα της αντιθέσεως στην βία του ενός.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι το δίκαιο είναι η δύναμη μιας κοινότητος. Η οποία παραμένει πάντα βία, έτοιμη να εκδηλωθεί εναντίον εκείνου που της αντιτίθεται, ενεργεί με τα ίδια μέσα, ακολουθεί τους ίδιους σκοπούς.
Στην πραγματικότητα, η μόνη διαφορά βρίσκεται στο γεγονός ότι δεν θριαμβεύει πια η βία του ενός αλλά η βία της κοινότητος.
Αλλά για να πραγματοποιηθεί αυτό το πέρασμα της βίας στο νέο δίκαιο, πρέπει να εκπληρωθεί μια ψυχολογική προϋπόθεση.
Η ένωση των πολλών θα πρέπει να είναι μόνιμη, σταθερή.
Εάν πραγματοποιηθεί μόνο προς τον σκοπό να καταπολεμηθεί ο προπέτης για να διαλυθεί μετά την ήττα του, δεν επιτυγχάνεται τίποτα.
Ο πρώτος που θα θεωρούσε τον εαυτό του ισχυρότερο, θα φιλοδοξούσε εκ νέου να κυριαρχήσει δια της βίας, και το παιχνίδι θα επαναλαμβανόταν χωρίς τέλος.
Η κοινότητα οφείλει να παραμένει συνεχώς ηνωμένη, να προδιαγράψει τους κανόνες που θα προλαμβάνουν τις ανταρσίες, να διορίσει τα όργανα τα οποία θα αγρυπνούν για την τήρηση των κανόνων, των νόμων, και τα οποία όργανα θα προνοούν για την εκτέλεση των νομίμων πράξεων βίας.
Σε μια παρόμοια κοινότητα συμφερόντων δημιουργούνται μεταξύ των μελών μιας ενωμένης ανθρώπινης ομάδος συναισθηματικοί δεσμοί, κοινά αισθήματα στα οποία στηρίζεται η πραγματική της δύναμη.
Σε τι χρησιμεύουν οι νόμοι
Το πράγμα είναι απλό, σε όσο διάστημα η κοινότητα αποτελείται από ορισμένα άτομα εξ ίσου ισχυρά, οι νόμοι αυτής της «ομάδος» καθορίζουν μέχρι ποιου σημείου θα πρέπει να περιορισθεί η ελευθερία του κάθε ατόμου να χρησιμοποιεί την δύναμη του κατά τρόπο βίαιο, ώστε να καταστήσει δυνατή μια ασφαλής κοινή ζωή.
Ένα όμως παρόμοιο ειρηνικό καθεστώς είναι νοητό μόνο θεωρητικά Γιατί στην πραγματικότητα, οι περιστάσεις περιπλέκονται, για τον λόγο ότι η κοινότητα, ευθύς εξ αρχής, περιλαμβάνει εξ ίσου δυναμικά, άνδρες και γυναίκες, γονείς και παιδιά, και σύντομα, συνεπεία του πολέμου και των καθυποτάξεων, νικητές και ηττημένους, οι οποίοι μεταβάλλονται σε κυρίους και σκλάβους. Το δικαίωμα της κοινότητος καθίσταται τότε έκφραση της σχέσεως άνισων δυνάμεων στο εσωτερικό της, οι νόμοι γίνονται από, και για εκείνους, που διοικούν, οι οποίοι παραχωρούν ελάχιστα δικαιώματα σε αυτούς που καθυπόταξαν.
Από την στιγμή εκείνη υπάρχουν στην κοινότητα δύο πηγές ανησυχίας, αλλά καί
τελειοποιήσεως του νόμου.
Πρώτον, η προσπάθεια του ενός ή του άλλου ατόμου για να υψωθεί υπεράνω των περιορισμών που ισχύουν για όλους, για την επιστροφή συνεπώς από την βασιλεία του νόμου σε εκείνη της βίας και, δεύτερον την συνεχή προσπάθεια των υπηκόων για την απόσπαση περισσότερης εξουσίας και νομιμοποιήσεως αυτών των μεταβολών, δηλαδή από την ισότητα των νόμων για όλους, στην ισότητα των νόμων για μερικούς.
Αυτή η εξελικτική διαδικασία καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική όταν εκδηλώνονται μετατοπίσεις της εξουσίας στο εσωτερικό της κοινότητος, όπως μπορεί να συμβεί λόγω ιστορικών αιτίων.
Το δίκαιον, ο νόμος, μπορεί προσαρμοσθεί βαθμιαίως στις καινούργιες σχέσεις της εξουσίας ή, πράγμα που συμβαίνει συχνότερα, η κυρίαρχη τάξη να μη είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει αυτή την μεταβολή, οπότε φθάνουμε στην εξέγερση, στον εμφύλιο πόλεμο, δηλαδή σε μια προσωρινή κατάλυση του νόμου και σε νέες εκδηλώσεις βίας, μετά τις οποίες εγκαθιδρύεται μια νέα τάξη δικαίου.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι και στους κόλπους μιας κοινότητας δεν αποφεύγεται η βίαια λύση των οικονομικών συγκρούσεων. Αλλά οι ανάγκες και η ταυτότητα των συμφερόντων, που προκύπτουν από την ζωή, ευνοούν μια γρήγορη λύση αυτών των αγώνων, ενώ η πιθανότητα ειρηνικής λύσεως αυτών των καταστάσεων αυξάνει συνεχώς.
Μια ματιά στην ιστορία της ανθρωπότητας, θα μας δείξει μια αδιάκοπη σειρά συγκρούσεων μεταξύ μιας κοινότητος και μιας άλλης, ή μεταξύ πολλών, μεταξύ πόλεων, χωρών, φυλών, λαών, κρατών, οι οποίες γίνονται σχεδόν πάντα δια της προσφυγής στην βία του πολέμου.
Οι πόλεμοι αυτοί καταλήγουν ή σε λεηλασίες ή σε απόλυτη υποταγή του ενός από τον άλλον. Οι κατακτητικοί πόλεμοι δεν μπορούν να κριθούν συνολικά. Μερικοί, όπως των Τούρκων και των Μογγόλων, δεν προκάλεσαν παρά μόνο δυστυχία, ενώ άλλοι αντίθετα, συνετέλεσαν στην μετατροπή της βίας σε νόμο, δημιουργώντας μεγαλύτερες μονάδες, μέσα στις οποίες η δυνατότητα προσφυγής στην βία εξουδετερώνετε, ενώ μια νέα νομοθετική τάξη συμβίβαζε τις διαφορές. Όπως οι κατακτήσεις των Ρωμαίων έδωσαν στις μεσογειακές χώρες το πολύτιμο
«Πάξ Ρομάνα».
Ο πόλεμος ως μέσον «αιώνιας ειρήνης»
Η απληστία των Γάλλων βασιλέων να επεκτείνουν τα κτήματά τους δημιούργησε μια Γαλλία ηνωμένη, ευημερούσα. Όσο κι’ αν αυτό μπορεί να φανεί παράδοξο, θα πρέπει ωστόσο να παραδεχθούμε ότι ο πόλεμος δεν θα ήταν ένα ανάρμοστο μέσον για την εγκαθίδρυση της «αιώνιας» ειρήνης, γιατί επιτρέπει την δημιουργία αυτών των μεγάλων μονάδων μέσα στις οποίες μια ισχυρή κεντρική εξουσία καθιστά αδύνατο τον πόλεμο.
Ωστόσο, δεν το κατορθώνει, γιατί οι επιτυχίες της κατακτήσεως κατά κανόνα δεν διαρκούν.
Για ότι αφορά την εποχή μας οδηγούμενα στο ίδιο συμπέρασμα, στο οποίο καταλάβατε και εσείς από συντομότερο δρόμο. Μία ασφαλής πρόληψη του πολέμου είναι δυνατή μόνο εάν οι άνθρωποι συμφωνήσουν για την σύσταση μιας κεντρικής εξουσίας, στης οποίας την κρίση θα υποβάλλονται όλες οι διαφορές.
Στην πρόταση αυτή περιέχονται δύο διαφορετικές ανάγκες: η δημιουργία ενός Ανωτάτου Δικαστηρίου και η εξασφάλιση της απαιτούμενης εξουσίας. Η πρώτη χωρίς την δεύτερη δεν θα ωφελούσε σε τίποτα.
Δύο αντίθετες παρορμήσεις
Ας εξετάσουμε τώρα μια άλλη από τις προτάσεις σας. Απορείτε ότι είναι τόσο εύκολο να παρασυρθούν οι άνθρωποι στον πόλεμο και υποθέτετε ότι μέσα τους υπάρχει πράγματι μια παρόρμηση προς το μίσος και την καταστροφή.
Συμφωνώ μαζί σας απόλυτα. Πιστεύουμε πράγματι στην ύπαρξη αυτού του ενστίκτου και τα τελευταία χρόνια προσπαθήσαμε να μελετήσουμε τις εκδηλώσεις του. Θα μου επιτρέψετε να εκθέσω μέρος της θεωρίας των ενστίκτων, στην οποίαν φθάσαμε έπειτα από πολλά λάθη και δισταγμούς.
Εικάζουμε ότι οι παρορμήσεις του ανθρώπου είναι δύο ειδών: αυτές που τείνουν να διαιωνίσουν και να ενώσουν και τις οποίες αποκαλούμε ερωτικές και σεξουαλικές, και εκείνες που τείνουν να καταστρέψουν και να σκοτώσουν.
Τα τελευταία αυτά τα αποκαλούμε «επιθετικά ή καταστρεπτικά ένστικτα». Και οι δύο αυτές παρορμήσεις είναι εξ ίσου απαραίτητες, γιατί το φαινόμενο της ζωής εξαρτάται από την συμφωνία και την αντίθεσή τους.
Φαίνεται όμως ότι ουδέποτε μια παρόρμηση του ενός τύπου μπορεί να δράση μεμονωμένως. Συνδέεται πάντοτε, ή, όπως λέμε, συμμιγνύεται, με ένα ποσοστό της άλλης, το οποίο ποσοστό τής μεταβάλλει τους σκοπούς, ή, αναλόγως των περιπτώσεων, επιτρέπει έτσι την επίτευξή τους. Έτσι, π. χ., το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως είναι ασφαλώς ερωτικό, χωρίς αυτό να εμποδίζει να προσφεύγει στην επιθετικότητα για να εκπληρώσει τον σκοπό της.
Οι ανθρώπινες πράξεις αποκαλύπτουν και μια επιπλοκή διαφορετικού είδους. Σπανίως η πράξη είναι έργο ενός μόνο παρορμητικού κινήτρου, το οποίο, εξ άλλου, πρέπει να είναι συνδυασμός έρωτα και επιθετικότητας. Κανονικά, πρέπει να συντρέξουν πολλά παρόμοια κίνητρα για να καταστήσουν δυνατή την δράση.
Γι’ αυτό, όταν οι άνθρωποι παρακινούνται στον πόλεμο, μεσολαβεί μέσα τους μια ολόκληρη σειρά από συναίτια κίνητρα, ευγενή και χυδαία.
Τα κίνητρα αυτά δεν χρειάζεται να τα απαριθμήσουμε. Σε αυτά περιλαμβάνεται πάντα η ικανοποίηση της επιθέσεως και της καταστροφής.
Αναρίθμητες ωμότητες της ιστορίας και της καθημερινής ζωής επιβεβαιώνουν την ύπαρξη και τη την δύναμή τους.
Η ανάμιξη αυτών των καταστρεπτικών παρορμήσεων με άλλες παρορμήσεις, ερωτικές και ιδεολογικές , διευκόλυνε φυσικά την εκπλήρωσή τους.
Ξεκινώντας από το δόγμα των παρορμήσεων, φθάνουμε σε ένα τύπο για να προσδιορίσουμε τους έμμεσους δρόμους της καταπολεμήσεως του πολέμου.
Εάν η ροπή προς τον πόλεμο είναι προϊόν της καταστρεπτικής παρορμήσεως, τότε θα πρέπει να ανατρέξουμε για να την καταπολεμήσουμε στην ανταγωνιστική της παρόρμηση: στον έρωτα. Ό,τι προκαλεί συναισθηματικούς δεσμούς στους ανθρώπους, θα πρέπει να ενεργή έναντι του πολέμου.
Και τώρα θα ήθελα να συζητήσω ένα πρόβλημα, το οποίο δεν θίγετε στην επιστολή σας, και το οποίον με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Γιατί αγανακτούμε τόσο εναντίον του πολέμου; Γιατί δεν τον βλέπουμε σαν ένα από τους τόσους και αλγεινούς ολέθρους της ζωής;
Ο πόλεμος φαίνεται να ταυτίζεται με την φύση, απόλυτα δικαιολογημένα και στην πραγματικότητα να θεωρείται αναπόφευκτος.
Μη σας προξενεί φρίκη η ερώτηση. Η απάντηση υπάρχει: γιατί κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην ζωή του, γιατί ο πόλεμος καταστρέφει ανθρώπινες ζωές, θέτει τα άτομα υπό ατιμωτικές συνθήκες, τα υποχρεώνει , παρά την θέλησή τους, να σκοτώνουν άλλα άτομα, καταστρέφει πολύτιμες υλικές αξίες, προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας και πολλά άλλα.
Επί πλέον ο πόλεμος υπό την σημερινή του μορφή, δεν δίνει καμιά ευκαιρία εκπληρώσεως του παλαιού ηρωικού ιδεώδους, ενώ ο αυριανός πόλεμος λόγω της τελειοποιήσεως των μέσων καταστροφής, θα σημαίνει την εξόντωση του ενός, ή και των δύο, αντιπάλων. Όλα είναι τόσο αληθινά και αδιαφιλονίκητα, που μας εκπλήττει το γεγονός ότι η προσφυγή στον πόλεμο δεν έχει ακόμη καταργηθεί, βάσει μιας γενικής συμφωνίας της ανθρωπότητας.
Από αμνημονεύτων χρόνων, η ανθρωπότητα υποβάλλεται στην διαδικασία του εκπολιτισμού.
Σε αυτό οφείλονται όλα τα δεινά μας.
Τα αίτια είναι σκοτεινά, η έκβαση αβέβαιη.
Ίσως οδηγεί στην εξαφάνιση του ανθρωπίνου είδους, αφ’ ενός γιατί τρέφει τόσες προκαταλήψεις απέναντι στην σεξουαλική λειτουργία, και αφ’ ετέρου γιατί σήμερα πολλαπλασιάζονται δυσανάλογα οι αμόρφωτες μάζες και τα καθυστερημένα στρώματα του πληθυσμού, εν σχέσει με τους μορφωμένους και προοδευμένους.
Ίσως αυτή η διαδικασία να μπορεί να συγκριθεί με την εξημέρωση ορισμένων ζώων, η οποία αναμφίβολα, επιφέρει φυσικές αλλοιώσεις. Δεν έχουμε ακόμη συνηθίσει στην ιδέα ότι η εξέλιξη του πολιτισμού είναι μια παρόμοια οργανική διαδικασία.
Πότε θα γίνουμε όλοι ειρηνιστές;
Από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού, δύο φαίνονται τα πιο σημαντικά: η ενίσχυση της νοήσεως, η οποία αρχίζει να κυριαρχεί των παρορμήσεων και η εσωστρέφεια της επιθετικότητας, με όλα τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους που επακολουθούν. Όμως ο πόλεμος έρχεται σε πλήρη αντίφαση προς τον ψυχικό μας κόσμο, όπως τον διαμόρφωσε ο πολιτισμός. Δεν τον ανεχόμαστε πια, δεν πρόκειται μόνο για μια πνευματική άρνηση, για μας τους ειρηνιστές ο πόλεμος είναι αφόρητος εξ ιδιοσυγκρασίας.
Πόσο πρέπει να περιμένουμε ώστε και οι άλλοι να γίνουν ειρηνιστές; Δεν μπορούμε, να το ξέρουμε, ίσως όμως να μην αποτελεί μια ουτοπιστική ελπίδα, ότι η επιῤῥοή δύο παραγόντων, ή όλο και πιο πολιτισμένη μας στάση και ο δικαιολογημένος φόβος των συνεπειών ενός ολοκληρωτικού πολέμου, θα τερματίσει τον πόλεμο στο προσεχές μέλλον. Με ποιο τρόπο, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Στο μεταξύ, όμως, μπορούμε να πούμε:
Όλα όσα συντελούν στην εκπολιτιστική ανάπτυξη, εργάζονται εναντίον του πολέμου.
Σάς χαιρετώ εγκάρδια. Και σας ζητώ συγνώμη αν οι παρατηρήσεις μου σας απογοήτευσαν.
ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΥΝΤ
Albert Einstein and Sigmund Freud, "Why War?" (1932)
Potsdam, 30th July, 1932.
Dear Professor Freud,
The proposal of the League of Nations and its International Institute of Intellectual Co-operation at Paris that I should invite a person, to be chosen by myself, to a frank exchange of views on any problem that I might select affords me a very welcome opportunity of conferring with you upon a question which, as things now are, seems the most insistent of all the problems civilization has to face. This is the problem: Is there any way of delivering humanity from the menace of war? It is common knowledge that, with the advance of modern science, this issue has come to mean a matter of life and death for civilization as we know it; nevertheless, for all the zeal displayed, every attempt at its solution has ended in a lamentable breakdown.
I believe, moreover, that those whose duty it is to tackle the problem professionally and practically are growing only too aware of their impotence to deal with it, and have now a very lively desire to learn the views of men who, absorbed in the pursuit of science, can see world problems in the perspective distance lends. As for me, the normal objective of my thought affords no insight into the dark places of human will and feeling. Thus, in the enquiry now proposed, I can do little more than seek to clarify the question at issue and, clearing the ground of the more obvious solutions, enable you to bring the light of your far-reaching knowledge of man’s instinctive life to bear upon the problem. There are certain psychological obstacles whose existence a layman in the mental sciences may dimly surmise, but whose interrelations and vagaries he is incompetent to fathom; you, I am convinced, will be able to suggest educative methods, lying more or less outside the scope of politics, which will eliminate these obstacles.
As one immune from nationalist bias, I personally see a simple way of dealing with the superficial (i.e. administrative) aspect of the problem: the setting up, by international consent, of a legislative and judicial body to settle every conflict arising between nations. Each nation would undertake to abide by the orders issued by this legislative body, to invoke its decision in every dispute, to accept its judgments unreservedly and to carry out every measure the tribunal deems necessary for the execution of its decrees. But here, at the outset, I come up against a difficulty; a tribunal is a human institution which, in proportion as the power at its disposal is inadequate to enforce its verdicts, is all the more prone to suffer these to be deflected by extrajudicial pressure. This is a fact with which we have to reckon; law and might inevitably go hand in hand, and juridical decisions approach more nearly the ideal justice demanded by the community (in whose name and interests these verdicts are pronounced) in so far as the community has effective power to compel respect of its juridical ideal. But at present we are far from possessing any supranational organization competent to render verdicts of incontestable authority and enforce absolute submission to the execution of its verdicts. Thus I am led to my first axiom: the quest of international security involves the unconditional surrender by every nation, in a certain measure, of its liberty of action, its sovereignty that is to say, and it is clear beyond all doubt that no other road can lead to such security.
The ill-success, despite their obvious sincerity, of all the efforts made during the last decade to reach this goal leaves us no room to doubt that strong psychological factors are at work, which paralyze these efforts. Some of these factors are not far to seek. The craving for power which characterizes the governing class in every nation is hostile to any limitation of the national sovereignty. This political power-hunger is wont to batten on the activities of another group, whose aspirations are on purely mercenary, economic lines. I have especially in mind that small but determined group, active in every nation, composed of individuals who, indifferent to social considerations and restraints, regard warfare, the manufacture and sale of arms, simply as an occasion to advance their personal interests and enlarge their personal authority.
But recognition of this obvious fact is merely the first step towards an appreciation of the actual state of affairs. Another question follows hard upon it: How is it possible for this small clique to bend the will of the majority, who stand to lose and suffer by a state of war, to the service of their ambitions? (In speaking of the majority, I do not exclude soldiers of every rank who have chosen war as their profession, in the belief that they are serving to defend the highest interests of their race, and that attack is often the best method of defense.) An obvious answer to this question would seem to be that the minority, the ruling class at present, has the schools and press, usually the Church as well, under its thumb. This enables it to organize and sway the emotions of the masses, and make its tool of them.
Yet even this answer does not provide a complete solution. Another question arises from it: How is it these devices succeed so well in rousing people to such wild enthusiasm, even to sacrifice their lives? Only one answer is possible. Because people have within them a lust for hatred and destruction. In normal times this passion exists in a latent state, it emerges only in unusual circumstances; but it is a comparatively easy task to call it into play and raise it to the power of a collective psychosis. Here lies, perhaps, the crux of all the complex of factors we are considering, an enigma that only the expert in the lore of human instincts can resolve.
And so we come to our last question. Is it possible to control human mental evolution so that people can resist the psychoses of hate and destructiveness? Here I am thinking by no means only of the so-called uncultured masses. Experience proves that it is rather the so-called “intelligentsia” that is most apt to yield to these disastrous collective suggestions, since the intellectual has no direct contact with life in the raw, but encounters it in its easiest, synthetic form—upon the printed page.
To conclude: I have so far been speaking only of wars between nations; what are known as international conflicts. But I am well aware that the aggressive instinct operates under other forms and in other circumstances. (I am thinking of civil wars, for instance, due in earlier days to religious zeal, but nowadays to social factors; or, again, the persecution of racial minorities.) But my insistence on what is the most typical, most cruel and extravagant form of conflict between man and man was deliberate, for here we have the best occasion of discovering ways and means to render all armed conflicts impossible.
I know that in your writings we may find answers, explicit or implied, to all the issues of this urgent and absorbing problem. But it would be of the greatest service to us all were you to present the problem of world peace in the light of your most recent discoveries, for such a presentation well might blaze the trail for new and fruitful modes of action.
Yours very sincerely, A. Einstein.
Vienna, September, 1932
Dear Professor Einstein,
When I learned of your intention to invite me to a mutual exchange of views upon a subject which not only interested you personally but seemed deserving, too, of public interest, I cordially assented. I expected you to choose a problem lying on the borderland of the knowable, as it stands today, a theme which each of us, physicist and psychologist, might approach from his own angle, to meet at last on common ground, though setting out from different premises. Thus the question which you put me—what is to be done to rid mankind of the war-menace?—took me by surprise. And, next, I was dumbfounded by the thought of my (of our, I almost wrote) incompetence; for this struck me as being a matter of practical politics, the statesman’s proper study. But then I realized that you did not raise the question in your capacity as scientist or physicist, but as a lover of his fellow men, who responded to the call of the League of Nations much as Fridtjof Nansen, the Polar explorer, took on himself the task of succouring homeless and starving victims of the World War. And, next, I reminded myself that I was not being called on to formulate practical proposals, but, rather, to explain how this question of preventing wars strikes a psychologist.
But here, too, you have stated the gist of the matter in your letter—and taken the wind out of my sails! Still, I will gladly follow in your wake and content myself with endorsing your conclusions, which, however, I propose to amplify to the best of my knowledge or surmise.
You begin with the relations between Might and Right, and this is assuredly the proper starting-point for our enquiry. But, for the term “might,” I would substitute a tougher and more telling word: “violence.” In right and violence we have today an obvious antinomy. It is easy to prove that one has evolved from the other and, when we go back to origins and examine primitive conditions, the solution of the problem follows easily enough. I must crave your indulgence if in what follows I speak of well-known, admitted facts as though they were new data; the context necessitates this method.
Conflicts of interest between people are resolved, in principle, by recourse to violence. It is the same in the animal kingdom, from which humanity cannot claim exclusion; nevertheless people are also prone to conflicts of opinion, touching, on occasion, the loftiest peaks of abstract thought, which seem to call for settlement by quite another method. This refinement is, however, a late development. To start with, brute force was the factor which, in small communities, decided points of ownership and the question of whose will was to prevail. Very soon physical force was implemented, then replaced, by the use of various adjuncts; he proved the victor whose weapon was the better, or handled the more skilfully. Now, for the first time, with the coming of weapons, superior brains began to oust brute force, but the object of the conflict remained the same: one party was to be constrained, by injury or impairment of strength, to retract a claim or a refusal. This end is most effectively gained when the opponent is definitively put out of action—in other words, is killed. This procedure has two advantages; the enemy cannot renew hostilities, and, secondly, this fate deters others from following the example. Moreover, the slaughter of a foe gratifies an instinctive craving—a point to which we shall revert hereafter. However, another consideration may be set off against this will to kill: the possibility of using enemies for servile tasks if their spirits be broken and their lives spared. Here violence finds an outlet not in slaughter but in subjugation. Hence springs the practice of showing mercy; but the victor, having from now on to reckon with the craving for revenge that rankles in the victim, forfeits some personal security.
Thus, under primitive conditions, it is superior force—brute violence, or violence backed by arms—that lords it everywhere. We know that in the course of evolution this state of things was modified, a path was traced that led away from violence to law. But what was this path? Surely it issued from a single verity; that the superiority of one strong man can be overborne by an alliance of many weaklings, that l’union fait la force. Brute force is overcome by union, the allied might of scattered units makes good its right against the isolated giant. Thus we may define “right” (i.e. law) as the might of a community. Yet it, too, is nothing else than violence, quick to attack whatever individual stands in its path, and it employs the self-same methods, follows like ends, with but one difference; it is the communal, not individual, violence that has its way. But, for the transition from crude violence to the reign of law, a certain psychological condition must first obtain. The union of the majority must be stable and enduring. If its sole raison d’être be to fight some powerful individual, after whose downfall it would be dissolved, it leads to nothing. Someone else trusting to superior power, will seek to reinstate the rule of violence and the cycle will repeat itself unendingly. Thus, the union of the people must be permanent and well organized; it must enact rules to meet the risk of possible revolts; must set up machinery ensuring that its rules—the laws—are observed and that such acts of violence as the laws demand are duly carried out. This recognition of a community of interests engenders among the members of the group a sentiment of unity and fraternal solidarity which constitutes its real strength.
So far I have set out what seems to me the kernel of the matter: the suppression of brute force by the transfer of power to a larger combination, founded on the community of sentiments linking up its members. All the rest is mere tautology and glosses. Now the position is simple enough so long as the community consists of a number of equally strong individuals. The laws of such a group can determine to what extent the individual must forfeit personal freedom, the right of using personal force as an instrument of violence, to ensure the safety of the group. But such a combination is only theoretically possible; in practice the situation is always complicated by the fact that, from the outset, the group includes elements of unequal power, men and women, elders and children, and, very soon, as a result of war and conquest, victors and the vanquished—i.e. masters and slaves—as well. From this time on the common law takes notice of these inequalities of power, laws are made by and for the rulers, giving the servile classes fewer rights. Thenceforward there exist within the state two factors making for legal instability, but legislative evolution, too: first, the attempts by members of the ruling class to set themselves above the law’s restrictions and, secondly, the constant struggle of the ruled to extend their rights and see each gain embodied in the code, replacing legal disabilities by equal laws for all. The second of these tendencies will be particularly marked when there takes place a positive mutation of the balance of power within the community, the frequent outcome of certain historical conditions. In such cases the laws may gradually be adjusted to the changed conditions or (as more usually ensues) the ruling class is loath to reckon with the new developments, the result being insurrections and civil wars, a period when law is in abeyance and force once more the arbiter, followed by a new regime of law. There is another factor of constitutional change, which operates in a wholly pacific manner, viz: the cultural evolution of the mass of the community; this factor, however, is of a different order and can only be dealt with later.
Thus we see that, even within the group itself, the exercise of violence cannot be avoided when conflicting interests are at stake. But the common needs and habits of men who live in fellowship under the same “sky” favor a speedy issue of such conflicts and, this being so, the possibilities of peaceful solutions make steady progress. Yet the most casual glance at world history will show an unending series of conflicts between one community and another or a group of others, between larger and smaller units, between cities, countries, races, tribes and kingdoms, almost all of which were settled by the ordeal of war. Such wars end either in pillage or in conquest and its fruits, the downfall of the loser. No single all-embracing judgment can be passed on these wars of aggrandizement. Some, like the war between the Mongols and the Turks, have led to unmitigated misery; others, however, have furthered the transition from violence to law, since they brought larger units into being, within whose limits a recourse to violence was banned and a new regime determined all disputes. Thus the Roman conquests brought that boon, the pax romana, to the Mediterranean lands. The French kings’ lust for aggrandizement created a new France, flourishing in peace and unity. Paradoxical as it sounds, we must admit that warfare well might serve to pave the way to that unbroken peace we so desire, for it is war that brings vast empires into being, within whose frontiers all warfare is proscribed by a strong central power. In practice, however, this end is not attained, for as a rule the fruits of victory are but short-lived, the new-created unit falls asunder once again, generally because there can be no true cohesion between the parts that violence has welded. Hitherto, moreover, such conquests have only led to aggregations which, for all their magnitude, had limits, and disputes between these units could be resolved only by recourse to arms. For humanity at large the sole result of all these military enterprises was that, instead of frequent not to say incessant little wars, they had now to face great wars which, for all they came less often, were so much the more destructive.
Regarding the world of today the same conclusion holds good, and you, too, have reached it, though by a shorter path. There is but one sure way of ending war and that is the establishment, by common consent, of a central control which shall have the last word in every conflict of interests. For this, two things are needed: first, the creation of such a supreme court of judicature; secondly, its investment with adequate executive force. Unless this second requirement be fulfilled, the first is unavailing. Obviously the League of Nations, acting as a Supreme Court, fulfils the first condition; it does not fulfil the second. It has no force at its disposal and can only get it if the members of the new body, its constituent nations, furnish it. And, as things are, this is a forlorn hope. Still we should be taking a very short-sighted view of the League of Nations were we to ignore the fact that here is an experiment the like of which has rarely—never before, perhaps, on such a scale—been attempted in the course of history. It is an attempt to acquire the authority (in other words, coercive influence), which hitherto reposed exclusively on the possession of power, by calling into play certain idealistic attitudes of mind. We have seen that there are two factors of cohesion in a community: violent compulsion and ties of sentiment (“identifications,” in technical parlance) between the members of the group. If one of these factors becomes inoperative, the other may still suffice to hold the group together. Obviously such notions as these can only be significant when they are the expression of a deeply rooted sense of unity, shared by all. It is necessary, therefore, to gauge the efficacy of such sentiments. History tells us that, on occasion, they have been effective. For example, the Panhellenic conception, the Greeks’ awareness of superiority over their barbarian neighbors, which found expression in the Amphictyonies, the Oracles and Games, was strong enough to humanize the methods of warfare as between Greeks, though inevitably it failed to prevent conflicts between different elements of the Hellenic race or even to deter a city or group of cities from joining forces with their racial foe, the Persians, for the defeat of a rival. The solidarity of Christendom in the Renaissance age was no more effective, despite its vast authority, in hindering Christian nations, large and small alike, from calling in the Sultan to their aid. And, in our times, we look in vain for some such unifying notion whose authority would be unquestioned. It is all too clear that the nationalistic ideas, paramount today in every country, operate in quite a contrary direction. There are some who hold that the Bolshevik conceptions may make an end of war, but, as things are, that goal lies very far away and, perhaps, could only be attained after a spell of brutal internecine warfare. Thus it would seem that any effort to replace brute force by the might of an ideal is, under present conditions, doomed to fail. Our logic is at fault if we ignore the fact that right is founded on brute force and even today needs violence to maintain it.
I now can comment on another of your statements. You are amazed that it is so easy to infect men with the war-fever, and you surmise that man has in him an active instinct for hatred and destruction, amenable to such stimulations. I entirely agree with you. I believe in the existence of this instinct and have been recently at pains to study its manifestations. In this connection may I set out a fragment of that knowledge of the instincts, which we psychoanalysts, after so many tentative essays and gropings in the dark, have compassed? We assume that human instincts are of two kinds: those that conserve and unify, which we call “erotic” (in the meaning Plato gives to Eros in his Symposium), or else “sexual” (explicitly extending the popular connotation of “sex”); and, secondly, the instincts to destroy and kill, which we assimilate as the aggressive or destructive instincts. These are, as you perceive, the well-known opposites, Love and Hate, transformed into theoretical entities; they are, perhaps, another aspect of those eternal polarities, attraction and repulsion, which fall within your province. But we must be wary of passing overhastily to the notions of good and evil. Each of these instincts is every bit as indispensable as its opposite and all the phenomena of life derive from their activity, whether they work in concert or in opposition. It seems that an instinct of either category can operate but rarely in isolation; it is always blended (“alloyed,” as we say) with a certain dosage of its opposite, which modifies its aim or even, in certain circumstances, is a prime condition of its attainment. Thus the instinct of self-preservation is certainly of an erotic nature, but to gain its ends this very instinct necessitates aggressive action. In the same way the love-instinct, when directed to a specific object, calls for an admixture of the acquisitive instinct if it is to enter into effective possession of that object. It is the difficulty of isolating the two kinds of instinct in their manifestations that has so long prevented us from recognizing them.
If you will travel with me a little further on this road, you will find that human affairs are complicated in yet another way. Only exceptionally does an action follow on the stimulus of a single instinct, which is per se a blend of Eros and destructiveness. As a rule several motives of similar composition concur to bring about the act. This fact was duly noted by a colleague of yours, Professor G. C. Lichtenberg, sometime Professor of Physics at Göttingen; he was perhaps even more eminent as a psychologist than as a physical scientist. He evolved the notion of a “Compasscard of Motives” and wrote: “The efficient motives impelling man to act can be classified like the 32 Winds, and described in the same manner; e.g. Food-Food-Fame or Fame-Fame-Food.” Thus, when a nation is summoned to engage in war, a whole gamut of human motives may respond to this appeal; high and low motives, some openly avowed, others slurred over. The lust for aggression and destruction is certainly included; the innumerable cruelties of history and daily life confirm its prevalence and strength. The stimulation of these destructive impulses by appeals to idealism and the erotic instinct naturally facilitates their release. Musing on the atrocities recorded on history’s page, we feel that the ideal motive has often served as a camouflage for the lust of destruction; sometimes, as with the cruelties of the Inquisition, it seems that, while the ideal motives occupied the foreground of consciousness, they drew their strength from the destructive instincts submerged in the unconscious. Both interpretations are feasible.
You are interested, I know, in the prevention of war, not in our theories, and I keep this fact in mind. Yet I would like to dwell a little longer on this destructive instinct which is seldom given the attention that its importance warrants. With the least of speculative efforts we are led to conclude that this instinct functions in every living being, striving to work its ruin and reduce life to its primal state of inert matter. Indeed it might well be called the “death-instinct”; whereas the erotic instincts vouch for the struggle to live on. The death instinct becomes an impulse to destruction when, with the aid of certain organs, it directs its action outwards, against external objects. The living being, that is to say, defends its own existence by destroying foreign bodies. But, in one of its activities, the death instinct is operative within the living being and we have sought to trace back a number of normal and pathological phenomena to this introversion of the destructive instinct. We have even committed the heresy of explaining the origin of human conscience by some such “turning inward” of the aggressive impulse. Obviously when this internal tendency operates on too large a scale, it is no trivial matter, rather a positively morbid state of things; whereas the diversion of the destructive impulse towards the external world must have beneficial effects. Here is then the biological justification for all those vile, pernicious propensities which we now are combating. We can but own that they are really more akin to nature than this our stand against them, which, in fact, remains to be accounted for.
All this may give you the impression that our theories amount to a species of mythology and a gloomy one at that! But does not every natural science lead ultimately to this—a sort of mythology? Is it otherwise today with your physical science
The upshot of these observations, as bearing on the subject in hand, is that there is no likelihood of our being able to suppress humanity’s aggressive tendencies. In some happy corners of the earth, they say, where nature brings forth abundantly whatever people desire, there flourish races whose lives go gently by, unknowing of aggression or constraint. This I can hardly credit; I would like further details about these happy folk. The Bolsheviks, too, aspire to do away with human aggressiveness by ensuring the satisfaction of material needs and enforcing equality between people. To me this hope seems vain. Meanwhile they busily perfect their armaments, and their hatred of outsiders is not the least of the factors of cohesion amongst themselves. In any case, as you too have observed, complete suppression of aggressive tendencies is not at issue; what we may try is to divert it into a channel other than that of warfare.
From our “mythology” of the instincts we may easily deduce a formula for an indirect method of eliminating war. If the propensity for war be due to the destructive instinct, we have always its counter-agent, Eros, to our hand. All that produces ties of sentiment between man and man must serve us as war’s antidote. These ties are of two kinds. First, such relations as those towards a beloved object, void though they be of sexual intent. The psychoanalyst need feel no compunction in mentioning “love” in this connection; religion uses the same language: Love thy neighbor as thyself. A pious injunction easy to proclaim, but hard to carry out! The other bond of sentiment is by way of identification. All that brings out the significant resemblances between people calls into play this feeling of community, identification, whereon is founded, in large measure, the whole edifice of human society.
In your strictures on the abuse of authority I find another suggestion for an indirect attack on the war-impulse. That people are divided into leaders and the led is but another manifestation of their inborn and irremediable inequality. The second class constitutes the vast majority; they need a high command to make decisions for them, to which decisions they usually bow without demur. In this context we would point out that people should be at greater pains than heretofore to form a superior class of independent thinkers, unamenable to intimidation and fervent in the quest of truth, whose function it would be to guide the masses dependent on their lead. There is no need to point out how little the rule of politicians and the Church’s ban on liberty of thought encourage such a new creation. The ideal conditions would obviously be found in a community where everyone subordinated instinctive life to the dictates of reason. Nothing less than this could bring about so thorough and so durable a union between people, even if this involved the severance of mutual ties of sentiment. But surely such a hope is utterly utopian, as things are. The other indirect methods of preventing war are certainly more feasible, but entail no quick results. They conjure up an ugly picture of mills that grind so slowly that, before the flour is ready, people are dead of hunger.
As you see, little good comes of consulting a theoretician, aloof from worldly contacts, on practical and urgent problems! Better it were to tackle each successive crisis with means that we have ready to our hands. However, I would like to deal with a question which, though it is not mooted in your letter, interests me greatly. Why do we, you and I and many an other, protest so vehemently against war, instead of just accepting it as another of life’s odious importunities? For it seems a natural thing enough, biologically sound and practically unavoidable. I trust you will not be shocked by my raising such a question. For the better conduct of an inquiry it may be well to don a mask of feigned aloofness. The answer to my query may run as follows: because every people has a right over their own lives and war destroys lives that were full of promise; it forces the individual into situations that shame humanity, obliging them to murder fellow human beings against their will; it ravages material amenities, the fruits of human toil, and much besides. Moreover wars, as now conducted, afford no scope for acts of heroism according to the old ideals and, given the high perfection of modern arms, war today would mean the sheer extermination of one of the combatants, if not of both. This is so true, so obvious, that we can but wonder why the conduct of war is not banned by general consent. Doubtless either of the points I have just made is open to debate. It may be asked if the community, in its turn, cannot claim a right over the individual lives of its members. Moreover, all forms of war cannot be indiscriminately condemned; so long as there are nations and empires, each prepared callously to exterminate its rival, all alike must be equipped for war. But we will not dwell on any of these problems; they lie outside the debate to which you have invited me. I pass on to another point, the basis, as it strikes me, of our common hatred of war. It is this: we cannot do otherwise than hate it. Pacifists we are, since our organic nature wills us thus to be. Hence it comes easy to us to find arguments that justify our standpoint.
This point, however, calls for elucidation. Here is the way in which I see it. The cultural development of mankind (some, I know, prefer to call it civilization) has been in progress since immemorial antiquity. To this processus we owe all that is best in our composition, but also much that makes for human suffering. Its origins and causes are obscure, its issue is uncertain, but some of its characteristics are easy to perceive. It well may lead to the extinction of humanity for it impairs the sexual function in more than one respect, and even today the uncivilized races and the backward classes of all nations are multiplying more rapidly than “the cultured elements.” This process may, perhaps, be likened to the effects of domestication on certain animals—it clearly involves physical changes of structure—but the view that cultural development is an “organic” process of this order has not yet become generally familiar. The psychic changes which accompany this process of cultural change are striking, and not to be gainsaid. They consist in the progressive rejection of instinctive ends and a scaling down of instinctive reactions. Sensations which delighted our forefathers have become neutral or unbearable to us; and, if our ethical and aesthetic ideals have undergone a change, the causes of this are “ultimately organic.” On the psychological side two of the most important phenomena of culture are, firstly, a strengthening of the intellect, which tends to master our instinctive life, and, secondly, an introversion of the aggressive impulse, with all its consequent benefits and perils. Now war runs most emphatically counter to the psychic disposition imposed on us by the growth of culture; we are therefore bound to resent war, to find it utterly intolerable. With pacifists like us it is not merely an intellectual and affective repulsion, but a constitutional intolerance, an idiosyncrasy in its most drastic form. And it would seem that the aesthetic ignominies of warfare play almost as large a part in this repugnance as war’s atrocities. How long have we to wait before the remainder of humanity turns pacifist? Impossible to say, and yet perhaps our hope that these two factors—people’s cultural disposition and a well-founded dread of the form that future wars will take—may serve to put an end to war in the near future, is not chimerical. But by what ways or by-ways this will come about, we cannot guess. Meanwhile we may rest on the assurance that whatever makes for cultural development is working also against war.
With kindest regards and, should this exposé prove a disappointment to you, my sincere regrets,
Yours, Sigmund Freud
Σχόλια