ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΩΝ

     

ΕΞΕΛΙΞΗ
                                Schatz « Βιολογία ένας κήπος γεμάτος θαύματα»
Οι                   Οι βιολόγοι  επιστήμονες διεπίστωσαν   μελετώντας την  τεράστια ποικιλία της ζωής  ότι ,δεν είχε  δημιουργηθεί άπαξ διά παντός,αλλά ότι, διάφορες μορφές ζωής, μετατρέπονταν συνεχώς σε νέες 15….….σε θαλάσσιο νερό με όγκο όσο ένα κουταλάκι του νερού,προσδιόρισαν εκατομμύρια  βακτήρια και 10πλάσιους έως 20πλάσιους ιούς βακτηρίων20….το οξυγόνο είναι τοξική ουσία καθώς με την οξείδωση καταστρέφει πολλά από τα  δομικά  συστατικά των κυττάρων.Η ανεξάντλητη ευρηματικότητα της φύσεως, κατάφερε  να φέρει στο προσκήνιο νέους οργανισμούς.Αυτοί μπορούσαν όχι μόνον να προστατευθούν από το θανατηφόρο αέριο,..αλλά και να το χρησιμοποιούν προς όφελός τους, καίγοντας  με την βοήθεια του τα  υπολείμματα άλλων οργανισμών προκειμένου να εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια για να να ζήσουν22… μονοκύτταροι οργανισμοί  αιχμάλωτισαν  μικρό μέρος της φωτεινής ενέργειας του Ηλιου για να επιβιώσουν……αρχέγονοι όμως οργανισμοί που ζούν  σε μεγάλα βάθη  χρησιμοποίησαν,όχι την ηλιακή ενέργεια  αλλά , γεωχημικές αντιδράσεις ως πηγή ενέργειας 30…..Μόνον τα φυτά και οι μονοκύτταροι οργανισμοί  έχουν  την δυνατότητα να μετατρέπουν με την βοήθεια της ηλιακής ενέργειας το διοξείδιο του άνθρακα  και το νερό …σε οργανική βιομάζα 32…. Για  να παραγάγουμε  μια χιλιοθερμίδα  τροφής  συχνά  πρέπει να κάψουμε  μια χιλιοθερμίδα πετρελαίου33…Όταν τα κύτταρά μας προσλαμβάνουν  από το περιβάλλον τροφές ή άλλες ουσίες μαζύ ταξιδεύουν ως λαθρεπιβάτες διάφοροι ιοί….που δεν εισβάλλουν στον οργανισμό μας ενεργά αλλά αφήνουν τα κύτταρα μας να τους «καταπιούν» ..ο οργανισμός μας έμαθε κατά την διάρκειά της εξέλιξης πώς να προστατεύεται από τους παθογόνους οργανισμούς82 …Η προστασία αυτή γίνεται  με τα λευκά αιμοσφαίρια  και άλλα κύτταρα, που εντοπίζουν στην επιφάνεια των εισβολέων μόρια ξένα προς τον οργανισμό μας προσκολλώνται επάνω στους  εισβολείς, με σκοπό ή να τους καταπιούν ή να τους πέψουν, είτε να τους καταστρέψουν  με χημικές ουσίες. Τα θύματα των ‘αστυνομικών’ είναι το πύον.Παράλληλα οι ‘αστυνομικοί’ ειδοποιούν όλο  τον  οργανισμό  που κινητοποιεί αμέσως πρωτείνες ή κατασκευάζει νέες.Μερικές φορές  το σύστημα άμυνα στρέφεται εναντίον μας, λόγω υπερβάλλοντος ζήλου του ανοσοποιητικού συστήματος μας …Οι παθογόνοι οργανισμοί μεταλλάσσουν συνεχώς στο γενετικό τους υλικό  δημιουργώντας  νέους τύπους  βακτηρίων που το ανοσοποιητικό μας σύστημα….Παρόλα αυτά  το σύστημα άμυνας…που προστατεύει τον οργανισμό μας,μπορεί μερικές φορές να στραφεί εναντίον μας : για παράδειγμα  πολλά από τα συμπτώματα λοιμωδών νόσων,-όπως η παρωτίτιδα και η  φυματίωση,δεν είναι τίποτε περισσότερο, από παράπλευρες απώλειες, οφειλόμενες  στον υπερβάλλοντα  ζήλο του ανοσοποιητικού μας συστήματος, 83 είναι αναποτελεσματικό…τα βακτήρια ενσωματώνουν στο γενετικό τους υλικό τμήματα του δικού μας,…και μεις μεταλλάσσομε τα γονιδιά μας υπό την πίεση της φυσικής επιλογής,  για να αμυνθούμε στους παθογόνους μικροοργανισμούς…παρόλα αυτά στο παιχνίδι αυτό ανάμεσα στο ποντίκι  και στη γάτα,δηλαδή ανάμεσα σε μας  και τους πιό γρήγορους παθογόνους οργανισμούς πάντα χαμένοι είμαστε  εμείς 84….Ο αγώνας κατά των παθογόνων οργανισμών περιλαμβάνει την δύναμη που αντλούμε από τα γονίδια ,από την γνώση που μεταδίδεται από γενεά σε γενεά  μαζύ με τα γονίδιά μας (καλύτερες συνθήκες υγιεινής κλπ.) και τα αντιβιοτικά  που όμως η αλόγιστη χρήση τους συντέλεσε στην εξασθένηση τους.,…τα περισσότερα  εδαφικά βακτήρια που έχουν μελετηθεί μέχρι σήμερα,είναι ανθεκτικά σε 7 από τις 8 οικογένειες αντιβιοτικών. 86….Μόνο ο ανθρώπινος εγκέφαλος με την ευστροφία του, μπορεί να κρατήσει υπό έλεγχο  τους ανίσχυρους αυτούς βιολογικούς εχθρούς μας 87….Κατά την αμφιγονική παραγωγή το γενετικό υλικό των δύο γονέων  συνδυάζεται τυχαία  για την δημιουργία του ζυγωτού, Η παντοκρατορία του γονιδίου,έχει στις μέρες μας  κλονισθεί.   Κατά την αμφιγονική εγγενή παραγωγή το  γενετικό υλικό των δύο γονέων  συνδυάζεται τυχαίως  για την δημιουργία του ζυγωτού, δηλαδή του κυττάρου που είναι προιόν  της συνενώσεως των δύο γεννητικών κυττάρων,( λ.χ.του ωαρίου  και του σπερματοζωρίου στον άνθρωπο.) Ετσι χάρη στην τύχη, εξασφαλίζεται η μοναδικότητα κάθε παιδιού,που γεννιέται,ενώ συγχρόνως ανανεώνεται  η ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους και ενισχύεται η βιολογική του ευρωστία.Και όλα αυτά ο συγγραφέας τα στηρίζει σε παρατηρήσεις,που αναδεικνύουν τον ρόλο  της τύχης και εξαφανίζουν την έννοια του «πεπρωμένου».Η ύπαρξη του τυχαίου, επιτρέπει  στα γονίδια των δύο γονέων να έχουν στην διάθεσή τους,ένα ανεξάντλητο αριθμό πιθανών συνδυασμών  κατά την διαδικασία της συνένωσης ωαρίου  και σπερματοζωρίου.Επομένως, δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας.
                        Γιατί, δεν ταυτίζονται  μεταξύ τους τα μονοζυγωτικά   δίδυμα; Αφού πρόκει ται  για αδέλφια που έχουν  το ίδιο γενετικό υλικό θα ανέμενε κάποιος μια πλήρη ταύτιση και ομοιότητα μεταξύ τους.Πώς λοιπόν δικαιολογείται ότι, το ένα εκδη λώνει  μια ασθένεια και το άλλο όχι;.Και γιατί στην συνέχεια,με την ανάπτυξή τους,εμφανίζουν μεταξύ τους,όλο και περισσότερες διαφορές; Επομένως τα γο νίδιά μας δεν είναι απαράβατοι και αναλλοίωτοι νόμοι, αλλά ενδέχεται να μεταβληθούν ως αντίδραση στο περιβάλλον,ή στον τρόπο ζωής μας.
                            Εδώ και αρκετά χρόνια,γίνεται δεκτό, ότι ,περιβαλλοντικές τοξίνες,         ραδιενέργεια,ιοί, λάθη κατά την κυτταρική διαίρεση,είναι πιθανόν να οδηγήσουν στην  μεταβολή και αλληλουχία των νουκλεοτιδίωνσε ένα  γονίδιο, με αποτέ λεσμα  την εμφάνιση μεταλλάξεων ή να αναστείλουν την λειτουργία τους η να απενεργοποποιηθούν μέσω χημικών τροποιήσεων,μερικές από τις οποίες  μερικές φορές,κληροδοτούνται στους απογόνους μας. Η χημική ουσία που προκαλεί την τροποποίηση είναι ένα μεθύλιο (μια μεθυλομάδα), δηλαδή ένα μικρό  μόριο. Αυτός ο μηχανισμός χημικής τροποποίησης ονομάζεται μεθυλίωση.Οταν ένα μεθύλιο προσδεθεί πάνω σε ένα νουκλεοτίδιο, ασκεί  χημική έλξη στις πρωτείνες οι οποίες περιβάλλουν το μεθυλιωμένο τμήμα του γονιδίου και εμποδίζουν έτσι  τη λειτουργία του ή το απενεργοποιούν. Σε αντίθεση με τις κλασικές γονιδιακές μεταλλάξεις, αυτές οι επιγενετικές τροποποιήσεις δεν  μεταβάλλουν την αλληλουχία των νουκλεοτιδίων  σε ένα γονίδιο, παρά μόνο τον χαρακτήρα μεμονωμένων νουκλεοτιδίων.Κατά την κυτταρική  διαί ρεση τα μεθυλιωμένα νουκλεοτίδια αντιγράφονται πιστά  και μεταφέρονται στα νέα κύτταρα που προκύπτουν απ΄αυτήν. (θυγατρικά κύτταρα)………
Τα             γονίδια ενός γονιμοποιημένου ωαρίου-δεν είναι μεθυλιωμένα'  σε μεγάλο βαθμό και, κατά συνέπεια είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμα να αναπτύξουν πλήρη δράση ανταποκρινόμενα σε σχετικές εντολές. Όταν όμως από το γονιμοποιημένο ωάριο αρχίζουν να αναπτύσσονται διάφοροι  τύποι κυττάρων, αυτά μεθυλιώνουν τα γονίδιά τους, ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο ενδοκυτταρικό πρόγραμμα . Αυτό γίνεται προκειμένου να αποφευχθεί η έκφραση γονιδίων σε λανθασμένη χρονική στιγμή ή θέση  που θα έβλαπτε την ανάπτυξη του εμβρύου.Μεθυλιώσεις, παρουσιάζονται ακόμα και στους ενήλικες, με την διαφορά, ότι, στην περίπτωση αυτή δεν καθορίζονται μόνο από ενδοκυτταρικά προγράμματα, αλλά και από  την επίδραση του τρόπου ζωής, καθώς και από το περιβάλλον.Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι,οι επεγενετικες αλλαγές  προκαλούνται από τη μεθυλίωση που οφείλονται τόσο σε ενδοκυτταρικούς όσο και σε εξωκυτταρικούς παράγοντες. Οι έξωθεν επιδράσεις, παρουσιάζουν μεγάλο  φάσμα: μπορεί να αφορούν τις διατροφικές μας συνήθειες χρήση ναρκωτικών, την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να αφήσουν τα  δικά τους «σημάδια» μεθυλίωσης πάνω στα δικά μας γονίδια.Στα φυσιολογικά σωματικά κύτταρα τούτα τα σημάδια σβήνουν με τον θάνατο του οργανισμού, ενώ στα ωάρια και  τα σπερ ματοζωάρια εξαφανίζονται κατά  την ωρίμανση ή την γονιμοποίηση τους• μερικά όμως παραμένουν. Ετσι το γονιμοποιημένο ωάριο διατηρεί «αναμνήσεις από εκείνο που είχε υπάρξει  πριν γονιμοποιηθεί  και καθιστά δυνατή την μεταφορά ιδιοτήτων που  απέκτησαν οι γονείς, κατά την διάρκεια της ζωής  τους στον νέο οργανισμό, και κατόπιν στους απογόγους  του.

       
 ==========================================================================================================================================

                        Η Γνώση είναι  παιδί του παρελθόντος  και δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε το παρόν ούτε το μέλλον μέσα σ’ένα κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς……η διαφύλαξη και η μεταφορά της γνώσεως  τις επόμενες γενεές απειλούνται όλο και πιο  σοβαρά  καθώς τα συστήματα αποθήκευσης δεδομένων αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,καταλανώνουν ποσότητες ενέργειας που αυξάνονται  ραγδαία και είναι ευάλωτα  σε τυχαίες ή σκόπιμες παραποιήσεις,…Και μολονότι την εποχή μας οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι και τα ηλεκτρονικά αποθετήρια πληροφοριών  αγγίζουν σιγα σιγά  τα όρια τους  σύμφωνα με τους νόμους  της φυσικής, σίγουρα θα καταφέρουν να τα ξεπεράσουν με τη  βοήθεια νέων ανακαλύψεων…Δυστυχώς η αποθήκευση πληροφοριών  δεν διασφαλίζει την μακροημέρευση, για τον απλό λόγο ότι τα ψηφιακά συστήματα  που χρησιμοποιούμε για την αποθήκευση αλλοιώνονται με την πάροδο του χρόνου,…..Το αποτέλεσμα είναι ότι  τα συστήματα αυτά,σπάνια μπορούν να διαφυλάξουν τις πληροφορίες που τους έχουμε εμπιστευτεί για χρνικό διάστημα περισότερο από  μερικές δεκαετίες…….Ειδη χαρτιού,που δεν έχουν υποστεί κατεργασία  με οξέα ή κοινά μικροφίλμ μπορούν μεν να εξασφαλίσουν την καταγραφή και διάσωση κειμένων για αιώνες,αλλά δεν είναι κατάλληλα για την αποθήκευση,μεταφορά και ανάλυση πληροφοριών…..οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του μέλλοντος  δεν θα μπορούν να τις διαβάσουν τις πληροφορίες .Αυτό ήδη συμβαίνει :οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές αδυνατούν να διαβάσουν πληροφορίες αποθηκευμένες  σε συστήματα ηλικίας δέκα και είκοσι ετών….να μεταφέρουμε συνεχώς τις ήδη αποθηκευμένες πληροφορίες…στο κατάλληλο  σύστημα λειτουργίας; Ή μήπως να τις κρατάμε σε αρχεία παλαιών   ..υπολογιστών;…..ανησυχία .. προκαλεί η ευκολία  με την οποία μπορεί να αλλοιωθεί τυχαία  ή σκόπιμα η  ψηφιακά αποθηκευμένη γνώση.   »
Got       
….       
Jim Al.Kahili-Jhonjoe Mc Fadden
Η Ζωή στην Κόψη(Life on the edge-The coming of age of Quantum Biology)  2015/2017           Τραυλός
Την κβαντική μηχανική  κατανοεί  μόνον μια μειονότητα πανέξυπνων ανθρώπων…η κβαντική μηχανική εξηγεί ολόκληρη τη χημεία,την επιστήμη  των υλικών,ακόμη και την ηλεκτρονική,.23… Για να  πλησιάσουν τόσο κοντά τα σωματίδια,(πυρήνες)ώστε να συντηχθούν,πρέπει να διαπεράσουν   ένα φαινομενικώς αδιαπέραστο ενεργειακό φραγμό 26…Το πετυχαίνουν  χάρη στο κυματοσωματιδιακο δυισμό τους. Είναι το φαινόμενο της σήραγγας.(Αν και θα ήταν λάθος να δεχθούμε λέγουν οι συγγραφείς,ότι, το κβαντικό φαινόμενο,σήραγγας,  συνεπάγεται  τη διάδοση υλικών μέσα από φραγμούς. Απεναντίας τα αφηρημένα μαθηματικά κύματα,είναι αυτά ,  που μας δίνουν την πιθανότητα, να βρούμε στιγμιαία το σωματίδιο  στην άλλη πλευρά του φραγμού.) Αν ένας πυρήνας αποτελείται από πάρα πολλά πρωτόνια ή νετρόνια,τότε κατα  την κβαντομηχανική,πρέπει να βρεθεί μια νέα κατάσταση ισορροπίας  και τα πλεονάζοντα σωματίδια πρέπει να αλλάξουν μορφή:κάποια πρωτόνια γίνονται νετρόνια (διάσπαση β).Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν συνενώνονται  δύο πρωτόνια,οπότε ένα απ΄αυτά υφίσταται διάσπαση β και μετατρέπεται σε νετρόνιο 29….Η κβαντική διεμπλοκή   επιτρέπει σε σωματίδια που σε κάποια στιγμή είχαν αλληλοεπιδράσει,να παραμένουν συσχετισμένα ακόμη και αν απέχουν μεταξύ τους τεράστιες αποστάσεις.33…Η μέτρηση μετατρέπει την κβαντική συμπεριφορά σε κλασσική 35….… Το φαινόμενο της υπέρθεσης(που όπως και το φαινόμενο της σήραγγας έχουν ανιχνευθεί σε  πολλά βιολογικά φαινόμενα), δέχεται  ότι, τα σωματίδια, μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα συγχρόνως ,μόνον όμως όταν δεν τα κοιτάζει κάποιος.Αν συμβεί  κάτι τέτοιο,ή μια μέτρηση,η κβαντική συμπεριφορά μετατρέπεται σε κλασσική συμπεριφορά.36…………….Η κβαντική μηχανική ασκεί μικρή ή μηδενική επίδραση σε διαδικασίες μεγαλύτερης κλίμακος που είναι σημαντικές για την ζωή  39….Εκείνο που καταστρέφει  την κβαντική συμπεριφορά,έξω από εργαστήρια της φυσικής είναι ο τρόπος  με τον οποίο διατάσσονται τα σωματίδια μέσα στα μεγάλα (μακροσκοπικά αντικείμενα,στα οποία τα άτομα και τα μόρια  συνήθως (όχι πάντοτε) σκεδάζονται  και ταλαντώντα  τυχαία και ακανόνιστα….έτσι διασκορπίζοναι  γρήγορα οι κβαντικές ιδιότητες των σωματιδίων..41…Ο άνθρωπος δεν κατάφερε ακόμη να κατασκευάσει ζωή,χρησι μοποιώντας άβια υλικά 49…Το πρόβλημα της ζωής είναι γιατί η ύλη συμπεριφέρεται τόσο διαφορετικά,όταν συγκροτεί έναν ζωντανό οργανισμό ,απ΄ότι όταν συγκροτεί μια  χημική αντίδραση  για παράδειγμα όταν τα ορυκτά καύσιμα καίγονται στον αέρα,…,τα αντιδρώντα είναι ο άνθρακας και το οξυγόνο και το μοναδικό προϊόν το αέριο θερμοκηπίου διοξείδιο του άνθρακα.Κανονικά αυτή είναι μια αντιστρέψιμη αντίδαση.66-67 όμως κάποιες μορφές της τεχνολογίας πρόσληψης του άνθρακα αλλάζουν τη διαδικασία, χρησιμοποιώντας μια μορφή ενέργειας, ώστε να συντελεστεί η αντίδραση προς τα πίσω.Ο Ριτς Μέιτζελ του Πανεπιστημίου του Ιλιννόι ιδρυσε μια εταιρεία που αποσκοπεί, την χρήση ηλεκτρισμού  για μετατροπή του ατμοσφαιρικού  διοξειδίου του άνθρακος σε  καύσιμα….,Η ζωή είναι διαφορετική….,Κανείς ποτέ δεν ανεκάλυψε μια συνθήκη  που να ευνοεί την κατεύθυνση από το νεκρό κύτταρο στο ζωντανό κύτταρο…τι είναι αυτό που χάνεται αμετάκλητα όταν πεθαίνει ένα κύτταρο ή ένας άνθρωπος;  …Ο Κρέιγκ Βέγκνερ δεν εδημιούργησε τεχνητή ζωή…απλώς ετροποποίησε μια υπάρχουσα μορφή ζωντανών κύτταρων ζωής…66-67..Το μυστήριο της ζωής εξακολουθεί να μας χαμογελάει αινιγματικώς….ο μόνος τρόπος να δημιουργήσουμε ζωή είναι να εισαγάγουμε βιοχημικές ενώσεις σε ήδη,ζωντανά κύτταρα. 68 ………..Ο Χαιζεμπεργκ αναγκάστηκε να συμπεράνει πώς ο ατομικός κόσμος,είνα ένα τοπίο φάντασμα,ένα αύλο μέρος,που παίρνει σάρκα και οστά μόνον όταν ενεργούμε μια μέτρηση,κατά την οποία αλληλοεπιδρομε μαζύ του …διαφορετική η άποψη του Σρέντιγκερ   ,74-75……σήμερα θεωρούμε και τους δύο τρόπους ερμηνείας ορθούς.75…  η ζωή διαφέρει από τα άψυχα αντικείμενα επειδή σχετικώς μικρά πλήθη εξαιρετικά εύτακτων σωματιδίων,…μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά ολόκληρο τον οργανισμό 89.…Κανένα άλλο άψυχο αντικείμενο στο γνωστό Σύμπαν, δεν παρουσιάζει τόση ευαισθησία, στην λεπτομερειακή δομή τής ύλης, στο θεμελιω δέστερο επίπεδο,σε ένα επίπεδο όπου οι κβαντομηχανικοί νόμοι έχουν εκτοπίσει  τους κλασσικούς….90…. Κβαντική συνοχή  έχουμε όταν άτομα βρίσκονται σε δυό θέσεις ταυτοχρόνως,όταν συμπεριφέρονται ως  εκτεινόμενα κύματα και όταν βρίσκονται σε μια κατάσταση υπέρθεσης δύο ή περισσοτέρων διαφορετικών καταστάσεων.Αποσυνοχή έχουμε (ή κατάρρευση ή άρση)της,έχουμε  όταν χάνεται η συνοχή  και το κβαντικό φαινόμενο γίνεται κλασσικό 168…Ο Σρεντιγκερ είπε ότι, η ζωή διαφέρει από τον ανόργανο κόσμο επειδή είναι δομημένη  και εύτακτη ακόμη και στο μοριακό επίπεδο  396. Η ζωή πλοηγείται στη μεθόριο κβαντικού και κλασσικού κόσμου 417… διατυπώνω   μια εικασία…Μπορεί η νέα μας αντίληψη για τη ζωή να αντικαταστήσει την ψυχή με μια κβαντική ζωτική σπίθα; 418…αξιοσημείωτη ιδιότητα της ζωής,να τιθασεύει θερμοδυναμοικές θύελλες,ώστε να διατηρεί τη σύνδεση της,με τη βαθύτερη κβαντική επικράτεια 419…ο θάνατος ίσως αντιπροσωπεύει  την καταστροφή της σύνδεσης των ζωντανών οργανισμών με την εύτακτο κβαντική επικράτεια…και ίσως όταν ένας ζωντανός οργανισμός αιχμαλωτιστεί από τον θυελλώδη ωκεανό της μοριακής κίνησης,,καμία τρικυμία να μην μπορεί να αποκαταστήσει την κβαντική  σύνδεση 420,….ίσως οι νέες ανακαλύψεις να μας εφοδιάσουν με μια νέα επαναστατική μορφή έμβιας τεχνολογίας  421…. Αυτό πού κάνει η γενετική μηχανική είναι να μεταφέρει ένα γονίδιο από το ένα είδος στο άλλο 423…Το Κέντρο Ιστγκειτ,…μιμείται το σύστημα κλιματισμού που χρησιμοποιούν οι τερμίτες… ένα τολμηρό όραμα…να κατασκευάσει κτίρια χρησιμοποιώντας τεχνητά ζωντανά κύτταρα που θα έχουν την ικανότητα να αυτοδιορθώνονται και να αντιγράφονται…σε περίπτωση καταστροφών 426… …επειδή σχετικώς μικρά πλήθη εξαιρετικά εύτακτων σωματιδίων,…μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά ολόκληρο τον οργανισμό ….Σε αντίθεση με τη ζωή τα τεχνητά πρωτοκύτταρα δεν μπορούν να κουρδίζονται μόνα τους  430….Ένα άλλο χαρακτηριστικό που θα θέλαμε να εισαγάγουμε στο κβαντικό υποστηριζόμενο πρωτοκύτταρο, είναι η ικανότητα αξιοποίησης του καταιγιστικού μοριακού θορύβου χάρη στην οποία διατηρείται η κβαντική συνοχή.Προς  το παρόν ελάχιστα γνωρί ζουμε για το πώς  πετυχαίνει η ζωή το τέχνασμα άρα δεν είμαστε καθόλου βέβαιοι πώς θα μπορούσαμε να το πετύχουμε 434.Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα που αφορά την προέλευση της ζωής.Μολονότι ολόκληρο το ζωντανό κύτταρο είναι μια οντότητα που αυτο-αντιγράφεται, τα μεμονωμένα συστατικά  του δεν είναι. Όπως ακριβώς και μια γυναίκα είναι αυτο-αντιγραφέας ( με  λίγη «βοήθεια», βέβαια), χωρίς όμως να συμβαίνει το ίδιο  με τη  καρδιά ή το συκώτι της. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα όταν επιχειρούμε επιστροφή στο παρελθόν — από τη σημερινή πολύπλοκη κυτταρική ζωή προς τον πολύ απλούστερο, μη κυτταρικό πρόγονό της. Αν το θέσουμε αλλιώς, το ερώτημα διατυπώνεται ποιο ήρθε πρώτο: το γονιδίωμα στο DNA, το RNA, ή το ένζυμο ;Αν εμφανίστηκε πρώτο το DNA ή RNA, τότε τι τα δημιούργησε; Αν  εμφανίστηκε πρώτο το ένζυμο, τότε πώς κωδικεύτηκε;Μια πιθανή λύση έδωσε ο Αμερικανός βιοχημικός Τόμας Τσεχ, ο οποίος το 1982 ανεκάλυψε ότι πέρα από την κωδικοποίηση γενετικής πληροφορίας, ορισμένα μόρια RNA λειτουργούσαν σαν ένζυμα και κατέλυαν αντιδράσεις (έργο για το οποίο μοιράστηκε - με τον Σίντνεϊ Άλτμαν το βραβείο Νόμπελ για τη χημεία το 1989). Τα πρώτα παραδείγματα αυτών των ριβοζύμων όπως είναι γνωστά, βρέθηκαν στα γονίδια των μικροσκοπικών μονοκύτταρων οργανισμών Terralymena, ένα είδος πρωτόζωων που συναντάμε σε λίμνες γλυκού νερού. Έκτοτε, διαπιστώθηκε ότι, παίζουν ρόλο  σε κάθε ζωντανό κύτταρο. Σύντομα θεωρήθηκε πως η ανακάλυψή τους  πρόσφερε μια διέξοδο στο πρόβλημα της κότας και του αυγού, σχετικά με το αίνιγμα της ζωής. Η υπόθεση του κόσμου RNA όπως έγινε τελικά γνωστή, υποστηρίζει ότι, η αρχέγονη χημειoσύνθεση οδήγησε στην παραγωγή ενός μορίου RNA το οποίο μπορούσε να λειτουργήσει ταυτοχρόνως ως γονίδιο και ως ένζυμο συνεπώς μπορούσε να κωδικεύσει την ίδια του τη δομή (όπως το DNA) και να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του (όπως τα ένζυμα)  από βιοχημικές ενώσεις διαθέσιμες στην αρχέγονη σούπα. Αυτή η διαδικασία αντιγραφής πρέπει να ήταν αρχικά εξαιρετικά απρόβλεπτη και να δημιούργησε πολλές μεταλλαγμένες εκδοχές, οι  οποίες θα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους συμμετέχοντας σε έναν μοριακό δαρβινικό ανταγωνισμό. Με την πάροδο του χρόνου, οι αντιγραφείς RΝΑ πρέπει να στρατολόγησαν πρωτεΐνες για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της αντιγραφής, οδηγώντας έτσι στο DΝΑ και τελικά στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.Η ιδέα ότι, ένας κόσμος αυτο-αντιγραφόμενων μορίων RΝΑ  προηγήθηκε της εμφάνισης του DΝΑ και των κυττάρων, αποτελεί  σχεδόν δόγμα στη σύγχρονη έρευνα για την προέλευση της ζωής. Τα ριβόζυμα (ριβοένζυμα) αποδείχτηκαν ικανά να εκτελούν όλες τiς βασικές αντιδράσεις που αναμένονται από ένα αυτο-αναπαραγόμενο μόριο. Για παράδειγμα, μία τάξη ριβοζύμων συνενώνει δύο μόρια RΝΑ, ενώ μια άλλη μπορεί να τα διασπάσει. Μια άλλη μορφή ριβοζύμου δημιουργεί αντίγραφα μικρών αλυσίδων (με μήκος λίγων μόνο βάσεων) βάσεων RΝΑ. Από αυτές τις απλές δραστηριότητες μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο πολύπλοκο ριβόζυμο, ικανό  να καταλύει όλες τις αντιδράσεις που απαιτούνται για την αυτο-αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η αυτο-αναπαραγωγή, εμφανίζεται και η φυσική επιλογή. Άρα, ο κόσμος του RNA θα πήρε ένα ανταγωνιστικό μονοπάτι που οδήγησε τελικά, ή έτσι τουλάχιστον πιστεύεται, στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζει αρκετά προβλήματα. Μολονότι απλές βιοχημικές αντιδράσεις καταλύονται από ριβόζυμα, η αυτο-αντιγραφή ενός ριβοζύμου είναι μια εξαιρετικά πιο πολύπλοκη διαδικασία η οποία απαιτεί από το ριβόζυμο να αναγνωρίσει την αλληλουχία των δικών του βάσεων, να ταυτοποιήσει πανομοιότυπα χημικά στο περιβάλλον του και να συναρμολογήσει αυτά τα χημικά με τη σωστή σειρά ώστε να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού του. Είναι μια υπερβολική εργασία ακόμη και για πρωτεΐνες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να ζούν μέσα  σε κύτταρα γεμάτα με τις σωστές βιοχημικές ενώσεις, άρα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιληφθούμε πώς θα μπορούσαν να  πετύχουν τέτοιο κατόρθωμα μέσα στη χαοτική αρχέγονη σούπα. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει ανακαλύψει ούτε κατάφερε να φκιάξει ένα ριβόζυμο ικανό να αναλάβει ένα τόσο πολύπλοκο έργο, ακόμη και στο εργαστήριο.Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα  βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη  αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή  σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα  τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας  ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε  να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτω ση, είναι ακόμη πιο  απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες   συνθήκες απ' ό,τι οι βάσεις RΝΑ.Ωστόσο, οι χημικοί μπορούν να συνθέσουν τις βάσεις του RNA από απλά χημικά, μέσα από μια εξαιρετικά πολύπλοκη σειρά  ελεγχόμενων αντιδράσεων στις οποίες  κάθε επιθυμητό   προϊόν μιας αντίδρασης απομονώνεται πριν περάσει στην επόμενη αντίδραση. Ο Σκοτσέζος χημικός Γκράχαμ Κερν.΄Σμίθ εκτίμησε ότι, απαιτούνται περίπου 140 βήματα για τη σύνθεση μιας βάσης RNA από απλούστερες οργανικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να υπήρχαν στην αρχέγονη σούπα. Για κάθε βήμα υπάρχουν τουλάχιστον έξι εναλλακτικές αντιδράσεις, οι οποίες πρέπει να αποφευχθούν. Μπορούμε, λοιπόν, να οπτικοποιήσουμε τη χημική σύνθεση, αν εκλάβουμε κάθε μόριο ως ένα είδος μοριακού ζαριού και κάθε βήμα σαν μια ρίψη, με τον αριθμό έξι να αντιστοιχεί στην παραγωγή του σωστού προϊόντος και οποιονδήποτε άλλον στην παραγωγή λάθος προϊόντος. Συνεπώς, η πιθανότητα να μετατραπεί τελικά κάποιο αρχικό μόριο σε RNA είναι τόση, όση η πιθανότητα να εμφανιστεί ο αριθμός 6 σε 140 διαδοχικές ρίψεις ενός ζαριού.Φυσικά, οι χημικοί αυξάνουν αυτή την εξαιρετικά μικρή πιθανότητα ελέγχοντας προσεκτικά κάθε βήμα, ωστόσο, ο προβιοτικός κόσμος θα έπρεπε να στηριχτεί αποκλειστικά στην τύχη. Είχε βγει ο Ήλιος την κατάλληλη στιγμή, ώστε να εξατμίσει μια μικρή λιμνούλα χημικών γύρω από ένα ηφαίστειο λάσπης; Ή μήπως το ηφαίστειο λάσπης εξερράγη εκλύοντας νερό και μικρές ποσότητες θείου, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο σύνολο χημικών ενώσεων; Μπορεί, άραγε, οι κεραυνοί να ενεργοποίησαν το μείγμα επιταχύνοντας κάποιες χημικές αλλαγές με την ηλεκτρική ενέργεια τους; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Παρ' όλα αυτά, μπορούμε να υπολογίσουμε πως η πιθανότητα να δώσει, καθένα από τα 140 απαραίτητα βήματα, στηριζόμενο αποκλειστικά στην τύχη, το σωστό από τα έξι δυνατά προϊόντα, ισούται με 1 στα 6140 (αριθμός περίπου ίσος με 10109). Για να υπάρχουν πιθανότητες  δημιουργίας RNA αποκλειστικά μέσω τυχαίων διαδικασιών, η αρχέγονη σούπα μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει τουλάχιστον αυτόν τον αριθμό μορίων. Όμως, ο αριθμός 10109 είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον συνολικό αριθμό στοιχειωδών σωματιδίων σε ολόκληρο το ορατό Σύμπαν (περίπου1080). Η Γη απλώς δεν είχε αρκετά μόρια, ούτε αρκετό χρόνο, για να φτιάξει επαρκείς ποσότητες RNA όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της μέχρι την εμφάνιση της ζωής την εποχή που υποδεικνύουν τα πετρώματα της Ισουα.Ωστοσο, ας θεωρήσουμε ότι, με μια άγνωστη χημική διαδικασια δημιουργήθηκαν τελικά σημα ντικές ποσότητες RNA ,ερχόμαστε τώρα αντιμέτωποι με το εξίσου δυσεπίλυτο πρόβλημα της συνένωσης των τεσσάρων διαφορετικών βάσεων του RNA (αδενίνη, ουρακίλη κυτοσίνη, γουανίνη) με τη σωστή σειρά,ώστε να σχηματισθεί ένα ριβόζυμο ικανό για αυτο-αντιγραφή. Τα περισσότερα, ριβόζυμα είναι αλυσίδες  RΝΑ τουλάχιστο εκατό βάσεων.Κάθε βάση της αλυσίδας συμπληρώνεται με μια από τις τέσσερες βάσεις άρα υπάρχουν 4100 (η 1060) διαφορετικοί τρόποι αλυσίδας RNA μήκους 100 βάσεων. Πόσο πιθανό είναι το τυχαίο   ανακάτεμα βάσεων RNA να παραγάγει τη  σωστή αλληλουχία  βάσεων κατά μήκος της αλυσίδες, ώστε να φτιαχτεί ένα αυτοναντιγραφόμενο  ριβοενζυμο;Αφού φαίνεται να περνάμε μια χαρά με τους μεγάλους αριθμούς ας καθίσουμε να υπολογίσουμε και αυτή την πιθανότηται.Αποδεικνύεται ότι, 4100 μεμονωμένος αλυσίδες βάσεων, θα είχαν συνολική μάζα 1050χιλιογραμμα/μια τέτοια μάζα θα χρειαζόμασταν προκειμένου να πάρουμε ένα μόνο αντίτυπο των περισσότερων αλυσίδων, και συνεπώς μια καλή πιθανότητα  ένα από αυτά να έχει όλες τις βάσεις του στην σωστή σειρά, ώστε να λειτουργήσει ως αυτο-αντιγραφέας. ωστόσο,ολόκληρη η μάζα  του γαλαξία μας εκτιμάται στα 1042 χιλιόγραμμα.Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι μόνο μια η διάταξη  ανάμεσα στις 4100 δυνατές αλυσίδες RNA βάσεων  που λειτουργεί ως αυτο-αντιγραφέας…. μπορεί   να είναι περισσότερες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ακόμα και τρισεκατομμύρια πιθανοί, αντιγραφείς σχηματιζόμενοι από αλυσίδες RNA μήκους 100 βάσεων. Iσως το αυτο-αντιγραφόμενο RNA  να είναι αρκετά συνηθισμένο ώστε να χρειαζόμαστε τελικά μόλις ένα εκατομμύριο μόρια,για να έχουμε καλές πιθανότητες σχηματισμού ενός αυτο-αντιγραφέα. το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι παραμένει απλώς... επιχείρημα, παρά τις πολυάριθμες απόπειρες, κανείς δεν έφτιαξε ποτέ έστω ένα αυτο-αντιγραφομενο RNA ,DNA,ή πρωτεϊνη), ούτε έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Διόλου παράξενο, αν σκεφτείτε ποσό δύσκολη είναι η διαδικασία της αυτο-αντιγραφής. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται ένα ολόκληρο ζωντανό κύτταρο για να επιτευχτεί. Θα μπορούσε να είχε επιτευχτεί με ένα πολύ απλούστερο σύστημα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια; Σίγουρα έτσι πρέπει να έγινε, αλλιώς δεν θα βρισκόμασταν εδώ τώρα να στοχαζόμαστε το πρόβλημα. Το πως, όμως, επετεύχθηκε πριν από την εμφανίση των κυττάρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σαφές.Με δεδομένες τις δυσκολίες για την ταυτοποίηση των βιολογικών αυτο-αντιγραφέων, ας επιχειρήσουμε να βαθύνουμε τις γνώσεις μας θέτοντας ένα πιο γενικό ερώτημα: πόσο εύκολη είναι η αυτο-αντιγραφή σε οποιοδήποτε σύστημα; Η σύγχρονη τεχνολογία προσφέρει πληθώρα συσκευών αντιγραφής, από τα φωτοτυπικά μηχανήματα μέχρι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους τρισδιάστατους εκτυπωτές. Μπορεί κάποια από αυτές τις συσκευές να δη μιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού της; κάτι τέτοιο μπορούμε να ισχυριστούμε μόνο για τους τρισδιάστατους εκτυπωτές, όπως εκείνου της RepRap (replicating rapid prototyper), πνευματικό δημιούργημα του Αντριαν Μποιερ του Πανεπιστημίου του Μπαθ, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι μηχανές αυτές μπορούν να εκτυπώσουν τα ιδία τα συστατικά τους, τα οποία στη συνέχεια συναρμολογούνται για να φτιαχτεί ένας νέος τρισδιάστατος εκτυπωτής RepRap.Για να είμαστε ακριβείς, όχι ένας άλλος τρισδιάστατος εκτυπωτής. Το μηχάνημα εκτυπώνει μόνο σε πλαστικό, αλλά το δικό του πλαίσιο είναι μεταλλικό, όπως και τα περισσότερα ηλεκτρικά εξαρτήματα του. Συνεπώς, αντιγράφονται μόνο τα πλαστικά μέρη. Και αυτά πρέπει να συναρμολογηθούν με τα χέρια και να συμπληρωθούν με άλλα μέρη, για να κατά σκευαστεί ο νέος εκτυπωτής. Οι σχεδιαστές οραματίζονται να προσφέρουν κάποια στιγμή τους αυτο-αντιγραφόμενους RepRap εκτυπωτές (υπάρχουν αρκετές διαφορετικές σχεδιάσεις) δωρεάν, προς όφελος όλων .Ομως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες απέχουμε πολύ από την κατασκευή μας πραγματικά αυτο-αντιγραφόμενης μηχανής.Αφού, λοιπόν, η εξέταση των αυτο-αντιγραφόμενων μηχανών δεν μας βοηθά ουσιαστικά να καταλάβουμε αν η αυτοαντιγραφή  είναι εύκολη ή δύσκολη, μήπως μπορούμε τελικά ν΄αποφύγουμε  τον υλικό κόσμο συνολικά και να εξετάσουμε το ερώτημα καταφεύγοντας σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, όπου οι περίπλοκες εκείνες  χημικές ενώσεις, που τόσο δύσκολα δημιουργούνται μπορούν  να αντικατασταθούν από τους απλούς δομικούς λίθους του  ψηφιακού κόσμου: Συγκεκριμένα, από τα μπιτ  που συλλαμβάνουν τις τιμές 1 και 0; Ένα «μπάιτ» δεδομένων αποτελούμενο από οχτώ μπιτ, αναπαριστά έναν απλό χαρακτήρα κειμένου σε  έναν κώδικα υπολογιστή και μπορεί χοντρικά να εξισωθεί με την μονάδα του γενετικού κώδικα: τη βάση του DNA ή RNA.Μπορούμε  τώρα να διατυπώσουμε διαφορετικά το ερώτημα :ανάμεσα σε όλες τις δυνατές σειρές από μπάιτ, πόσο συχνές είναι εκείνες που μπορούν να αυτο-αντιγραφούν σε έναν υπολογιστή;
              Εδώ   έχουμε ένα τεράστιο πλεονέκτημα, επειδή οι αυτό-αναγραφόμενες σειρές από μπάιτ είναι στην πραγματικότητα πολύ συχνές: τις γνωρίζουμε ως ιούς υπολογιστών – σχετικά μικρά προγράμματα υπολογιστή τα οποία  τους μολύνουν , πείθοντας την κεντρική μονάδα επεξεργασίας τους (CPU) να φκιάξει πάμπολλα  αντίγραφα τους. Στη συνέχεια, οι ιοί αυτοί μεταπηδούν  στα ηλεκτρονικά μηνύματα μας για να μολύνουν τους υπολογιστές  των φίλων και των συνεργατών μας. Αν, λοιπόν εκλάβουμε  την μνήμη του υπολογιστή σαν ένα είδος ψηφιακής αρχέγονης σούπας,,τότε οι ιοί των υπολογιστών μπορούν να θεωρηθούν ως το    ψηφιακό ισοδύναμο των αρχέγονων αυτο-αντιγραφέων.Ένας από τους απλούστερους ιούς υπολογιστων ο Tinba  έχει μήκος 20 κιλομπάιτ: πολύ μικρός σε σύγκριση με  τα περισσότερα προγράμματα υπολογιστών.Ωστόσο ο Tinba  επιτέθηκε, επιτυχώς στους υπολογιστές μεγάλων τραπεζών  το 2012, μπαίνοντας στους περιηγητές τους και κλέβοντας δεδομένα σύνδεσης. Άρα ήταν oπωσδήποτε ένας σημαντικός αυτο-αντιγραφέας. Μπορεί τα 20 κιλο-μπάιτ να θεωρούνται πολύ λίγα για ένα πρόγραμμα υπολογιστή, ωστόσο αποτελούνται από μια σχετικά μακριά σειρά ψηφιακής πληροφορίας καθώς, με 8 μπιτ ανά μπάιτ, αντιστοιχεί σε 160.000 μπιτ πληροφορίας. Με δεδομένο ότι, κάθε μπιτ μπορεί να τάρει δύο τιμές (0 ή 1), ας υπολογίσουμε την πιθανότητα να παραχθούν τυχαία συγκεκριμένες σειρές δυαδικών ψηφίων. Για παράδειγμα, η πιθανότητα να παραχθεί μια συγκεκριμένη σειρά 3 μπιτ, ας πούμε, η 111, είναι 1/2 Χ 1/2 χ 1/2 ή αλλιώς 1 στα 23. Ακολουθώντας την ίδια μαθηματική λογική, έπεται ότι, η πιθανότητα να φτάσουμε τυχαία σε μια συγκεκριμένη σειρά με μήκος 160.000 μπιτ, όσο, δηλαδή, το μήκος του Tinba, ισούται με 1 στις 2160.000. Αυτός ο απίστευτα μεγάλος αριθμός, μας λέει ότι ο Timba δεν θα μπορούσε να έχει προκύψει μόνο από τύχη.Ίσως, όπως εικάσαμε για τα μόρια του RNA, υπάρχουν εκεί έξω πάρα πολλοί αυτο-αντιγραφόμενοι κώδικες οι οποίοι είναι πολύ απλούστεροι από τον Τimba και έχουν προκύψει τυχαία. Αν όμως ήταν έτσι τα πράγματα, τότε σίγουρα θα είχε μέχρι σήμερα εμφανιστεί αυθορμήτως ένας ιός υπολογιστή από όλα τα δισεκατομμύρια γκιγκαμπάιτ που ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους κώδικες είναι απλές ακολουθίες μονάδων και μηδενικών (σκεφτείτε όλες τις εικόνες και όλες τις ταινίες που κατεβάζουν οι χρήστες κάθε δευτερόλεπτο). Αυτοί οι κώδικες είναι όλοι δυνητικά λειτουργικοί, από την άποψη ότι, δίνουν εντολές στις CPU μας να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως να αντιγράψουν ή να διαγράψουν. Ωστόσο, όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα μολύνει υπολογιστές φέρουν την αδιαμφισβήτητη υπογραφή της ανθρώπινης σχεδιάσης. Από όσα γνωρίζουμε, το τεράστιο ρεύμα ψηφιακής πληροφορίας που κατακλύζει τον κόσμο μας κάθε μέρα δεν έχει ποτέ παραγάγει έναν ιό υπολογιστή., Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα που αφορά την προέλευση της ζωής.------Μολονότι ολόκληρο το ζωντανό κύτταρο είναι μια οντότητα που αυτο-αντιγράφεται, τα μεμονωμένα συστατικά  του δεν είναι.
                        .
                       Η ιδέα ότι, ένας κόσμος αυτο-αντιγραφόμενων μορίων RΝΑ  προηγήθηκε της εμφάνισης του DΝΑ και των κυττάρων, αποτελεί  σχεδόν δόγμα στη σύγχρονη έρευνα για την προέλευση της ζωής. Τα ριβόζυμα (ριβοένζυμα) αποδείχτηκαν ικανά να εκτελούν όλες τiς βασικές αντιδράσεις που αναμένονται από ένα αυτο-αναπαραγόμενο μόριο. Για παράδειγμα, μία τάξη ριβοζύμων συνενώνει δύο μόρια RΝΑ, ενώ μια άλλη μπορεί να τα διασπάσει. Μια άλλη μορφή ριβοζύμου δημιουργεί αντίγραφα μικρών αλυσίδων (με μήκος λίγων μόνο βάσεων) βάσεων RΝΑ. Από αυτές τις απλές δραστηριότητες μπορούμε να φανταστούμε ένα πιο πολύπλοκο ριβόζυμο, ικανό  να καταλύει όλες τις αντιδράσεις που απαιτούνται για την αυτο-αναπαραγωγή. Από τη στιγμή που εμφανίστηκε η αυτο-αναπαραγωγή, εμφανίζεται και η φυσική επιλογή. Άρα, ο κόσμος του RNA θα πήρε ένα ανταγωνιστικό μονοπάτι που οδήγησε τελικά, ή έτσι τουλάχιστον πιστεύεται, στο πρώτο ζωντανό κύτταρο.
                       Ωστόσο, το σενάριο αυτό παρουσιάζει αρκετά προβλήματα. Μολονότι απλές βιοχημικές αντιδράσεις καταλύονται από ριβόζυμα, η αυτο-αντιγραφή ενός ριβοζύμου είναι μια εξαιρετικά πιο πολύπλοκη διαδικασία η οποία απαιτεί από το ριβόζυμο να αναγνωρίσει την αλληλουχία των δικών του βάσεων, να ταυτοποιήσει πανομοιότυπα χημικά στο περιβάλλον του και να συναρμολογήσει αυτά τα χημικά με τη σωστή σειρά ώστε να δημιουργήσει ένα αντίγραφο του εαυτού του. Είναι μια υπερβολική εργασία ακόμη και για πρωτεΐνες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να ζούν μέσα  σε κύτταρα γεμάτα με τις σωστές βιοχημικές ενώσεις, άρα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιληφθούμε πώς θα μπορούσαν να  πετύχουν τέτοιο κατόρθωμα μέσα στη χαοτική αρχέγονη σούπα. Μέχρι σήμερα, κανείς δεν έχει ανακαλύψει ούτε κατάφερε να φκιάξει ένα ριβόζυμο ικανό να αναλάβει ένα τόσο πολύπλοκο έργο, ακόμη και στο εργαστήριο.
                        Ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το πρόβλημα της σύνθεσης των μορίων RNA στην αρχέγονη σούπα. Το μόριο αποτελείται από-τρία μέρη: τη βάση στην οποία είναι κωδικευμένη η γενετική πληροφορία (όπως συμβαίνει και στις βάσεις του DNA) μια φωσφορική ομάδα και το σάκχαρο της ριβόζης. Μολονότι ως ένα  βαθμό κατανοούμε πώς μπορεί να προέκυψαν οι βάσεις και το φωσφορικό οξύ τού RΝΑ στην αρχέγονη σούπα, η πιο αξιόπιστη  αντίδραση παραγωγής ριβόζης παράγει, επίσης, πληθώρα άλλων. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μη βιολογικός μηχανισμός μέσω του οποίου μπορεί να παραχθεί αποκλειστικά το σάκχαρο της ριβόζης. Ακόμη, όμως, κι αν γνωρίζαμε πώς δημιουργείται η ριβόζη, η συνάρμοση των τριών συστατικών με τη σωστή  σειρά θα έθετε ένα ακόμη πιο ανυπέρβλητο εμπόδιο: Όταν τα  τρία συστατικά του RΝΑ βρεθούν στην ίδια περιοχή με τυχαίους τρόπους, σχηματίζοντας εκείνη την αρχέγονη γλίτσα . Οι χημικοί αποφεύγουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας  ειδικές μορφές βάσεων που οι χημικές ομάδες τους έχουν τροποποιηθεί ώστε  να αποφεύγονται οι ανεπιθύμητες παράπλευρες αντιδράσεις- όμως, έτσι κλέβουν: και, σε κάθε περίπτωση, είναι ακόμη πιο  απίθανο να έχουν σχηματιστεί οι «ενεργοποιημένες» βάσεις σε αρχέγονες   συνθήκες απ' ό,τι οι βάσεις RΝΑ.
                       Ωστόσο,   οι χημικοί μπορούν να συνθέσουν τις βάσεις του RNA από απλά χημικά, μέσα από μια εξαιρετικά πολύπλοκη σειρά  ελεγχόμενων αντιδράσεων στις οποίες  κάθε επιθυμητό   προϊόν μιας αντίδρασης απομονώνεται πριν περάσει στην επόμενη αντίδραση. Ο Σκοτσέζος χημικός Γκράχαμ Κερν.΄Σμίθ εκτίμησε ότι, απαιτούνται περίπου 140 βήματα για τη σύνθεση μιας βάσης RNA από απλούστερες οργανικές ενώσεις, οι οποίες μπορεί να υπήρχαν στην αρχέγονη σούπα. Για κάθε βήμα υπάρχουν τουλάχιστον έξι εναλλακτικές αντιδράσεις, οι οποίες πρέπει να αποφευχθούν. Μπορούμε, λοιπόν, να οπτικοποιήσουμε τη χημική σύνθεση, αν εκλάβουμε κάθε μόριο ως ένα είδος μοριακού ζαριού, και κάθε βήμα σαν μια ρίψη, με τον αριθμό έξι να αντιστοιχεί στην παραγωγή του σωστού προϊόντος και οποιονδήποτε άλλον στην παραγωγή λάθος προϊόντος. Συνεπώς, η πιθανότητα να μετατραπεί τελικά κάποιο αρχικό μόριο σε RNA είναι τόση, όση η πιθανότητα να εμφανιστεί ο αριθμός 6 σε 140 διαδοχικές ρίψεις ενός ζαριού.
Φυσικά, οι χημικοί αυξάνουν αυτή την εξαιρετικά μικρή πιθανότητα ελέγχοντας προσεκτικά κάθε βήμα, ωστόσο, ο προβιοτικός κόσμος θα έπρεπε να στηριχτεί αποκλειστικά στην τύχη. Είχε βγει ο Ήλιος την κατάλληλη στιγμή, ώστε να εξατμίσει μια μικρή λιμνούλα χημικών γύρω από ένα ηφαίστειο λάσπης; Ή μήπως το ηφαίστειο λάσπης εξερράγη εκλύοντας νερό και μικρές ποσότητες θείου, δημιουργώντας έτσι ένα άλλο σύνολο χημικών ενώσεων; Μπορεί, άραγε, οι κεραυνοί να ενεργοποίησαν το μείγμα επιταχύνοντας κάποιες χημικές αλλαγές με την ηλεκτρική ενέργεια τους; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Παρ' όλα αυτά, μπορούμε να υπολογίσουμε πως η πιθανότητα να δώσει, καθένα από τα 140 απαραίτητα βήματα, στηριζόμενο αποκλειστικά στην τύχη, το σωστό από τα έξι δυνατά προϊόντα, ισούται με 1 στα 6140 (αριθμός περίπου ίσος με 10109). Για να υπάρχουν πιθανότητες  δημιουργίας RNA αποκλειστικά μέσω τυχαίων διαδικασιών, η αρχέγονη σούπα μας θα έπρεπε να περιλαμβάνει τουλάχιστον αυτόν τον αριθμό μορίων. Όμως, ο αριθμός 10109 είναι πολύ μεγαλύτερος ακόμη και από τον συνολικό αριθμό στοιχειωδών σωματιδίων σε ολόκληρο το ορατό Σύμπαν (περίπου1080). Η Γη απλώς δεν είχε αρκετά μόρια, ούτε αρκετό χρόνο, για να φτιάξει επαρκείς ποσότητες RNA όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της μέχρι την εμφάνιση της ζωής την εποχή που υποδεικνύουν τα πετρώματα της Ισουα.
                      Ωστοσο, ας θεωρήσουμε ότι με μια άγνωστη χημική διαδικασια δημιουργήθηκαν τελικά σημαντικές ποσότητες RNA ,ερχόμαστε τώρα αντιμέτωποι με το εξίσου δυσεπίλυτο πρόβλημα της συνένωσης των τεσσάρων διαφορετικών βάσεων τουRNA (αδενίνη, ουρακίλη κυτοσίνη, γουανίνη) με τη σωστή σειρά,ώστε να σχηματισθεί ένα ριβόζυμο ικανό για αυτο-αντιγραφή. Τα περισσότερα, ριβόζυμα είναι αλυσίδες  RΝΑ τουλάχιστο εκατό βάσεων.Κάθε βάση της αλυσίδας συμπληρώνεται με μια από τις τέσσερες βάσεις άρα υπάρχου 4100 (η 1060) διαφορετικοί τρόποι αλυσίδας RNA μήκους 100 βάσεων Πόσο πιθανό είναι το τυχαίο   ανακάτεμα βάσεων RNA να παραγάγει τη  σωστή αλληλουχία  βάσεων κατά μήκος της αλυσίδες, ώστε να φτιαχτεί ένα αυτοναντιγραφόμενο  ριβοενζυμο;
Αφού φαίνεται να περνάμε μια χαρά με τους μεγάλους αριθμούς ας καθίσουμε να υπολογίσουμε και αυτή την πιθανότηται.Αποδεικνύεται ότι, 4100 μεμονωμένος αλυσίδες βάσεων, θα είχαν συνολική μάζα 1050χιλιογραμμα/μια τέτοια μάζα θα χρειαζόμασταν προκειμένου να πάρουμε ένα μόνο αντίτυπο των περισσότερων αλυσίδων, και συνεπώς μια καλή πιθανότητα  ένα από αυτά να έχει όλες τις βάσεις του στην σωστή σειρά, ώστε να λειτουργήσει ως αυτο-αντιγραφέας. ωστόσο,ολόκληρη η μάζα  του γαλαξία μας εκτιμάται στα 1042 χιλιόγραμμα.
Ολοφάνερα, λοιπόν, δεν μπορούμε να στηριχθούμε αποκλειστικώς στην τύχη.
Φυσικά, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι μόνο μια η διάταξη  ανάμεσαστις4100 δυνατές αλυσίδες RNA βάσεων  που λειτουργεί ως αυτο-αντιγραφέας. μπορεί   να είναι περισσότερες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ακόμα και τρισεκατομμύρια πιθανοί, αντιγραφείς σχηματιζόμενοι από αλυσίδες RNA μήκους 100 βάσεων. Iσως το αυτο-αντιγραφόμενο RNA  να είναι αρκετά συνηθισμένο ώστε να χρειαζόμαστε τελικά μόλις ένα εκατομμύριο μόρια,για να έχουμε καλές πιθανότητες σχηματισμού ενός αυτο-αντιγραφέα. το πρόβλημα με αυτό το επιχείρημα είναι ότι παραμένει απλώς... επιχείρημα. παρά τις πολυάριθμες απόπειρες, κανείς δεν έφτιαξε ποτέ έστω ένα αυτο-αντιγραφομενο RNA ,DNA,ή πρωτεϊνη), ούτε έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Διόλου παράξενο, αν σκεφτείτε ποσό δύσκολη είναι η διαδικασία της αυτο-αντιγραφής. Στον σημερινό κόσμο απαιτείται ένα ολόκληρο ζωντανό κύτταρο για να επιτευχτεί. Θα μπορούσε να είχε επιτευχτεί με ένα πολύ απλούστερο σύστημα πριν απο δισεκατομμύρια χρόνια; Σίγουρα έτσι πρέπει να έγινε, αλλιώς δεν θα βρισκόμασταν εδώ τώρα να στοχαζόμαστε το πρόβλημα. Το πως, ομως, επετεύχθητε πριν από την εμφανίση των κυττάρων, δεν είναι σε καμία περίπτωση σαφές.
Με δεδομένες τις δυσκολίες για την ταυτοποίηση των βιολογικών αυτο-αντιγραφεων, ας επιχειρήσουμε να βαθύνουμε τις γνώσεις μας θέτοντας ένα πιο γενικό ερώτημα: πόσο εύκολη είναι η αυτο-αντιγραφή σε οποιοδήποτε σύστημα; Αςεικάσαμε για τα μόρια του RNA, υπάρχουν εκεί έξω πάρα πολλοί αυτο-αντιγραφόμενοι κώδικες οι οποίοι είναι πολύ απλούστεροι από τον Τimba και έχουν προκύψει τυχαία. Αν όμως ήταν έτσι τα πράγματα, τότε σίγουρα θα είχε μέχρι σήμερα εμφανιστεί αυθορμήτως ένας ιός υπολογιστή από όλα τα δισεκατομμύρια γκιγκαμπάιτ που ανταλλάσσονται στο διαδίκτυο κάθε δευτερόλεπτο. Σε τελική ανάλυση, οι περισσότεροι απ αυτούς τους κώδικες είναι απλές ακολουθίες μονάδων και μηδενικών (σκεφτείτε όλες τις εικόνες και όλες τις ταινίες που κατεβάζουν οι χρήστες κάθε δευτερόλεπτο). Αυτοί οι κώδικες είναι όλοι δυνητικά λειτουργικοί, από την άποψη ότι δίνουν εντολές στις CPU μας να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως να αντιγράψουν ή να διαγράψουν. Ωστόσο, όλοι οι ιοί που έχουν μέχρι σήμερα μολύνει υπολογιστές φέρουν την αδιαμφισβήτητη υπογραφή της ανθρώπινης σχεδιάσης.Από όσαγνωρίζουμε, το τεράστιο ρεύμα ψηφιακής πληροφορίας που κατακλύζει τον κόσμο μας κάθε μέρα δεν έχει ποτέ παραγάγει έναν ιό υπολογιστή.,Η αυτοαντιγραφή είναι δύσκολη  και απ’ ό,τι ξέρουμε δεν έχει ποτέ συμβεί αυθορμήτως. Και διερωτώνται στη συνέχεια οι επιστήμονες συγγραφείς,αν απάντηση στην προέλευση της ζωής είναι σε θέση να δώσει η κβαντομηχανική.Δεν είναι εφικτό να παραθέσουμε έστω και περιληπτικώς τις σχετικές απόψεις.Απλώς για να κεντρίσουμε το ενδιαφέρουν του αναγνώστη, σταχολογούμε ορισμένα αποσπάσματα.«αρκετοί ..έχουμε  διερευνήσει την ιδέα  ότι η προέλευση της ζωής θα μπορούσε επίσης να σχετίζεται με κάποιο σενάριο κβαντικής αναζήτησης  386….Αν θεωρήσουμε ότι το πρωτοένζυμο βρίσκεται σε μια τέτοια κβαντική υπέρθεση  τότε το πρόβλημα αναζήτησης της μιάς από τις  264 δυνατές δομές που συνιστά τον αυτοαντιγραφέα,γίνεται επιλύσιμο 389…Ο Απόρβα  υποστηρίζει ότι πτυχές του γενετικού κώδικα ….δείχνουν ότι ήταν αρχικά 392…κβαντικός 391….το σενάριο που εμπλέκει  την κβαντική μηχανική στη προέλευση της ζωής, παραμένει άκρως υποθετικό… Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η φυσική πραγματικότητα αποτελείται από τρία επίπεδα..το μακροσκοπικό ( : καθημερινά αντικείμενα,),το θερμοδυναμικό( συμπερφορά υγρών και αερίων),ο κβαντικός κόσμος (: το υπόστρωμα της πραγματικότητας)…Οι περισσότεροι έμβιοι οργανισμοί, έχουν κίνηση που συνολικώς υπακούει αρκετά καλά στους νευτώνειους νόμους 394..το,πως διατηρείται η συνοχή στη βιολογία είναι μυστήριο  397…τα έμβια συστήματα δεν προσπαθούν να αποφύγουν τις μοριακές ταλαντώσεις ,απλώς χορεύουν στον ρυθμός τους 398..η κβαντική μηχανική θα μπορούσε να δώσει τη σπίθα για να ζωντανέψει η τεχνητή ζωή..430.  Ένα άλλο χαρακτηριστικό..είναι η ικανότητα αξιοποίησης του καταιγιστικού μοριακού θορύβου,χάρις στην οποία διατηρείται η κβαντική συνοχή,,αλλά προς το παρόν ελάχιστα γνωρίζουμε  για το πώς πετυχαίνει η ζωή,το τέχνασμα 434… … Ξεχάσαμε τις ..τις τεράστιες προκλήσεις που θα παρουσίαζε ένα πραγματικό πρόβλημα συνθετικής βιολογίας,με μια προσέγγιση του τύπου από κάτω προς τα επάνω….Αν ένα τέτοιο κατόρθωμα αποδεικνύονταν εφικτό,τα επόμενα βήματα,θα εισήγαν επι πλέον συνιστώσεις,ώστε  να αυξηθεί η πολυπλοκότητα,,οι οποίες τελικώς θα οδηγούσαν μάλον σε ένα τεχνητό έμβιο κύτταρο.Αλλά αυτό,θα γίξνει εφικτό σύμφωνα με τις προβλέψεις μας,μόνον αν ακολουθήσουμε την κβαντική οδό προς την ζωή: πιστεύουμε ότι, η ζωή απλώς δεν θα λειτουργεί,αν δεν συνδεθεί με την κβαντική επικράτεια435.Αν πράγματι επιχειρούσαμε ένα τέτοιο  εγχείρημα τότε ίσως κατορθώναμε να φκιάξουμε ζωή.…



Lee           Smolin   Χρόνος-η αναγέννηση-Τραυλός 2016( Time Reborn From the crisis in Physics to the Future of the Universe -Spin network Ltd.2013)

Δέχ                 Δεχεται την πραγματικότητα του Χρόνου.

=============================================================================================================================

 Pierre Teilhard de Chardin(Le Phénomène Humain)

Une Introduction à une explication du monde..  Etre plus ,c’est s’unir davantage….l ‘unité …grandit par un accroissement de conscience..,c'est-à-dire de la vision …Voir ou périr 25……Objet et sujet  s’épousent et se transforment mutuellement dans l’ acte de connaissance……L’homme est en même temps centre  de construction de l’univers. Par avantage ,autant que par nécessité… .c’est donc à lui  qu’il faut finalement ramener toute science… regardons l’homme et nous vivrons plus.Et pour cela accommodons correctement nos yeux.. 27…l’homme….sommet momentané d’une Anthropogenèse  couronnant elle-même une Cosmogénèse…28….(ne saurait se voir) complètement en dehors….ni la Vie en dehors de l’univers..29…La vraie Physique est celle qui parviendra …a intégrer L’Homme total  dans une représentation cohérente du monde…(l’être pensant) découvre  qu’ il n’est pas un élément perdu dans les solitudes  cosmiques ,mais  est une volonté de vivre, universelle qui converge et s’hominise en lui. L’ Homme non pas centre statique du  Monde….mais axe  et flèche de l’Evolution …30 plus nous pulvérisons…la matière ,plus se laisse voir  a nous sa fondamentale unité 35…l’ Energie représente …pour la science la forme la plus primitive  de l’ Etoffe universelle… 37…le « système » est   perceptible à n’ importe quel observateur de la Nature 38…L’ordre, le dessin …apparaissent dans l’ensemble..39…La matière obéit ..a la grande loi biologique…de « complexification »…43…Rien ne se construit  qu’au prix d’une destruction équivalente… deux principes..la Conservation et la Dégradation de l’ Energie…l’évolution de la Matière . quantativement …cette transformation nous apparaît …comme une opération définie mais couteuse ou s’épuise lentement un élan originel…  47…Perfection spirituelle (ou « centreité »  consciente)et synthèse matérielle (ou complexité) sont les deux faces ou parties liées d’un même phénomène).. 57….Pour penser il faut manger…60..l’ énergie cosmique est constamment croissante …63.. il y a  une orientation précise  et un axe privilégié de l’évolution 154…a chaque..combinaison quelque chose d’irréductible aux éléments isolés émerge dans un ordre nouveau  et de ce chef,conscience, vie, pensée sont près d’acquérir droit d’existence  scientifique 298...déchiffrer l’homme c’est essentiellement chercher  à savoir comment  le Monde s’est fait, et comment il doit continuer à se faire….314…la relation structurelle entre ….complexité et conscience est ..incontestable..334……nous sommes  logiquement amenés a conjecturer à chaque corpuscule l’existence rudimentaire  de quelque psyché….l’Univers  est en tension…de reploiement organique sur lui-même et donc d’intériorisation… la Vie est depuis toujours en  pression partout..335. ….l’Univers …progresse  a coup de milliards d’essais…la Vie… une fonction universelle d’ordre cosmique…336…Evolutivement depuis longtemps l’homme  ne bouge plus s’il a jamais bougé…339…quelle est la place laissée a la liberté, ?( ..il ne suit aucunement, je prétends de la position ici adoptée que la réussite finale de l’homnisation soit necessaire.).Quelle est la valeur  accordée a l’esprit ?(Matiere et Esprit ….simples variables conjuguées)…343 quelle distinction ..entre  Dieu et le Monde ?(le centre Universel d’unification …doit être conçu comme préexistent et transcendant.).344..Mal de désordre et d’insuccès(  Le Monde  procède a coup de chances…  que de ratés pour une réussite. Ainsi l’exige…le jeu des grands nombres au sein d’une multitude en voie d’organisation.) Mal de décomposition ( ..forme du précèdent …la mort rouage essentiel du mécanisme et de montée de la Vie)..Mal de solitude et d’angoisse(..un Univers que nous n’arrivons encore à bien comprendre, ni à savoir ce qu’l nous veut)Mal de croissance(..la loi mystérieuse ..qui fait se traduire  en terme de travail et d’effort tout progrès en direction de plus d’unite……on  s’aperçoit vie…un type particulier du Cosmos un type particulier du monde se découvre où le Mal  non pas par accident ..mais par structure  même du système  apparait nécessairement …dans le sillage de l’Evolution…pour de raisons ..que si nous pouvions les connaître     nous aurions  pénétré  le secret du monde autour de nous…Est-ce sûr   que la malice du mal…ne trahisse  un certain excès ,inexplicable pour notre raison  si a l’effet  normal de l ‘ Evolution  ne se surajoute  pas l’effet extraordinaire  de quelque catastrophe ou déviation primordial ? 347 Une chose me parait clair …toute liberté est non seulement laissée  mais offerte par le Phénomène à la Théologie  de préciser et de compléter en profondeur  les données ou suggestions offertes par l’expérience..….rien ne ressemble  autant à l’épopée  humaine à un chemin de la Croix) 348 )..|=====================================================================================================================================================================


La                         dynamique de Teilhard de Chardin sur l'Univers
[article]
 Édouard Boné
Revue Théologique de Louvain  Année 1982  13-2  pp. 163-185


C'était en 1941, en pleine guerre, j'étais étudiant ecclésiastique en philosophie. Un professeur ami me communiqua quelques pages dactylographiées, copie d'un manuscrit du Milieu divin qu'on se passait à l'époque sous le manteau dans les scolasticats de la Compagnie de Jésus et dans les séminaires. C'est qu'en effet, l'ouvrage n'avait pas franchi les fourches caudines de la censure. Il était pourtant riche de sève chrétienne, on y respirait à plein poumon:
Lève la tête, Jérusalem, regarde la foule immense de ceux qui construisent et de ceux qui cherchent dans les laboratoires, dans les déserts, dans les usines, dans l'énorme creuset social. Les vois-tu ces hommes qui peinent? Tout ce qui fermente par eux d'art, de science, de pensée, tout cela est pour toi. Allons, ouvre tes bras, ton cœur et accueille ton Seigneur Jésus, le flot, l'inondation de la sève humaine  .
L'auteur était un jésuite paléontologiste, plus ou moins exilé en Chine depuis une vingtaine d'années: Pierre Teilhard de Chardin. J'appris bientôt son histoire et découvris d'autres essais jaillis de sa plume. (Œuvres, V, p. 201-202. - Nous renvoyons à l'édition des Œuvres, 13 vol., Paris, Seuil, 1955-1976)
Au point qu'en 1954, il m'autorisait à préparer la publication d'un premier recueil de ses écrits en traduction allemande. Si le projet ne vit jamais le jour, refusé par notre Supérieur général, il fut du moins pour moi l'occasion d'un contact plus intime, d'un intérêt plus chaleureux,aussi pour toute sa Weltanschauung et peut-être - car on ne comprend bien que ce qu'on aime - un cœur plus disponible aussi pour le mieux pénétrer. Mais l'association fut de courte durée: le 10 avril 1955, Teilhard mourait à New York et la nouvelle me rejoignait 48 heures plus tard à Johannesburg, au laboratoire du Professeur Dart auprès de qui il m'avait lui-même personnellement introduit.
 Au lendemain de la guerre, orienté moi-même dans les sciences biologiques et paléontologiques, je pus rencontrer personnellement cet aîné dont la pensée m'avait séduit. Je revois encore ce premier entretien, en 1946, rue Monsieur à Paris: l'occasion d'une initiation plus concrète et plus chaleureuse à sa pensée. Puis ce furent les conseils et la guidance scientifique prodigués au début de ma carrière et, à travers eux, la familiarité croissante avec la vision que Teilhard partageait volontiers avec ses amis.
Mon propos est ici de présenter sobrement la vision de Teilhard: et j'utilise à dessein ce mot «vision», parce qu'il revient constamment sous sa plume: Comment je vois, Pour y voir clair, Trois choses que je vois ... Il se fait qu'un quart de siècle après sa mort, Teilhard rencontre encore une audience exceptionnelle : il y a peu, à l'occasion du centenaire de sa naissance, l' UNESCO réunissait un colloque international de savants, de philosophes, de théologiens de tous les continents, de toutes les cultures, pour évoquer les mutations de la pensée contemporaine auxquelles Teilhard a participé de manière parfois décisive. Qu'est-ce qui mérite pareil intérêt? Quel est le message de Teilhard? Peut-on lui reconnaître valeur opératoire? A-t-il résisté à l'épreuve du temps? Dans l'article suivant, le Père Martelet montrera la cohérence chrétienne de Teilhard; je puis ainsi me dispenser d'aborder le volet proprement théologique de son œuvre, encore que la pensée de Teilhard est à ce point synthétique qu'il ne me sera pas possible, sans la mutiler, de faire totale abstraction de ce qu'il a appelé le Phénomène chrétien. C'est même cette intégration organique du spirituel dans sa vision scientifique du monde qui lui a valu tant d'avatars et de difficultés...
1. Signe de contradiction
Car il faut bien le reconnaître, les critiques, les contradictions et les condamnations ne lui ont pas été épargnées. Au point que Teilhard porté au pinacle par les uns, mis au pilon par les autres, déchiré entre les exigences méthodologiques des diverses disciplines et jamais totalement accepté ni par les scientifiques, ni par les philosophes, ni par les théologiens, demeure un vaste signe de contradiction qui ne laisse pas de dérouter. «Une pensée bouillonnante qui jamais ne s'est vraiment affrontée au réel, un visionnaire fourvoyé dans la politique» affirmait le président Mitterrand lors de la clôture du colloque de l'Unesco, mais l'orateur s'empressait d'ajouter «que l'appel de Teilhard à une mobilisation pour l'avenir de l'homme a marqué toute une génération et joué un rôle historique capital, qui a contribué à défataliser l'histoire; (...) il est un de ceux dont la vie et la pensée sont parmi les plus toniques et contagieuses de tous les temps»
Signe de contradiction : des générations d'étudiants, laïcs et clercs, disent avoir été nourris d'une pensée, dont l'expression était pourtant déclarée suspecte et dès lors interdite par les responsables. A l'intérieur de son Ordre, Teilhard est surveillé, contenu, contré: à peine nommé professeur à Paris, il doit abandonner sa chaire et prendre la route de l'exil. On lui impose le silence, mais à trente ans de distance, le 30 mai 1981, le Général des Jésuites adresse un document officiel à la Province de France «pour dire ce que signifie pour lui la personne et l'œuvre de ce grand religieux issu de chez vous» et pour inviter à «poursuivre et reprendre sans cesse l'exploration de sa pensée». On l'accuse de cryptocommunisme, de marxisme, de panthéisme; le Saint-Office publie en 1962 des avertissements sévères contre les «erreurs dangereuses de sa doctrine», mais au printemps 1981, à l'occasion du centenaire de sa naissance, le Cardinal Secrétaire d'État s'associe aux célébrations et adresse au Recteur de son ancienne université, l'Institut catholique de Paris, une lettre admirative d'appréciation non équivoque! On prétend que Teilhard n'est pas scientifique, qu'il est un poète, un rêveur, mais il est élu président de la Société de géologie de Paris, invité à siéger à l'Académie des sciences, convié à occuper une chaire au Collège de France; on l'appelle à participer aux grandes explorations géologiques et paléontologiques asiatiques des années '30; on lui confie un poste de directeur de recherches à la Wenner-Gren Foundation et ses écrits techniques représentent 3000 pages de l'édition anastatique Schmitz- Moorman. Il n'est pas philosophe ou théologien de métier: en un sens, c'est parfaitement exact, ou si l'on veut, ainsi que l'écrivait un de ses amis les plus critiques, le Père Gaston Fessard : «c'est un théologien à qui on a empêché de faire de la théologie», - mais je constate que plus de 50 thèses ont été consacrées à ces autres 20 volumes des Œuvres, du Journal, de la correspondance actuellement disponibles ; que ses ouvrages ont été traduits en 15 langues et les livres et articles commentant sa pensée ont dépassé aujourd'hui les 3000 titres !
Il est clair que ni le succès, ni la vogue, ni la mode ne constituent de soi un critère de vérité. Il est même certain que dans cette littérature innombrable germée autour de Teilhard, les livres et les études de valeur sont minorité, tandis qu'il y a beaucoup de verbiage inutile. Mais on ne saurait nier que des scientifiques, des philosophes, des théologiens, des sociologues, en un mot des penseurs de format n'ont pas cru pouvoir ignorer l'effort d'un Teilhard: Barthélemy-Madaule, Congar, Daecke, Daniélou, de Lubac, Dubarle et Fessard, Garaudy, Guitton, Julian Huxley, Kahane, Polanyi, Portmann, Rostand, Shengor, G. G. Simpson, Toynbee ou Urs von Baltazar - pour n'en citer que quelques-uns, dans les divers secteurs et les horizons culturels les plus variés.
2. Vision dynamique de l'Univers
Je ne m'attacherai pas ici à la production proprement scientifique de Teilhard - son œuvre paléontologique et géologique. Elle est imposante, originale et demeure substantiellement intacte. Mais sa technicité la réserve à un public restreint de spécialistes et, bien qu'elle constitue un préalable à la réflexion de philosophie de la nature développée à son propos, ce n'est pas le lieu d'en traiter explicitement ici. J'en viendrai donc directement à cet autre pan de la pensée de Teilhard, celui qui a retenu l'attention du grand public non spécialisé: cette vaste fresque de la dérive de l'étoffe du monde, détachée sur le fond des espaces et du temps et perçue par Teilhard selon le fil de croissance d'un Univers en développement.
Vision dynamique de l'Univers! Car il s'agit bien d'une «vision», d'une «perception» particulière. Teilhard est un homme qui voit plus qu'il ne démontre, et qui fonde la vérité de ses vues plus sur leur cohérence que sur la rigueur d'une théorie construite logiquement et sur des concepts techniquement travaillés. La cohérence est pour lui, dans l'ordre naturel, le suprême critère de vérité. «Ce qui donne au point de vue que je vais tâcher de définir sa puissance de séduction et sa valeur de paix, c'est la manière souple et aisée dont, à partir de lui, les innombrables éléments du monde physique, moral, social et religieux, s'enchaînent, s'ordonnent, s'éclairent mutuellement, à perte de vue et dans leur fond le plus intime. Montrer cette cohérence, solide, naturelle, totale, sera toute mon «apologétique»

2.1. Loi de complexité

A travers le monde, à l'œuvre au sein de l'Univers qui nous enserre, Teilhard discerne un processus d'enroulement organique, de complexité croissante, d'arrangement, de structuration. L'étoffe de l'Univers est en mouvement - chacun le reconnaît - mais pas en mouvement banal, pas une simple agitation, un écoulement dans l'homogène. La matière - étoffe de l'Univers - se présente à nous physico-chimiquement comme en voie d'arrangement, de coadaptation, soumise à un processus directionnel qui l'achemine à partir d'états très simples vers des structures progressivement compliquées. Arrangement des particules élémentaires en atomes, des atomes en molécules, des molécules de faible poids en ensembles de plus en plus complexes, en ultra-molécules, en cellules vivantes : bref, concentration, arrangement, complexité semble être une loi essentielle du monde en dérive. Observation modeste si l'on veut, mais absolument fondamentale et essentielle. Toute la vision de Teilhard est si profondément une et synthétique que cette loi de complexité découverte au niveau élémentaire, va commander de fait jusqu'au sommet.
Car toute synthèse coûte, et ne peut se faire qu'au prix d'une dépense parallèle d'énergie; en même temps qu'elle s'arrange, la matière organisée se défait, ramenée constamment qu'elle est à des formes plus probables et donc à des structures plus simples, par augmentation de la quantité d'énergie définitivement inutilisable: l'Entropie. Et voilà donc que le monde matériel se présente comme une réalité en genèse - une réalité qui naît, s'organise et grandit; comme une réalité aussi qui se défait, qui s'épuise et qui meurt.
Mai               s Teilhard                 ne peut se contenter de cette observation banale et courte: il veut déterminer le sens de l'aventure qui emporte l'Univers, le sens de l'Évolution. Pourquoi brûler cette énergie à produire des arrangements de plus en plus complexes? Ce qui        finalement l'inflexible entropie qui détruit et nivelle, ou la graduelle complexification de l'étoffe des choses qui se concentre? Et l'explication dernière, Teilhard la trouve toujours dans une même vision totalisante qui refuse de s'arrêter au détail, mais découvre la loi de structure dans le mouvement d'ensemble, et le secret du mouvement dans sa direction; il interprète et déchiffre les étapes dans la lumière du terme ultime qu'elles préparent.
Or,                 puisqu'aux niveaux supérieurs de lui-même, chez le vivant et chez l'homme, l'univers matériel possède «un dedans», une conscience, Teilhard suppose que ce dedans, cette âme des choses, cette «conscience» doit s'étendre vers le bas à la totalité de l'étoffe cosmique: «réfractée en arrière dans l'évolution, cette conscience 'analogique' s'étale qualitativement en un spectre de nuances variables, dont les termes inférieurs à peine saisissables se perdent dans la nuit». Ainsi la concentration d'une conscience varie en raison inverse de la simplicité du composé matériel qu'elle double : perfection spirituelle et complexité matérielle n'étant que les deux faces d'un même phénomène. Et Teilhard ne va plus rien lire d'autre dans l'univers que cette histoire de la lutte engagée irrémédiablement entre la multitude organisée et le multiple unifié : une permanente application - tout au long de la durée - de sa grande loi de complexité, qui définit la structure même du monde.
2.2. Le pas de la Vie
Le paramètre de complexité croissante proposé par Teilhard nous libère d'emblée de la vieille opposition entre physique et biologie. Teilhard bien sûr ne prouve rien: son ambition, on l'a dit, n'est pas de démontrer, mais bien de «montrer», de découvrir un centre de perspective d'où l'ensemble des phénomènes s'explique et se justifie. Au-delà des grosses molécules de synthèse, la biochimie nous propose les ultramolécules hautement complexes, les virus protéines étrangement situés sur la frontière du vivant et du non-vivant, tout connexes aux vivants élémentaires : bactéries, unicellulaires. . . C'est une trop belle série pour n'y point imaginer quelque génération spontanée au-delà d'un point critique de complexité et de concentration: parenté physico-chimique étroite sans doute entre l'inorganique et le vivant, et pourtant originalité profonde de la vie, par le degré d'intériorité qu'atteint son activité. L'évolution a franchi un palier: le pas de la Vie.
Et ne dites pas que cette Vie est une moisissure, un accident à la surface de la planète, une aberration inexplicable provenant, comme on l'a suggéré cyniquement, d'un défaut d'asepsie! Elle a beau n'occuper qu'une place restreinte dans l'immensité sidérale: elle est située précisément sur l'axe d'arrangement, de «complexification», de structuration à partir de la multitude hétérogène des quelque 380 types de noyaux atomiques reconnus par la physique moderne. Et parce qu'elle se situe sur cet axe essentiel, elle est la grande chose au sein du cahotique brassage des étoiles. Teilhard y voit l'effet spécifique, nouveau dans sa manifestation, mais rigoureusement attendu, de la matière en voie d'enroulement; comme une propriété co-extensive en soi à l'étoffe cosmique tout entière, mais saisissable pour notre regard là seulement où la complexité dépasse une certaine valeur critique, un «seuil», au- dessous duquel nous ne voyons rien.
«La matière est lestée de vie». Selon Teilhard il y a là, pour tout l'Univers, une dérive cosmique comparable en importance à la gravitation. «Non plus l'attraction universelle, écrit-il, rapprochant graduellement sur soi la masse cosmique - mais la puissance, encore inaperçue et innommée, qui force la Matière (à mesure qu'elle se ramasse sous pression) à se disposer en corpuscules de plus en plus gros, différenciés, organisés. Par-delà et par-dessus la Courbure-qui-rapproche, la Courbure-qui-arrange... Non point la dérive paisible vers l'équilibre et le repos; - mais irrésistible 'Vortex' tordant sur soi, en sens unique, du plus simple au plus complexe, l'Étoffe des choses ; la tordant en noyaux toujours plus volumineux et plus astronomiquement compliqués ; - cette torsion d'arrangement ayant pour résultat de faire monter, par jeu d'intériorisation, la conscience (la température psychique) au cœur des corpuscules successivement engendrés.»
Sur la planète à peine refroidie, quelques organismes, ultrasimples encore, et déjà fabuleusement compliqués - des unicellulaires (songez à de grosses bactéries) - ont dû s'organiser et s'imposer, il y a quelque 3 à 4 milliards d'années. A partir de ces formes, ce fut, au cours des périodes géologiques, la graduelle et infinie diversification en l'éblouissant cortège de tous les invertébrés : anémones multicolores, anthozoaires, le chatoiement des coraux et l'ingéniosité des mollusques, poulpes géants, étranges crinoïdes, et le peuple infini des vermidiens, et le monde des insectes... Toute la conquête progressive de la Vie qui essaie de se soustraire au milieu ambiant, de libérer l'individu, de lui donner sa chance... L'animal acquiert un squelette interne, un axe dorsal: le système nerveux se concentre... Il a fallu près de 3 milliards d'années sans doute pour produire les premiers poissons primitifs à partir des premières formes vivantes; mais le branle est donné... Et les voilà, ces premiers vertébrés, qui partent à la conquête des terres émergées : les immenses stégocéphales du Dévonien, croassant dans leurs mares asséchées, amphibiens monstrueux, bientôt reptiles innombrables aux œufs mieux protégés. Le sang de composition stable les rend plus indépendants des conditions ambiantes... Les mammifères se font prier encore: les voici pourtant, il y a quelque 1 30 millions d'années, avec leur température fixe, leur fécondation interne et le jeune éclos et nourri dans l'ombre protectrice de l'utérus et du placenta. Le système nerveux, hautement diversifié, puissamment concentré, cérébralisé au maximum, culminant dans le groupe des primates. L'organisme physique est là, tout prêt maintenant, aboutissement de 4000 millions d'années de tâtonnement et de montée évolutive : prêt pour l'homme qui va naître..
2.3. La Vie monte vers l'Esprit
Car - on vient de le suggérer - à partir d'un certain moment la pure complexité n'a plus suffi: ou plutôt elle piétine devant un nouveau seuil critique qu'il lui faut dépasser. Le fait est là. Dans l'histoire du monde biologique, «quel que soit le groupe animal dont on étudie l'évolution, il est remarquable que, dans tous les cas, le système nerveux s'accroît avec le temps en volume et en arrangement, et simultanément se concentre dans la région antérieure, céphalique, du corps. La Vie, plus ou moins vite, mais essentiellement, dérive, comme un seul flot montant, dans la direction des plus grands cerveaux». Ce qui mesure le degré de structuration, d'arrangement de la matière, c'est bien toujours son degré d'intériorisation. Mais l'effet spécifique de cette intériorisation, ce «dedans» des choses, n'est plus seulement «Vie», il devient progressivement température psychique et niveau de conscience. « De nappe en nappe, par sautes massives, le système nerveux va constamment se développant et se concentrant». Éparses dans la substance fondamentale d'une éponge ou d'une méduse, les cellules nerveuses se concentrent en ganglions; les ganglions s'attachent les uns aux autres le long d'une chaîne neurale chez les vermidiens ou les annélides; la concentration s'opère en avant de l'animal ; un cerveau élémentaire se construit qui coordonne et dirige de mieux en mieux, et finit par monopoliser de plus en plus le contrôle des activités de tout l'animal .
Les animaux qui ont obéi le plus fidèlement à cette loi, à cette nouvelle expression de la complexité - le paramètre de céphalisation - sont aussi ceux qui se situent le plus en flèche sur la montée évolutive de leur groupe : ce sont les insectes, parmi les invertébrés et les arthropodes ; les mammifères, parmi les vertébrés. Et comme la céphalisation, chez ces derniers, est d'une tout autre qualité, c'est bien par la branche des mammifères que passe actuellement, sur la terre, l'axe principal d'enroulement et d'arrangement cosmique. Et dans la foule des mammifères, la céphalisation - la température psychique - n'est jamais montée si haut que dans l'ordre des primates et dans la famille des anthropoïdes. Tel est le fait, scientifiquement inéluctable. Tel est le fil directeur aussi qui permet à Teilhard, depuis l'atome et la molécule, à travers la jungle des formes vivantes, et jusqu'au sommet de l'arbre de la vie, d'«y voir clair», de suivre la variation absolue, utile, foncière de l'étoffe cosmique.
2.4. La Noosphère
«Car l'homme prend conscience du courant qui l'entraîne et prend en main les leviers de commande». L'invention de la Vie va maintenant - et de plus en plus - devenir identique à l'invention de l'homme. Science, technique, la pensée sous toutes ses formes... : l'homme met la main sur les ressorts du monde, sur les ressorts de son propre corps aussi et de toute son espèce. Jusqu'à lui l'évolution était docile entre les mains du Seigneur, docilement fidèle aux lois qu'il avait inscrites en la nature. Et voilà que l'homme désormais a pouvoir et mission de prolonger, de continuer l'œuvre créatrice. Jusqu'à l'homme, les lois de sélection naturelle aveugle, de pression mutative jouaient le grand rôle en matière d'histoire de la Vie. La liberté, l'autonomie, la réflexion nouvellement apparues font désormais à l'évolution des conditions nouvelles d'existence: un maître, à bord, est capable déjuger et devient chaque jour plus à même de contrôler le processus qui le porte et dans lequel il se trouve embarqué. Autour de la biosphère, cette zone de la vie grouillant à la surface de la planète, Teilhard voit s'épanouir maintenant, bien plus essentielle, la fleur la plus vraie sur la tige évolutive : la Noosphère - ce réseau de pensée qui se tisse autour du globe. Un âge nouveau a commencé, la Terre a trouvé son âme, elle change. Le vieil ordre qui avait retenti au jour de la création : vous féconderez la terre et vous vous la soumettrez, nous sommes en train de l'accomplir...
L'évolution vient donc d'émerger dans la conscience, elle se contrôle et se dirige ; elle devient automatiquement prévoyante de son avenir. Mais pour que l'humanité consente à coopérer à l'œuvre de l'évolution, il faut qu'elle reconnaisse un sens, une permanence, un terme au mouvement qui l'emporte. Car ce n'est plus la pression externe, mais l'attrait interne, le choix libre, la volonté consciente qui fait désormais bouger le monde : s'il ne veut se perdre dans l'absurde et se défaire ou se saborder, s'il ne veut demain faire la grève et bouder son métier d'homme, il faut au citoyen de la Noosphère un goût violent et profond de la dérive qu'il contrôle, un goût qui croisse au rythme des accroissements de ses pouvoirs de vision et d'action, un sens aigu du terme désirable et du «paroxysme final qu'il est chargé de préparer». Optimiste inconfusible, le Père Teilhard de Chardin fait confiance à l'homme: conscient du mouvement dans lequel il s'inscrit et dont il est la flèche avancée, comment l'homme pourrait-il s'apercevoir compossible avec une destruction qui annihilerait en lui le sommet irremplaçable de l'effort cosmique? «Il y aurait là un vice essentiel de construction dans l'Univers, et pour avoir produit un esprit capable de le juger, le Monde mourrait d'une contradiction interne». - «Mais, objectera-t-on, si le monde est absurde. . . ?» - Que le monde soit absurde, qu'il soit un être-pour-la-mort, qu'il n'ait pas de sens, Teilhard se refuse à l'accepter. Par tempérament sans doute, mais par méthode aussi, il est aux antipodes des philosophies existentialistes de l'absurde, de la nausée et de la déréliction. Observateur, naturaliste, familier des choses et des faits, il fonde en postulat que le réel est cohérent, et que le monde marche et tourne ; qu'en dépit des échecs partiels et des bavures inévitables du système, statistiquement la grande boule ronde est une machine bien construite, et que nous sommes vivants au sein d'un Univers réussi...

2.5 Le point Omega
Ceci dit, Teilhard pose la question : quel est le sens, quel est le terme de l'évolution au niveau actuel de la Noosphère? Et la réponse est toujours la même: complexité, concentration, arrangement, convergence... Mais dans quelle mesure, et éventuellement sous quelle forme, la nappe humaine obéit-elle encore aux forces d'enroulement cosmique qui lui ont donné naissance? Car biologiquement, l'homme paraît ne plus bouger. Et pourtant, loin d'être devenue immobile, en se réfléchissant sur soi, la Vie rebondit. L'homme ne bouge plus physiquement? - peut-être. Mais l'humanité qui continue à se multiplier avance maintenant vers de l 'ultrahumain. Elle cherche pour ses membres des arrangements de plus en plus complexes. Elle agence techniquement sa multitude, et pari passu montent en elle la tension psychique, la conscience du temps et de l'espace, le goût et le pouvoir de la découverte. Avec des proportions et à une profondeur encore jamais atteintes, toujours la même grande force d'enroulement au travail, qui, à l'échelle sociale et planétaire maintenant, nous resserre «tous ensemble dans une étreinte qui tend à nous parfaire chacun, en nous liant à tous les autres à la fois». Socialement, racialement, économiquement, politiquement, mentalement, l'humanité est en train de se nouer sur soi avec une vitesse et sous une pression constamment accélérées. Irrésistiblement, le monde humain est en train de faire bloc. Il «converge». Avec l'apparition de la pensée, depuis quelque 30.000 ans surtout, la Noosphère tend à constituer une unité biologique réelle. Dans cette convergence de l'humanité sur elle-même, dans cette prise en masse, les individualités n'ont pas à craindre pourtant de sombrer: «la vraie union, vers le haut, l'union dans l'esprit, achève de constituer dans leur perfection propre les éléments qu'elle domine. L'union différencie». Contre tous les totalitarismes et les socialisations par le bas, Teilhard de Chardin propose une évolution cosmique qui poursuit une œuvre de nature personnelle, et ne saurait défaire ce qu'elle a laborieusement créé. C'est en convergeant, en arrangeant complémen tairement leurs différences, que les hommes accentuent au maximum la profondeur et l'incommunicabilité de leur propre personne.
Cosmogenèse, Biogenèse, Anthropogenèse: étapes successives d'une même étoffe universelle en voie d'enroulement, selon un paramètre de complexité, où le «dedans» c'est-à-dire la vie, la conscience, la réflexion et la personne sont de plus en plus explicitées. «Au terme de ce processus, une humanité associée sur elle-même, dans une unité non seulement respectueuse des diversités des personnes intégrées librement, mais personnalisante, par l'apport infiniment multiplié pour chaque monade, de l'autre».
Convergence vers de l 'ultra-humain: car dans l'avenir, l'extrapolation de la série définit un sommet: toute l'humanité convergente doit se reployer, quelque part en avant, dans un foyer transcendant, qui fusionne et consomme intégralement en soi, sans les détruire, toutes les consciences individuelles. Le Père Teilhard appelle ce pôle ou ce foyer: le point Oméga. Pour être à même de justifier notre effort de monades pensantes, ce terme absolu, «ce sommet dont la Vie ne redescendra plus», doit être subsistant et transcendant: loin de résulter de leur convergence, il en est la cause et le principe. Forme transcendante de personnalité, capable de «suranimer» sans le détruire un Univers formé d'éléments personnels, ce centre en avant de nous, vers qui toute la création converge, en qui elle trouve toute sa consistance, ce sommet définitif du monde achevé, ce «quelqu'un auquel nous désirons passionnément et par structure nous unir», ce point Oméga : on sent que Teilhard a nommé - sans le dire - Dieu lui-même.
Teilhard n'a pas dit le nom, il n'a pas cité le mot «Dieu»: il l'a désigné seulement par une lettre algébrique: Oméga. Cette discrétion, on se le rappellera, est commandée par le point de vue même auquel il s'est mis: celui de l'analyse du phénomène. Mais il a beau s'en défendre, sa vision cosmologique est déjà lourde de philosophie et de théologie. Et d'une certaine manière, il le sait, et il le veut, encore qu'il proteste du contraire. C'est tout ensemble la richesse et la fragilité de sa conception, et on n'a pas manqué de le lui reprocher. Il est même clair que c'est le problème de l'Œuvre de Teilhard. Il l'a senti: «J'aurai à la fois contre moi, écrit-il dix ans avant la publication du Phénomène humain, les purs savants et les purs adeptes de la métaphysique, mais je ne vois pas ce qu'on pourrait dire d'autre dès lors qu'on essaie de faire jusqu'au bout une place cohérente pour l'homme dans l'Univers...». Reconnaissons-le: par-delà la bienveillance et la sympathie qu'elle rencontre, la vision de Teilhard ne laisse pas de provoquer un malaise chez beaucoup de savants, philosophes ou théologiens, qui par vocation se trouvent confrontés aux exigences méthodologiques d'une science particulière. Mais il faut avouer aussi que nos sciences cloisonnent affreusement le réel, et au nom de la rigueur de leur méthode et de la distinction des objets formels, philosophes et savants, théologiens et anthropologues ont beau parler de l'homme : ils ne le cernent jamais tout entier, et ne se rencontrent guère.
Or, sans confondre les diverses sources de connaissance, Teilhard veut nous parler de l'homme, de l'homme tout entier, du phénomène biosphérique et cosmologique qu'il constitue et de tout ce phénomène : ce faisant il a déjà fatalement débordé le cadre de sa phénoménologie. Et peut-on le lui reprocher? Je sais bien qu'il brouille les perspectives et les plans artificiellement découpés des spécialistes : mais peut-on nier qu'il rejoigne un centre de vision profondément réel et organique, quand on prend conscience de l'intérêt qu'il suscite dans tous les milieux non spécialisés, je dirais volontiers : non «déformés» par la spécialisation? Il veut laisser en lui se rejoindre toutes les sources du savoir; il refuse les cloisons étanches et pense tout l'homme à toute la lumière de tout son esprit: foi, science et raison. Son effort ne s'apparente pas à la tentative concordiste, mais à un besoin de cohérence intime et de compatibilité foncière.
S'il l'avoue moins dans son Phénomène humain, cette préoccupation dominante saute aux yeux pour qui s'adresse à telles autres parties de son œuvre: Le Milieu divin par exemple. Teilhard a soif d'unité: «enfant du ciel, enfant de la terre», il veut prendre également au sérieux le message qui sourd du monde créé, et celui de la Parole. L'Univers que sa science dévoile et creuse, c'est aussi la création magnifique du début de la Genèse. L'Évolution qui l'entraîne, qu'est-ce sinon la manifestation visible de la puissance créatrice toujours à l'œuvre par le truchement des causes secondes: la munificence créatrice du Seigneur déployant la prodigieuse complexité des lois naturelles et les faisant toutes converger vers l'homme? Et cet Univers matériel, progressivement débrouillé, asservi par l'homme, et grandi, n'est-ce pas un peu cette créature matérielle en attente dont parle saint Paul, et qui aspire à la révélation des fils de Dieu : assujettie à la vanité sans doute, mais qui vit dans l'espérance d'être elle aussi libérée de la servitude de la corruption, pour entrer - comme le dit Epitre aux Romains - dans la liberté de la gloire des enfants de Dieu? Et Dieu lui-même, venant se poser charnellement au cœur de son œuvre, n'est-ce pas en clair maintenant, par la Révélation, la réponse à ce besoin profond d'un sommet, d'un centre, d'un foyer personnel d'amour transcendant à notre humanité : le mystérieux Oméga balbutié par l'analyse phénoménale de tout à l'heure? «Car l'Univers ne peut avoir deux têtes»...
On a dit que la grandeur du Père Teilhard de Chardin avait été de vivre de toute son âme l'aventure de ce commerce entre sa foi de chrétien - et elle fut entière et brûlante - et sa connaissance de savant; d'essayer en permanence de penser sa foi dans cette compréhension de l'Univers que sa culture très étendue de biologiste et d'historien de la Vie lui permettait d'ébaucher. L'effort de l'homme, sa fonction de recherche, fatalement, par besoin vital et par tempérament, il les voit coordonnés si adéquatement à son adoration, à sa vocation de chrétien, qu'il trouve spontanément le rôle d'éternité sous les tâches temporelles.
Construire la Terre ! Mobiliser toutes les ressources de l'intelligence, de la science, de la technique, de l'art et de la culture, dans cette marche en avant, soutenue par une foi dans l'homme et son progrès... Teilhard a senti pourtant (et c'est un pressentiment extraordinaire, il y a 30 et 40 ans d'ici ou davantage, dans la naïve mystique de science et de progrès qui nous portait, avant toutes les crises que nous connaissons aujourd'hui !), Teilhard a senti qu'une possibilité existait pour l'homme de se dérober: «à partir d'un degré suffisant d'hominisation, la «chaîne planétaire» génératrice de l'humain ne saurait continuer à fonctionner que dans une certaine atmosphère de consentement, c'est-à-dire finalement sous l'action de quelque désir». Doublant, et peu à peu relayant la poussée venant d'en bas, voici qu'un attrait, descendant d'en haut, se découvre organiquement indispensable pour la suite de l'opération: indispensable pour entretenir l'élan évolutif; indispensable aussi pour créer, autour de l'humanité en cours de totalisation, la chaleur psychique, l'atmosphère cordiale, hors de laquelle l'emprise économico-technique du monde ne saurait qu'écraser les âmes les unes contre les autres, sans parvenir à les souder entre elles et à les unifier. De quel foyer imaginer que puisse rayonner sur   pourtant, sans cette force réelle d'amour surgie au cœur de l'évolution - un amour plus fort que tout égoïsme privé et toute sa passion particulière - sans un noyau ultra-consistant au sein de la mouvance cosmique, comment l'humanité acceptera-t-elle de s'engager plus avant, en direction de ce qui serait alors une mort totale? Dans les contestations de la technologie, de l'anonymat des mégapoles, des aberrations du surarmement, dans la nausée et la démission, ou l'inquiétude et le questionnement actuel, n'y a-t-il pas la vérification de cette intuition teilhardienne? «Le plus grand événement aujourd'hui en cours dans l'histoire de la Terre (écrit-il en 1950) serait peut-être bien la découverte graduelle - par ceux qui savent voir - non pas seulement de Quelque chose, mais de Quelqu'un, au sommet engendré par la convergence sur lui-même de l'Univers en évolution»                             

Patience du Seigneur qui ne violente pas la nature et sa création mais respecte notre liberté d'homme, et ne provoquera l'épanouissement définitif que lorsque nous en aurons pour notre part assuré les raisonnables maturations. A la fin des temps, lorsque par notre effort et dans sa grâce, l'esprit se sera suffisamment manifesté dans notre monde, lorsque la puissance spirituelle de la matière aura été révélée à mesure, lorsqu'une chaleureuse intelligence aura suffisamment vivifié nos structures, pénétré nos institutions, informé nos environnements, lorsque l'enroulement de l'Humanité sur elle-même dans ce grand mouvement qui l'entraîne vers l'Ultra-humain aura atteint son comble et que l'amour informant tout aura porté la planète à ce degré d'incandescence requis pour la grande transformation, l'avènement - le second avènement du Seigneur en notre monde préparé - opérera brusquement, dans des circonstances mystérieuses sans doute, mais pleines de grâce, le passage de ce monde dans l'autre: passage tant attendu et si ardemment préparé qu'il apparaîtra plutôt comme une mue toute naturelle; et pourtant transfiguration si totale et si inaccessible à nos seules forces qu'elle nous laissera dans l'éblouissement de la reconnaissance. Perte, destruction, anéantissement? Non pas, mais bien plutôt dépassement, épanouissement, explosion, et comble. ( Sur l'existence probable en avant de nous d'un Ultra-humain, dans Œuvres, V, p. 363).
Point critique de maturation de l'humanité - et moment de la parousie triomphante; point précis de rencontre jaillissant entre l'Univers en marche et le point Oméga - et Église, axe central de convergence universelle; concentration de l'humanité en ce foyer personnel et transcendant - et Corps mystique rassemblé autour de son Chef: Teilhard de Chardin ne peut échapper à la force attirante de sa vision, une vision qui se veut scientifique du monde, mais qui dans sa soif d'unité rejoint le vieux terreau de son christianisme robuste, et se fait du même coup - par structure - profondément eschatologique, tout entière orientée qu'elle est vers le Terme et l'Achèvement, vers la venue du Christ qui sera tout en tous .

3. «L'essence de ma foi»
De décembre 1947 à août 1948, au sommet de son itinéraire spirituel, par trois fois et dans des textes relativement succincts et délibérément charpentés jusqu'à la sécheresse, Teilhard propose «un résumé authentique et complet de sa position intellectuelle en face du monde et de Dieu - l'essence de sa foi». Ces essais ont pour titre: Trois choses que je vois, Agitation ou Genèse et Comment je vois5. J'en extrais la substantifique moelle, qui reprend schématiquement la présentation plus élaborée proposée il y a un instant.
Du point de vue expérimental ou phénoménal de l'observation, l'Univers représente un vaste système temporospatial de nature corpusculaire, dont il nous est impossible de nous évader sensoriellement (même en pensée), ni en arrière, ni autour, ni en avant. Dans cette perspective, tout, au sein du monde, apparaît et subsiste en fonction de tout. Tel est le sens le plus général, le plus profond et le plus inattaquable de l'idée d'évolution. Dans un pareil système, à la fois organique et atomique par nature, sous quelle forme particulière pouvons-nous juger que s'opèrent, en fait, les mouvements ? Agitation désordonnée ou agitation dirigée ? Le monde est-il amorphe dans sa structure? Ou bien au contraire, laisse-t-il apercevoir en lui la trace de quelque axe privilégié de devenir? Guidé par le principe qu'une plus grande cohérence est le signe infaillible de plus de vérité, Teilhard prétend montrer qu'un tel axe existe réellement, bien définissable, et il le fait par les quatre propositions suivantes, dont chacune précise et renforce la précédente sur une même ligne d'expérience et de pensée:(5 Dans Œuvres, XI, p. 161-175 ; V, p. 273-289 ; XI, p. 177-223)
1) dans l'univers matériel, la vie n'est pas un accident, mais l'essence du phénomène ;
2) dans le monde biologique, la réflexion (c'est-à-dire l'homme) n'est pas un incident, mais une forme supérieure de la vie;
3) dans le monde humain, le phénomène social n'est pas un arrangement superficiel, mais il marque un progrès essentiel de la réflexion;
4) dans l'organisme social humain, le phylum chrétien ne représente pas une tige accessoire, ou divergente, mais il forme l'axe même du rassemblement de la socialisation6.
Les deux premières étapes sont aujourd'hui largement reconnues et admises, presque banales. «L'unanimité est presque faite en ce qui concerne la position centrale de la vie dans l'Univers et même de l'homme dans la vie. Mais au-delà de l'homme consédéré dans son individualité anatomique et psychique, le chemin se perd et les disputes commencent». Pour Teilhard, le phénomène humain social et les forces de socialisation sont sous-estimées, tant qu'ils ne sont pas perçus à leur tour comme expression de la loi de complexité et d'arrangement cosmique, réduits seulement alors à la condition d'épiphénomène juridique, sans valeur ni consistance propre, et par conséquent sans lendemain... C'est bien plutôt, pense-t-il, par effet prolongé d'enroulement cosmique, que la nappe humaine se tisse et se reploie sur elle-même. Le mouvement évolutif fondamental de l'Univers ne s'arrête pas au niveau du cerveau humain et de la réflexion humaine élémentaire. Le mécanisme de complexité-conscience repart au contraire de plus belle: désormais ce ne sont plus seulement des cellules qui s'agencent au hasard de la sélection naturelle; ce sont des individualités zoologiques complètes qui se montent inventivement en organismes de dimensions planétaires. La structure du monde terrestre devient intelligible: pression technico-sociale, progressive acculturation, graduelle interdépendance des nations : c'est le processus tout entier qui prend un aspect convergent et qui suggère une dérive du phénomène humain dans sa globalité vers quelque point critique de maturation, dans une reflexion collective, centrée sur un même foyer, de toutes les réflexions élémentaires de la Terre, voire d'autres planètes habitées . . . Telle est, sobrement ébauchée, la signification profonde des forces de socialisation à l'œuvre. Au-delà pourtant, notre dialectique s'arrête, reconnaît Teilhard, sauf dans le cas du ( Agitation ou Genèse, dans Œuvres, V, p. 273-289.7 Agitation ou Genèse, p. 282-283).chrétien qui, utilisant une source complémentaire de connaissance, peut encore faire un pas de plus, le quatrième, en avant.
Essentielle et fondamentale pour le dogme chrétien, cette idée que l'individu humain ne s'achève et n'existe pleinement que dans une unification organique de tous les hommes en Dieu: par «évaporation» lente à l'occasion des morts individuelles, par incorporation ultérieure aussi au corps mystique dont la maturation s'achèvera avec la Parousie. Or voici qu'à ce super-organisme mystique, noué dans la grâce et la charité (et seulement connu par la foi), un mystérieux correspondant, une ébauche du moins se découvre du côté de la biologie et de la sociologie : cette unité humaine de la Noosphère, progressivement rassemblée sous l'effet totalisant et centrant de la réflexion. Deux super-entités donc, l'une naturelle, l'autre surnaturelle, qui ont tendance à s'harmoniser dans la pensée chrétienne, le point critique de maturation entrevu par notre analyse phénoménale n'étant que la condition physique et la face expérimentale du point critique de Parousie attendu au nom de la révélation.

4. Audience et actualité de Teilhard

On peut s'interroger maintenant sur l'audience et l'actualité de Teilhard. Un quart de siècle après sa mort (en 1955), et retombée la vague folle soulevée fin des années '50 par la publication du Phénomène humain, où en est-on?
4.1 . Je viens d'évoquer sobrement, en quatre propositions coulées par Teilhard lui-même, les quatre étapes de sa dialectique: dans l'Univers matériel, la vie comme essence du phénomène; dans le monde biologique, la réflexion comme forme suprême de la vie; dans le monde humain, la socialisation comme progrès essentiel de la réflexion; dans l'organisme social enfin, le phylum chrétien comme axe du rassemblement de la socialisation.
Il est clair, annoncé aussi bien par Teilhard et conforme à la spécificité des inductions, que le dernier pas, concernant l'Église comme axe du rassemblement de socialisation humaine ne saurait être franchi que dans la foi ou ses préalables immédiats, c'est-à-dire par des croyants auxquels il a déjà été «révélé» par ailleurs. Le Phénomène chrétien n'est guère perceptible que par les chrétiens, bien entendu. Ceci ne lui donne pas moins de valeur ou de vérité, si pour eux il bénéficie d'une cohérence plus plénière.
Quant aux trois étapes antérieures, qui ne supposent pas la foi chrétienne, il faut bien reconnaître que leur puissance de séduction s'exerce diversement, profonde, nuancée ou négligeable selon les personnes et sans doute aussi les genres d'esprit. Ce qu'il faut dire pourtant, c'est que Teilhard aujourd'hui n'appartient plus à personne. Et c'est fort bien ainsi. Si initialement, du fait du caractère clandestin, l'œuvre fut de fait réservée à des cercles d'initiés, presque nécessairement chrétiens et francophones, si elle courut même le risque d'être confisquée par des «chapelles», mieux intentionnées que bien inspirées, Teilhard aujourd'hui est lu, étudié, discuté très au-delà des milieux d'Église. Garaudy préface la traduction du Phénomène humain en langue russe, publiée à Moscou. En septembre dernier à Paris, c'est l'UNESCO qui prend l'initiative du Colloque, son directeur M. Amadou- Mahtar M'Bow et le Président de la République, le socialiste François Mitterrand, qui dégagent les grands mérites de l'œuvre. Les grands rapports sont confiés à des professeurs musulmans du Koweit, indiens ou japonais, au Président de l'Académie des sciences de la République populaire de Chine, autant qu'à des spécialistes occidentaux et africains, chrétiens ou non. C'est dire la capacité œcuménique de sa pensée et le fait mérite d'être souligné, car il est exceptionnel en matière de Weltanschauung. Si une communauté internationale se construit aisément au travers et en dépit des cultures autour d'une approche scientifique ou technique, l'audience est rare et infiniment laborieuse dès lors qu'il s'agit de conceptions philosophiques et de sensibilité religieuse.
Or, c'est bien au-delà de l'institution Église que Teilhard a noué le dialogue avec le réalisme scientifique et le monde moderne. On a remarqué que les analyses très personnelles et profondément originales qu'il avait tentées du phénomène social et de la convergence humaine, l'approche anthropologique qu'il a esquissée d'une socialisation personnalisante avaient apporté une contribution essentielle au dialogue des religions et des États, plus spécialement des États socialistes. Sa foi en l'homme, son insistance sur la prise en main de l'humanité par elle-même, la portée de la planétarisation sont en un sens plus essentielles pour la convergence et la paix du monde que tels développements plus explicitement théologiques ou chrétiens, parce qu'elles sont plus fondamentales en ce qu'elles constituent d'indispensables préalables. Teilhard avait quelque part mis en exergue d'un de ses essais cette déclaration, parfaitement légitime mais mal comprise par beaucoup et qu'on lui a bien reprochée :
Je crois que l'Univers est une Évolution
Je crois que l'Évolution va vers l'Esprit
je crois que l'Esprit s'achève en du Personnel
je crois que le Personnel suprême est le Christ universel(  Comment je crois, dans Œuvres, X, p. 117.)
Et il commentait: «Si par suite de quelque renversement intérieur, je venais à perdre successivement ma foi au Christ, ma foi en un Dieu personnel, ma foi en l'Esprit, il me semble que je continuerais invinciblement à croire au monde»( Ibidem, p. 120). Et c'est cette foi au monde et en l'homme, cette foi dans le travail et le projet de l'homme, qui de fait constitue aujourd'hui la plate-forme commune d'où sa vision devient contagieuse.
4.2. La loi fondamentale de la montée conjointe au cours de l'évolution de la complexité et de la conscience, si explicitement formulée par Teilhard, est aujourd'hui unanimement reconnue par la biologie et l'anthropologie moderne: le récent colloque de l'UNESCO auquel il a déjà été fait allusion, a souligné cette unanimité. Qu'ils s'appellent Jacob, Monod ou Prigogine, Arthur Koestler ou Edgar Morin, qu'il s'agisse de l'académicien soviétique Zubov ou du français Jean Piveteau, tous sont d'accord sur ce point et la loi exprimée par Teilhard leur paraît constituer une authentique révolution de notre vision du monde. Elle introduit la bonne «centration» de l'homme dans l'Univers, remplaçant la centration géométrique du monde aristotélico-scolastique, ruinée par Copernic et Galilée, avec l'abandon du géocentrisme ptoléméen.
4.3. Autre contribution essentielle et apport décisif de Teilhard: avoir saisi toute la spécificité et la portée de l'apparition de l'homme et le sens de l'hominisation. Le concept même, si classique aujourd'hui et ayant définitivement conquis droit de cité, au point qu'il nous paraît banal, est teilhardien: mais il fait désormais partie de l'architecture de l'anthropologie scientifique la plus orthodoxe, et les savants, à quelque horizon qu'ils appartiennent, s'y réfèrent comme à un essentiel. Il est clair que, quelles que soient les nuances, voire les divergences dans les conceptions, le sens, les cheminements et les mécanismes, la problématique teilhardienne est devenue constante de la réflexion anthropologique en la matière. «L'hominisation qui est d'abord, si l'on veut, la saute individuelle, instantanée, de l'instinct à la pensée; mais l'hominisation, qui est aussi, en un sens plus large, la spiritualisation phylétique, progressive, en la civilisation humaine, de toutes les forces contenues dans l'animalité» (10 Phénomène humain, p. 199). L'apparition de l'homme constitue aujourd'hui, pour l'unanimité des anthropologues, un événement de première amplitude. Les savants soviétiques eux-mêmes y reconnaissent un tournant décisif dans l'histoire de la planète Terre, au point de proposer, pour caractériser le temps de l'homme, les vocables suggestifs d'Anthropogène (fabriqué sur le modèle de Paléogène et de Néogène), d'Anthropozoïque ou de Psychozoïque (sur le modèle de Paléozoïque et de Cénozoïque). Lorsque les paléontologistes français ou anglo-saxons parlent d'une «nouvelle forme de vie», et d'un «règne nouveau» inauguré avec l'homme, c'est toujours la même perspective, et Teilhard s'y reconnaîtrait d'emblée. Ainsi le point de vue particulier phylétique, qui domine son étude et lui manifeste la signification de la conscience comme phénomène biologique et fil d'Ariane de la dérive évolutive, fixe-t-il la place de l'Homme dans la nature, une place à part, la Sonderstellung des auteurs allemands, Altner, Heberer ou Hofer.
4.4. Et cette nouvelle espèce de vie constitue bien un point de fracture de l'évolution, puisqu'avec l'homme l'évolution rebondit sur elle-même - elle devient consciente et peut dès lors influer sur son propre rythme et son orientation, maniant les ressorts de ses propres mécanismes ; point de fracture et discontinuité émergentielle au sein d'un processus évolutif pourtant homogène, puisqu'avec l'homme, l'évolution ne se fait plus divergente et ramifiée: contrairement à tout le reste du monde biologique, l'homme ne constitue plus qu'une seule espèce, en dépit de la diversité des climats et des latitudes ; il évolue sans doute, mais jamais, depuis qu'il y a des hommes sur la terre, plus d'une seule espèce humaine n'a occupé la planète: «les branches divergentes n'arrivent plus à se séparer; l'humanité, dans le sang parfois et les tensions sans doute, ne cesse de converger». Et ce fait, essentiellement d'abord biologique, est lourd de conséquences sur l'unité fondamentale de l'humanité, incompatible avec aucune théorie raciste...
4.5. Biogenèse et biosphère, avait-on suggéré dès la fin du XIXe s., avec Verdnaski. C'est Teilhard encore qui, sensible au phénomène de conscience, lui a donné sa place organique dans la dérive de l'étoffe cosmique, créant pour le cerner le vocabulaire de Noogenèse et de Noosphère. Il inverse ainsi la conception matérialiste, jusque là dominante, de l'évolution. Pour lui, non seulement il n'y a pas opposition, comme le voulait Bergson, entre matière et esprit, mais, selon une de ses formules célèbres, l'évolution manifeste «la puissance spirituelle de la matière»: «l'évolution va vers l'esprit, et en l'homme, elle s'achève dans la personne».OK

5. Teilhard, un scientifique ?
Il faut conclure. Je voudrais le faire en rencontrant la question si souvent formulée: Teilhard est-il scientifique? L'interrogation est ambiguë. Si l'on veut parler de son effort de biologiste, de paléontologue ou de géologue, la réponse ne fait pas de doute: Teilhard a à son actif 40 ans de contribution scientifique rigoureuse, que les spécialistes ont su reconnaître. Si l'on veut parler de la vision de l'Univers esquissée ici et qui finalement a davantage retenu l'attention du grand public non spécialisé, la question appelle une réponse plus nuancée. Teilhard s'inspire manifestement de la méthode expérimentale d'observation du «phénomène». C'est en biologiste, en historien de la vie, avec la connaturalité spéciale de l'homme de terrain qu'il s'efforce de comprendre l'évolution et d'en expliciter le sens ultime. Il est certain que les mécanismes et le détail des structures le retiennent beaucoup moins que les lois, les significations profondes et l'intelligence des grands mouvements de dérive de l'étoffe du monde. C'est bien une «vision» qu'il présente, et à ce point de vue l'œuvre n'est plus scientifique au sens banal et courant du terme. Elle n'est pas pour autant spéculation pure, moins encore poésie, allégorie ou mythe. Les développements de Teilhard ne se situent pas à côté de la science positive: ils s'y enracinent au contraire profondément, fondés sur un processus constant d'analogie et d'extrapolation. Il peut être intéressant et parfaitement valable de s'interroger sur le caractère particulier, la méthode et la nature de l'épistémologie teilhardienne. Pourtant la vraie question pour moi n'est pas tant de savoir si la vision de Teilhard est scientifique, mais si elle mérite quelque adhésion. Car la science n'épuise pas les chemins de la raison; elle n'a donc pas le monopole exclusif de la vérité.
Loi de l'accroissement conjoint de la complexité et de la conscience: autrement dit l'adjonction à la «déesse énergie des physiciens» d'une énergie d'arrangement, et affirmation que les choses n'ont pas seulement un dehors mais un «dedans»: «la matière est lestée de vie, la vie monte vers l'esprit», toutes propositions de Teilhard qui ne sont évidemment pas strictement scientifiques, au sens de la connaissance scientifique moderne, telle qu'on l'entend couramment. Ces vues ne sont pas vraiment positives, opérationnelles: elles impliquent la reconnaissance d'une finalité, on l'admet volontiers. Mais s'agissant de l'intelligence de la vie et de l'évolution, on peut se demander, avec François Russo (Le Colloque de V UNESCO : Teilhard de Chardin, dans Études, Nov. 1981, p. 437- 447 : Teilhard de Chardin, un scientifique ? dans Le Monde, 15 mai 198) , si les exigences de la scientificité sont aussi impératives. Le besoin incoercible rencontré aussi bien chez tant de biologistes modernes, et non seulement chez Teilhard, de passer outre aux interdits pour oser parler de sens et de finalité, est-il tellement condamnable? Pour différentes, voire opposées qu'elles soient à celle de Teilhard, les «lectures» de Jacob, Monod, Prigogine se situent du moins sur le même registre de dépassement de la pure scientificité, inspirées par le besoin d'en dire plus sur la vie, sur l'évolution et sur l'homme, que ne l'autorise la stricte science positive. En parlant comme Prigogine de «nouvelle alliance», en se donnant comme lui un «désordre», ou un «chaos primitif» comme Edgar Morin, en en appelant à la «téléonomie» ou au «projet», ainsi que le font Monod ou Jacob, en confessant que tout se passe «comme si»..., on reconnaît avec Teilhard, fût-ce selon des avenues très différentes, la nécessité et la validité tout ensemble d'une interrogation sur le sens, qui dépasse la neutralité légitime de la méthode scientifique au plan strictement spéculatif. S'il est impérieux de respecter cette neutralité en son domaine, et de poursuivre cette froide objectivité, il est insupportable aussi de s'y laisser enfermer ou corseter, et d'étouffer «sous un ciel trop bas». Sans cesser d'être elle-même, la science doit et peut s'ouvrir: or parmi les ouvertures actuellement suggérées, celle de Teilhard demeure à beaucoup celle qui paraît la plus digne d'adhésion . (Signalons la plus récente bibliographie des œuvres de T. et des travaux sur T. : J.M. McCarthy, Pierre Teilhard de Chardin. A Comprehensive Bibliography, New York, Garland Publ., 1981).


B-1348 Louvain-la-Neuve, É. Boné,
rue de la Houe 1. Professeur à la Faculté de théologie de VU .CL
Persée © 2005-2019
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


 --------------------------------------------------------------------------
Fritjof Capra…The Tao of Physics
Fritjof Capra (born February 1, 1939) is an Austrian-born American physicist. He is a founding director of the Center for Ecoliteracy in Berkeley, California, and is on the faculty of Schumacher College. Capra is the author of several books, including The Tao of Physics (1975), The Turning Point (1982), Uncommon Wisdom (1988), The Web of Life (1996) and The Hidden Connections (2002)The sales of figures,concerning  «The Tao of Physics,add  up to o over one million,worldwide.
………………………………………
I was sitting by the ocean…Ι suddenly became aware of my whole environment as being engaged in a gigantic cosmic dance….I saw the atoms of the elements and those of my body participating in this cosmic dance of….I felt its rhythm  and I heard its sound  and at that moment  I knew  that this was the dance of Siva ,the Lord of Dancers ,worshipped by the Hindus…..I began to see the parallels  to modern physics….helped me to realize  that a consistent view  of the world is beginning to emerge  from modern physics  which is harmonious  with ancient Eastern  wisdom (Ρreface to 1st edition)…I had the strong feeling that I was  merely uncovering  something that was quite obvious and would be common knowledge in the future…mysticism is being taken seriously even within the scientific community…………we are  witnessing …the beginning of a…movement that seems to illustrate the ancient Chinese saying that the yang ( bright-positive)having reached  its climax ,retreats in favor of the yin(dark –negative)..  ..Scientists observers in nature  are intimately connected with the patterns of their minds_( Ρreface to 2nd edition)…the influence of modern physics …extends to the realm of thought and culture  where it  has led to a…revision in our concept of the universe and of our relation to it..21… …. The Milesians…think that all matter is alive…saw no distinction between animate and inanimate spirit..24…Aristotle …believed that question concerning the human soul and the contemplation of God’s protection were much more valuable  than investigation of the material world..26..The Eastern image of the divine is not of a ruler who directs the world from above but a principle that  controls everything from within ….the  two basic  themes  of this conception are the unity and interrelations  of all phenomena  and the intrinsically  dynamic nature of the world…30… They tend to see science and physics in particular  as an unimaginative narrow-minded discipline which is responsible for all evils  of modern technology..31 …This book aims …attempts to suggest that modern physics goes far beyond technology  that the way of Tao..can be a path  with a heart ..to a spiritual knowledge and self-realization ..31. The Chinese thought…Human happiness  according to the  Taoists is achieved  when one follows the natural order,acting spontaneously and trusting one’s intuitive knowledge ….they called the reality Tao….114… they understood it as the right way of life in a moral sense .The Chinese like the Indians  believe that there is an ultimate reality which underlies and unifies the multiple things and events we observe.116.. the patterns of the cosmic Way ..is the cyclic nature if its ceaseless motion and change..117…..the two poles which set the limits for the cycles of change are…the  yang( bright,strong,male,creative power ,male,associated with Heaven,movement) and yin (dark,female, receptive, female, intuitive mind, represented by the Earth)..119 …. The two dots…,mean that each of the two forces contain in itself  the seed of its opposite..120… Taoism…is interested  in intuitive wisdom rather  than in rational knowledge ..is basically a way of liberation from this world.. Taoism believes that human intellect can never comprehend the Tao..125..pair of opposites where each of the two poles is dynamically linked to the other…126..  recognizes the relativity of good and bad …the Taoist sage does not strive for  the good but rather  strives to maintain a  dynamic balance  between good and bad..127.. The essential feature of Taoism were taught in Greece ..by Heraclitus…He believed in continuous  change as Lao Tzu  and that all changes are cyclic.…128… acting with one’s intuitive intelligence 129…. The unity of all things…although the spiritual traditions of the East differ in details   their view of the world is the same  ….they are the same to the fundamental features of the world emerging from the modern physics…..e.g.the  unity and mutual   interrelation of all things and events… 141… the constituents of matter and the basic phenomena are interconnected …and cannot be understood as isolated entities but as only integrated  parts of a whole.. 142……  Τhe central  meaning  of Eastern Mysticism is to experience  all phenomena in the world as manifestations of the same ultimate reality.. 209….the Boudha  said that all change….. compound things are impermanent…211…. The world is conceived  in terms of  movement ,flow and..according to quantum theory ..if a subatomic is particle is confined to a small region of space  it reacts  by moving around..213…   particles and atoms  …are probability patterns .225…Bouddists  have a dynamic  conception of things as ever changing processes and deny the existence of any material substance...226…  I have six critiria….The first..concerns … a polar relationship  the… whole.. the relationship is more symmetrical…the properties of the parts  can only be fully understood  through the  dynamics of the whole..The second  ..concerns a shift  from thinking in terms of structure to  thinking in terms of process(..in the old paradigm…fundamental structures) 362…the Third criterion ….process is primary ,that every structure we observe  is a manifestation of an underlying process….in the new paradigm we believe that epistemology…has to  believe that epistemology has to be included explicitly in the description of natural phenomena…363….the fourth criterion ..the most profound….. concerns the age-old  metaphor  of knowledge  as a building…there has been a feeling that the foundation of knowledge were shifting 364…we may replace the metaphor of the building  by the metaphor of the network……there won’t be  anything primary or secondary…no foundation…things exist by virtue of their mutually  consistent relationships. The idea is common in Eastern thought.365..The four criteria for new paradigm thinking ..are all independent ,nature is seen as an dynamic network of relationships that include  the human observer as an integral component….there is an approximate knowledge … without having to understand  everything at .…  we cannot understand  everything… we can understand  different aspects of  nature in an approximate way.366… The fifth criterion concerns the shift from truth to approximate knowledge..limited and … approximate knowledge.. Mystics insist that  no single  phenomenon can be fully explained……they  are interested in the non intellectual experience of the unity of things ..The sixth criterion advocates the shift from an altitude of domination and control of the nature ,including human beings ,to one of cooperation and nonviolence..367..) on…the “Turning point..my point is  that  the major problems(threat of nuclear war,starvation etc) are a crisis of perception..357…the new paradigm… …is grounded …in spiritual awareness..   is called holistic,ecological worldview…the fundamental interdependence of all phenomena 358…Heisenberg  and Chew….inspired me 360…I no longer believe that we can adopt Eastern traditions in the West without changing them  in many important ways to adapt them in our culture 374
=======================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
                                           Carlo Rovellli «Επτά Σύντομα Μαθήματα Φυσικής» Πατάκη 2016
                                       
…Μπίγκ Μπάνγκ….Η θεωρία υποστηρίζει ότι το διάστημα πτυχώνεται όπως η επιφάνεια της θάλασσας..΄΄ότι χώρος και πεδίο είναι το ίδο πράγμα…Η κβαντομηχανική ,γνώρισε τεράστια πειραματική επιτυχία…..και ώστόσο,…παραμένει  τυλιγμένη σ΄΄ένα παράξενο άρωμα ακατανοησίας και μυστηρίου …….Παίρνοντας της έμπνευση του Πλανκ ο Αινστάιαν έδειξε(«Μου φαίνςεται ότι…κινούνται  χωρίς να διαιρούνται περαιτέρω)  ότι το φώς  αποτελείται από  πακέτα φωτός,…τα σημερινά φωτόνια. 26….ο,Μπόρ έδειξε ότι τα ηλεκτρόνια  στ άτομα κινούνται μόνον σε ορισμένες τροχιές καθορισμένης ενέργειας…..μεταπηδούν από μια τροχιά σε άλλη εκπέμποντας ή απορροφώντας ενέργεια,28…..κάθε στοιχείο στον περιοδικό πίνακα  του Μεντελέγιεφ  αντιστοιχεί μια μια  λύση  βασικής εξίσωσης της κβαντικής μηχανικής….όολη η χημεία  προκύπτει από αυτή την μοναδική εξίσωση………..Ο Χαιζενμπεργκ  φαντάστηκε  ότι τα ηλεκτρόνια υπάρχουν ..όταν αλληλεπιδρούν με κάτι άλλο…οτααν κανείς δεν τα ενοχλεί  δεν υπάρχουν πουθενα΄…στην κβαντική μηχανική κανένα αντικείμενο δεν έχει σαφή θέση εκτός αν συγκρουσθεί με κάτι άλλο 29……ως προς τα άλματα…δεν  είναι δυνατόν να  προβλέψουμε που θα επανεμφανισθεί ένα ηλεκτρόνιο….τούτο φάνηκε παράλογο  σ τον Αινστάιν30  που δεν μπορούσε  να παραδεχθεί ότι  δεν υπάρχει  μια αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από οποιονδήππτε αλληλεπιδρά με αυτή,…. δεν πίστευε ότι, τα  πράγματα είναι τόσο αλλόκοτα και έλεγε ότι έπρεπε να υπάρχει  μια βαθύτερη λογική ΄εξήγηση31…..Και σήμερα ακόμη τα πράγματα δεν είναι εξεκάθαρα,…η κβαντομηχανική είναι  εξαιρετικά χρήσιμη στην τεχνολογία,παραμένει όμως μυστηριώδης,επειδή δεν περιγράφει τι συμβαίνει σ’ένα φυσικό σύστημα,,αλλά πώς αυτό επηρεάζει ένα ‘άλλο …Μήπως αυτό σημαίνει πώς η πραγματικότητα είναι μόνον αλληοπεπίδραση;32…….Η κβαντομηχανική μας  δίδαξε ότι ο κόσμος είναι ένα συνεχές αεικίνητο σμήνος πραγμάτων,μια συνεχής εμφάνιση και εξαφάνιση εφήμερων οντοτήτων…Ένα κόσμος συμβάντων όχι πραγμάων47…..Υπάρχει σήμερα  μια θεωρία …που επιβεβαίωσε τα πειράματα,  ως προς τις προβλέψεις της,………… το»Καθιερωμένο πρότυπο Στοιχειωδών Σωματιδίων’…όμως οι  φυσικοί δεν την αποδέχονται 48.. παραμένει όμως κατά τον συγγραφέα η καλύτερη περιγραφή  που διαθέτουμε για τον κόσμο των πραγμάτων5….Το παράξενο με την θεωρία της σχετικότητας και την κβαντομηχανική,…είναι  ότι αντικρούουν η μία την άλλη…Λ.χ. κατά την πρώτη ο χώρος είναι καμπύλος κατά  την άλλη επίπεδος  όπου κβάντα ενεργείας πηδούν πέρα δωθε -.. …και παρόλο που και  οι δυό λειτουργούν καλά.,.παρόλο που φαινομενικώς αντιφάσκουν55…Η ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΒΡΟΧΩΝ προσπαθεί να συνδυάσει τις δύο θεωρίες 56……….δέχεται ότι ο χρόνος δεν είναι  συνεχής,δεν είναι απείρως διαιρετώς,αλλά απαρτίζεται από κόκκους ή «άτομα χώρου» πού δεν βρίσκονται πουθενά γιατί είναι ό ίδιος ο χώρος…. Η θεωρία αυτή, δεν δέχεται  την ιδέα ενός  στοιχειώδους και  αρχέγονου χρόνου67 ……………..η αλλαγή είναι πανταχού παρούσα…κάθε διαδικασία χορεύει  ανεξάρτητα από τις γειτονικές στον δικό της ρυθμό58…δεν υπάρχει πειραματική επαλήθευση της θεωρίας των βρόχων59 Σχετικώς  με τις μαύρες  τρύπες….Στον ουρανό,βρίσκουμε  μαύρες τρύπες που σχηματίστηκαν από άστρα  που κατέρρευσαν….Η ύλη-τους βυθίζεται προς τα μέσα…Αλλά που πάει;…Κατά την θεωρία της κβαντικής βαρύτητας βρόχων….η ύλη γίνεται όλο  και πυκνώτερη,ώσπου η κβαντική  μηχανική  να ασκήσει μια αντίθετη αντισταθμιστική πίεση….Αυτό το τελικό στάδιο  είναι  γνωστό ως άστρο Πλάνκ….Αν ο Ηλίος σχημάτιζε μια μαύρη τρύπα,,ολόκληρη η ύλη του, θα  ήταν συμπυκνωμένη στον χώρο ενός ατόμου,θα αποτελούσε ,ένα  άστρο Π λάνκ,που δεν θα ήταν σταθερό,γιατί μόλις  συμπιεστεί στο  μέγιστο,αναπηδά και αρχίζει να  επεκτείνεται και πάλι.60 Η μαύρη τρύπα είναι ένα άστρο που αναπηδά  σε εξαιρετική αργή ταχύτητα.61…..κατά την θεωρία των βρόχων  πριν από το Big Bang  υπήρχε το  Big Bounce(αναπήδηση) δηλαδή ο κόσμος μπορεί να γεννήθηκε  από ένα προηγούμενο Σύμπαν, που συρρικνώθηκεαπό το ίδιο το βάρος του,συμπιέστηκε και αναπήδησεαπό μια προηγούμενη φάση  χωρίς χρόνο η χώρο.62-63……ΧΡΟΝΟΣ  ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Η διαφορά μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος,υπάρχει μόνον όταν μεσολαβεί η θερμότητα…Η θερμότητητα μεταδίδεται  από τα θερμότερα πράγματα και όχι αντιστρόφως,από καθαρή τύχη (Μπόλτσμαν)και τούτο ΄γιατί το θερμό  έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να κινηθεί με τον τρόπο αυτό.67…………..γιατί ένα  γρήγορα κινούμενο άτομο  της ζεστής ουσίας, κινείται πιο γρήγορα από ένα ψυχρό και έχει περισσότερες πιθανότητες να συγκρουσθεί με αυτό. 68…και να αφήσει την ενέργειά του και όχι το αντίστροφο.69……..Στη φυσική δεν υπάρχει  τώρα73….Ισως η εντύπωση για το πέρασμα του χρόνου,να βρίσκεται  στην στενή σχέση χρόνου και θερμότητας..ανιχνεύσιμη  διαφορά  ανάμεσα’ στο παρελθόν και το μέλλον,υπάρχει μόνον όταν υπάρχει ροή θερμότητας…η ροή του χρόνου…..δεν περιγράφει  ακριβώς τα πράγματα 76.Ο Χώκιγκ απέδειξε πώς οι μαύρες  τρύπες είναι  πάντα θερμές77….Η θερμότητα των μαύρων τρυπών είναι σαν μια στήλη της Ροζέτας, γραμμένη με  συνδυασμό τριών γλωσσών,των Κβάντων,της Βαρύτητας  και της Θερμοδυναμικής,που περιμένει να αποκρυπτογραφηθεί  για να μας πεί τι είναι πραγματικά η ροή  του χρόνου.78….Αποτελούμαστε    από κβάντα και σωματίδια;Αν ναι από πού έρχεται αυτή η αίσθηση της ατομικής ύπαρξης του μοναδικού εαυτού μας,που έχει ο καθένας από μας;Είμαστε οι συλλογικοί  δημιουργοί αυτής της «φωτογραφίας» της πραγματικότητας που προσπάθησα να συνθέσω,.Δεν είμαστε εξωτερικοί παρατη ρητές …η ματιά μας είναι εκ των έσω80……. Ποιά η σημασία του ότι, είμαστε ελεύθεροι να παίρνουμε αποφάσεις,αν  η συμπεριφορά μας,απλώς ακολουθεί τους προκαθορισμένους νόμους της φύσεως.86….πιστεύω ότι, το  είδος μας δεν  θα διαρκέσει πολύ.92

         Mario Livio The Golden Ratio Broadway Books 2012 When you cannot express it in numbers your knowledge is of meager and unsatisfactory kind( Lord Kelvin ) 1 ….The Pythagoreans believed that the existence of the this number was so horrific, that it must represent some sort off cosmic error ,one that should be kept secret 5…..The commοn symbol was the greek letter τ (τομή)which means the cut or the section.The name Φ was given at the beginning of the 19nth centuty by the American mathematician. Mark Barr (from the name of Φειδίας) ……number of art, historians maintained that Phidias had made frequent….. …use of the Golden Ratio. But the fascination with the Golden Ratio is confined just to mathematicians( Penrose-Kepler etc)Biologists ,artists,musicians,historians,architects .psychologists and even mystics have ponder and debated the basis of its ubiquity and appeal/..The Golden ratio(Goldene Schintt) has inspired thinkers of all disciplines like to other number in the history of mathematics, …The term Golden Ratio was first used by the german mathematician Martini Ohm6…The Golden Ratio’s attractiveness stems first..from the fact that it has uncanny way of popping up where at least it is expected…..example apple ….the apple’s seeds are arranged in a five-pointed star pattern ,or pentagram7 each of the five isosceles triangles, that make the corner has the property that the ratio of the length of of its longer side to shorter one,(the implie de base) is equal to the Golden Ratio…According to Buddist tradition in one of Buddha’s sermons he did not utter a single word ,he merely held a a flower in front o his audience…a rose, the position if its petals are arranged according to a mathematical rule that relies on the Golden ratio.’’’’In the animal Kingdom…..the spiral structures of many shells…. of mollusks equal to the Golden Ratio8… ..the growth of spiral shells ..obeys a pattern that is governed by the Golden Ratio. structures of many shells ….The Golden Ratio can be found in natural Phenomena but also in a variety of human-made works of art and objects…regular solids that can precisely enclose by a sphere …are intimately related to the Golden ratio9….in all works of art the Golden ratio has proven to be the most enduring…sir James Jeans Is God a mathematician?10…After all how did the initial idea of the Golden Ratio arise?What was it that led Euclid to bother to define such a line division?11Pythagoras and his followers…responsible for a mingling of mathematics,philosophy of life , and religion unparalleled toi history…cotemporary to Buhdda,Confucious26…..abstention from beans …they resemble genitals…..development of mathematics and the application of mathematics to the concept of order2 Porphyry says about Pythagoras that he could hear the harmony of the Universe and understand the music of the spheres.29…..P…ridiculed by Aristote…because P. said that his principle are the principles of all things…..Einstein Mathematics are only the means for expressing laws that govern phenomena.31….The Pythagorians were probably the first to recognize the abstract concept that the basic forces in the Universe may be expressed by the language of mathematics31….As we go farther and farther down the Fibonacci sequence the ratio of two Fibonacci numbers oscillates …..comes closer and closer to the Golden Ratio 101… ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Homo Deus: A Brief History of Tomorrow by Yuval Noah Harari review – chilling The epic, widely celebrated Sapiens gets the sequel it demanded: a breathless, compulsive inquiry into humanity’s apocalyptic, tech-driven future Tim Adams Sun 11 Sep 2016 08.00 BSTLast modified on Fri 16 Mar 2018 10.19 GMT • • • • View more sharing options Shares 2,509 Comments 28 ‘An ethicist’s sense of rough justice’: Yuval Noah Harari. Photograph: Antonio Olmos Yuval Noah Harari began his academic career as a researcher of medieval warfare. His early publications had titles like “Inter-frontal Cooperation in the Fourteenth Century and Edward III’s 1346 Campaign” or “The Military Role of the Frankish Turcopoles”. Then, the story goes, having won tenure at the Hebrew University of Jerusalem, he embarked on a crusade of his own. He was invited to teach a course that no one else in the faculty fancied – a broad-brush introduction to the whole of human activity on the planet. That course became a widely celebrated book, Sapiens, championed by Mark Zuckerberg, Bill Gates and Barack Obama, and translated into 40 languages. It satisfied perfectly an urgent desire for grand narrative in our fragmenting Buzz-fed world. The rest is macro-history. Yuval Noah Harari: The age of the cyborg has begun – and the consequences cannot be known Read more On almost every page of Sapiens, a bible of mankind’s cultural and economic and philosophical evolution, our millennial battles with plague and war and famine, Harari announced himself a Zen-like student of historical paradox: “We did not domesticate wheat,” he wrote, “wheat domesticated us”; or “How do you cause people to believe in an imagined order such as Christianity, democracy or capitalism? First, you never admit that the order is imagined.” The most intriguing section of a wildly intriguing book was the last. Harari’s history of our 75,000 years wound up, as all bibles are apt to do, with apocalyptic prophesy, a sense of an ending. Humanity, Harari predicted, would engineer one more epochal event to rival the agricultural and scientific revolutions. Having evolved to exercise a measure of mastery over our environment, having begun to shape not only our planet, for better and worse, but also our biology, we stand, he argued, at the point of creating networked intelligences with a far greater capacity for reason than our own. The result was likely to be a lose-lose scenario for the species. Sapiens would disappear in the foreseeable future either because they had appropriated such mind-making powers as to become unrecognisable or because they had destroyed themselves through environmental catastrophe. Either way, judgment day was approaching. Individuals will become a just a collection of 'biochemical subsystems' monitored by global networks Like all great epics, Sapiens demanded a sequel. Homo Deus, in which that likely apocalyptic future is imagined in spooling detail, is that book. It is a highly seductive scenario planner for the numerous ways in which we might overreach ourselves. “Modernity is a deal,” Harari writes. “The entire contract can be summarised in a single phrase: humans agree to give up meaning in exchange for power.” That power, he suggests, may in the near term give us godlike attributes: the ability to extend lifespans and even cheat death, the agency to create new life forms, to become intelligent designers of our own Galapagos, the means to end war and famine and plague. There will be a price to pay for this power, however. For a start, Harari suggests, it is destined, if current trends continue, to be vastly unequally distributed. The new longevity and super-human qualities are likely to be the preserve of the techno super-rich, the masters of the data universe. Meanwhile, the redundancy of labour, supplanted by efficient machines, will create an enormous “useless class”, without economic or military purpose. In the absence of religion, overarching fictions will be required to make sense of the world. Again, if nothing in our approach changes, Harari envisages that “Dataism”, a universal faith in the power of algorithms, will become sacrosanct. To utopians this will look a lot like the “singularity”: an all-knowing, omnipresent data-processing system, which is really indistinguishable from ideas of God, to which humans will be constantly connected. To dystopians it will look like that too. Sapiens: A Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari – review Harari is mostly, thrillingly or chillingly, sanguine about this prospect. He has an ethicist’s sense of rough justice: what Homo sapiens (in its wisdom) has visited on the natural world through industrialised food production will perhaps one day be visited on Homo sapiens. Individuals will become a just a collection of “biochemical subsystems” monitored by global networks, which will inform us second by second how we feel… Or perhaps, as Harari is stringent about reminding the reader, they will not. Like all rune-reading, this one comes with plenty of small print. From where we stand, he says, in the accelerating present, no long-term future is imaginable, still less predictable – and there is plenty of time for questions. Harari’s sometimes breathless, always compulsive inquiry leaves us with this one: “What’s more valuable – intelligence or consciousness?” Google will be no help in providing the answer. Homo Deus is published by Harvill Secker (£25). Click here to buy it for £17.50 Since you’re here … … we have a small favour to ask. More people are reading the Guardian than ever but advertising revenues across the media are falling fast. And unlike many news organisations, we haven’t put up a paywall – we want to keep our journalism as open as we can. So you can see why we need to ask for your help. The Guardian’s independent, investigative journalism takes a lot of time, money and hard work to produce. But we do it because we believe our perspective matters – because it might well be your perspective, too. I appreciate there not being a paywall: it is more democratic for the media to be available for all and not a commodity to be purchased by a few. I’m happy to make a contribution so others with less means still have access to information.Thomasine F-R. If everyone who reads our reporting, who likes it, helps fund it, our future would be much more secure. For as little as £1, you can support the Guardian – and it only takes a minute. Thank you. ======================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================== Science Confirms Ancient Spiritual Teaching — We Live in Two Bodies July 9, 2018 | No comments Have you ever seen a glow of light around someone? It can happen when the ambient light is not too bright and especially when you are in a calm and mellow mood. Have you ever felt a shared electric thrill pass through you at a concert when everyone rises to their feet? It often happens when a crowd-pleasing piece is played. Have you ever been moved by sound that seems to come from nowhere and everywhere? It can happen when we are alone and in a quiet space. If you have, you’re not crazy. The light you see is real. It’s not some afterimage like one caused by a camera flash. And what you feel is real. You really are sharing the feelings of other people, they aren’t just your own. Those sublime sounds you hear are real as well — unless it’s Elvis thanking you for writing all his best songs, in which case, yes, you need help. For those of us not hearing from Elvis, the mystics explain these experiences as evidence of our subtle energy body. According to them we live in two bodies. One is our physical body, which our senses reveal to us, and the other is a subtle energy body, or astral body, that our intuitive perception reveals to us. The mystics go further and say that the physical body is created, sustained, and controlled by the subtle energy body; that the physical body is the sock of a sock puppet and the subtle energy body is the hand inside the sock. Without the hand, the sock puppet is just a lifeless, well, sock. You might think that science can give no support to the reality of such woo-woo concepts, but string theory, especially the branch of string theory known as M-theory, gives us a scientific framework to help us understand how such subtle energy can exist. M-theory suggests that we continuously and simultaneously exist in two realms — in our three-dimensional physical universe, and in a vast, hidden-to-the-senses, two-dimensional, pure-energy realm they call the “bulk” (as in, “the bulk of the cosmos”). According to M-theory, the bulk, or energy-verse as I like to call it, is inconceivably vast — dwarfing the physical universe. In fact M-theory suggests that an almost unlimited number of other physical universes could also exist in the energy-verse. The energy-verse is filled with super-high frequency vibrating rings and strings from which string theory gets its name. These rings and strings vibrate at frequencies too high for either our senses or scientific instruments to detect. Further, M-theory suggests that this ocean of high-frequency energies invisibly interpenetrates the physical universe at every point, like water saturating a sponge. Thus the rings and strings are invisible to our senses and yet surround and interpenetrate our physical body and world at all times. This is pretty much exactly the way astral or subtle energy is described by the mystics: we are surrounded by and interpenetrated with subtle energy. They tell us that our subtle energy body is the source of the light seen as our aura, our feelings, and much more. More significantly yet, M-theory also suggests that our entire physical universe is a holographic projection — and that the hologram from which it is projected exists completely, and only, in the vast ocean of the energy-verse. In our physical world, a hologram is a flat, two-dimensional film with which light can be made to interact to project a three-dimensional image. According to M-theory, our universe’s hologram is a two-dimensional, light-template with which the high-frequency energy of the energy-verse interacts to project our entire three-dimensional physical universe into being. Got that? I wouldn’t be surprised if you didn’t. It takes getting used to. Try this: The hologram from which the physical universe is created exists as coordinated images of high-frequency light in the energy-verse. The high-frequency energies of the energy-verse then continuously interact with those coordinated light images to holographically project the physical universe into being. Again, this is pretty much what the saints and sages have been telling us for millennia: the physical universe is created and sustained by subtle energy. Everything was created of spirit matter [Intelligently guided high-frequency energy] before it was created physically — solar systems, suns, moons, stars, planets, life upon the planets, mountains, rivers, seas, etc. I saw this process, and then, to further understand it, I was told . . . that the spirit creation could be compared to one of our photographic prints; the spirit creation would be like a sharp, brilliant print, and the Earth would be like its dark negative. This Earth is only a shadow of the beauty and glory of its spirit creation.—Betty J. Eadie, near-death experiencer and author of Embraced by the Light From the chapter, “An Experience of Cosmic Consciousness”: All objects within my panoramic gaze trembled and vibrated like quick motion pictures. My body, Master’s, the pillared courtyard, the furniture and floor, the trees and sunshine, occasionally became violently agitated, until all melted into a luminescent sea; even as sugar crystals, thrown into a glass of water, dissolve after being shaken. The unifying light alternated with materializations of form, the metamorphoses revealing the law of creation. –Paramhansa Yogananda, Autobiography of a Yogi And not a few scientists have said the same thing: We must liberate man from the cosmos created by the genius of physicists and astronomers, that cosmos in which, since the renaissance, he has been imprisoned. We now know that we . . . extend outside the physical continuum. . . . In time, as well as in space, the individual stretches out beyond the frontiers of his body. . . . He also belongs to another world.—Dr. Alexis Carrel, Nobel Prize winner Our second body is far more that a scientific novelty, however. It’s not just an amorphous cloud of energy. Our energy body is the “sharp, brilliant print” that produces our particular physical body and it animates, controls, shapes, and continuously sustains the holographic projection our senses perceive as our physical body. More importantly, most of who and what we are, in every moment, is not contained in the physical body. We are much more the (luminous) hand in the sock puppet than we are the (physical) sock. In fact, according to the healers, psychics, seers, mystics, and saints who have highly developed intuitive perception, most of what we experience, most of what fills our awareness, most of what matters to us — our vitality and life force, our feelings, our creative will, our personality and character, and our experience of happiness, love or joy — is actually seated in our interpenetrating subtle energy body, not in the physical body at all. More significantly yet, the mystics tell us that when we die these essential aspects of who we are continue to exist as they have always existed—in our non-physical, interpenetrating, energy body. The person we are today is very much the person we will be after death — only we will find ourselves existing solely in our luminous energy body in a luminous energy world — what most people think of as heaven or the astral regions. The astral kingdom is a realm of rainbow-hued light. Astral land, seas, skies, gardens, beings, the manifestation of day and night — all are made of variegated vibrations of light. Oceans heave with opalescent azure, green, silver, gold, red, yellow, and aquamarine. Diamond-bright waves dance in a perpetual rhythm of beauty.—Paramhansa Yogananda, author of Autobiography of a Yogi In this way, our lives in this plane of existence are encompassed, surrounded, by the afterworld already. . . . The body dies but the spiritual quantum field continues. In this way, I am immortal.—Dr. Hans-Peter Dürr, former head of the Max Planck Institute for Physics, Munich You don’t die when you die. You shift your consciousness and speed of vibration. That’s all death is . . . a shift.—P. M. H. Atwater, near-death experiencer, NDE researcher, and author of Beyond the Light Since much of who we are lives on after death, you might think there would be little difference between what we experience now and what we will experience after we die. There is, however, a profound difference. Our subtle body is innately closer to the experience of our full Divine potential. The saints and sages tell us that our natural state is Joy beyond imagining. [During my near-death experience] I became more blissful, more rapturous, more ecstatic. I was just filling and filling with this light and love that was in the light. The dynamics of this light are not static at all. They are so dynamic and so much going on in there of love and joy and knowledge. As you take it into yourself, or as it goes into you and you receive it, your ecstasy level just becomes tremendous …—Jayne Smith, near-death experiencer But we don’t need to wait until we die to come closer to experiencing our higher potential — we can meditate and tap into it in the here and now. Since my return [from my near death experience] I have experienced the light spontaneously, and I have learned how to get to that space almost any time in my meditation. Each one of you can do this. You do not have to die to do this. It is within your equipment; you are wired for it already.—Mellen-Thomas Benedict, near-death experiencer Meditation is a supremely effective tool for tapping into our joy-filled, peace-filled, and love-filled energy body because — through relaxation, breathing, concentration, and stillness — meditation methodically turns our attention away from the physical body and allows us to experience our subtle energy body more and more fully. Meditation doesn’t make us calm and joyful: it allows us to experience the calmness and joy natural to our subtle energy body. In practicing yoga postures, it is not the act of relaxing the physical body through stretches and breathing that makes us become calm and joyful. Rather, the physical tension that was keeping us focused on the physical body has been released, allowing us to feel our natural state. Concentration and stillness similarly are effective, because they get us beyond our stream of thoughts and body sensations, freeing us to< become aware of our energy body’s natural state of joy.When Jesus said, “the kingdom of God is within you,” he meant it literally. The more our awareness becomes centered in our subtle energy body, the more happy, fulfilled, loving, compassionate, energetic, and calm we feel. Expand your awareness of your subtle body. It’s the secret to health and happiness. Breathe in energy from your subtle body, then relax and feel. Concentrate on your calm, still, center. And whatever you do, if you hear from Elvis, don’t believe everything he’s telling you… Joseph (Puru) Selbie, author of The Physics of God, is known for creating bridges of understanding between the modern evidenced-based discoveries of science and the ancient experience-based discoveries of the mystics. He is a founding member of Ananda — a global spiritual movement inspired by Paramhansa Yogananda, author of Autobiography of a Yogi. A dedicated Kriya meditator for nearly fifty years, he has helped hundreds of people awaken to their own spiritual potentials throughout the US and Europe. He has also authored, The Yugas, a factual look at India’s tradition of cyclical history, and a sci/fi fantasy series, The Protectors Diaries, inspired by the abilities of mystics. Visit his website at: www.physicsandgod.com=============================================================================================================================================================================================================================================== Στέφανος Τραχανάς Το Φάντασμα της Όπερας. ΠΕΚ ….2016 Το 2008 ο βρετανός φυσικός και μυθιστοριογράφος Τσάρλς Σνόου.,,επεσήμανε το δευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες αφενός και τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την τέχνη αφετέρου2… χωρίς την αρχή της απροσδιοριστίας, που είναι ένας νόμος κρυμμένος στον μικρόκοσμο,καμιά από τις θεμελιώδεις προυποθέσεις που κάνουν δυνατή την ανάδυση της ζωής στο σύμπαν δεν θα υπήρχε.Το Σύμπαν θα ήταν νεκρό.23..Για να υπάρχουν πιθανότητες ζωής στο Σύμπαν, πρέπει να υπάρχουν οι προυποθέσεις α.σταθερότητα ατόμων και μορίων…β. κατάλληλη θερμοκοιτίδα…..γ….κατάλληλο Σύμπαν στο οποίο να επήλθε η ρήξη της αρχέγονης κοσμικής ομοιομορφίας27 Η μακροβιότητα των άστρων είναι τέκνο της αρχής της αβεβαιότητας.29…….. Παρότι τα σωματίδια έχουν τερά στιο κενό χώρο,φαίνονται συμπαγή, λόγω της αρχής της αβεβαιότητας, που αποτρέπει τα σωματίδια να στριμω χθούν το ένα δίπλα στο άλλο , αλλά τα κρατάει σε απόστση,30….Εξαιτίας της αρχής της αβεβαιότητας έχει εισαχθεί ένα στοιχείο θεμελιώδους τυχαιότητας,μη αιτιοκρατικό στο μυαλό μας….το φάντασμα μέσα μας εγγυάται την υπαρξιακή ελευθερία μας ,αντίθετα από ό,τι θα έλεγε η παλαιά φυσική.37 Ουδείς φυσικός νόμος θα μας απαλλάξει από το ευλογημένο βάρος της ελευθερίας μας39…Ο Βίγνερ μίλησε για την παράλογη αποτελε σματικότητα των μαθηματικών στην φυσική επιστήμη,ο Γαλιλαίος είχε πεί ότι, το βιβλίο της φύσης είναι γραμμένο στην γλώσσα των μαθηματικών47… αυτό το δεχόμαστε και σήμερα,…Με τον Γαλιλαίο οι ουρανοί και ο φθαρτός κόσμος ενοποιούνται..Η τελειότητα των μαθηματικών μεταφέρεται στην ενιαία φύση 50….γνω ρίζουμε σήμερα ότι, απόλυτοι νόμοι στην φυσική δεν υπάρχουν.52….η μαθηματική φύση ενίσχυσε όσο ποτέ άλλοτε την ελληνική ιδέα της νομοκρατούμενης φύσης53….η έννοια του πειράματος δεν υπήρχε στους Ελληνες….είναι απορίας άξιο πώς έφθασαν έξω από κάθε μακροσκοπική ή πειραματική εμπειρία να διατυπώσουν την ατομική θεωρία --και την έννοια του κενού--- και το ότι. φύση νομοκρατείται.που συνιστούν τους άξονες γύρω από τους οποίους στρέφεται και σήμερα η φυσική.54…δεν υπάρχει κανένα μεγάλο επίτευγμα του 20ου αιώνα πού να μην κρίθηκε ιδεολογικώς επικίνδυνο…..αυτό εξαιτίας του αντιδογματισμού της επιστήμης59….ο οποίος είναι ενοχλητικός σε όλα τα εξουσιαστικά συστήματα, γιατί καλλιεργεί, έναν τρόπο σκέψης που δεν είναι δεκτικό χειραγώγησης….ο Γαλιλαίος έθεσε τις βάσεις του πιο ανατρεπτικού πνευματικού κινήματος στην ιστορία60….Ο Γαλιλαίος έθεσε ως βάση της φυσικής την πειραματική μέθοδο.-που σε ορισμένα σημεία(ελεύθερη πτώση σωμάτων)προϋποθέτει μια διανοητική επανάσταση (στην Αριστοτελική άποψη), που κουβαλάει μέσα της το στοιχείο της ανατροπής…….γη,νερό και αέρας αποτελούν αρχετυπικές μορφές τής υλης ,και η φωτιά, είναι το στοιχείο που έχει την ικανότητα να μετασχηματίζει ένα μείγμα76…..πίσω από την ατομική υπόθεση αλλά και όλη την αρχαία ελληνική επιστήμη είναι μια βαθύτερη πίστη στην απλότητα και γνωρισι μότητα του κόσμου79…Ο κόσμος είναι τελικώς απλός,αλλά η απλότητα πρέπει να αναζητηθεί όχι στις κατηγορίες που μας επιβάλλουν οι αισθήσεις,αλλά σε οντότητες πέρα από την άμεση εμπειρία που υπερβαίνει η ατομική υπόθεση..….Παραμένει αναπάντητο μέχρι σήμερα το ερώτημα ποια είναι τελικά τα ά-τομα της φύσης83…….Η ελληνική κληρονομία είναι βάρος δεν είναι προνόμιο100….Ελεγε ο Φάινμαν ότι, η καλή διδασκαλία αποδίδει εκεί που..είναι περιττή δηλαδή . στους καλούς μαθητές που είναι ικανοί να μάθουν μόνοι τους102… Dean Radin “The Conscious Universe” Meta-analysis-the analysis of analysis…it allows us to ask even higher-level ….. questions ..to develop higher confidence about performance in general without getting bogged down n the specifics of individuals..The more data,the more confidence 49…. While the idea that the mind can affect the physical body is becoming more acceptable it is also true that the mechanisms underlying this link are still a complete mystery 161……………direct mensal healing162…experiments provide ..strong support for the idea that people can unconsciously respond to to distant mental influences166…The implications for distant healing are clear169…The experiments suggest that groups of people from a dozen to a small workshop to billions watching a television broadcast may affect the physical world in unexpected ways171….The idea of field consciousness suggests a continuum of non local intelligence ,permeting space and time…Stressed individuals create an atmosphere of stress in collective consciousness that reciprocally affects the thinking nd actions of every individual in that system 173….Inanimate objects like rocks will respond to order induced by consciousness as well as animate ones (like people or tossed dice) 175…. Nelson’s analysis revealed that on average ,over thirty years there was indeed less rain before and after graduation days than a few days before and after graduation188….The common link between mind and matter as observed in these experiments is order ( in mind to focused attention in matter to decreases in randomness)188…..The idea of the world as an organism---the Gaia hypothesis ..perhaps the individuals of earth are participating in the dance of Gaia…Experiments psi and the moon199…. Daily fluctuations in casino and lottery payouts are not due to pure chance,,,,field…. consciousness 208….Today thousands of nurses use a form of mental healing called therapeutic touch…intuitive diagnosis211…Military and intelligence applications213.. Jim Al-Khalili Οι δαίμονες της φυσικής Τραυλός 2014 The Nine Greatest Enigma in Science.2012 Σε ό,τι φορά τα παιχνίδια ,τις σπαζοκεφαλιές και προβλήματα λογικής ή γενικότερα τη βαθειά σκέψη οι αρχαίοι Έλληνες υπήρξαν ασυναγώνιστοι48……… ……Η πρόσθεση μιάς άπειρης ακολουθίας αριθμών δεν οδηγεί απαραιτήτως σε άπειρο αποτέλεσμα 52—Διογέςνης : «Δεν ξέρω τίποτε εκτός από το γεγονός της άγνοιας μου55…..Η θεωρία της σχετικότητας του Αινστάιν μας διδάσκει πώς δεν πρέπει να απορρίπτουμε με τόση βεβαιότητα το παράδοξο της Διχοτομίας…Δηλαδή η ροή του χρόνου μπορεί να είναι ψευδαίσθηση και αν τούτο ισχύει και η κίνηση είναι ψευδαίσθηση..ωστόσο η παραπάνω άποψη μας απομακρύνει από την φυσική ,μας οδηγεί στην μεταφυσική και σε ιδέες που δεν συμφωνούν με την εμπειρική επιστήμη57…οι ιδέες του Αϊνστάιν ισχύουν όταν τα πράγματα κινούνται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός…αν ωθήσουμε το πείραμα του Ζήνωνα στο λογικό του άκρο τότε σφάλλουμε ισχυριζόμενοι ότι, ο χρόνος και ο χώρος μπορούν να διαιρεθούν απείρως σε ολοένα μικρότερα αλλά πάντα διακριτά χρονικά διαστήματα και αποστάσεις,,Όταν τα πράγματα γίνονται πολύ μικρά, επεμβαίνει η κβαντομηχανική, κατά την οποία ο χρόνος κι ο χώρος γίνονται ασαφείς και αόριστοι ,και ο τεμαχισμός σε μικρότερα κομμάτια παύει να έχει νόημα54…….Η συμπεριφορά ενός απομωνομένου ατόμου, διαφέρει από την συμπεριφορά ενός ατόμου που παρατηρείται….πράγμα που δεν έχει κατανοηθεί πλήρως μέχρι σήμερα…..ο κβαντικός κόσμος διέπεται από την την τύχη και την πιθανοκρατία64….το ίδιο το άτομο δεν «ξέρει» πότε θα εκδηλωθεί το επόμενο τυχαίο περιστατικό..η εργασία των Μίσρα και Σουνταραχάν,περιγράφει την εκπληκτική κατάσταση ενός ραδιενεργού ατόμου,που όταν παρατηρείται διαρκώς και προσεκτικώς,δεν διασπάται ποτέ…υποστηρίζουν πώς τα άτομα επηρεάζουν την συμπεριφορά μας65…..η ουσία της κβαντικής περιγραφής του μικρόκοσμου, ως μίας ασαφούς και απόκοσμης πραγματικότητας,που όταν δεν είναι αντικείμενο παρατήρησης, βρίθει αλλόκοτων φαινομένων ,που δεν μπορούν ν ανιχνευθούν την ώρα που εκδηλώνονται… Δεν μπορούμε να συλλάβουμε το άτομο «εν δράσει»…Μοιάζει σαν το άτομο να έχει προικισθεί με ένα είδος επίγνωσης,μια παράλογη ιδέα… Ο Μπόρ είπε: «Αν δεν εκπλήσσεσαι με τα πορίσματα της κβαντικής μηχανικής, τότε δεν την έχεις κατανοήσει»66….Με πείραμα εντοπίστηκαν ενδείξεις ότι, κάτω από διαρκή παρατήρηση τα άτομα συμπεριφέρονται πολύ διαφορετικά απ’,ό,τι περίμεναν μέχρι τότε οι επιστήμονες68……κατά την γενική θεωρία της σχετικότητας, η βαρύτητα δεν είναι ακριβώς μια δύναμη, ..αλλά είναι μάλλον ένα μέτρο τού ίδιου του χώρου γύρω από μια μάζα84…αυτό που συμβαίνει είναι ότι, μεγαλώνει ο κενός χώρος μεταξύ των γαλαξιών..ο γειτονικός μας γαλαξίας της Ανδρομέδας, κινείται στην πραγματικότητα προς το μέρος μας,..με ταχύτητα 300 χιλιόμετρων το δευτερόλεπτο,(αυτό συμβαίνει επειδή οι γαλαξίες,όπως και τα άστρα, δεν κατανέμονται ομοιόμορφα στο Σύμπαν) …θα χρειασθούν αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια για να συγχωνευθούν.,,,,,.οι παρατηρήσεις του Χάμπλ αφορούσαν τους μακρινούς γαλαξίες που όντως απομακρύνονται από μας,.87…Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης υποστηρίζεται σήμερα από τρία πολύ σημαντικά αποδεικτικά στοιχεία 1.Την σχετική αναλογία των διάφορων χημικών στοιχείων στο Σύμπαν,η λεγόμενη « στοιχειακή αφθονία»(πληθώρα στοιχείων υδρογόνου και ήλίου,)89………….2.Η διαστολή του Σύμπαντος…………..3, το Σύμπαν είναι σήμερα πλημμυρισμένο από ένα είδος αρχαίου φωτός,…η κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου,,,που ανιχνεύεται με τα ραδιοτηλεσκόπια, υπό την μορφή ενός ασθενούς σήματος,…..και επίσης μπορούμε να την ακούσουμε ως συριγμό αμυδρών κυμάτων που συλλαμβάνουν τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις μας. 90…Ο ουρανός φαίνεται σκοτεινός την νύκτα, επειδή το Σύμπαν έχει μια σαφώς καθορισμένη αρχή…Βλέπουμε μόνον τους γαλαξίες που είναι κοντά μας,..πέρα από το όριο του ορατού Σύμπαντος μας το φώς δεν ξεπερνά ποτέ την κοσμική διαστολή μας,…είναι σαν να κατεβαίνουμε πού αργά μια κυλιόμενη σκάλα που ανεβαίνει.Το γεγονός αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν πρόσθετη απόδειξη της Μεγάλης Εκρήξεως96 Η θερμότητα διαδίδεται πάντα από τα θερμά πράγματα προς τα ψυχρά και ποτέ αντιστρόφως98……..Σύμφωνα με την θερμοδυναμική τα πάντα φθείρονται ξεκουρδίζονται..Γιατί όμως;..οι νόμοι της Φυσικής επιτρέπουν επιτρέπουν να πραγματοποιούνται οι διαδικασίες και προς τις δύο κατευθύνσεις στον χρόνο.104….Η επιβράδυνση του χρόνου,επιτυγχάνεται με δύο τρόπους,με την ταχύτητα και την βρύτητα,169….μπορούμε να ταξειδέψουμε στο παρελθόν ή με υπερφωτεινή ταχύτητα.ή αν κινηθούμε κατά μήκος μιάς καμπύλης διαδρομής στον χωροχρόνο η οποία μας βγάζει στο παρελθόν μας,(»κλειστές χρονοειδείς καμπύλες»)..οι θεω ρίες του Αινστάιν επιτρέπουν την δυνατότητα επιστροφής προς τοπαρελθόν191…..την επιστροφή στο παρελθόν δέχεται και ο Γκέντελ192… Ο Αινστάιν έδειξε ότι.αν δύο παρατηρητές βρίσκονται σε σχετική κίνηση μεταξύ τους, και μετρούν την μεταξύ τους απόσταση και χρόνο δεν θα καταλήξουν στις ίδιες τιμές, Αν όμως τις συνδυάσουμε στον χωρόχρνο διαπιστώνουμε ότι στο συμπαγές σύμπαν ----(όπου βλέπουμε όλο τον χρόνο απλωμένο μπροστά μας-σαν ένα χρονικό τοπίο- με όλα τα γεγονότα, είτε παρελθόντα είτε μελλοντικά να συνυπάρχουν σε αυτό το άχρονο στατικό συμπαγές Σύμπαν,που κανένα όμως πείραμα μέχρι στιγμής δεν απέδειξε, και όπου το μέλλον όχι μόνο είναι προκαθορισμένο αλλά βρίσκεται ήδη εκεί έξω τόσο αναλλοίωτο και σταθερό ,όσο και στο παρελθόν)---- όλοι οι παρατηρητές θα συμφωνήσουν σε μια συγκεκριμένη ‘ απόσταση» ανάμεσα στα δύο γεγονότα η οποία αποτελεί συνδυασμό μιάς χρονικής και μιάς χωρικής συνιστώσας,.Μόνο στο πλαίσιο του χωροχρόνου υπάρχει απόλυτη τιμή.198………… Η Γενική Σχετικότητ;α επιτρέπει ωρητικώς την σύνδεση του Σύμπαντός μας με ένα παράλληλο με μια χωροχρονική σκουληκότρυπα ,Όταν παγιωθεί η σύνδεση αυτή, θα επιτρέπεται η κίνηση του χρόνου και προς τις δύο κατευθύνσεις 206…Η μοίρα μας μπορεί να είναι προδιαγεγραμμένη… σε ένα ντετερμινιστικιό Σύμπαν,είναι όμως τελείως απρόβλεπτη221……Στην επιστήμη ο όρος Χάος,συνδυάζει με διόλου προφανή τρόπο, τον ντετερμινισμό με την πιθανότητα;..είναι ένα που πρατητηρείται σχεδόν παντού στη φύση./Η ιδέα πως ένα απλό αίτιο μπορούσε ν οδηγήσει σ’ένα πολύπλοκο αποτέλεσμα ηχούσε παράξενα( : μη γραμμική δυναμική) Σύμφωνα με την θεω ρία του Χάους,η τά;ξη και ο ντετερμινισμός μπορούν να προκαλέσουν μια φαινομενικώς τυχαία συμπεριφορά223….Σήμερα συναντούμε το χάος σε όλες σχεδόν τις περιοχές της επιστήμης…Το Σύμπαν μας είναι μάλλον ντετερμινιστικό αλλά όχι προβλέψιμο…δεν υπάρχει πιθανότητα να γνωρίσουμε με ακρίβεια τις αρχικές συνθήκες 224…..Από το χάος μπορεί να προκύψει τάξη και πολυπλοκότητα εκεί που δεν υπήρχε…..Το ζήτημα της ελεύθερης βούλησης δεν έχει λυθεί,225….Η αβεβαιότητα μοιάζει να αποτελεί θεμελιώδες χαρακηριστικό της φύσης,…..Δεν μπορούμε να μάθουμε ποτέ το μέλλλον όχι επειδή είναι τυχαίο, αλλά επειδή είναι μη προβλέψιμο παρόλο που ακολουθεί ομαλούς καθορισμένους κανόνες…το άτομο δεν «ξέρει» ποτέ πότε θα διασπασθεί 232…… Η γάτα του Σρέντιγκερ, πρέπει να υπάρχει συγχρόνως και στις δύο καταστάσεις και ζωντανή και νεκρή,…θα βρίσκεται σε μια φυσική « ενδιαμεση κατάστση,που θα εξελιχθεί με τον ένα ή άλλο τρόπο,όταν ανοίξουμε το κουτί.226…Σήμερα έχουμε μάθει να βλέπουμε τον κβαντκό κόσμο, και με τον αφηρημένο τρόπο του Χαιζεμπεργκ ( το ηλεκτρόνιο απλώνεται στον χώρο με ασαφή τρόπο),και με τον κυματικό του Σρέντιγκερ( το ηλεκτρόνιο είναι κύμα ενεργείας που περιβάλλει τον πυρήνα(Αν δεχθούμε την θεωρία του πολυσύμπαντος η γάτα είναι νεκρή στο ένα Σύμπαν και ζωντανή στο άλλο255)241… Αν στείλουμε ένα μεμονωμένο ηλεκτρόνιο σε μια ανοικτή συσκευή ώστε ν αναγκασθεί να επιλέξει ανάμεσα σε δύο διαδρομές,(παρεκκλίνοντας προς την μία ή άλλη κατεύθυνση,μέσω ενός μαγνήτη ή ενός ηλεκτροφόρου καλωδίου) θα συμπεριφερθεί όπως και το κύμα φωτός θα χωρισθεί ώστε να ακολουθήσει ταυτοχρόνως και τις δύο διαδρομές.224…..Δηλαδή πρέπει να περιγράψουμε τις κβαντικές οντότητες σαν κύματα όταν δεν τις παρατηρούμε,.Μόλις όμως τις κυτάξουμε είτε θα παρατηρήσουμε το ηλεκτρόνιο ή δεν θα το παρατηρήσουμε διόλου(και θα συμπεράνουμε ότι, ακολούθησε την άλλη διαδρομή.)…..Αρα στον κβαντικό κόσμο,η συμπεριφορά των πραγμάτων διαφοροποιείται αναλόγως του αν τα παρατηρούμε ή όχι…Μόλις τα κοιτάξουμε αναγκάζονται άμεσα να επιλέξουν ανάμεσα στα διαφορετικά ενδεχόμενα και να επιδείξουν λογική συμπεριφορά΄245… Πρόκειται γιά μυστήριο.246.. Το πρόβλημα του Σρέντιγκερ ήταν που βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Στον κόσμο των μεγάλων αντικειμένων θεωρούμε δεδομένο ότι, κάθε πράγμα μας εμφανίζεται όπως πράγματι είναι 247….Η παρατήρηση οποιουδήποτε αντικειμένου σημαίνει ότι πρέπει ν φθάσει στα μάτια μας φώς απ’ αυτό…Ετσι το διαταράσσουμε έστω και ελάχιστα248……Το 1899 ο Νικολας Τέσλα, ανίχνευσε εξασθενημένα σήματα που έφθαναν σε ομάδες κάτι σαν κώδικας που αποτελούνταν από ένα, δύο τρία και τέσσερα μπιτ…Το μυστήριο των σημάτων αυτών παραμένει άλυτο266-----( την 9-9-2019 δημοσιεύθηκε το διαδίκυο είδηση:Το τεράστιο ραδιοτηλεσκόπιο της Κίνας (FAST) εντόπισε μία αστραπιαία ισχυρή εκπομπή ραδιοκυμάτων (FRB) (σ.σ. ανεξήγητα ραδιοφωνικά σήματα που προέρχονται από το διάστημα) για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με το δημοσίευμα του RT.Τα FRB πρωτοεντοπίστηκαν το 2007 και θεωρούνται εξαιρετικά σπάνια, ενώ μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί λιγότερα από 100. Συνήθως, εμφανίζονται μόνο μία φορά, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο τον εντοπισμό τους.Όλως περιέργως όμως, το συγκεκριμένο FRB που εντοπίστηκε τώρα, έχει ανιχνευτεί άλλες δύο φορές στο παρελθόν. Γνωστό ως FRB121102, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2012 και ακόμη μία το 2015. Το σήμα προήλθε από έναν νάνο γαλαξία που απέχει τρία δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη.Παρόλο που είναι αδιαμφησβήτητα κάτι συναρπαστικό, δεν υπάρχουν αρκετά γνωστά στοιχεία για το αινιγματικό αυτό σήμα, ώστε να διεξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με την προέλευσή του, όπως εξηγεί ο Zhang Xinxin, βοηθός μηχανικός του Εθνικού Αστρονομικού Παρατηρητηρίου της Κίνας. Μερικές θεωρίες, ωστόσο, έχουν ήδη αποκλειστεί. Οι αστρονόμοι δηλώνουν ότι είναι σίγουροι πως το σήμα δεν είναι αποτέλεσμα παρεμβολών από αεροσκάφη ή δορυφόρους. Βέβαια, η επιστημονική κοινότητα παραμένει… αμήχανη σχετικά με τα FRB και τους πραγματικούς «αποστολείς».)-------…Ως προς το αν η ταχύτητα του φωτός είναι οριακή στο Σύμπαν ή όχι αναφέρονται στο παραπάνω βιβλίο δύο πειράματα. Στο CERN μέτρησαν την ταχύτητα με την οποία κινούνταν μια δέσμη νετρίνων και κατέληξαν στο ότι, κινήθηκαν με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός.Σε άλλο πείραμα αντιθέτως με την ονομασία ΙΚΑΡΟΣ μέτρησαν όχι την ταχύτητα των νετρίνων,αλλά την ενέργειά τους.Ευρήκαν ότι τα νετρίνα δεν είχαν απωλέσει ενέργεια ,άρα δεν είχαν υπερβεί την ταχύτητα του φωτός289. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

    ELIE GOURIN POURQUOI LA VIE  Sorlot 1986

BERGSON

Bergson pose le problème de l’ insertion  de l’esprit dans la matière .Il soutient  que l’intégralité du passé  se conserve dans la mémoire49…./ nos concepts ont été formés  a l image des solides.Comment dès lors l’intelligence qui doit son existence à la vie, « dans des circonstances déterminées pour agir sur des choses déterminées » pourrait-elle concevoir ou comprendre  le phénomène «  dont elle une émanation ou un aspect » ?

(J.Monod dit quelque chose de semblable .   « Le logicien pourrait avertir  le biologiste que ses efforts pour comprendre le fonctionnement  entier  du cerveau humain   sont voués a l échec  puisque aucun système logique   ne saurait décrire intégralement sa propre structure »)

Bergson  refuse deux conceptions de l évolution 1. La thèse du mécanisme  qui avance  que l évolution est due  pour l essentiel à l adaptation au milieu…….L influence du milieu ne  peut rendre compte ni du mouvement  vital lui-même ,ni de son orientation générale   2:L évolution n est pas la réalisation d un plan….  Elan vital initial  ….l harmonie n est pas en avant  mais en arrière .L élan se divise de plus en plus en se consommant….quelque chose du tout doit  subsister dans les parties…(.J,Monod plus tard  expliquera le phénomène par les contraintes de la reproduction invariable, confirmant ainsi l intuition de Bergson)51…( T.De Chardin veut  que la notion religieuse du vouloir divin ne s oppose a l évolution….la primauté de l homme a travers la conscience ,voulue par Dieu ….finaliste ..néglige les lignes de l évolution  autres que la ligne humaine..la finalité est a travers l homme  apparition de la conscience…. La complexité toujours plus grande du vivant a un but l ; apparition de la conscience…aucune explication sur l arrêt de l évolution,disparition de certaines espèces,societés construites sue l instinct)  la vie   est avant tout une tendance a agir sur la matière brute …..(Pour E.Gourin peut être il existe  quelque chose comme finalisme, prédéterminé  qui aura  les caractères  d un plan préétabli)….l instinct  est la connaissance innée…l intelligence  est  l aptitude  pour la meilleur  utilisation d une chose..un être intelligent porte en lui de quoi se dépasser lui-même..  l intuition est une forme de connaissance immédiate, qui ne fait appel a aucune logique..une sorte de sympathie avec la chose a connaitre….la création pour la création…Bergson prend également la défense de l idée d un Dieu d amour

J.MONOD

 Il limite de facto le champ  de ses hypothèses et rejette  dans le connaissable (provisoire ou définitif) tout qui ne peut encore être expliqué….Tous les êtres vivants,se distinguent  de toutes les autres structures  de l’Univers,1. sont doués d un projet  qu a la fois ils représentent dans leurs structures et accomplissent par leurs performances(Téléonomie- Caractère .   de la matière vivante en tant que résultat d  une finalité-) 2.Morphogénèse   Les êtres vivants sont des machines  qui se construisent elles-ma)emes.Cette structure  témoigne  d un déterminisme autonome ….impliquant une libertel, quasi-totale  l égard d agents  ou de conditions extérieures .capables certes  d ; entraver ce  développement mais non de la diriger,non d imposer a l objet vivant son organisation 3. Le pouvoir de reproduire  et transmettre ne varietur(qui precede la… téléonomie) l information correspondant a leur propre structure.(selon Monod  cela est compatible avec le dixième  principe de la thermodynhamique,…apporte  sa contributon a  l entropie). l évolution existe…..elle est une suite d accidents dans lesquelles  intervient une part importante du hasard qui se perpétuent grâce a la reproductin invariante..le processus est orienté  dans une direction exclusive  la multiplication des cellules, et complexité  qui semble  contredire les principes  qu  il respecte……………… fait qui trouble Monod,….. une théorie universelle  ne pourrait contenir  la  biosphère….la biosphère(dont il prétend qu elle est explicable mais a ses yeux  imprévisible) ….essentiellement imprévisible.. l action de la vie ne s inscrit pas dans un déterminisme classique,(applicable a la matière inanimée).89  dans l évolution biologiste  quelque chose se produit qui s apparente aux lois statistiques. Mais l évolution se  fait dans un sens cohérent  et homogène.Il y a  dans le processus quelque chose de troublant   comme une sorte de loi universelle  qui ne retiendrait pour les particules, comme pour les individus  que leés destins collectifs,90….. Monod ne définit la vie   mais tout ce qu il écrit  conduit a penser qui il la voit  comme un mécanisme unitaire  inscrit dans les   composantes élémentaires universelles,94… Monod affirme  «  Hasard capté ,conservé  reproduit par le mécanisme de l invariance et ainsi converti en ordre ,regle imposibilite de comprende le cerveau »98 L évolutions pour Monod n est que la conséquence  d une succession due au hasard , banni ….  Si une mutation a l échelle universelle est rare ,la mutation n  est nullement un phénomène d exception ,c est la règle,,,»102 imposibilite de comprende le cerveau  pace que aucun système biologique  ne peut intégralement  décrire sa propre structure 114….Pour Bergson il dit pour ce qui le concerne  « Enfermé dans la logique   et pauvre en intuitions globales ,je me sens incapable  de discuter   cette philosophie »117

-----------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------

Michio Kaku « Το μέλλον της Ανθρωπότητας» Τραυλός 2019 (The Future of Humanity 2018)

Ιχνη  αυτής της καταστροφής(  πριν από 75.000 χρόνια ,με την τιτάνια έκρηξη  στην Ινδονησία(Τόμπα) πού θεωρείται το   ισχυρότερο ηφαιστειακό γεγονός των τελευταίων 75.000.000 ετών) κρύβονται ίσως στο  αίμα μας.Οι γενετιστές έχουν παρατηρήσει ένα παράξενο γεγονός :το DNA δύο τυχαίων ανθρώπων είναι σχεδόν πανομοιότυπο,ενώ  αντιθέτως δύο χιμπατζήδων  παρουσιάζουν μεταξύ τους, μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία,  από όση εντοπίζεται στους ανθρώπους.Κατά μια θεωρία τούτο οφείλεται  στο ότι, κατά την στιγμή της έκρηξης οι  περισσότεροι  άνθρωποι είχαν αφανισθεί, αφήνοντας πίσω μόνον 2.000 ανθρώπους, που αυτοί είναι οι πρόγονοί μας.Ολοι είμαστε   σχεδόν κλώνοι  ο ένας του άλλου 12……Είναι αναπόφευκτο όπως και οι νόμοι της φυσικής, ότι, η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει μια μέρα μια μαζική εξαφάνιση 13…Η θα εγκαταλείψουμε την Γή ή θα χαθούμε 14..Η ζωή είναι αρκετά πολύτιμη  για να παραμείνει σε ένα μεμονωμένο πλανήτη στο έλεος  των πλανητικών απειλών, 17…Ο Sagan είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, πρέπει να εξελιχθούμε σε ένα είδος δύο πλανητών 18…Η σχέση ανάμεσα στην ταχύτητα και τα καύσιμα του πυραύλου είναι εκθετική 34……Οι κινέζοι εφεύραν πυρίτιδα,τυπογραφία ,πυξίδα 54……..Δεχόμαστε ένα κιλό ατμοσφαιρικής πίεσης, ανά τετραγωνικό εκατοστό του δέρματός μας, που αντιμετωπίζεται  από ένα κιλό πίεσης από μέσα προς τα έξω.79……Ο Alan Turing είπε   «Θα πρέπει επομένως να αναμένουμε ότι, οι μηχανές  θα αναλάβουν σε κάποια  φάση τον έλεγχο».159…Στο σκάκι υπάρχουν κατά μέσο  όρο 20-30 κινήσεις που μπορεί ένας παίκτης να κάνει ανά πάσα στιγμή,στο  Go  250..To AphaGo  που κατάφερε να νικήσει τον Lee  Sedol παγκόσμιο πρωταθλητή του  Go ήξερε μόνον να κερδίζει το Go δεν ήξερε  να παίξει σκάκι ..το  μηχάνημα δεν γνωρίζει ότι, είναι μηχάνημα…αποτυγχάνει στους στόχους που απαιτούν γενικές γνώσεις….τα σημερινά ρομπότ δεν έχουν λογική ,αισθήματα ,επίγνωση του εαυτού τους,δημιουργικότητα,  162…..Η ισχύς των υπολογιστών διπλασιάζεται κάθε 18 μήνες  163….Κρίσιμο λάθος…ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος  είναι ένας ψηφιακός υπολογιστής 166….Τα νευρωνικά  κύτταρα βελτιώνονται με την συνεχή επανάληψη. 170…..Το 2017 μια διαμάχη.Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ  (Facebook) έβλεπε την ΤΝ άριστο παραγωγό που θα εμπλούτιζε την κοινωνία, o Elon Mask ότι, αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για την ανθρωπότητα,και ότι ,μια μέρα οι δημιουργίες της θα στραφούν ενατίον μας  178…..Ο επιστήμονας της Google Geoffry Hinton   αμφιβάλλει αν τα υπερνοήμονα ρομπότ θα εξακολουθήσουν να μας ακούν να..Ο καθηγητής της Οξφόρδης Nick Bostrom   δηλώνει :  « ενώπιον της προοπτικής  μιάς έκρηξης νοημοσύνης,εμείς οι άνθρωποι είμαστε σαν τα μικρά παιδιά που παίζουν με μια βόμβα..» 179….Υποστηρίζω πώς οι άνθρωποι διαφέρουν από τα ζώα επειδή κατανοούν τον  χρόνο  185……Σίγουρα είναι δυνατόν τα ρομπότ να αποκτήσουν  αυτεπίγνωση ,…τούτο όμως είναι απίθανο στο ορατό μέλλον,….η εισαγωγή των απαραίτητων εξισώσεων που θα χρειάζονταν μια μηχανή για να καταστρέψει το ανθρώπινο  είδος είναι ένα υπέρμετρα δύσκολο εγχείρημα….τα ρομπότ  δεν θα αποκτήσουν αυτεπίγνωση(οπότε ίσως αντιμετωπίσουμε κίνδυνο) πριν από το τέλος του αιώνα αυτού, ή τις αρχές του επόμενου. 188…..Προς το παρόν κανένας άνθρωπος δεν έχει κλωνοποιηθεί,,ούτε επιτυχώς  κάποιο πρωτεύον θηλαστικό ….η επαναφορά ανθρώπινων κλώνων θα δημιουργήσει  πλάσματα πανομοιότυπα  με μας, χωρίς όμως τις αναμνήσεις και την πρσωπικότητά μας  269….ο θερμιδικός περιορισμός.…μία και μοναδική μεθοδος παρατείνει αποδεδειγμένα  το προσδόκιμο επιβίωσης σε ζώα ,το  μόνο σημαντικό ζώο     που δεν έχει δοκιμασθεί είναι ο άνθρωπος  270…. Κάθε φορά που ένα κύτταρο  δαιρείται οι άκρες των χρωμοσωμάτων του  που ονομάζονται τελεμερή κονταίνουν λίγο….έπειτα από περίπου 50 διαχωρισμούς  τα τελομερή, γίνονται τόσο μικροσκοπικά  και το χρωμόσωμα αρχίζει να καταρρέει με το κύτταρο να εισέρχεται σε μια κατάσταση γήρατος, και να μην λειτουργεί σωστά…..υπάρχει ένα όριο στον αριθμό  των διαιρέσεων που μπορεί να υποστεί ένα κύτταρο,(Hayflick limit)..η συρρίκνωση  των τηλεμερών  φαίνεται να συνδέεται με τις ασθένειες που σκοτώνουν…..προσφάτως οι επιστήμονες πειραματίστηκαν με την τηλεμεράση,το ένζυμο  που εμποδίζει την συρρίκνωση  των τελομερών ..Η τελομέραση πρέπει να παρακολουθείται πολύ προσεκτικά  γιατί  και  τα καρκινικά κύτταρα είναι επίσης αθάνατα,έτσι που ο καρκίνος μπορεί να είναι ένα υποπροιόν τής χρήσης τελομέρασης. 273……Αν η γήρανση καθορίζεται έστω και μερικώς  από τα γονίδια, πρέπει να απομονώσουμε τα γονίδια που την ελέγχουν και αυτό μπορούμε να το πετύχουμε  με πολλούς τρόπους,…την απομόνωση  των περιοχών όπου συγκεντρώνονται οι περισσότερες,γενετικές βλάβες λόγω γήρανσης,(τα περισσότερα λάθη συγκεντρώνονται εντός του μιτοχονδρίου,…η γήρανση  φαίνεται ότι,οφείλεται στην συσσώρευση λαθώv  στο DNA  275…… Οι επιστήμονες σήμερα μπορούν να παρατείνουν  το προσδόκιμο ορισμένων ζώων ,αλλά παραμένει άγνωστο αν θα πετύχουν κάποτε το ίδιο κα για τον άνθρωπο 277…. Μόνον η ενυδατική κρέμα  επιβραδύνει την γήρανση του δέρματος.  278…. Το 2100 ο πληθυσμός θα έχει φθάσει τα 11,2 δις…. Ο ρυθμός αυξήσεως  επιβραδύνεται 279…δραματική μείωση των γεννήσεων  όταν ένα έθνος εκβιομηχανίζεται,αστικοποιείται και εκπαιδεύει τα νεαρά κορίτσια.280…Ο Lester Brown  κορυφαίος περιβαντολόγος,ανησυχεί, ότι, ίσως δεν έχουμε αρκετούς πόρους για να θρέψουμε τον πληθυσμό στο σύνολό του.,,και ειδικώς εκείνους  που ακολουθούν την δυτική διατροφή.  281… θα μπορούσαμε πιθανότατα να στείλουμε στα  άστρα την συνείδησή μας 282…  Μόνον με την σκέψη ένας παράλυτος άνθρωπος κατάφερε να περπατήσει, με εμφύτευση στον εγκέφαλό του ένα τσίπ ,συνδεόμενο με έναν φορητό υπολογιστή που ήλεγχε τον φορητό εξωσκελετό του  290 ….Επιστήμονες κατώρθωσαν να καταγράψουν μιάν ανάμνηση.. σε ποντικούς 296….Η ενίσχυση της μνήμης είναι πιθανή 299….  Ο Ρυθμός τών εξελίξεων στην γενετική μηχανική είναι τόσο συγκλονιστικά υψηλός,ώστε οι επιστήμονες  συγκάλεσαν συνέδρια  για να συζητήσουν  πώς θα μπορούσαν να επιβραδύνουν τις εξελίξεις αυτές 301….οι ειδικοί της βιοηθικής  βλέπουν ότι, είναι άγνωστες οι επιπτώσεις και οι επιπλοκές της …Η ανεξέλεγκτη γενετική θεραπεία βλαστικής σειράς θα μπορούσε να μεταβάλλει την γενετική κληρονομία της ανθρώπινης φυλής 303……Ο διανθρωπισμός υποστηρίζει τον ενστερνισμό τεχνολογιών  που θα βελτιώσουν τις ικανότητες και δεξιότητες του ανθρώπου…υποστηρίζεται ότι, τα σώματά μας είναι αποτέλεσμα τυχαίων και  ασυνάρτητων-μεταλλάξεων….σκοπό τους  είναι να δημιουργήσουν τον « μετά-άνθρωπο  που θα ξεπερνά την ανθρωπότητα 305……..Ο Paul Daνies « το θεωρει πολύ, πιθανόν,στην πραγματικότητα αναπόφευκτο, η βιολογική νοημοσύνη να είναι μεταβατικό φαινόμενο,μια μεταβαλλόμενη φάση  στη εξέλιξη της νοημοσύνης στο Σύμπαν.Αν συναντήσουμε ποτέ  εξωγήινη νοημοσύνη,θεωρώ εξαιρετικά πιθανό να είναι μεταβιολογική στη φύση της…» ΑΛΛΑ οι σκεπτικιστές, βλέπουν στον διανθρωπισμό  πιθανότητα στην αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς…ότι κινδυνεύει ή ίδια η ουσία της ανθρωπότητας,.308….Προς το παρόιν δεν είναι δυνατόν να αλλάξουμε ούτε ένα μεμονωμένο γνώρισμα συμπεριφοράς  μη την χρήση τήςς βιοτεχνολογίας 309… Ποτέ κανείς δεν κλωνοποίησε επιτυχώς πρωτεύον θηλαστικό 313 ….ακόμη και οι εξωγήινοι πολιτισμοί  θα πρέπει να υπακούουν στους νόμους της φυσικής 315…Ένα μεγάλο μέρος του εγκεφάλου μας  αφοσιώνεται  στην όραση και την γλώσσα ,οι εγκέφαλοι άλλων ζώων  σε ερεθίσματα όπως οσμές και ήχοι.324…Ο Homo sapiens ανέπτυξε νοημοσύνη, κυρίως  διότι 1 είχε .κάποιο είδος στερεοσκοπικής όρασης 2 είχε .κάποιο είδος αντιτακτού αντίχειρα ή συλληπτήριου άκρου.3. είχε Γλώσσα.328….Γίναμε νοήμονα όντα  για να αντισταθμίσουμε τις φυσικές μας αδυναμίες  335…..Η.Π.Α και Ρωσία έχουν η καθεμία από 7.000 πυρηνικά όπλα  355….Ολα τα γνωστά  φυσικά φαινόμενα από την Μεγάλη ¨έκρηξη  μέχρι την κίνηση των υποατομικών σωματιδίων μπορούν μέχρι σήμερα να εξηγηθούν με την γενική σχετικότητα και την κβαντομηχανική….το πρόβλημα είναι ότι, οι δυό αυτές θεωρίες  δεν ενοποιύ νται εύκολα σε μιά πλήρη θεωρία 379…… Μειονεκτήματα του  Καθιερωμένου Μοντέλου.  1.Δεν περιλαμβάνει αναφορά στην βαρύτητα.  2.περιγράφει μια περίεργη συλλογή σωματιδίων που φαίνεται σκηνοθετημενη.3.περιλαμβάνει 19 περίπου ελεύθερες παραμέτρους, που πρέπει κάποιος να εισαγάγει με το χέρι… δεν καθορίζονται από την θεωρία, και κανείς δεν γνωρίζει γιατί έχουν συγκεκριμένες αριθμητικές τιμές 381………Κατά την θεωρία των χορδών όλη η ύλη και η ενέργεια  συντίθεται από μικροσκοπικές χορδές .Κάθε δόνηση χορδής αντιστοιχεί σε ένα υποατομικό σωματίδιο ( Το ηλεκτρόνιο φαίνεται σαν σημειακό σωματίδιο  επειδή η χορδή είναι πάρα πολύ μικρή).…. . .Αυτός είναι ο λόγος. που οι  φυσικοί  έχουν ανακαλύψει έναν εξωφρενικό  μεγάλο αριθμό υποατομικών σωματιδίων..Υπάρχουν  στην κυριολεξία εκατοντάδες,ακριβώς επειδή αποτελούν διαφορετικές συχνότητες μιάς μικροσκοπικής δονούμενης χορδής…η δονούμενη χορδή καμπυλώνει τον  χώρο.390….. Η συμμετρία   είναι ένας πανίσχυρος τρόπος  να εξαλειφθούν οι ατέλειες  στις εξισώσεις μας…391….Το ύστατο ερώτημα  του Ισαάκ Ασήμωφ: «Μπορεί να αντιστραφεί  η εντροπία; (Τα δεδομένα είναι ανεπαρκή.)Την  ώρα που το Σύμπαν πεθαίνει ,ο κεντρικός υπολογιστής δηλώνει : Γεννηθήτω φώς.427….  « Ο μόνος τρόπος να επιβιώσουμε μακροπρόθεσμα είναι να μην καθήσουμε με σταυρωμένα τα χέρια  στον πλανήτη Γή,αλλά να στραφούμε στο διάστημα…Είμαι όμως αισιόδοξος, Αν μπορέσουμε να αποφύγουμε την καταστροφή τους δύο επόμενους δύο  αιώνες,το είδος μας θα είναι ασφαλές  καθώς θα εξαπλώνεται στο διάστημα.Από την στιγμή που θα εδραιώσουμε ανεξάρτητες αποικίες,ολόκληρο το μέλλον μας θα φαντάζει ασφαλές.Στήβεν Χόκινγκ 428…….Οι νόμοι του Νευτωνα λειτουργούν άψογα όταν εκτοξεύουμε διαστημικά σκάφη στο Ηλιακό σύστημα..πάτουν όμως να ισχύουν όταν  1.εξαιρετικώς μεγάλες ταχύτητες,πλησίον της του φωτός.  2.εξαιρετικά βαρυτικά πεδία (λ.χ.μαύρες τρύπες) 3.εξαιρετικά μικρές ς αποστάσεις,όπως μέσα σ’ένα άτομο. Χρειαζόμαστε δώ γεν.σχετικότητα και κβαντομηχανική.430…. ένα μικρό παιδί διαθέτει περισσότερη κοινή λογική από έναν υπολογιστή. 436………  Η  ταχύτητα του είναι  φωτός είναι σταθερή  σε οποιδήποτε αδρανειακό πλαίσιο=πλαίσιο που κινείται ομοιόμορφα.Οσο ταχύτερα κινούμαστε σ’ενα πύραυλοτόσο πιο αργά κυλάει ο χρόνος μέσα στον πύραυλο…ο χώρος συμπιέζεται μέσα στον πύραυλο όσο ταχύτερα κινούμαστε…γινόμαστε βαρύτεροι όσο ταχύτερα κινούμαστε. 43…….Κάθε φορά που εμφανίζεται μια ακόμη κατοικήσιμη ζώνη μειώνεται δραματικώς η πιθανότητα ζωής ..με τόσες πολλές κατοικήσιμες ζώνες  η συλλογική πιθανότητα ευφυούς  ζωής είναι σχεδόν μηδενική,444……….Αν προσπαθήσουμε να ενώσουμε την γενικλή σχετικότητα με την κβαντομηχανική πέφτουμε σε μαθηματικές ασυνέπειες….το θεμελιώδες πρόβλημα ¨: η ενοποίηση βαρύτητας με κβαντική θεωρία,με τρόπο που θα δίνει περισσότερες απαντήσεις., …μέχρι σήμερα ο μόνος τρόπος να εξαλείψουμε τα ενοχλητικά άπειρα είναι η θεωρία των υπερχορδών 446…

Μartin  Rees «Περί του Μέλλοντος  της Ανθρωπότητας»,Κάτοπτρο 2020 (On the Future-Prospects for Humanity 2018) 

Times New Roman 20

…Κατά τους τελευταίους εκατό αιώνες…..τα μοτίβα βλάστησης μεταβλήθηκαν πολύ ταχύτερα απ’ό,τι πριν.Αυτό σηματοδότησε την ανάπτυξη της γεωργίας και εν συνεχεία  της αστικοποίησης Με  την αύξηση του ανθρώπινου,πληθυσμού οι αλλαγές επιταχύνθητων νδισεκατομμυρίων ετλων που χαρακτιρίζουν την βιολογία….καν…..Σε διάστημα ..50 ετών ,η ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα  στην ατμόσφαιρα,άρχισε να αυξάνεται αλματωδώς 15…..Για πρώτη  φορά ένα βιολογικό είδος,το δικό μας,ισχυροποείται  και κυριαρχεί σε τέτοιο βαθμό,ώστε να κρατά το μέλλον του πλανήτη  στα χέρια του, 16..   …Παρατηρείται,μια εκρηκτική αναντιστοιχία,ανάμεσα στις βραχυνόμενες   χρονικές κλίμακες  των κοινωνικών και τεχνικών αλλαγών και του χρονικού εύρους των δισεκατομμυρίων ετών που χαρακτηρίζουν  την   βιολογία ,την γεωλογία και την κοσμολογία 17….. Οι παραπάνω πρόοδοι συνδέουν  τον ολοένα και πιο συνδεδεμένο κόσμο μας σε νέες τρωτότητες…ιδιαίτερα ανησυχητικό  είναι το ενδεχόμενο  οι πρόοδοι στην γενετική, …πρέπει και την ιατρικτςή,….να είναι διαθέσιμες  σε λίγους…υποθάλποντας … πιο θεμελιώδεις μορφές ανισότητας  18…..πρέπει να έχουμε κατά νούν…. την δυνατότητα μετάπλασης των ιδίων των ανθρώπινων όντων – της νοητικής και πνευματικής των υπόστασης-δια μέσου της γενετικής τροποποίησης  και των κυβερνοοργανικών τεχνολογιών …

Ο 21ος αιώνας …:ενδέχεται να είναι ο πρώτος,στον οποίο οι άνθρωποι θα  δημιουργήσουν ενδιαιτήματα πέρα από τη Γή 19….Τα διαστρικά ταξείδια  δεν θα είναι δύσκολα  για οιονεί αθάνατες ηλεκτρονικές οντότητες  ,. 20… ίσως να απαιτηθεί η σύσταση  υπερεθνικών θεσμών….Ο Πλανήτης μας ..αποτελεί ίσως μοναδικό τόπο στο Σύμπαν,21…η νέα επιστήμη   ..μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση μας…25 ..Ανά 10 εκατομμύρια χρόνια ένα σωάμα διαμέτρου λίγων χιλιομέτρων,θα κτυπήσει την Γή προκαλώντας παγκόσμια καταστροφή…Ίσως νομίσετε ότι, ως αστρονόμος, κατατρύχομαι τις νύχτεςαπό αγχώδεις σκέψεις για συγκρούσεις με αστεροειδείς. Σίγουραόχι. Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες απειλές που μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε —και να διαβεβαιώσουμε ότι είναι απίθανη. άρα υπάρχουν  ελάχιστες πιθανότητες να συμβεί μια τέτοια πρόσκρουση στη διάρκεια της ανθρώπινηςζωής. Περισσότεροι είναι οι μικροί αστεροειδείς που θα μπορούσαν να προκαλέσουν περιφερειακό ή τοπικό ολέθρο. Το«συμβάν της Τουνγκούσκα», το 1908, κατά το οποίο ισοπεδώθηκαν εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικών (και ευτυχώς ακατοίκητων) εκτάσεων στη Σιβηρία, απελευθέρωσε  ενέργεια πολλές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη της ατομικήςβόμβας της Χιροσίμα.Υπάρχει τρόπος πρότερης γνώσης και ειδοποίησης για τέτοιες προσκρούσεις; Η απάντηση είναι καταφατική. Ήδη έχει ξεκινήσει η δημιουργία ενός συνόλου δεδομένων για 1 εκατομμύριο «ύποπτους» αστεροειδείς διαμέτρου μεγαλύτερης των 50 μέτρων και η καταγραφή της τροχιάς τους με επαρκή ακρίβεια, ώστε να ταυτοποιηθούν όσοι θα μπορούσαν να μας πλησιάσουν επικίνδυνα. Με την προειδοποίηση για πρόσκρουση, θα μπο¬ρούσαν να εκκενωθούν οι πιο ευάλωτες περιοχές. Μία ακόμη καλύτερη λύση είναι η ανάπτυξη ενός διαστημοπλοίου για την προστασία μας• αυτό απλώς θα έπρεπε να ασκήσει στον αστε¬ροειδή μια ελαφριά ώθηση, κάποια χρόνια πριν από την επαπει¬λούμενη πρόσκρουση, ώστε εκείνος να αλλάξει την ταχύτητα του κατά λίγα εκατοστόμετρα ανά δευτερόλεπτο και να εκτρα¬πεί από την πορεία σύγκρουσης του με τη Γη.

Πολλαπλασιάζοντας την πιθανότητα επί τις συνέπειες, κατά τον συνήθη υπολογισμό κάποιου ασφαλίστρου, βρίσκουμε ότι αξίζει τον κόπο η ετήσια δαπάνη μερικών εκατοντάδων εκα-τομμυρίων δολαρίων για τη μείωση του κινδύνου απόπτώση αστεροειδούς. 26 ...Oι μεγαλύτεροι κίνδυνοι προέρχονται από τον ίδιο τον  άνθρωπο(πυρηνικός πόλεμος από λάθος εκτιμήσεις κλπ.)27..Η  Ρωσία και οι ΗΠΑ έχουν από7.000 πυρηνικές κεφαλές,…οι πυρηνικές δυνάμεις είναι σήμερα 7..ακόμη και οι τρομοκράτες πιθανώς  29.. Το ενδεχόμενο κατάχρησης τους προβάλλει ολοένα και περισότερο..Οι τεχνικές και η ειδημοσύνη που απαιτούνται για την εξαπόλυση βιοεπιθέσεων κυβερνοεπιθέσεων θα είναι προσβάσιμες σε εκατομμύρια άτομα—και, σε αντίθεση με τα πυρηνικά όπλα,  αυτές δεν απαιτούν μεγάλες εγκαταστάσεις ειδικού σκοπού.  Απόπειρες κυβερνοσαμποτάζ, όπως το κακόβουλο «λογισμικό σκουλήκι» Stuxnet το οποίο κατέστρεψε τις διατάξεις φυγοκέντρισης που χρησιμοποιούνταν στο πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων του Ιράν και τα συχνά περιστατικά κυβερνοπειρατείας (χάκινγκ) σε χρηματοοικονομικούς θεσμούς, ανεβά¬ζουν ήδη τέτοιους προβληματισμούς υψηλότερα στην πολιτική ατζέντα. Σύμφωνα με αναφορά της Επιστημονικής Επιτροπής του Πενταγώνου, ο αντίκτυπος μιας κυβερνοεπίθεσης (φέρ' ει¬πείν, η εξουδετέρωση του δικτύου ηλεκτροδότησης των ΗΠΑ) θα μπορούσε να είναι τόσο καταστροφικός, ώστε να δικαιολογήσει μια πυρηνική απάντηση.

     Ωστόσο, ας επικεντρωθούμε πρώτα στον δυνητικό όλεθρο που θα μπορούσε να επέλθει από την ανθρωπογενή υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για απειλές αλληλένδετες, μακροχρόνιες και όχι άμεσα αντιληπτές, οι οποίες συνιστούν απότοκο του ολοένα βαρύτερου συλλογι¬κού «αποτυπώματος» της ανθρωπότητας. Αν οι μελλοντικές  γενιές δεν προσέξουν περισσότερο τον βηματισμό τους (ή αν  δεν μειωθούν τα επίπεδα του πληθυσμού), η οικολογία του   πλανήτη μας   θα μπορούσε να  δεχθεί καταπονήσεις πέρα από τα όρια της βιωσιμότητας.30..Οι δημογράφοι προβλέπουν την συνέχιση της αστικοποίησης, με το 70% του πληθυσμού να ζούν σε πόλεις 

 μέχρι το 2050….τροφική παραγωγή ..σιτοδείες εξακολουθούν να ενσκήπτουν..εξαιτίας πολεμικών συγκρούσεων ή κακής κατανομής και όχι λόγω γενικευμένης έλλειψης. 31…Ο  τρέχων πληθυσμός  δεν θα ήταν βιώσιμος αν όλοι ευημερούσαμε όσοι οι ευπορώτεροι των σημερινών αμερικανών   καταναλώνοντας την αντίστοιχη ποσότητα βοδινού κρέατος., …20 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να έχουν μια βιώσιμη ποιότητα ζωής, αν είχαν μια ολική χορτοφαγική διατροφή.,ταξίδευαν λιγώτερο,ζούσαν σε πυκνοδομημένα αρή οικονομία 70)τας  μια ερισσόρο ποικίλξ και στιβκτίρια, διαμερισμάτων …….Ενα χιλιόγραμμο σταριού, απαιτεί 1.500 λίτρα νερού,ένα βοδινού κρέατος δεκαπλάσιο νερό και ενέργεια.  Η παραγωγή τροφίμων χρησιμοποιεί  το 30% της παγκοσμίας παραγωγής ενέργειας και το 70% των υδάτινων αποθεμάτων32…οι γενετικά  τροποποιημένοι οργανισμοί μπορεί να αποδειχθούν ευγεργετικοί,(οι γενετικώς τροποιημένες  καλλιέργειες καταναλώνονται εδώ και 10 χρόνια από 300 εκατομμύρια Αμερικανούς,χωρίς εμφανή βλάβη… βλάπτουν όμως την ποικιλότητα 64—ο οικολόγος ChrisThomaς λέγει ότι, η εξάπλωση των βιολογικών ειδών έχει συνεπώς θετικό αντίκτυπο  εξασφαλίζοντας μια περισσότερο ποικίλη και στιβαρή οικονομία 70)32….δύο δυνητικές διατροφικές καινοτομίες, είναι δυνατές,: η μετατροπή εντόμων πλούσιων σε πρωτείνες σε εύγεστη τροφή, και η παρασκευή τεχνητού κρέατος από φυτική πρωτείνη….είναι δυνατόν να «καλλιεργήσουμε» κρέας παίρνοντας μερικά κύτταρα από  κάποιο ζώο και διεγείροντας κατόπιν την ανάπτυξή τους, με κατάλληλες θρεπτικές ύλες.33…οι περισσότεροι ουρανοξύστες έχουν διάρκεια ζωής μέχρι 50 ετών…πέραν του χρονικού αυτού ορίου,δυνητικά οφέλη και μειονεκτήματα παραβλέπονται….η εκπαίδευση των γυναικών  θα μπορούσε να μειώσει τους δείκτες γονιμότητας, 36…Το όζον στην ατμόσφαιρα  εξαντλείται λόγω τής δράσεως των χλωροφθορανθράκων,…οι πιέσεις από την αύξηση του πληθυσμου και την κλιματικη αλλαγή προξενούν απώλεια βιοποικιλότητας ………….. το σώμα και ο νούς μας εξελίχθησαν  προκειμένου να ζήσουμε σε συγκεκριμένο περιβάλλον,και όχι σε άλλο πλανητικό περιβάλλον(Wilson)…...οι ρυθμοί εξαφάνισης των ειδών καταγράφουν άνοδο…εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας 64).38… Οι συγκεντρώσεις διοξειδίου άνθρακος στην ατμόσφαιρα, οφείλονται στην καύση ορυκτών καυσίμων..αποτέλεσμα το φαινόμενο θερμοκηπίου…..παγιδεύεται η θερμότητα  στο εσωτερικό της γήινης ατμόσφαιρας.42…3 μέτρα για να μειώσουν την κλιματική αλλαγή.  ..α.βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας(κυκλική οικονομία-επιδιόρθωση όχι αντικατάσταση)…β.περικοπή εκπομπών μεθανίου ,αιθάλης χλωροφθορανράκων(κακή η πετρελαιοκίνηση οδηγεί σε εκπομπή  επικίνδυνων σωματιδίων για την υγεία και παρασκευή τεχνητού κρέατος από φυτική πρωτείνη. …..γ. ανάπτυξη μορφών παραγωγής,ενέργειας, με χαμηλές  εκπομπές  διοξειδίου άνθρακα 49… η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών έχει μειονεκτήματα,κόστος,  λύση η ηλιακή ενέργεια (θέμα αποθήκευσής της.)ο άνεμος,,πλημμυρίς άμπωτις…μείωση  διοξειδίου του άνθρακα με αγροτοκακαλλιέργειες που το απορροφούν…πυρηνική ενέργεια 53..έγχυση ανακλαστικών αερολυμάτων θείου στην ατμόσφαιρα. ..57  …………………Οι εν λόγω χνολογίες(βιοτεχνολογία,κυβερνοτεχνολογία τεχνητή νοημοσύνη,)μπορεί να προσφέρουν διεξόδους από τις κρίσεις που απειλούν τον  πλανήτη μας,,αλλά μπορεί να  δημιουργήσουν τρωτότητες που θα μας δυσκολέψουν 62…Μελέτες  σε ιούς ενέχουν πολλούς κινδύνους,…υπάρχει κίνδυνος ακούσιας απελευθέρωσης θανάσιμων ιών και ευρύτερης διάδοσης τεχνητών αρεστών στους βιομοτρομοκράτες 69…….  Η τενική ειδημοσύνη δεν εγγυάται ισορροπημένη ορθολογικότητα..η εξάπλωση ενός παθογόνου που τεχνηέντος αφέθηκε ελεύθερο, δεν μπορεί να προβλεφθει ή να ελεγχθεί…Ο μεγαλύτερος εφιάλτης μου μου  είναι ένας ανισόρροπος περιθωριακός  με βιοτεχνολογική ειδημοσύη 70..Τα βιοτεχνολογικά σφάλματα  και η βιοτρομοκρατία είναι δυνατά μεσοπροπρόθεσμα εντός χρονικού ορίζοντα 10-15 ετών…καθίσταται δυνατός ο σχεδιασμός και η σύνθεση ιών-το υπέρτατο όπλο θα συδύαζε  την υψηλή φονικότητα με την μεταδοτικότητα  του κοινού κρυολογήματος 73.. μεταγγίσεις «νεανικου» αίματος,προσφέρει η Ambrosia  στα διευθυτικά. στελέχη τήςSilllicon Valley 74…Ποσπάθειες κατά της γήρανσης,για παράταση της ζωής και αθανασία με την Κρυονική 76…….Τον  Deep Blue  είχαν προγραμματίσει σκακιστές,αντιθέτως η ειδημοσύνη του Alpha GO  προήρθε από την εκ μέρους του αφομοίωση μεγάλου  αριθμού παρτίδων και τρόπων παιξίματος…Σε  διάστημα λίγων ημερών Alpha GO ανεκάλυψε εκ νέου μεγάλο μέρος αυτής της γνώσης  αλλά και πρωτότυπες  στρατηγικές  με νέες ιδέες για το αρχαιότερο των παιχνιδιών 79..Λείπει η συναίνεση μεταξύ των ειδημόνων ως προς την ταχύτητα της προόδου  στην  μηχανική νοημοσύνη –και μάλιστα ως προς το ποια μπορεί να είναι να όρια της τεχνητής νοημοσύνης 90……... Αλλά δεν επαρκεί ούτε αυτό. Οι υπολογιστές μαθαίνουν βάσει ενός «συνόλου εκπαίδευσης»"παρόμοιων δραστηριοτήτων, όπου η επιτυχία ανταμείβεται και ενισχύεται αυτομάτως. Έτσι, οι υπολογιστές που παίζουν παιχνίδια μαθαίνουν μελετώντας εκατομμύρια παρτίδες• όσοι επεξεργάζονται φωτογραφίες απο¬κτούν ειδημοσύνη μελετώντας εκατομμύρια εικόνες• τα αυτο-οδηγούμενα οχήματα αποκτούν αντίστοιχη ειδημοσύνη επικοινώντας μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας και επικαιροποιώντας τις γνώσεις τους. Η μάθηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς,όμως, περιλαμβάνει παρατήρηση ανθρώπων επί το έργον σε πραγματικά σπίτια ή εργασιακούς χώρους. Η μηχανή θα ένιωθε αισθητήρια αποστέρηση από τη βραδύτητα της πραγματικής ζωής και θα βρισκόταν σε σύγχυση. Όπως λέει ο θεωρητικός τής τεχνητής νοημοσύνης Stuart Russell, «θα δοκίμαζε κάθε λογής δράσεις: θα έσπαγε αυγά, θα στοίβαζε ξύλινα τουβλάκια, θα _μασούσε καλώδια, θα έβαζε το δάχτυλο της στην πρίζα• αλλά τίποτε  δεν θα παρήγε έναν επαρκώς ισχυρό βρόχο ανάδρασης που θα έπειθε τον υπολογιστή ότι βρίσκεται στον σωστό δρόμο,οδηγώντας τον στην επόμενη απαραίτητη δράση». Μονον όταν υπερπηδηθεί το εμπόδιο αυτό θα εκληφθεί η τεχνητή  νοημοσύνη, ως γνησίως νοήμον ον με το οποίο μπορούμε να επικοινωνούμε, έστω από ορισμένες απόψεις, όπως κάνουμε και με τους άλλους ανθρώπους. Μάλιστα, οι ταχύτατες «σκέψεις» και αντιδράσεις της ενδέχεται να της προσδώσουν πλεονεκτήματα απέναντι μας. Ορισμένοι επιστήμονες φοβούνται ότι οι υπολογιστές ενδέχεται να αναπτύξουν «δικό τους νου» και να επιδιώξουν στόχοςς εχθρικούς προς την ανθρωπότητα 91…………Το φιλοσοφικό πρόβλημα τής προσωπικής ταυτότητας Αν ο εγκέφαλός μου καταφορτωνόνταν σε μια μηχανή,υπόποιά έννοια θα εξακολουθούσε να είμαι εγώ;οι κλώνοι μου;….92 Εχει νόημα αν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης,μπορούνν να κάνουν συνειδητές σκέψεις όπως ο άνθρωπος;..( Edsfe Dijstra:Είναι σαν να ρωτάμε αν μπορούν να κολυμπήσουν τα υποβρύχια…Ελάχιστοι αμφιβάλλουν ότι κάποτε οι ανθρώπινες μηχανές θα υπερβούν ανθρώπινες ικανότητες.Η διαφωνία αφορά  την ταχύτητα του «ταξειδιού» όχι τήν κατεύθυνσή του.94 ση για τον πολιτισμό.94,.. Η οπισθοδρόμηση θα μπορούσε να είναι προσωρινή- αλλά θα μπορούσε να αποβεί τόσο ολέθρια (και να συνεπιφέρει τέτοια περιβαλλοντική ή γενετική υποβάθμιση ώστε οι επιζήσαντες να μην αναστηλώσουν ποτέ τον πολιτισμό μας στο σημερινό του επίπεδο.

Έτσι αναφύεται το εξής ερώτημα: Υφίσταται μια ξεχωριστή τάξη ακραίων συμβάντων που θα σήμαιναν «αυλαία» για εμας- —καταστροφές οι οποίες θα έσβηναν από προσώπου Γης το σύνολο της ανθρωπότητας ή ακόμη και την ίδια τη ζωή; Τέτοιο-, είδους προμηθεϊκοί προβληματισμοί απασχόλησαν τους φυσι¬κούς που εργάστηκαν στο Πρόγραμμα Μanhattan κατά τον B Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσο σίγουροι ήμασταν τότε ότι μια πυ-ρηνική έκρηξη δεν θα κατέκαιγε το σύνολο της γήινης ατμο¬σφαίρας ή των ωκεανών; Πριν από το «Trinity test», την πρώth — δοκιμή ατομικής βόμβας, το 1945     Νιου Μέξικο, ο Erward Teller και δύο συνάδελφοι του αντιμετώπισαν το εν λόγω ζήτη¬μα με έναν υπολογισμό, ο οποίος (πολύ αργότερα) δόθηκε στη -δημοσιότητα από το Εργαστήριο του Λος Άλαμος• είχαν πειστεί ότι, ο συντελεστής ασφαλείας ήταν μεγάλος. Και ευτυχώς είχαν δίκιο. Γνωρίζουμε πλέον με βεβαιότητα ότι ένα μόνο πυρηνικό όπλο, όσο ολέθριο και αν είναι, δεν αρκεί για να πυροδότησει πυρηνική αλυσιδωτή αντίδραση που θα καταστρέψει ολοκληρωτικά τη Γη ή την ατμόσφαιρα της.

Τί ισχύει, όμως, για περισσότερο ακραία πειράματα; Σκοπός των φυσικών είναι να κατανοήσουν τα σωματίδια που συγκρτούν τον κόσμο και τις δυνάμεις που διέπουν τα εν λόγω σωμα¬τίδια. Αδημονούν να εξερευνήσουν τις πλέον ακραίες ενέργειες πιέσεις και θερμοκρασίες• προς τούτο, κατασκευάζουν τερά¬στια, πολυσύνθετα μηχανήματα —τους επιταχυντές σωματικ¬ών. Ο βέλτιστος τρόπος να παραγάγουμε μεγάλη συγκέντρωση   ενέργειας είναι νά επιταχύνουμε άτομα κοντά στην ταχύτητα του φωτός και να τα οδηγήσουμε να συγκρουστούν μετά; τους. Όταν συμβαίνει αυτό, επακολουθεί ενδόρρηξη των συστα-τικών πρωτονίων και νετρονίων τους σε πυκνότητες και πιέσεις πολύ μεγαλύτερες εκείνων υπό τις οποίες συνωστίζονταν στον κανονικό πυρήνα, γεγονός που οδηγεί σε απελευθέρωση των νσυστατικών κουάρκς τους Ετσι αναπαράγουν   τα πρώτα δευερόλεπτα από την Μεγάλη Εκρηξη Ορισμενοι  φυσικοί  φοβούνται ότι τα πειράματα αυτά, ενδέχεται να καταστρέψουν την Γή ή και ολόκληρο το Σύμπαν,98…Δεν είναι απίθανο να συμβεί αυτό, μάλλον  απίθανον 99…..θα πρέπει να αποφύγουμε τα σενάρια στ οποία οι μμηχανές θα αναλάβουν τα ηνία.10δενδικαιολογείται εκ μέρους  μας καμί9α βεβαιότητα ότι θα καταφέρουμε να επιβιώσουμε από τα χειρότερα που θα φέρει η μελλοντική τεχνολογία.Και ας μην λησμονούμε ότι, «ανοίκειο» δεν σημαίνει απίθανο…το Διάστημα παραμένει εχθρικό περιβάλλον στο οποίο ο άνθρωπος παραμένει δυσαπροσαρμοστικός 102.Ο Ηλιος και τα άστρα εί8ναι πυρηνικοί αντιδραστήρες που ανλούν την ισχύ τους,από την σύντηξη του υδρογόνου σε ήλιο105….Ο Ηλιος και όλα τα άστρα περιφέρονται  γύρω από ένα κεντρικό σημείο, στο οποίο εδρεύει μια μαύρη τρύπα μεγάλης μάζας……. Στη Γή άτομα συναρμολογήθηκαν για να αποτελέσουν τους πρώτους ζωντανούς οργανισμούς, … δίνοντας το έναυσμα στη δαρβινική εξέλιξη .106….η Curiosity ίσως να εντόπισε υγρό  νερό στον Αρη. Καθώς και μεθάνιο ενδεχομένως από σηπόμενους οργανισμούς  που έζησαν εκεί παλαιότερα 108…. οι νουνεχείς θα ποντάρουν τα λεφτά τους,στην Ευρώπη …και στον Εγκέλαδο καλύπτονται από πάγο .. 109….η ανάδυση της ζωής στη Γή παραμένει ένα μυστήριο 115… η άποψη ότι το Διάστημα προσφέρει διέξοδο από τα προβλήματα της Γής,συνιστά επικίνδυνη αυταπάτη.Αυτά τα προβλήματα πρέπει να τα επιλύσουμε εδώ.125….ίσως να σημειωθεί μετάβαση στην πλήρως ανόργανη νοημοσύνη 126….Η ανάδυση  νοημοσύνης ισως προϋποθέτει μια αλθυσίδα τόσο σπάνιο συμβάντων ..ώστε  να μην έχει συμβεί πουθενά αλλού 130….  Οάνθρωπος δεν είναι η κατακλείδα της εξελιξης..η περίοδος του μετανθρώπου  της οποιας τα κυρίαρχα πλάσματα δεν θα είναι από σάρκα και οστά,ίσως εκτείνεται δισεκατομμύρια χρόνια στο μέλλον….  αν υπερισχύσει η ανόργανη νοημοσύνη, η εξωγήινη ζωή που ανιχνεύουμε  θα ήταν πιθανότατα ηλεκτρονική 131…Από τη Γή η νοημοσύνη θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλο τον Γαλαξία ,εξελισσόμενη σε μια σφύζουσα πολυπλοκότητα 135..Μένουμε κατάπληκτοι από το ότι, ο υλικός μας κόσμος,δεν είναι «αναρχικός»τα άτομα υπακούουν στους ίδιους νόμους τόσο στους απώτερους Γαλαξίες όσο και στο εργαστήριό μας  139 Κάθε δομή στο Σύμπαν συντίθεται από βασικούς δομικούς λίθους,που διέπονται από μαθηματικούς κανόνες.Αλλά ο υπολογισμός των δομών αυτών είναι κατά γενικό κανόνα πολύ δύσκολος….Η μεγαλύτερη απλότητα του όλου,έναντι εκείνης των μερών,δεν αποτελεί παραδοξότητα…140…Κατά τον  Weinberg,  σχεδόν όλοι οι επιστήμονες πρεσβεύουν με βεβαιότητα ότι τα πάντα όσο πολύπλοκα και αν είναι αποτελούν λύσεις τής εξίσωσης Shrodinger.144… Το κενό μπορεί  να διαθέτει πλούσια υφή,αλλά σε τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων φορές,μικρότερες εκείνης του ατόμου,…Αν τα άτομα είχαν άναρχη συμπεριφορά,δεν θα είχαμε σημειώσει καμία πρόοδο στην κατανόηση του παρατηρήσιμου Σύμπαντος.  148..  Είναι γνωστή η ιδέα  ότι αν δίναμε αρκετό  χρόνο   σε πιθήκους να πληκτρολογούν τυχαίως,θα μπορούσαν κάποτε να έχουν παραγάγει όλα τα έργα του Σαίξπηρ…η πρόταση αυτή είναι μαθηματικώς ορθή,.Αλλά οι « αποτυχίες» που θα έχουν προηγηθεί,της αναπότρεπτης επιτυχίας,συμποσούνται σε ένα αριθμό 10 εκατομμυρίων ψηφίων περίπου!Ακόμη και ο αριθμός όλων των ατόμων στο ορατό Σύμπαν,έχει μόλις 80  ψηφία.149

Μartin  Rees «Περί του Μέλλοντος  της Ανθρωπότητας»,Κάτοπτρο 2020 (On the Future-Prospects for Humanity 2018)